СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНДА ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТІҢ ДАМУЫ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 90 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

ҚЫСҚАРТЫЛҒАН АРНАЙЫ ТЕРМИНДЕР МЕН СИМВОЛДАР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ 7

1 ЕЛ ЭКОНОМИКАСЫНДАҒЫ ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІКТІ ДАМЫТУ

Әлеуметтік-экономикалық саясаттағы шағын кәсіпкерліктің 10

рөлі мен орны 14

Шағын бизнесті дамытудағы шетелдік тәжірибе
Қазақстандағы шағын және орта бизнестің даму ерекшеліктері 18

2 СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНДА ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕСТІҢ ДАМУЫ

Ауыл шаруашылық салада 33
Сауда-саттық салада және өнеркәсіп саласында 41
Құрылыс саласында 49

3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ШАҒЫН БИЗНЕС ДАМУЫНЫҢ ҚАРАМА-ҚАЙШЫЛЫҚТАРЫ

Қазақстанда шағын және орта бизнестің даму проблемалары 53
Қазақстанда шағын және орта бизнесті мемлекеттік қолдауды

жетілдіру 61

Елдегі шағын кәсіпкерлікті тиімді дамыту жолдары мен

Бағдарламасы (Солтүстік Қазақстан облысы бойынша) 68

ҚОРЫТЫНДЫ 83

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР КӨЗДЕРІ 86

ҚОСЫМШАЛАР 88

КІРІСПЕ

Қазақстан экономикасы әкімшілік-әміршілдіктен нарықтық экономикаға өтудің қиын кезеңінде. Негізінен ТМД елдерінің үкіметтері нарықтық қайта құруларды іске асыру үшін қажетті мынадай бағыттарды ұстануда-мемлекеттік меншікті жекешелендіру, қаржылық, несиелік саясат, құнды қағаздар нарығын құру, жалпы нарықтық инфрақұрылымды қалыптастыру. Кезек күттірмейтін шаралар қатарында кәсіпкерлік қызметті қолдау, шағын және орта бизнесті дамыту мәселелері тұр.

Мемлекеттің «Қазақстан-2030» ұзақ мерзімді стратегиясы және ел басшылығы Қазақстанды ең жақсы дамыған әлемнің 50 елінің қатарына қосу жөнінде аса ауқымды міндет белгілеп отыр. Осы міндетті жүзеге асыру үшін отандық кәсіпкерлік қуатты экономикалық серпілістің локомотиві болуға тиіс. Ал ол қазақстандық бизнестен алда тұрған міндетке сәйкес сапалық тұрғыда түбегейлі өзгертуді талап етеді.

Бұл мақсатты іске асыру көбіне шағын кәсіпкерліктің даму деңгейіне байланысты. Артықшылықтар кешені, актап айтқанда, нарық конъюктурасының өзгеруін тез сезіну, айналым қаржыларының жоғары айналымдылығы, халықтың қаржы ресурстарын шоғырландыру, мөлшері жағынан аз ғана алғашқы капиталды пайдалану, бәсекелестік ортаны құру, тұтынушыларға жақын орналасу, инновациялардың жартысынан көбін құру және т. б, шағын кәсіпкерлікке көптеген өнеркәсібі дамыған елдерде жалпы ішкі өнімнің негізгі бөлігін өндіруге, жұмыспен қамту проблемаларын шешуге, әлеуметтік шиеленісуді жоюға, ғылыми техникалық прогрестің дамуына ықпал етуге, өнімді өндіруді және бюджетке түсетін төлемдерді ұлғайтуға мүмкіндік береді. Сонымен қоса, шағын кәсіпкерлік-қазіргі қоғамның саяси тұрақтылығының негізі-орташа топтың пайда болуына әлеуметтік-экономикалық алғышарттарды құрады.

Дегенмен, шағын кәсіпкерлік пен бизнестің қалыптасуы мен даму деңгейінің мониторингі олардың қоғам өмірінде әлі де болса елеусіз орын алып отырғандығын көрсетеді. Мұның бірнеше басты-басты себептер бар секілді. Менің ойымша, шағын бизнес нысандарының өміршеңдік деңгейінің қысқа болу себебін басқару мен қолдау қағидаларына талап қоюшылықтың кемдігінен іздеу керек. Әңгіме жекеменшіктегі фирманың заңды тіркеуден өтуінде емес, қызметін жүйелі түрде басқара алмауында және сол қызметтегі менеджмент деңгейінің төмендігінде болып отыр. Бүгінгі таңда шағын кәсіпкерлік пен бизнес нысандарының тіркелуінен гөрі жабылып қалуы басым. Сондықтан, жеке кәсіпкерлік пен шағын кәсіпорынның өміршеңдігін ұзартудың бірден-бір амалы басқарудың ғылыми-теориялық тұжырымдамасынан іздеп, оны тәжірибеде тиімді қолдану болмақ.

Осы орайда, бүгінгі күнге дейін шағын кәсіпорынды басқару мәселесінде кездесетін олқылықтардың болуы оны басқаруға орасан күш-жігермен қатар, білім мен білік, өмірлік тәжірибе қажет екендігін көрсетеді. Сонымен, шағын кәсіпкерлік пен бизнестің жеткілікті дәрежеде дамымай жатқандығының басты себептерінің бірі ретінде жекелеген кәсіпкердің өз кәсіпорнын басқарудағы ұйымдастыру тәжірибесінің тапшылығын атап өтуге тура келеді. Сондықтан да басқару тұжырымдамасы ғылыми-әдістемелік тұрғыдан терең зерттеуге тиіс.

Жоғарыда айтылған шағын кәсіпкерлік артықшылықтары және ең бастысы Республикада оның дамуының қанағатсыз болуы алынған тақырыптың өзектілігі деп білемін.

Алыс және жақын шетелдерде шағын кәсіпкерлік пен бизнес мәселесі ғалымдардың назарынан тыс қалған емес. Кәсіпкерлік теориясының әліппесінен бастап, оның қалыптасуының неғұрлым тереңірек әдістемелік мәселелеріне дейін атақты экономист- ғалымдар қомақты еңбектер жазды. Олардың қатарында Т. Конан, А. Морита, Я. Якокка, Л. Соэтен, Д. Сахал, А. Г. Гранберг, Р. Г. Маниловский, В. М. Попова, А. Баранниковты және т. б атауға болады.

Қазақстандық экономист ғалымдар шағын кәсіпкерлік пен бизнесті ұзақ жылдар бойы тәжірибелік тұрғыдан біржақты зерттеп келді. Шағын кәсіпорын ірі өндірістің көлеңкесі іспетті, тек қосымша іс-әрекет дәрежесінде қарастырылды. Сол себепті, А. Қошановтың, М. Кенжеғозин, Н. Мамыров, Ж. Ихданов, Қ. Оқаев, А. Сейтқазиева, Ж. Күлекеев, К. Бердалиев, О. Сәбденовтің және т. б ғалымдардың алғашқы тұжырымдары қайсыбір ғалымдар тарапынан толықтай қолдауға ие болған жоқ.

Бұл дипломдық жұмыстың мақсаты-Қазақстандағы шағын бизнестi зерттеу және оның дамуына кедергi жасайтын мәселелердiң шешу жолдарын табу. Зерттеу тақырыбының өзектiлiгi. Қазақстанда жүргiзiлiп жатқан экономикалық реформаларды объективтi қажеттiлiк қана емес, дүниежүзiлiк экономикалық өркениеттiң табиғи процесiне тезiрек iлесу ретiнде де қарастырған ләзiм. Нарыққа өтудiң жолдары әрбiр елде әр кезеңде, әр түрлi тәсiлдермен жүзеге асырылғаны белгiлi. Өйткенi, осы жолдар белгiлi мемлекеттiң геосаяси жағдайына, табиғи ресурстарына, халқының менталитетiне және т. с. с көптеген саналуан ерекшелiктерiне байланысты болады. Бүгiнгi күнi бiздiң елiмiздегi экономикалық реформалардың басталғанына он шатқы жылдан аса уақыт өтсе де, белгiлi бiр жүйелi жол табу оңайға соқпай, iздену процестерi әлi де жалғасын табуда. Ендiгi басты мақсат-экономикалық қатынастар жүйесiн жетiлдiре отырып, оларды кешендi түрде түбегейлi жаңғыртуды жалғастыру болып табылады. Ал бұл мiндеттi жүзеге асыруда, ең алдымен, өндiрiс пен инфрақұрылымдық салаларда жекеменшiкке негiзделген шаруашылық қатынастарды дәрiптеу және мемлекет тарапынан қолдау керек болады.

Зерттеудiң ғылыми жаңалығы. Дипломдық жұмыстың негiзгi ғылыми жаңалығы мынадай:

шағын кәсiпкерлiк пен бизнес нысандарының өмiршеңдiгiн ұзарту үшiн оны қолдау мен басқарудың әдiстерi мен озық үлгiлерi ұсынылды;
елiмiздiң экономикасына тән өзiндiк ерекшелiктерiне сәйкес шағын кәсiпкерлiк пен бизнестi қолдау мен дамытудың ғылыми- әдiстемелiк жүйесiн қалыптастырудың тұжырымдамасы дайындалды;
зерттеу объектiсiн басқарудың қағидаларына сәйкес оны үдете дамытудың экономикалық механизмдерiн (инвестиция тарту, салық салу, баға деңгейiн реттеу, инновациялық белсендiлiктi арттыру және т. б) жетiлдiру негiзделдi;
өндiрiстiң негiзгi салалары мен инфрақұрылым сферасында әрекет етушi кәсiпкерлердiң шаруашылық байланыстарын нығайтудың бағыттары айқындалды;
шағын кәсiпкерлiк пен бизнестi дамыту мен қолдаудың аймақтық астарлары мен жолдары көрсетiлдi;
шағын кәсiпкерлiк пен бизнестi мемлекеттiк қолдаудың жүйесi және оның құқықтық базасын одан әрi жетiлдiрудiң жолдары жөнiнде ұсыныстар енгiзiлдi.

Зерттеудiң тәжiрибелiк маңызы. Бұл ғылыми еңбек республикамызда шағын кәсiпкерлiк пен бизнестi қалыптастыру мен қолдау, басқару мен дамыту үшiн ғылыми- әдiстемелiк негiздердiң бiрi бола алады және оның қорытындыларын күнделiктi тәжiрибеде қолдануға болады. Қазақстан Үкiметiнiң тиiстi құрылымдары, Қаржы министрлiгi, Кеден комитетi; Шағын кәсiпкерлiктi қолдау жөнiндегi департаменттер және т. с. с билiк органдары аталған осы ғылыми еңбектiң қажеттi нәтижелерiн өз қызметiнде тиiсiнше пайдалана алады деп есептеймiн.

Дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемi: кiрiспе, үш бөлiмнен, қорытынды, 2 сызба-нұсқадан, 2 кесте мен әдебиет тiзiмiнен тұрады және көлемi 80 беттi құрайды.

1 ЕЛ ЭКОНОМИКАСЫНДАҒЫ ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІКТІ ДАМЫТУ

1. 1 Әлеуметтік-экономикалық саясаттағы шағын кәсіпкерліктің

рөлі мен орны

Қазақстан Республикасының Президентi Нұрсұлтан Назарбаев 2006 жылғы қаңтардың 31-iнде “Жеке кәсiпкерлiк туралы” Заңға қол қойды.

Бұған дейiнгi “Жеке кәсiпкерлiктi қорғау және қолдау туралы” 1992 жылғы 4 шiлдеде, “Шағын кәсiпкерлiктi мемлекеттiк қолдау туралы” 1997 жылғы 19 маусымда, “Жеке кәсiпкерлiк туралы” 1997 жылғы 19 маусымда қабылданған заңдардың күшi жойылып, мүлдем жаңа тұрпатты заң өмiрге келдi.

“Жеке кәсiпкерлiк туралы” жаңа Заң не үшiн қажет? Әуелi осы туралы ойлану керек. Осыған дейiн қабылданған заңдар Қазақстанда жеке кәсiпкерлiктiң қанат жаюына жағдай жасады: нарық экономикасына өтудiң қиын да күрделi соқпағында тыңнан табылған жол секiлдi түпкi мақсатқа сүрiндiрмей алып жеттi; мемлекеттiк мүлiктi жекешелендiру кезiнде, орта және шағын бизнестi өркен жайдыру тұсында бұл заңның қай-қайсысы да қолайлы қызмет еттi, соның арқасында жеке меншiк сектор серпiндi дами түстi. [1]

“Жеке кәсiпкерлiк туралы”жаңа Заң не үшiн, қандай мақсатпен қабылданып отыр? Қазақстан бәсекеге қабiлеттi әлемдегi елу елдiң қатарына қосылу ниетiнде. Жақсы бастама. Жақсы бастаманы баянды ету оңай тiрлiк емес. Бұл жолда не бел кетедi, не белбеу кетедi. Ұлттың ұйыса тiрлiк етiп, жұмыла көтерiсетiн жүгi жеңiл болмағалы тұр. Осындай жағдайда мемлекет өз азаматтарының iшкi қуатына сүйенетiнi айдай анық. “Жеке кәсiпкерлiк туралы”Заң осы мақсатта өмiрге келiп отыр деуге де болады. Адамға тыныс алу үшiн таза ауа қандай керек болса, өз тiрлiгiн тез дөңгелентiп жүргiзiп әкету үшiн де сондай жағдай, қолайлы орта қажет. Мемлекет соны жасауға мiндеттi. Тиiстi заң қабылдау арқылы iс-қимыл кеңiстiгi қамтамасыз етiлiп, кәсiпкерлiктi мемлекеттiк қолдау және қорғау тетiктерi iске қосылды. Азаматтардың шаруашылық жүргiзу еркiндiгi толық қамтамасыз етiлген жағдайда, оған салықтық жеңiлдiктер берiлiп, қолайлы ахуал орнағанда қанат жайған шаруаның қайтарымы зор болады.

Ел экономикасының нарықтық қатынастарға өтуіне және шағын бизнестің дами бастауына байланысты ғылыми әдебиетке “шағын бизенс”, “шағын кәсіпорын”, “шағын бизнес кәсіпкерлері”, “шағын бизнес және кәсіпкерлік” және т. б сияқты ұғымдар ене бастады.

“Бизнес” термині ағылшын тілінен шыққан, ол іс, қызмет деген мағынаны білдіреді.

XXI ғасырдың қарсаңында Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық саясатында шағын кәсіпкерліктің дамуына ерекше назар аударылады. Оның рөлі әлеуметтік ахуалды жақсартуда жетекші орын алады. Бірінші кезекте осы салада халықты жұмыспен қамтамасыз ету тезірек өседі және қоғамның тұрақтылығы үшін жағдай жасалады. Осыдан аталған мәселеге толық талдау қажет.

Батыс елдерінің экономикалық әдебиетінде шағын бизнесті “өсу үстіндегі бала” деп қарау орын алған. Жеке жағдайда “шағын бизнес-бұл өсу үстіндегі бала ретінде, сондықтан ол барлық уақытта сәби бесігінде қала алмайды. Ол үлкен мекен-жайға мұқтаж, бұл үшін ол кәсіпкерлік қызметпен бел шешіп айналысуы қажет”.

Шағын кәсіпкерлік халықаралық тәжірибе көрсеткендей ең алдымен капитал тезірек айналатын салаларда, атап айтқанда саудада, қоғамдық тамақтандыру және қызметтер салаларында туады. Бірақ нарықтық экономиканы реформалау бойынша жүргізілген жеделдетілген экономикалық саясат бағаларды ырқына жіберуден және осымен байланысты өскелең инфляциямен басталды, бұл пайыз өсімінің күрт өсуіне және халықтың жинағының құнсыздануынан шағын бизнестің қаржы базасының жойылуына әкелді, бұл өз кезегінде шағын бизнестің қалыптасуының және оның инвестициялық қызметінің заңсыз қалуына соқтырды. Шағын кәсіпкерлік көп қатарлы жинаулар мен үлкен салықтардың астында қалды. [2]

Осы уақытта қалыптасқан экономикалық жағдай кәсіпкерлік қызметке деген ынта үзілді, онсыз нарық экономикасының қалыптасуы мүмкін емес.

Қазіргі кездегі әлемдік экономиканың одан әрі дамуы жағдайын, да ірі компаниялар айбынының ғылыми-техникалық революцияның болуының шағын және орта фирмалардың сақталуымен және дамуымен қоса жүреді. Жаңа өнімдердің көптеген түрлерінің өндірісі атап айтқанда, шағын және орта компаниялардың кәсіпорындарында басталады, себебі олар “күн” астындағы орын үшін тұтыныстың өзгеруіне икемді сезімтал болуға, өндіріспен әлі қанағаттандырылмаған жаңа қажеттіліктерді іздеуге мәжбүр. Сондықтан шағын фирмалардың бір жұмыс істеушіге есептегендегі ғылыми-зерттеу мен конструкторлық жұмыстарға шығындар ірі компаниялардың осындай шығындарынан жиі асып түсуі кездейсоқ емес.

Қазіргі уақытта шағын бизнестің рөлі нарыққа ендірілген жаңа өнімдердің ортақ санында айтарлықтай мол.

АҚШ-тың сатып алу федералды басқармасының ақпараты бойынша, 50-ші жылдардың ортасынан 70-ші жылдардың ортасына дейін шағын фирмалар (жұмысшылар саны 1000 адамнан аз) әр түрлі жаңалық енгізулердің жартысынан көбін енгізген. Жаңалық енгізулердің төрттен бірі жұмыс істеушілер саны 100 адамдық фирмаларға келеді. Атап айтқанда шағын компания “Apple” жеке компьютерлік өндірісін алғашқылар қатарында енгізді, кейін оларды негізгі өндірушілердің біріне айналды.

Шағын бизнес капиталистік елдерде халықты жұмыспен қамтуды кеңейтуде айтарлықтай рөлі бар. АҚШ-та соңғы он жылда жаңа жұмыс орындарының 60% 20 адамнан аз жұмыскерлер бар компанияларға келеді. 80 жылдардың басында жұмыссыздықтың зор өсуі жағдайында көптеген ғалымдар, экономистер мен мемлекет қайраткерлері шағын бизнестен ірі компаниялардағы жұмыс орындары қысқаруының орнын толтыруға қабілетті жаңа жұмыс орындарын құратын құрал деп қарады. Сондықтан капиталистік елдердің үкіметтер тарапынан шағын бизнеске әр түрлі көмек көрсетіледі.

Шағын және орта бизнестің болуы және де ірі компаниялардың (монополияның) мүдделеріне сай келеді. Қазір дайын өнімді жасау үшін мыңдаған әр түрлі деталдар қажет етіледі. Олардың өндірісіне концерндермен келісім шарт жүйелерімен байланысқан көптеген шағын және орташа фирмалар маманданады. Электротехника, автомобиль және басқа салалардың кейбір ірі монополияларында 20-30 мыңға дейін шағын компаниялар жұмыс істейді. Атап көрсету керек, шағын және орташа фирмалардың басым көпшілігі ірі компаниялармен келісім қатынастары арқасында жұмыс істейді. Францияда, мысалы, шағын және орташа кәсіпорындардың 40 %-і ірі монополиялармен байланысты. АҚШ-та осындай келісім шарттар жүйесімен 400 мың шамасында немесе 25% шағын кәсіпорындар қамтылған, оларда 4, 5 млн. адам жұмыспен қамтылған. Жапонияда да осындай жағдай.

Шағын бизнес кәсіпорнын ашу ісі аз мөлшерде капиталды қажет етеді. өте жиі жағдайда өз ісін өндірістен шығып қалған немесе жұмыс таба алмағандар ашады.

80 жылдардың басында шағын кәсіпорындар иелерінің тек өз жанұяларындағы адамдарының еңбектерін қолдануы Жапониядағы барлық жұмыспен қамтылғандардың 32 %, Италияда 29%, Францияда 21 % құрады.

Монополистік емес фирмалар жаңа салалар қатарында, әсіресе ақпарат кешенінде өздерінің жағдайларын әжептәуір нығайтады. ҒТП негізінде іскер қызметтер (электронды есептеу машинасы базасында ақпаратты өңдеу, бағдарламаны қамтамасыз ету, инженеринг, кеңес беру бизнесі және осы тәріздес) спектрі қалыптасқан. Осындай қызмет ресурстардың айтарлықтай жинақталуын қажет етпейді және шағын компания шеңберінде де табысты жүзеге асуы мүмкін. Жеке атағанда, Германияда бағдарламаны қамтамасыз ету саласында 3700 фирмалар жұмыс істейді, олардың көпшілігі (70% шамасында) жұмыскерлер саны 10 адамнан аз компаниялардан құралған.

Егер қорытындылауға келсек, шағын және орта бизнестің рөлі төменде көрсетілген алты функциялардан көрінеді. [11]

Біріншіден, шағын өндіріс ірі кәсіпорын алыптарына қарағанда нарық конъюктурасының өзгерісін икемді сезінеді.

Екіншіден, шағын бизнес әлі іске жаратылмаған әжептәуір қаржы қаражаттарын тиімді жұмылдырады. Осындай бизнестің болмауынан осы ресурстар пайдаланылмаған болар еді.

Үшіншіден, шағын бизнес бәсеке күресін қалыптастыруда айтарлықтай үлес қосады, бұл кез келген мемлекеттің жоғары деңгейде монополия экономикасы жағдайында бірінші кезекте маңызды.

Төртіншіден, шағын бизнес халықты жұмыспен қамту мәселесін шешуде үлкен рөл атқарады. Өнеркәсібі дамыған елдерде оның үлесіне барлық жұмыспен қамтамасыз етілгендердің 50-60% және жаңа жұмыс орындарының 70-80% келеді.

Бесіншіден, атап көрсеткендей шағын өндірістің ғылыми-техникалық жаңалықтардың 50% келеді (жеке компьютер, көбейткіш аппараттар, “Палороид” типті фотоаппараттар) .

Алтыншыдан, шағын бизнестің әлеуметтік қысымды жұмсартуда орнын таптырмас рөлі бар. Ауыр дағдарыс кездері халық осыннан жұмыс тауып және өздерінің қабілеттерін жүзеге асырады.

Кәсіпкерліктің халықаралық тәжірибесі көрсеткендей, өтпелі экономикада мемлекет, ережеге сәйкес, тек жаңа басталған сауда кәсіпкерлігін көтермеледі, бұл өндіріс сферасында қызметті тиімсіз қылды.

Өтпелі экономика үшін нарықтың инфрақұрылымының дамымағандығы тән, бұл шағын кәсіпкерліктің дамуын тежейді және тежеуде.

Қазақстан Республикасындағы 1998 жылға дейін тоқтамаған өндірістің құлдырауы, инфляциялық процестер кезіндегі бағалардың өсуі тұрғындардың номиналды табыстарының өсуін анық басып озды, бұл өндіріс саласында оның ішінде шағын бизнес негізінде кәсіпкерлік қызметтің дамуын айтарлықтай тежеді. [12]

70-80 жылдардағы дамыған елдердегі болған кәсіпкерлік “бум” ғалымдар мен тәжірибешілердің шағын бизнеске қатысты бұрынғы көзқарастарынан-шағын кәсіпорындар өмір сүруге жарамсыз, сондықтан олар не жойылуы керек, не ең ірі компанияларға қайта құрылуы керек, бас тартуына мәжбүр еткізді.

Нақты көрсеткіштер көрсеткендей соңғы он жылдықта (1980-2000 жылдар бойынша) олардың саны екі есеге артты, олардың санының саудада, қызмет көрсету саласында дамуымен қатар, шағын кәсіпорындардың экономикалық мынадай прогресивті салаларында-электроника, биотехнология, ақпараттық қызметтер-айтарлықтай рөлі бар.

Өтпелі экономикада жаңа өркен жайған шағын кәсіпкерлікті дамыту және қолдау үшін қажетті жағдайлар:

еркін бәсекені құру негізі ретінде шағын кәсіпкерлікті дамытудың кешенді мемлекеттік ғылыми негізделген бағдарламаларын жасау;
оның дамуы мен қаржылық жеңілдіктер үшін қаржы базасын қалыптастыру, яғни жеңілдетілген несиелер, жеңілдетілген салықтар, ақысыз сипатты жәрдем ақшалар) ;
бағдарламада ғылыми-техникалық прогрестің басымдық бағыттарында шағын кәсіпкерліктің орны ерекше анықталуы керек;
шағын бизнесті ұйымдастыруда елдің әр түрлі аймақтарында (облыс орталықтарында) шағын кәсіпорындардың арнайы орталықтары басты рөлде болуы керек;
ірі және шағын бизнес ынтымақтастығының жүйесі негізінде, әсірісі сауда мен қызметтер саласында шағын бизнесті дамыту мақсатында ірі кәсіпорындардың ресурстарын тарту.

Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерлікті дамытуда Қазақстан Республикасы Президентінің “Шағын кәсіпкерліктің дамуын жандандыру мен мемлекеттік қолдауды күшейту бойынша шаралар туралы” 1997 жылдың 6 наурызындағы қаулысының үлкен рөлі бар.

Құжат өзінің мазмұны бойынша өтпелі экономика жағдайында шағын кәсіпкерлікті дамытудың мемлекеттік бағдарламасы болып табылады.

1. 2. Дамыған елдердегі шағын және орта бизнестің дамуы.

Кейінгі онжылдықтарда экономикасы дамыған Батыс елдерінде бәсекенің дамуы әсерінен шағын және орта бизнес рөлі арта түсті. Мұның басты себебі-экономикалық сектордың кәсіпорындарына тән артықшылықтар.

Тұрақты экономикаылқ жүйеде шағын кәсіпкерлік: динамикалық түрде дамуы мүмкін, тұтынушылардың сұранысының өзгеруіне тезө бейімделе алады, бәсекелес нарықтық қатынастарға ықпал етеді, экономиканың құрылымдық қайта құрылуына әсер етеді, жаңа жұмыс орындарын ашады, жаңа кәсіпкерлік топ пен меншік иелерінің құрылуына жағдай жасайды, елдің жалпы ұлттық өнімінде үлкен үлеске ие бола алады, мемлекеттік бюджетке үлкен қаржы сомаларын береді.

Дамыған елдерде шағын кәсіпорындар мынадай салаларда басым рөл атқарады: сауда, автосервис, құрылыс, қызмет көрсету салалары. Қазір шағын кәсіпорындар жоғары технологиялық сфераларға: машина құрылысы, энергетика, электротехника, химиялық өнеркәсіп, транспорттық қызмет, информатика, микроэлектроника, телекоммуникация салаларына әртараптандырылып жатыр. [13]

Шағын және орта кәсіпорындардың ірі кәсіпорындармен қатар қызмет етуі дамыған елдер экономикасына тән белгі. АҚШ-та өз ісімен айналысушы азаматтар, яғни кәсіпкерлер үлкен құрметке ие. Нарықтық экономикаға бет бұрған елдер үшін АҚШ-тағы шағын бизнесті дамыту тәжірибесі үлкен маңызы бар.

АҚШ шағын бизнес басқармасының классификациясы бойынша шағын бизнес субъектілеріне: жұмыскерлер саны 500-ге дейін болатын өндірістік және сауда кәсіпорындары, ал басқа салалар үшін-жылдық табысы 2 миллион долларға дейін болатын кәсіпорындар жатады.

АҚШ-та тіркелген кәсіпорындардың 97%-ына жуығы шағын кәсіпорындар. Бұл шағын кәсіпорындар жалпы ұлттыұ өнімнің 53%-ына, көтерме сауданың 64%-ына, бөшек сауданың 72%-ына, қызмет саласының 57%-ына ие болып тұр.

Экономикалық өсу және құлдырау кезінде, жаңа жұмыс орындарын ашу мен қысқарту кезінде шағын кәсіпкерлік жұмыссыздық проблемасын бәсеңдетеді. АҚШ-тық шағын бизнестің дамуы мысал көрсеткендей, шағын бизенс сыртқы ортаның өзгеруіне тез бейімделеді. АҚШ Сауда министрлігінің мәліметтері бойынша шағын кәсіпкерліктің инновациялық сипаты елдің экономикалық өсуіне 20-25%-ға дейін үлес қосады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.