Бейорганикалық қосылыстардың жіктелуі. Атом құрылысы. Радиоактивтілік. Химиялық байланыс

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 146 бет
Таңдаулыға:

Мазм±ны

Кіріспе . . . 3

І тарау. Химияныњ негізгі стихиометриялық зањдары

Эквивалент. Эквивалент зањдары7
Газ күйінің зањдары 10
Газдыњ парциалды ќысымы . . . 13
Моль. Авагадро зањы. Кµлемдік ќатынас зањы 15
Газдардыњ күйіндегі заттардың молекулалыќ массаларын аныќтау тєсілдері. 18
Химиялыќ тањбалар, формулалар. Химиялыќ ќосылыстардыњ формулаларын ќ±растыру жєне химиялыќ тењдеулер. . 21
Баќылау тестері . . . 25

ІІ тарау. Бейорганикалыќ ќосылыстардыњ жіктелуі

2. 1. Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластарына жалпы сипаттама… . . . 35

2. 2. Бақылау тестері. . . . 39

ІІІ тарау. Атом ќ±рылысы. Радиоактивтілік

Атомдардыњ электрондыќ ќ±рылысы44
Атом ядросыныњ ќ±рылысы. Ядролыќ реакциялар. Радиоактивтілік. 48
Бақылау тестері 50

ІV тарау. Химиялыќ байланыс

Химиялыќ байланыстардыњ т‰рлері. Ковалентті

байланыстардыњ т‰зілу жолдары . . .

Молекулалардыњ полюстілігі. Молекуланың геометриялық

құрылысы . . .

Иондыќ байланыс. Иондар поляризациясы . . .
Бақылау тестері . . .

V тарау. Химиялыќ реакциялардыњ ж‰ру зањдылыќтары

Химиялық процестердің энергетикасы. Химико-термодинами-

калық есептеулер . . .

Химиялыќ реакциялардыњ жылдамдыѓы. Химиялыќ тепе-тењдік . . .
Бақылау тестері . . .

VІ тарау. Ертінділер

6. 1. Ертінділер концентрациясын көрсету жолдары . . .

6. 2. Бақылау тестері . . .

VІІ тарау. Электролит ертінділер

Әлсіз электролиттер. Диссоциациялану дәрежесі мен константасы . . .
Күшті электролиттер. Иондардың активтілігі . . .
Сутектік көрсеткіш . . .
Ерігіштік көбейтіндісі . . .
Электролит ерітінділердің алмасу реакциялары. Тұздар гидролизі . . .
Бақылау тестері . . .

VІІІ тарау. Тотығу-тотықсыздану реакциялары. Электрохимия негіздері

8. 1. Тотығу дәрежесі. Тотығу және тотықсыздану . . .

8. 2. Тотықтырғыштар мен тотықсыздандырғыштар . . .

8. 3. Тотықтырғыш пен тотықсыздандырғыштың эквиваленті . . .

8. 4. Электродтық потенциал . . .

8. 5. Тотығу-тотықсыздану реакциясының жүру бағыты . . .

8. 6. Электролиз . . .

8. 7. Бақылау тестері . . .

ІХ тарау. Комлексті қосылыстар

. Комплекс ионының құрамын анықтау . . .

Комплексті қосылыстардың номенклатурасы . . .
Бақылау тестері . . .

Эксперименттік бөлім

Қорытынды . . .

Тест жауаптары

Қосымша нұсқаулар

Әдебиеттер

Кіріспе

Қазіргі кезеңнің заман ағымына сай ақпараттануы жоғары оқу орындарында жаңа инновациялық технологияның енгізілуіне мүмкіндік береді.

Білім берудегі инновациялық технологияның негізгі бағыты ретінде жаңа ақпараттық технологияның жетілдірілуі және қолданылуы жатады. Жаңа ақпараттық технологияның жетілдірілуі оқыту - бақылау бағдарламаларына деген қызығушылықты тудырып, оның оқу процесіне кеңінен қолдануына мүмкіндік туғызады.

Адамзат қоғамында болып жатқан елеулі өзгерістер жаңа ақпараттық технологияның қолдануымен байланысты кәсіби мамандарды дайындау барысында жаңаша талаптар қояды.

Жоғары оқу орнындағы оқытушылар студенттердің білім негіздерін меңгеру әдістері мен тәсілдерін үйретуді, ұйымдастыруды басты мақсат ретінде қарастырады. Ал компьютер білімді меңгеруді жеңілдететін тиімді құралға айналып отыр. Химия және биология ғылымдары мамандарын дайындауда экспериментальды бөлімі мен қатар компьютердің қолдану маңызы зор.

Оқыту және бақылау бағдарламасы педагогикалық жаңашыл бағыт бола тұра біліктілігі мен дағдысын қалыптастыруға және білім деңгейін әділ бағалауға мүмкіндік береді. Сонымен бірге студенттердің дайындалу барысында жекеше оқыту қарқынын айқындайды.

Ақпараттық технологияның бағдарламалық - педагогикалық әдісі мен байланысы қазіргі кезеңдегі адаптивті оқыту және бақылау жүйесінің қалыптасуына көмектеседі.

Білімді жүйелі түрде оқыту, тексеру және бақылау оқытудың тиімді, маңызды шарты болып табылады. Бақылау бағдарламалары немесе тестердің көмегімен жүргізілетін бағдарламалық бақылаудың жылдам әрі объективті түрі барлық оқытушылар қауымының көзқарасын аударады.

Соған орай дипломдық жұмыстың мақсаты: жалпы химия курсын меңгеретін студенттер үшін оқыту және бақылау бағдарламасын құрастыру болып табылады.

І тарау. Химияның негізгі стихиометриялық заңдары

1. 1. Эквивалент. Эквивалент заңдары

Элементтің эквиваленті дегеніміз сутегі атомдарының 1 молімен әрекеттесетін немесе сондай мольді қосылыстан ығыстырып шығаратын мөлшерін айтады.

Элементтің 1 эквивалентінің массасын оның эквиваленттік массасы дейді, ал ол г/мольмен көрсетіледі.

1-мысал. Мына қосылыстардағы HBr, H ₂ O және NH ₃ элементтерінің эквиваленттік массасын және эквивалентін анықта.

Шешуі. Берілген қосылыстардағы сутегі атомының 1 молі, бром атомының 1 молімен, оттегі атомының ½ молі, азот атомының ¹ / ₃ молімен қосылады. Яғни, соған сәйкес бромның, оттегінің, азоттың эквиваленті 1 мольге, ½ және ¹ / ₃ мольге тең. Бұл берілген элемент атомдарының мольдік массасы нәтижесінде бром, оттегі, азот -эквиваленттік массалары - 79, 9 г/моль, 16 ∙ ½ = 8 г/моль, 14 ∙ ³ / ₁ = 4, 67 г/мольге тең екені анықталды.

Элементтің эквивалентін немесе эквиваленттік массасын анықтағанда, оның сутегімен қосылыс түзуі міндетті емес. Қосылыстағы элементтерді талдау арқылы анықталған массалық мөлшерлері және біреуінің эквиваленті белгілі болса, екінші элементтің эквивалентін табуға болады.

2-мысал. 5, 6 г темір күкіртпен қосылғанда 8, 8 г темір сульфидін түзеді. Күкірттің эквиваленттік массасы 16 г/мольге тең екені белгілі болса, темірдің эквиваленттік массасын Э _Fe және оның эквивалентін есепте.

Шешуі. Б ерілген есептің шарты бойынша, темір сульфидіндегі 5, 6 г темірге 8, 8 - 5, 6 = 3, 2 г күкірт келеді. Эквивалент заңына сәйкес, әрекеттесетін заттардың массалары олардың эквиваленттік массаларына пропорционал болады. Демек,

5, 6 г Ғе эквиваленті 3, 2 г S

Э _Ғе г/моль - 16 г/моль

Бұдан, Э _Ғе = 5, 6 ∙ 16/3, 2 = 28 г/моль

Темір атомының мольдік массасы, санды түрде оның салыстырмалы молекулалық массасы (28 г/моль), оның атомының мольдік массасынан 2 есе кем болғандықтан, 1 моль темірде 2 эквивалент бар. Демек, темірдің эквиваленті ½ мольге тең (1:2) .

Эквиваленттер заңы негізінде күделі заттардың эквиваленттік массаларын мына формулалармен өрнектеуге болады:

Э _оксид = М _оксид / элемент атомының саны ∙ элемент валенттігі; Э _қышқыл = М _{қышқыл /} қышқыл негізділігі;

Э _негіз = М _негіз / негіз қышқылдығы;

Э _тұз = М _тұз / металл атомының саны ∙ металл валенттілігі;

мұндағы, М - қосылыстардың мольдік массасы.

3-мысал. Құрамында 8г NaOH бар ертіндімен күкірт қышқылын бейтараптағанда түзілген натрий гидросульфатының массасын анықта.

Шешуі. Натрий гидроксидінің эквиваленттік массасын табамыз:

Э _NaOH = M _NaOH /1 = 40 г/моль. Демек, 8г NaOH 8/40 = 0, 2 г/моль NaOH эквиваленттік массасын құрайды. Эквиваленттер заңына сәйкес, түзілген тұз массасы да 0, 2 тең. Кейін тұздың эквиваленттік массасын анықтаймыз:

ЭNаНSО ₄ = MNаНSО ₄ / 1 = 120 г/моль. Натрий гидросульфатын түзген масса 120 ∙ 0, 2 = 24 г тең.

Кейбір есептерді шығарғанда, мысалы, газ күйіндегі заттардың реакцияға түсуі, көлемді анықтау және оған есептерде міндетті түрде “эквиваленттік көлемді„ қолданған жөн.

Эквиваленттік көлем деп осы жағдайда заттың 1 эквивалентіне сәйкес келетін көлемді айтады. Мысалы, қалыпты жағдайда сутегінің 1 эквиваленті 22, 4/2 = 11, 2 л тең, оттегінің 1 эквиваленті 5, 6 көлем алады.

4-мысал. Эквиваленттік массасы 28 г/мольге тең, металдың біршама мөлшері қалыпты жағдайда қышқылдан 0, 7 л сутегіні ығыстырып шығарады. Металдың массасын анықта.

Шешуі. Сутектің эквиваленттік көлемі 11, 2 г/мольге тең екенін біле тұра, пропорция құраймыз:

28 г металл эквиваленті -11, 2 л сутегі

х _г - 0, 7 л

х = 0, 7 ∙ 28/11, 2 = 1, 75 г.

Есептер

5, 00г Ме жанғанда 9, 44г металл оксиді түзілді. Металдың эквивалентті массасын анықта.
Металдың бірдей мөлшері 0, 200г оттегімен және 3, 17г галогенмен әрекеттеседі. Галогеннің эквиваленттік массасын анықта.
1 л оттегінің массасы 1, 4 тең 21 г магний жанғанда қанша литр оттегі жұмсалады? Магнийдің эквиваленті ½ моль.
3, 24г металл 3, 48г оксид және 3, 72г сульфид түзеді. Металл мен күкірттің эквиваленттік массасын есепте.
8, 34г металл 0, 680 литр оттегімен тотығады (қ. ж) Екі валентті Ме анықта және оның атомдық массасын есепте.
Мышьяк құрамында 65, 2% As және 75, 7% As бар екі оксид түзеді. Екі оксидтегі мышьяктың эквивалентті массасын анықта.
1, 00 г белгісіз Ме 8, 89г броммен 1, 78 г күкірт пен әрекеттеседі. Егер күкірттің эквиваленттік массасы 16, 0 г/моль болса, бром мен металдың эквиваленттік массасын анықта.
Хлордың эквиваленттік массасы 35, 5г/моль, ал мыстың молярлық массасы 63, 5г/моль. Мыс хлоридінің формуласы қандай?
16, 8г металды еріту үшін 14, 7 г күкірт қышқылы жұмсалады. Металлдың эквиваленттік массасын және бөлініп шыққан сутектің көлемін (қ. ж) есепте.
1, 80г металл оксидін тотықсыздандыру үшін (қалыпты жағдайда өлшенген) 883 мл сутегі жұмсалады. Оксид пен металлдың эквиваленттік массасын есепте.
Эквивалентті массасы 27, 9г/моль белгісіз металл қышқылдан 800мл сутегін (қ. ж) ығыстырып шығарады. Металл массасын анықта.
1, 60г кальций және 2, 16г мырыш қышқылдан бірдей көлемде сутегін ығыстырып шығарады. Кальцийдің эквиваленттік массасы 20, 0 г/моль. Мырыштың эквиваленттік массасын анықта.
Күкірт және ортофосфор қышқылының молекулалық массасы бірдей. Егер реакция нәтижесінде сульфат және дигидрофторфосфат түзілетін болса, бірдей көміртегі сілтіні бейтараптауға кеткен қышқылдың массалық қатынасын анықта.
Мыс екі оксид түзеді. Мыстың белгілі мөлшерінен сәйкес бірінші оксид түзуге жұмсалан оттегінің көлемі, екінші оксидпен салыстырғанда екі есе көп болады. Екі оксидтегі мыс валенттілігін анықта.
Ортофосфор қышқылы сілтімен әрекеттескенде Na2HPO4тұзы түзіледі. Осы реакция теңдеуіне байланысты ортофосфор қышқылының эквиваленттік массасын есепте.
2, 45 г қышқылының бейтараптау үшін 2, 00г натрий гидроксиді жұмсалады, Қышқылдың эквиваленттік массасын анықта,
5, 95 белгісіз зат 2, 75 хлорсутекпен әрекеттескенде 4, 40 тұз түзілді, Затпен түзілген тұздың эквиваленттік массасын есепте
0, 376 алюминий қышқылымен әрекеттесу нәтижесінде 0, 468 литр сутегін (қ, ж, өлшенген ) ығыстырып шығарады, Алюминийдің эквивалентік массасы 99 г\моль сутегінің эквиваленттік көлемін есепте.

1. 2. Газ күйінің заңдары

Газ күйі оның температурасы , көлемі және қысымымен сипатталады. Егер газдың температурасы 0ºС, ал қалыпты жағдайдағы қысымы(101, 325 кПа немесе 760 мм. сын. бағ. ) тең болса, онда бұл жағдайдағы газ нормал газ деп аталады. Осы айтылған жағдайда болатын газдың көлемін V ₀ , ал қысымды Р ₀ деп белгілейді.

Бойль-Мариотт заңы бойынша тұрақты температурада газдың массасындағы көлемі оның қысымына кері пропорционал тәуелділікте болады:

Р ₂ /Р ₁ = V ₁ /V ₂ немесе Р/V = const.

1-мысал. 3 л көлем алатын біршама температурадағы газдың қысымы 93, 3 кПа (700 мм. сын. бағ. ) тең. Егер де температураны өзгертпей газдың көлемін 2, 8 литрге дейін азайтса, оның қысымы қандай болады?

Шешуі. Егер қысымды Р ₂ деп белгілесек, онда Р ₂ = 93, 3 = 3/2, 8. Бұдан:

Р ₂ = 93, 3 ∙ 3/2, 8 = 100 кПа (750 мм. сын. бағ. )

Гей-Люссак заңы бойынша: тұрақты қысымда осы газдың массадағы көлемі, оның абсолюттік температурасына тура пропорционал тәуелділікте болады:

V ₁ /T ₁ = V ₂ / T ₂ немесе V/T = const.

2-мысал. 27ºС температурадағы газдың көлемі 600 мл. Егерде қысым тұрақты болса, онда 57ºС-де газ қандай көлем алады?

Шешуі. Ізделініп отырған көлемді V ₂ , ал соған сәйкес температураны Т ₂ деп белгілейміз. Есептің шарты бойынша V ₁ = 600 мл, Т ₁ = 273 + 27 = 300К және Т ₂ = 273 + 57 = 330 К. Мына мәндерді Гей - Люссак заңына сәйкес қойсақ аламыз:

600/300 = V ₂ /330, бұдан V ₂ = 600 ∙ 330/300 = 660 мл.

Көлемі тұрақты газдың қысымы оның абсолюттік температурасына тура пропорционал тәуелділікте: Р ₁ /Т ₁ = Р ₂ /Т ₂ .

3-мысал. 15ºС-да баллондағы оттегінің қысымы 91, 2 ∙ 10 ² кПа тең. Қандай температурада ол 101, 33 ∙ 10 ² кПа жетеді?

Шешуі. Ізделініп отырған температураны Т ₂ деп белгілейік. Есептің шарты бойынша

Т ₁ = 273 + 25 = 288 К, Р ₁ = 91, 2 ∙ 10 ² кПа, Р ₂ = 101, 33 ∙ 10 ² кПа

Бұл мәндерді теңдеуге қойып, табамыз:

Т ₂ = 101, 33 ∙ 10 ² ∙ 288/(91, 2 ∙ 10 ² ) = 320 К немесе 47ºС.

Бойль - Мариотт пен Гей - Люссак заңдарын біріктіру арқылы газ көлемі, қысымы және температурасы арасындағы байланысты өрнектейтін газ күйінің теңдеуі шығады:

РV/Т = Р ₀ V ₀ /Т ₀

Мұндағы, Р менV - берілген температурадағы қысым мен көлем, Р ₀ мен V ₀ - қалыпты жағдайдағы қысым мен көлем.

4-мысал. 25ºС температурада, қысымы 99, 3 кПа (745 мм. сын. бағ. ), газдың біршама мөлшері 152 мл көлем алады. 0ºС мен 101, 33 кПа қысымда жоғарыда берілген газдың мөлшері қанша көлем алады?

Шешуі. Соңғы көрсетілген теңдеуге мына мәндерді қойып, табамыз:

V ₀ = РVТ ₀ /Р ₀ Т = 99, 3 ∙ 152 ∙ 273/(101, 33 ∙ 298) = 136, 5 мл.

Есептер.

1. 17ºС температурада газдың біршама мөлшері 580 мл көлем алады. Егерде қысымды өзгертпесе, жоғарыда берілген газ мөлшері 100ºС температурада қанша көлем алады?

2. 2, 5 л көлем алатын газдың қысымы 121, 6 кПа (912 мм. сын. бағ) тең. Егер температураны өзгертпей, газ көлемі 1 литрге дейін сығылса, оның қысымы нешеге тең болады?

3. Жабық ыдыстағы температура 0ºС, ондағы қысымды 2 есе көбейту үшін газды неше градусқа дейін қыздыру керек?

4. 27ºС және 720 мм сн. бағ. қысымда газдың көлемі 5 л тең. 39ºС мен 104 кПа қысымда осы берілген газдың мөлшері неше көлем алады?

5. 7ºС-де жабық ыдыстағы газдың қысымы 96, 0 кПа тең. Егер ыдыстағы температураны -33ºС дейін салқындатса, оның қысымы қандай болады?

6. 1 г ауа қалыпты жағдайда 773 мл көлем алады. Жоғарыда көрсетілген ауаның массасы 0º температурада және 93, 3 кПа (700мм сын. бағ. ) қысымда неше көлем алады?

7. Жабық ыдыста 12ºС температурадағы газдың қысымы 100 кПа (750мм сын. бағ. ) тең. Егер де ыдысты 30ºС-ға дейін қыздырса, ондағы газдың қысымы қандай болады?

8. 0ºС температура мен 15, 2 Мпа қысымда сыйымдылығы 12 л болат баллонның ішінде оттегі бар. Мұндай баллоннан қалыпты жағдайда қанша көлем оттегі алуға болады?

9. Болат баллонда азоттың температурасы 12, 5 Мпа қысымда 17ºС тең. Баллонның шекті қысымы 20, 3Мпа. Азоттың қысымы қандай температурада шекті мәніне жетеді?

10. Газдың біршама мөлшері 91ºС температурада, 98, 7 кПа қысымда 680 мл көлем алады. Қалыпты жағдайдағы газдың көлемін анықта.

11. 21ºС температура мен қысымда 104, 5 кПа (784 мм сын. бағ. ) қысымда 1, 28 г металл сумен әрекеттескенде 380 мл сутегі бөлініп шықты. Металдың эквиваленттік массасын анықта.

1. 3. Газдың парциалды қысымы

Қоспадағы газдың парциалды қысымы деп барлық газ қоспасының бірдей физикалық жағдайдағы алатын көлемінің өндіретін қысымы.

1-мысал. 100 кПа (750 мм сын. бағ. ) тең бірдей қысымда 2 л О ₂ мен 4 SO ₂

араластырылады. Араласқан қоспаның көлемі 6 л. Алынған қоспадағы газдың парциалды қысымын анықта.

Шешуі. Есептің шарты бойынша оттегінің көлемі араласқаннан кейін 6/2 = 3 есе, ал күкірт (ІV) оксидінің көлемі 6/4 = 1, 5 есе артты. Газдың парциалды қысымы да сонша есе кеміді. Демек,

РО ₂ = 100/3 = 33, 3 кПа, РSO ₂ = 100/1, 5 = 66, 7 кПа.

Пациалды қысым заңы: газ қоспасының қысымы оны құрайтын және бір-бірімен әрекеттеспейтін газдар қысымдарының қосындысына тең.

2-мысал. 3 л СО ₂ 4 л О ₂ және 6 л N ₂ араластырылды. Соған сәйкес СО ₂ , О ₂ және N ₂ араластырғанға дейін олардың қысымдары 96, 108 және 90, 6 кПа болды. Қоспаның жалпы көлемі 10 л. Қоспаның қысымын анықта.

Шешуі. Жоғарыда шығарған есепке ұқсас әр газдың үлестік қысымын анықтаймыз:

РСО ₂ = 96 ∙ 3/10 = 28, 8 кПа

РN ₂ = 90, 6 ∙ 6/10 = 54, 4 кПа

РО ₂ = 108 ∙ 4/10 = 43, 2 кПа

Қоспадағы жалпы газдардың қысымының қосындысы парциалды қысымға тең.

Р = 28, 88 + 43, 2 + 54, 4 = 126, 4 кПа

Егер де газ сұйықтықтың бетіне жиналса, онда есептеу алдында келесі жағдайды ескеру қажет: оның қысымы парциалды болып табылады және әр түрлі газдар қоспасының жалпы қысымына тең.

3-мысал. 20ºС температура мен 100 кПа (750 мм сын. бағ. ) қысымда су бетінен жиналған 120 мл азот қалыпты жағдайда қанша көлем алады? 20ºС су буының қаныққан қысымы 2, 3 кПа тең.

Шешуі. Азоттың парциалды қысымы: жалпы қысым мен су буының парциалды қысымына тең.

РN ₂ = Р - рН ₂ О = 100 - 2, 3 = 97, 7 кПа

Ізделініп отырған көлемді V ₀ деп белгілеп, Бойль - Мариотт пен Гей - Люссактың біріктірілген заңын қолданып, анықтаймыз:

V ₀ = РVТ ₀ /ТР ₀ = 97, 7 ∙ 120 ∙ 273/(293 ∙ 101, 3) = 108 мл.

Есептер.

1. 96 кПа (720 мм сын. бағ. ) қысымдағы 0, 04 м ³ азот пен 0, 02 м ³

араластырылды. Қоспаның жалпы көлемі 0, 06 м ³ , ал жалпы қысым 97, 6 кПа

(732 мм сын. бағ. ) тең. Алынған оттегінің қысымы қандай болды?

Газды қоспасы 2 л Н2(Р = 93, 3 кПа) мен 5 л СН4(Р = 112 кПа) дайындалған.

Қоспаның көлемі 7 л тең. Қоспаның жалпы қысымы мен парциалды

қысымын анықта.

Газды қоспа NО мен СО2құралған. Егер де олардың парциалды қысымы 36, 3 және 70, 4 кПа (272 және 528 мм. сын. бағ. ) болса, қоспадағы газдың көлемдік үлесі (%) есепте.
0ºС сиымдылығы 0, 6 м3жабық ыдыста 0, 2 кг СО2, 0, 4 кг О2және 0, 15 кг СН4тұратын қоспа бар. Есепте: а) қоспаның жалпы қысымын; б) қоспаның көлем бойынша проценттік құрамын.
Газ қоспасы 0, 03 м3СН4, 0, 04 м3Н2және 0, 01 м3СО дайындалған СН4, Н2, СО-ның бастапқы қысымдары 96, 84 және 108, 8 кПа (720, 630 және 816 мм сын. бағ. ) тең. Қоспаның көлемі 0, 08 м3. Қоспаның жалпы қысымы мен газдың парциалды қысымын анықта.
Газометрдің су бетінде 23ºС мен 104, 1 кПа қысымда 7, 4 л оттегі бар. Қаныққан су буының қысымы 23ºС температурада 2, 8 кПа (21 мм сын. бағ. ) тең. Газометрдегі оттегі қалыпты жағдайда қандай көлем алады?
0, 350 г металл қышқылдан 20ºС және 104, 3 кПа қысымда су бетіне жиналған 209 мл сутегін ығыстырып шығарды. Осы температурада судың қаныққан буының қысымы 2, 3 кПа. Металдың эквиваленттік массасын тап.
250мл. сутегі судың бетінен 26ºС мен 98, 7 кПа қысымда жиналды. 26ºС мен 98, 7 кПа қысымда жиналды. 26, С-дегі судың қаныққан буының қысымы 3, 4 кПа құрайды. Сутектің қалыпты жағдайдағы көлемі мен массасын есепте.
0, 604 г эквивалентті металл 18ºС мен 105, 6 кПа қысымда су бетінен жиналған 581 мл сутегін қышқылдан ығыстырып шығарды. 18ºС-де судың қаныққан буының қысымы 2, 1 кПа құрайды. Металдың салыстырмалы атомдық массасын анықта.

1. 4. Моль. Авагадро заңы. Газдың мольдік көлемі

Химиялық есептеулерде масса, көлеммен қатар зат мөлшері қолданылады. Заттар молекулалардан, атомдардан немесе иондардан тұрады. Заттағы құрылымдық бөлшектердің мөлшерін моль арқылы анықтайды. Зат мөлшерінің өлшем бірлігі - моль болып табылады. Моль дегеніміз массасы 12-ге тең көміртегі атомының 0, 012 кг қанша атомдар болса, құрамында сонша құрылымдық бөлшектер - молекулалар, атомдар немесе иондар болатын зат мөлшері.

Моль дегеніміз құрамындағы құрылымдық бірліктердің саны үлкен нақтылықпен анықталған: Практикалық есептеулерде оны 6, 02 ∙ 10 ²³ Авагадро саны деп атайды.

Зат мөлшерінің 1 молінің массасы граммен өрнектеледі. Зат массасының зат мөлшеріне қатынасына тең шаманы молярлық масса деп аталады. Бос күйіндегі хлордың СІ ₂ салыстырмалы молекулалық масса 70, 90 тең. Демек, молекулалы хлордың мольдік массасы 70, 90 г/моль құрайды. Бірақ, хлор атомының мольдік массасы 2 есе кіші (34, 45 г/моль), себебі хлор СІ ₂ молекуласының 1 молі хлор атомының 2 молін құрайды.

1-мысал. СО ₂ бір молекуласының массасын граммен өрнектеу.

Шешуі. СО ₂ молекулалыќ массасы 44, 0 тењ. Демек, СО ₂ мольдiк массасы 44, 0 г/моль. 1 моль СО ₂ 6, 02 ∙ 10 ²³ молекуладан ќұралады. Бұдан бір молекуланыњ массасын табамыз:

m = 44, 0 / (6, 02 ∙ 10 ²³ ) = 7, 31 / 10 ²³ г.

Авагадро зањы: бірдей жағдайда (бірдей температура мен ќысымда) єр түрлі газдардыњ бірдей көлемдеріндегі молекулалар саны бірдей болады.

Басќаша айтќанда, кез келген газдыњ 1 молі бірдей молекула санынан тұрады. Демек, бірдей жағдайда кез келген газдыњ 1 молі ќалыпты жағдайда 22, 4 л көлем алады. 22, 4 л газдардыњ ќалыпты жағдайдағы (0º ќысым 101, 325 кПа) мольдік көлем деп аталады.

2-мысал. 100ºС температурадан жоғары жабыќ ыдыстың ішінде сутек пен оттектің эквиваленттік ќоспа мөлшерлері бар. Егер ќоспа жарылып, содан кейін ыдыстыњ ішіндегі ќұрамдарды бастапќы температураға әкелсе, ыдыстыњ ішіндегі ќысым ќалай өзгереді?

Шешуі. Сутегі мен оттегін єрекеттестіргенде єр екі Н ₂ молекуласынан жєне бір О ₂ молекуласынан 2 молекула Н ₂ О пайда болады. Реакция нєтижесінде молекуланыњ жалпы саны 1, 5 есе кемиді. Реакция тұраќты көлемде жүреді, ал реакция аяќталғаннан соњ ыдыстыњ ішіндегі заттарды бастапќы температураға алып келеді. Молекула саны 1, 5 есе кемиді, сондыќтан ќысымныњ да сонша есе азаюына әкеліп соғады.

3-мысал. 5, 25 г азот 26ºС мен 98, 9 кПа (742 мм. сын. бағ) ќысымда ќанша көлем алады?

Шешуі. Азоттыњ мольдік көлемімен мольдік массасын (28, 0 г/моль) біле тұра, 5, 25 г азоттыњ ќалыпты жағдайда алатын көлемін аныќтаймыз:

28, 0 г Ν ₂ - 22, 4 л

5, 25 г Ν ₂ - V ₀

бұдан

V ₀ = 5, 25 г ∙ 22, 4 л / 28, 0 г = 4, 20 л.

Аныќталған көлемді есептіњ шарты бойынша табамыз:

V = P ₀ V ₀ T / (РТ ₀ ) = 101, 3 ∙ 4, 20 ∙ 299 / (98, 9 ∙ 273) = 4, 71 л.

4-мысал. Көлемдік ќұрамы (ќ. ж. ) 21% болатын 1 л ауада неше моль О ₂ бар?

Шешуі. 1 л ауада О ₂ ќалыпты жағдайда 0, 21 л көлем алады. О ₂ -ніњ мольдік көлемін біле тұра, 0, 21 л О ₂ оныњ моль санын аныќтаймыз.

22, 4 л. 1 моль О ₂ - 22, 4 л

... жалғасы