Информатика пәні бойынша 7 сыныпқа арналған теориялық материал
Мазмұны
Дипломдық жоба бойынша тапсырма ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
Күнтізбелік жоспар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .6
I. Компьютерлік оқу құралын жасау
әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..8
1.1 Электронды оқулықтарды пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.2 Электронды оқулықтарды информатика сабағында пайдаланудың
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
II. Информатика пәнінің оқу-әдістемелік кешендеріне
сипаттама ... ... ... ... ...17
2.1 Информатика оқулығына қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
2.2 Информатиканы оқыту әдістемесіне қойылатын
талаптар ... ... ... ... ..20
2.3 Информатикадан дидактикалық материалдарға қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... .21
2.4 Информатика хрестоматиясына қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... .22
2.5 Мультимедиа
технологиялар ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..23
2.6 ДК программалық қамтамасыздандыруы оқытушы электрондық
оқулықтың
құрлымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...25
2.7 Оқытушы электрондық баспалар бойынша беттерін және интерфейс
элементтерін
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ...26
III. Информатика пәні бойынша 7 сыныпқа арналған теориялық материал..28
3.1 Есептеуіш техникасының даму
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...28
3.2 Компьютер
құрылғылары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...35
3.3 Ақпарат. Адам. Компьютер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .38
3.4 Информацияның
түрлерi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .39
3.5 Информациялық
мәдениет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... 45
3.6 Аппаратық, программалық
қамсыздандыру ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 45
3.7 Компьютердің ішкі құрылғылары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...47
3.8 Windows операциялық
жүйесi ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 53
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..62
Қолданған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .63
Кіріспе
ХХІ ғасырдың басы адамзаттың индустриялық эрадан информациялық
эраға өтуімен ерекшеленеді. Осыған байланысты информацияны ала білу, оны
өңдеу және күнделікті істе пайдалану өркениетті дамудың қажетті шарты болып
табылады.
Бұдан 16 жылдай бұрын орта мектептерге Информатика және есептеу
техникасының негіздері пәні енгізілген болатын. Аталған пән оқушыларды
информациялық қоғамдағы өмір талаптарына сай дайындауда үлкен роль атқарып
келді және атқара берді. Алайда, жаңа информациялық технологиялардың өте
шапшаң даму қарқыны біздің бұл пәнге деген қөзқарасымызды түбегейлі
өзгертті.
Соңғы бір екі жыл ішінде пайда болған жаңа программалық өнімдер
жалпы көпшілікке кәсіби информациялық технологияларды пайдалана білудің аса
қажеттілігін көрсетті. Біздің қоғамымызда болып жатқан өзгерістер орта
білім беру саласының дамуына да өзгерістер енгізуге себепші болды.
Президентіміздің білім саласын ақпараттандыруға байланысты Мемлекеттік
бағдарламасына сәйкес Қазақстан Республиксының үкіметі мектептерді
техникамен қайта жабдықтауға, жаңа информациялық технологияларды енгізуге
көп көңіл бөлуде.
Біздің еліміздегі жалпы білім беретін мектептерге программалау
элементтерінің енгізілгендігіне отыз жылдай уақыт болды. Мектеп
информатикасы информатика ғылымның бір саласы ретінде, атап айтқанда
мектептегі оқу процесінде пайдаланылатын ЭЕМ-ді программалық, техникалық,
оқу-методикалық және ұйымдастыру жақтарынан қамтамасыз етуді зерттейтін
саласы ретінде анықталады.
Қазіргі заман талабы бойынша білім беруді ақпараттандырудың негізгі
талаптарының бірі — оқу үрдісіне электрондық оқулықтарды енгізу. Өйткені,
бүгін таңдағы білім беру саласыңда тек мұғалімнің айтқандарын орындау
немесе оқулықты пайдалану заман талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан
қазіргі ақпараттандыру қоғамында электрондық оқулықтарды пайдаланбай алға
жылжу мүмкін емес.
Электрондық оқулықтар - ғылыми негізде дайындалған педагогикалық
ақпараттық өнім. Электрондық оқулық дайындаудың тұжырымдық негізі модулдік
оқытудың педагогикалық теориясы болып табылады. Сонымен қатар электрондық
оқулық дайындаудың педагогикалық ұстанымдар жүйесі оқытудың дидактикалық
жүйесіне сәйкес келеді. Электрондық оқулықтармен жұмыс істеу әрбір оқушының
өз мүмкіндігін есепке ала отырып, оқып үйрену ісін жеке дара жүргізуге жол
ашады.
Электрондық оқулық — оқу пәнінің негізгі ғылыми мазмұнын қамтитын
компьютерлік технологияға негізделген оқыту, бақылау, моделдеу, тестілеу,
т.б. бағдарламалардың жиынтығы. Электрондық оқулық жай оқулықтарға өте
тиімді қосымша мүмкіңдіктер береді. Атап айтқаңда:
кері байланысты іс жүзінде тез арада қамтамасыз етеді;
жай оқулықтагы ақпаратты іздеу мумкіндіктері біраз уақыт алатын болса,
электрондық окулық қажетті оқулықты табуга тез мүмкіндік береді;
—гипермәтінді түсіндірулерге өту барысында уақытты үнемдеуге
көмектеседі.
Білім беру саласында электрондық оқулықтарды пайдалану оқушылардың
танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, қисынды ойлау жүйесін
қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай туғызады.
Дипломдық жұмыстың актуалдығы: қазақ тілінде әдебиеттер өте аз.
Сондықтан менің ойымша бұл электрондық оқулық актуалды деп ойлаймын.
Дипломдық жұмыстың мақсаты “информатика 7-сынып” тақырыптары бойынша
орта мектептерге арналған электронды әдістемелік құрал. Бұл дипломдық жұмыс
Microsoft FrontPage программасы көмегімен құрылған. Дипломдық жұмыс
жобасы формасы жағынан әр түрлі: теория, жаттығулар, тестерр. Бұл сабақты
компьютерлік сыныпта өткізуге, уақытты мүмкіндігінше үнемдеуге көмектеседі.
I. Компьютерлік оқу құралын жасау әдістемесі
Компьютерлік оқу құралы деп білім берудің компьютерлік технологиясын
кеңінен пайдалануға негізделген электрондық оқып – үйрену құралдарын
айтады. Өз функционалдық мүмкіндіктеріне қарай компьютер қазіргі кезде
оқытудың ең керекті жабдығына айналды, бірақ оны тиімді түрде пайдалну
жолдарының әлі ашылмаған тәсілдері, күнделікті сабақтарға қолдану үшін әлі
де айқындалатын жақтары көп екенін ғалымдар да, мұғалімдер де жиі айтып
келеді. Еліміздің ұлттық ғылым академиясы да компьютер арқылы үздіксіз
білім беру ісіне көңіл бөліп, көптеген педагогикалық тақырыптарда ғылыми
жұмыс жүргізу ісін қаржыландарып келеді. Осы бағыттағы мәселелермен білім
саласының мамандары алғашқы дербес пайдаланылатын компьютер шыққан
кездерден бастап айналысып келеді, соңғы кездегі компьютерлердің көптеп
қолданысқа енуі бұл проблеманың өте өзекті мәселеге айналғанын тағы да
дәлелдеп отыр.
Оқу жүйесінде информациялық технологияны жалпы қолданудың маңызынан
гөрі оны пайдалану ісі білім беру жүйесіндегі қойылған талаптарға
қаншалықты жауап бере алатыны маңыздырақ болып табылады.
Компьютермен оқыту әдісін жүзеге асыру жалпы білім беру ісін жетілдіру
тәсілдерімен бірге сонымен тығыз байланысты белгілі бір пәннің өз
ерекшеліктерін де есепке алуды талап етеді. Мұнда бірнеше мәселені қатар
шешуге тура келеді, олар:
• Компьютерді оқыту ісінің қай жақтарын жетілдіру үшін баса
пайдалануға болатынын анықтау;
• Оқу процесін компьютерлендірудің қажетті деңгейін анықтау;
• Компьютерге жүктелетін функциялар (іс-әрекеттер) тізбегін
анықтау;
• Әр пән мұғалімдері мен әдіскерлерінің талап-тілектеріне
сәйкес келетін компьютерлік оқу құралын жасау.
Компьютерлік технологияны қолдану кезінде оқу материалының негізгі
көлемі мұғалім емес, компьютер арқылы беріледі. Оқыту процесін жүргізіп
отырған мұғалім көбінесе компьютерлік оқу құралын жасауға қатыспайды.
Сондықтан мұндай компьютер арқылы оқытуға арналған ақпараттық-оқу
материалдарын жасауда оның авторы мен оқыту процесінің алшақтығы білім
берудің негізгі принципі деп айтуға болады. Бұл принциптің негізінде
берілген материалдарды оқып-үйрену процесі оның авторының кеңесі қажет
етілмейтіндей болып ұйымдастырылуы жатады, яғни оқу құралы жаңа материал
беріп қана қоймай, оны толық түсіндіре алатындай дәрежеде жасалуы тиіс. Оқу
құралын жасауға берілген техникалық тапсырмада осындай әдістемелік жағына
баса көңіл аудару ісі алдын-ала анықтылады.
Сонымен компьютер арқылы беруге арналған ақпараттық-оқыту және
әдістемелік құралдар құрамына төмендегідей материалдар кіруі тиіс:
• Таратылып берілетін оқу материалдары;
• Бақылау және тестен өткізу материалдары;
• Жаттығулар;
• Сыныппен (топпен) немесе жекелеп оқытуға және өздігінен оқып-
үйренуге арналған әдістемелер;
• Әрбір материалды немесе олардың бірнешеуін қатарластыра
пайдалану тәсілі, яғни оның стратегиясы мен тактикасы және
оларды бір-бірімен алмастыру жолдары;
• Экраннан берілетін барлық ақпараттық-оқу материалдарын
компьютердің мультимедиалық мүмкіндігіне және сабақтарды сол
арқылы беру тәсілдеріне қарай бейімдеу.
Компьютерлік оқу құралы жалпы оқу жүйесіне қойылатын талаптарға сәйкес
жасалады, ал оның ақпараттық-әдістемелік негізін жоғарыда айтылған
материалдар құрайды. Ол алдын ала жоба бойынша анықталған компьютерлік
технология негізінде жасалған білім беру мәселелерін шешіп, оқыту-үйрету
функциялары мен оқу процесін басқару істерін жүзеге асыруы тиіс.
Оқыту жүйесінде арналған программалық жабдықтама ретінде жасалатын
компьютерлік оқу құралын даярлау көпжақты мәселе болып саналады, оны жүзеге
асыру үшін әр түрлі салаларда істейтін мамандарды пайдалана білу қажет.
Төменде осындай шығармашылық топтың мүмкін деп саналатын бір нұсқасының
функционалдық құрамы көрсетілген, онда пән мұғалімнен бөлек компьютерлік
оқыту әдіскері, білім сапасын тексеру жағының мамандары, суретшілер
(дизайнерлер), программалаушылар болуы тиіс.
Мұнда мынадай негізгі талаптардың орындалуын атап өткен дұрыс:
• Компьютерде қолданылатын ақпараттық-оқу материалдарды мен
тексеру, бақылау сұрақтары айқын, әрі түсінікті болуы шарт;
• Берілген оқыту әдістемесін толықтыру немесе жаңа оқу
әдістемесін жасау, яғни оқу процесіне сай компьютердің
функционалдық ерекшеліктерін ескере отырып, бұрыңғы
дидактикалық тәсілдерді жетілдіретіндей мүмкіндіктер болуы
тиіс;
• Оқу құралының жалпы сценарийін және пәннің әрбір тақырыбының,
сабақтың және сабақ ішіндегі белгілі бір кезеңдердің жеке
сценарийін жасайтындай мүмкіндіктер болуы қажет;
• Даярланған программаның ашықтық деңгейін анықтау, яғни оны
пайдаланушылар (оқыту ісін нақты түрде жүргізіп отырған
мұғалімдер) оқу құралының белгілі бір функциональдық блогын
оқу жүйесінің соңғы талаптарына сәйкес өзгерте алатындай
мүмкіндігі болуы керек. Мысалы, оқу құралының тексеру блогына
жаңа есептер қосу немесе оқу процесін басқару бөлігін
жетілдіру, т.с.с..
Компьютерлік оқу құралын жасаудың ақырғы кезеңі оны программаға
айналдыру, яғни машина тілінде кодтау ісі болып табылады. Осындай
қолданбалы программалық жабдықтамалар жасау көптеген жүйелік программалар
арқылы жүргізіледі, олар: Visual Basic, Delphi, Power Builder, Power Point,
т.б. Бұларды пайдаланудың артықшылықтары:
• Программа жасау мерзімін қысқарту;
• Программа жасау мен оны пайдалану кезеңдерінің барлығында да
оны сүйемелдеу ісінің жеңілдігін қамтамасыз ету;
• Оқу құралының мазмұны мен құрылымына сәйкес оны пайдаланушы
мұғалімге материалдарды аздап түзету-толықтыру мүмкіндіктерін
беру;
• Оқу құралының кейбір бөліктерін өзгерткенде (толықтырғанда)
тұтынушы интерфейсінің өзгеріссіз күйде сақталуы.
Қашықтан оқыту мақсатына арналған программалар жасауда HTML және
“Java” тілдерін немесе бұл жұмысты жеңілдететін FrontPage, Dreamviewer
программаларын пайдалану қажет.
Біздегі алғашқы электрондық оқулықтарға шет тілін, Қазақстан тарихын,
волеология, қоғамтану, информатика пәндерін оқып үйренуге арналған CD-
дискілерге жазылып, даярланған оқу құралдарын айтуға болады. Олар модульдік
принципке сәйкес тақырыптарға бөлініп, гиперсілтемелік мәтін құрастыру
тәсілмен жасалып, мектеп бағдарламалары мен жоғары оқу орындарының көптеген
тақырыптарын қамтиді.
Бұдан былай қазақ-орыс тіліндегі электрондық оқу құралдары да тегін
таратылатын күйге жетіп, Интернет жүйесіндегі АҚШ, Ресей білім
порталдарындағы тәрізді оқу орындарының web-сайттарында орналастырады деген
ойдамыз. Қазақ-Британ техникалық университеті мұнай-газ және информатика
саласындағы мамандар даярлауда студенттер күшімен жасалған электрондық оқу
құралдарын алдағы оқу жолында үздіксіз білім беру бағдарламасында сәйкес
www.kbtu.edu.kz адресі бойынша орналастырмақшы болып отыр.
Ал, Ресейде кең тараған алғашқы компьютерлік оқулықтарға Информатика
мамандықтарға арналған кәсіби сөздік курсын жатқызуға болады, онда бірнеше
жоғары оқу орындары дайындаған 17 түрлі программа дестесі (пакеті)
келтірілген. Бұл оқулықтың ерекшелігіне бір программалық кешен аймағында
бірнеше жеке оқу программаларын біріктіріп, информатика пәнін оқытудың
біртұтас компьютерлің курсын жасау ісі жатады. Оған кез келген маман
қосымша тақырыптар қосып толықтыруына болады. Оның үстіне бұл программаға
арнайы информатикалық есептеу программаларын да қосып пайдалану мүмкіндігі
қарастылырған.
Сонымен компьютерді қосымша оқыту жабдығы ретінде пайдалану білім беру
саласында жаңа бір әдістемелік жүйе қалыптастырып келеді. Қазіргі кезде
электрондық оқулықтар жасау ісі өндірістік индустрияның жаңа арнасын
қалыптастыруда. Ол білім жүйесіндегі информатиканың бір саласы ретінде жыл
сайын белгілі бір қаржы бөледі. Бұдан былай оқу орындары мұғалімдерге
жалақы төлеу, оқулықтар, әдістемелік құралдар сатып алумен қатар
электрондық оқу құралдарын сатып алуға тұрақты қаржы көзін бөліп отырулары
керек. Бұл бағыттағы алғашқы қадам Президентіміздің орта білім бері жүйесін
ақпараттандыру бағдарламасын жүзеге асырап, барлық мектептерді кем дегенде
бір компьютерлік сыныппен қамтамасыз етуімен 2002 жылы іске асырылған
болатын. Кейіннен қабылданған Қазақстан Республикасы ұлттық ақпараттық
инфрақұрылымын қалыптастыру мен дамыту мемлекеттік бағдарламасы да
компьютерлік технологияларды білім саласында кең қолдану ісін дамытуға көп
көңіл бөліп отыр. Ендігі бағыт – сол компьютерлік техниканы тұрақты жұмыс
істейтін күйде ұстап, білім саласындағы жаңа технологияларды пайдаланып,
кез келген пән мұғалімдерін электрондық оқу құралдарын даярлау, қолдану
ісіне жұмылдыру ісімен жалғасуы тиіс. Президентіміз бастаған Білім жүйесін
ақпараттандыру ісін әрі қарай дамыту барлық пәндер бойынша компьютерлік
оқулықтарды кеңінен оқу процесіне енгізу арқылы оқу жүйесін жаңа сатыға
көтеру болып табылады. Сонда ғана білімді ақпараттандыру ісінің нақты
экономикалық тиімділікке қол жеткізуге мүмкіндік беретіні талас тудырмаса
керек.
1.1 Электронды оқулықтарды пайдалану.
2006 жылдың 1 наурызындағы Қазақстан Республикасының Президенті
Н.Назарбаевтің халыққа жолдауында Электрондық үкімет жүйесін шұғыл енгізу
қажеттілігін әдейі баса көрсеткім келеді деп нақты атап көрсетті. Біз
электрондық үкіметпен ел басқарамыз, мемлекеттік органдарды тиімді
пайдаланымыз.
Электрондық оқулық пен оқытудың негізгі мақсаты: Оқыту процесін
үздіксіз және толық деңгейін бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс
қабілетін дамыту. Білім берудің кез келген саласында Электрондық оқу
құралдарды пайдалану оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана
қоймай оңдау жүйесін қалыптастыруға шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай
жасайды.
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын
немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды.
Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай алға
жылжу мүмкін емес. Қазіргі уақытта электрондық WEB оқулықтың қандай
екендігі туралы біртұтас ой жоқ. Электрондық оқулық дегеніміз –
мультимедиалық оқулық, сондықтан электрондық оқулықтың құрылымы сапалы жаңа
деңгейде болуға тиіс. Электрондық оқулық оқушының уақытын үенмдейді, оқу
материалдарын іздеп отырмай, өтілген және оқушының ұмытып қалған
материалдарын еске түсіруге зор ықпал етеді. Себебі, оқушының өзіне
көрнекілік қолданған тиімді қажет элементінің жанында жазуы болады.
Білім берудің кез келген саласында Электронды оқулықтарды пайдалану
оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, ойлау жүйесін
қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай туғызады.
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласындағы оқулықты пайдалану қазіргі
заман талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру
қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес. Осы ұстанымды
басшылыққа алған біз бастауыш мектепте Кирилл және Мифодий бағдарламасын
сабақта пайдаланып келеміз және оқу бағдарламамыз да сол оқулық негізінде
құрылған. Әр сабаққа арналған бейне көрініс сол электрондық оқулықта бар.
Бұл электрондық оқулық бастауыш сыныпқа сабақ бергенде өте тиімді, мұғалім
көп ізденбей дайын сабақтарды өз жұмысында пайдалануға толық мүмкігншілігі
бар. Әсіресе, алгоритм, логика, интернетке шығу, WEB сайт құру.
Оқулық материалының мазмұнынан үйренуші дәрістің кез келген үзіндісін
қайталауға мүмкіншілігі бар. Сонымен қатар электрондық оқулық оқушының
уақытын үнемдейді, оқу материалын іздеп отырмай, өтілген және оқушының
ұмытып қалған материалын еске түсіруге зор ықпал етеді. Себебі, оқушының
өзіне көрнекілік қолданған тиімді қажет элементінің жанында жазуы болады.
Мазмұны қиындау бір үлкен тақырыптың бөліктерін өткенде қосымша
бейнехабар және клиптер қажетті элемент болып табылады. Бейнеклиптер уақыт
масштабын өзгертуге және көріністерді тез немесе жәй түрде көрсетуге
пайдалы.
Электрондық оқулық таңдап алынған хабарды көшіруге мүмкіншілік береді.
Оқулық көлемінен шығармай керекті материалды жинақтауға болады.
Жас ұрпаққа шетелдік білім жүйесінен қалыспайтын білім беру жолындағы
ортақ міндетті өз мәнінде жүргізу үшін бір-бірімізден тәжірбие алмасып,
кемшілік-жетістіктерді айтып отырсақ, жұмысымыз өнімді бола түседі деп
есептеймін. Электронды оқулықтың маңызы өте зор. Электронды оқулықтың
мазмұны оқушыны зерделі қабілетін дамытуға бағытталуы және оның мына
қасиеттерді қанағаттандыруы өте қажет: қисынды ойлау жүйесінің қалыптасуы,
жинақтылығы, жүйелілігі, эстетикалық көркемдігі, жылдамдылығы, т.б.
1.2 Электронды оқулықтарды информатика
сабағында пайдаланудың тиімділігі.
Қазіргі мектептің даму болашағы қоғамның даму үрдісімен үнемі өсіп
отыратын ақпарат көлемнің әртүрлі тегімен анықталады. Оқушыларға білім
беруде жаңа оқыту технологияларын қолдану, инновациялық бағытта жұмыс жасау
заман талабына сай талап етуде. Оқу процесінде компьютерді тиімді пайдалану
және қолдану кейінгі жылдары айтарлықтай оң тәжірибе беріп отыр. Атап
айтсақ мектеп оқушыларының өз бетімен ізденісі, пәнге деген
қызығушылықтарын арттырып, шығармашылығын дамытуға, оқу қызметінің
мәдениетін қалыптастыруға, дербес жұмыстарын ұйымдастыруға ерекше қолайлы
жағдай туғызып отыр [5, 257 бет].
Сонымен қатар электрндық оқулықтарды сабақта пайдалану кезінде
оқушылар бұрын алған білімдерін кеңейтіп, өз бетімен шығармашылық
тапсырмалар орындайды. Әрбір оқушы таңдалған тақырып бойынша тапсырмалар
орындап, тесітлер шешіп, қарталар және схемелер мен жұмыс жасауға
дағдыланады.
Электрондық оқулық арқылы түрлі түстер суреттер, видеокөріністер,
дыбыс және музыка тындатып көрсетуге болады. Бұл, әрине мұғалімнің тақтаға
жазып түсіндіргенінен әлдеқайда тиімді, әрі әсерлі. Меңгерілуі қиын
сабақтарды компьютердің көмегімен оқушыларға ұғындырса, жаңа тақырыпқа
деген баланың құштарлығы оянады деп ойлаймын.
II. Информатика пәннің оқу-әдістемелік кешендеріне сипаттама.
Ы.Алтинсарин атындағы Қазақ білім академиясы Мектеп және мектепке
дейінгі білім институты базасында авторлар ұжымы дайындаған информатика
оқу пәні стандарты ғылими-әдістемелік жағынан қамтамасыз етудің негізгі
бастапқы қадамы болып табылады. Бұл стандарт информатика пәні бойынша білім
мазмұнының мемлекеттік міндетте минимумы мен оқушының дайындық деңгейіне
қойылатын талаптар тағайындайды.
Стандарт ержелеріне сәйкес оқушыларды информатика пәнін оқыту
Қазақстан Республикасының орта жалпы білім беретін мектептерінде, оларды
қай мекемеге тәуелді болғанына, ұйымдастыру – құқықтық нысанына және оқыту
түріне тәуелсіз жүзеге асырылады.
Информатика пәнін ғылыми әдістемелік жағынан қамтамасыз ету бағытына
сәйкес Информатика пәнінің оқу-әдістемелік құралдарына (ОӘК -не) қойылатын
талаптарды анықтауда жалпы оқулықтарға қойылатын дидактикалық талаптар
басшылыққа алынды [16, 65 бет].
Информатика пәнінің ОӘК–нің өзіндік ерекшеліктері оларға қойылатын
дидактикалық талаптарды іріктеп жүйелеуде ескерілді.
Зерттеулерге сүйене отырып дайындалған материалдар жалпы білім беретін
мектептерде сынақтан өтіп, сынақ нәтижесіндегі ескертулер мен ұсыныстар
негізінде түзетіліп өнделді. Информатика ОӘК-нің құрамы мен құрылымына,
мазмұнына қойылатын жалпы талаптарды пәннің өзіне тән ерекшелігін ескере
отырып анықтау – осы пәнді оқытуды жетілдірудің негізгі бағыттарынынң бірі
деуге болады. Бұл бағыттағы мәселелерді зерттеуде жалпы мектеп оқулықтарына
қойылатын талаптарға сүйене отырып, зерттеудің мақсат, міндеттерді
белгіленеді.
Зерттеу міндеттеріне сәйкес оқулық пен оқу-әдістемелік құралдарға
қойылатын жалпы дидактикалық талаптар жөнінде материалдар жинақталып
жүйеленеді.
Информатикадан ОӘК- дің әрқайсысының құрылымының компонентіне
қойлатын талаптар іріктеліп, төмендегіше жүйеленеді:
- Жалпы материалдардың ұсынылу реті оқу бағдарламалары мен оқулыққа
сәйкестігі қатаң сақтлуы тиі;.
- Кез-келген ықшамдау мен бейімдеулер қазіргі ғылыми білімге толық
сәйкестендіріліп берілуі керек;
- Дидактикалық материалдар, есептер мен жаттығулар жинағы
оқушылардың шығармашылық белсенділігіне сәйкестендіріліп, деңгейлік
саралауды іске асыруға бағытталуы қажет;
- Пәнаралық және пәнішілік байланыстың сақталуы қажет;
- Ұсынылатын материалдар мектептердің қазіргі компьютерлік
технологиямен жабдықталуы жағдайына сәйкес келуі керек;
- Оқушылардың жеке қызығушыылығын және түрлі қабілетін дамытуға
бағытталуы тиіс;
- Программа құруға, программаны пайдаланып белгілі бір мәселені
шешуге арнап ұсынылатын материалдар программалау тілдерінің тез
өзгеруін ескеріп, бір тілден екінші тілге оңай көше алатындай
ыңғайланған болуы тиіс;
- ОӘК-де ұсынылатын материалдар толығымен оқушылардың болашақ
өмірінде пайдалана алатындай етіп, практикалық жағынан тиімді етіп
ұсынылуы қажет.
- Әр сыныптарға ұсынылатын материалдар сол сынып оқушыларының
психолгиылық және физиологиялық ерешеліктеріне толығымен сәйкес
келуі керек;
- Оқушылардың оқуға деген қызығушылығын, өзіңдңк тану белсенділігін
арттыруға бағытталған болуы тиіс;
- ОӘК-дің ішкі мазмұнындағы материалдардың, сыртқы мұқабасының
безендірілуі де оқушылардың пәнге еген қызығушылығын арттыратындай
болуы қажет.
Осы талаптарға сай дайындалатын Информатика пәні бойынша оқу-
әдістемелік кешен төмендегі құрамда ұсынылды.
1. Оқулық
1. Әдістемелік құрал
2. Дидактикалық материалдар (пысықтау сұрақтары, тест тапсырмалары,
есептер мен жаттығулар)
3. Хрестоматиялар
Оқу ұсынылған кешендердің жоғарыда көрсетілген талаптарға сай
келетіндей болуы үшін олардың әрқайсысының функцияларын ескеріп отыру
қажет.
Жоғарыда айтылған жалпы талаптар негізінде информатикадан оқу-
әдістемелік кешендер талаптарына жеке-жеке тоқталайық.
2.1 Информатика оқулығына қойылатын талаптар.
Информатика оқулығына қойылатын талаптарды анықтауда жалпы оқулыққа
қойылатын талаптар негізге алынды.
Оқулыққа қойылатын дидактикалық талаптарды анықтап жүйелеуде оқулық
функциялары:
- білім мазмұнын тасымалдаушы;
- мазмұнды меңгеру процесін ұйымдастырушы;
- ақпараттық;
- трансформациялы;
- материалды бекітушілік;
- өзін-өзі бақылау;
- өз бетімен білім алу;
- дамытушы-тәрбиелеуші
басшылыққа алынып, негізінен ескеретін құжат болды тесек те болады.
Информатика пәні оқулығының маңызды ерекшелігі бұл өскелең өмір
талабына сәйкестігі болып табылады. Оқулыққа қойылатын талаптар жалпы
оқулыққа қойылатын талаптар негізінде төмендегіше іріктелді:
- ұлттық ғылым саясатына сәйкестігі;
- бағдарламаға сәйкестігі; мазмұның ғылыми мәнділігі және нақтылығы;
- әлеуметтік - мәдени құндылығы;
- ұсынылған материалдардың тарихылығы;
- оқушылардың физиолгиялық және психологиялық ерекшеліктерінің
ескерілуі;
- мазмұнының жүйелілігі; бірізділігі;
- сабақтастық принципінің сақталуы;
- еліміздің экономикалық даму ерекшеліктеріне сәйкестігі;
- мектептердің компьютермен жабдықталуының ескерілуі;
- компьютерлік оқытушы программалар пайдалануының ескерілуі;
- практикалық тапсырмалардың тақырыпқа сәйкестілігі;
- мазмұнды үсынуда дамытушылық принципінің ескерілуі;
- тапсырмалардың жүйелі түрде таңдап алынуы;
- оқытудың әр түрлі жаңа технологияларын пайдалануға ыңғайлылығы;
- оқушылардың жалпы оқу біліктерін және дағдыларын қалыптастыруға
мүмкіндік жасауы:
- деңгейлік тапсырмалардың болуы; т.с.с
Осы талаптарды ескере отырып дайындалған оқулықтың сапасы жоғары
болып, оқушылардың білімін арттыруға көмектеседі.
2.2 Информатиканы оқыту әдістемесіне қойылатын талаптар
Информатиканы оқыту әдістемесі - әрбір сынып бойынша информатиканы
оқып үйренуге арналған оқу-әдістемелік кешенінің құрамдас бөлігі болып
табылады.
Бұл әдістемелік оқу-әдістемелік кешендерді құрайтын басқа құралдарды
үйлесімді пайдалануды жүзеге асыру тұрғысынан мұғалімдерге нақты көмек
көрсетуді көздейді.
Әрбір сыныпқа арналған әдістемелікте сол сыныптағы информатикадан
берілетін білім мазмұны және оны оқып үйренудің өзіндік ерекшеліктері,
сондай-ақ сабақ барысында сол ерешеліктерді жүзеге асыру жолдары
қарастырылады.
Әдістемеде информатикадан білім мазмұнының сипаттамасы беріледі.
Оқулық пен оқу құралдарын сабақ барысында тиімді қолдану, экономикалық
білімді игерудегі білім, білік, дағдыны қалыптасытыру, өзіндік жұмыстарды
орындау біліктілігін қалыптастыру, теориялық материалдарды қайталауға
берілген сұрақтарға тиімді жауап беру тәсілдерін көрсету жайында
әдістемелік нұсқаулар мен ұсыныстар беріледі. Есептердің шығару үлгілері
ұсынылады.
2.3 Информатикадан дидактикалық материалдарға қойылатын талаптар
Дидактикалық материалдар информатика оқулығының негізінде алынған
өзіндік, бақылау, және тестілік тапсырмалардың, пысықтау сұрақтарының,
қызықта есептердің жиынтығы болып табылады.
Мұндағы жұмыстар әр сыныптағы информатиканы оқытудың жалпы тақырыптық
жоспарына сәйкес жазылуы тиіс. Оқу құралы мұғалімдерге жазба жұмыстарын
жүргізуде әдістемелік көмек көрсетуге және оқушылардың білім, білік,
дағдыларына қойылатын талаптардың бағдарын анықтауға мүмкіндік жасауы тиіс.
Өзіндік бақылау және тестік жұмыстардың мазмұны оқулықтағы теориялық
материалдар мен жаттығулардың мазмұнымен тығыз байланысты болуы шарт.
Оқу құралының мазмұнына енген материалдар оқушылардың дайындық
деңгейін ескере отырып түрлендіріп беруге ыңғайланып жасалады.
Дидактикалық материалдарға енетін өзіндік жұмыс тек оқыту сипатында,
жаңа өтілген материалдарды пысықтауға және бекітуге арналып беріледі. Ол
тапсырмалар оқушылардың біліктіліктерін, дағдыларын қалыптастыруға
көмектесуге және олардың білімдерін тексеруге бағытталады. Бақылау және
тесттік жұмыстарды жүргізуде өзіндік жұмысқа қарағанда уақыт көлемі қатаң
ескеріледі [13, 327 бет].
Дидактикалық материалдарда ұсынылатын тест тапсырмаларының сұрақтары
өте анық, түсінікті, ой тұжырымын жасауға өте ыңғайлы болуы тиіс.
Тест тапсырмаларды пайдаланып, нәтижесіне талдау жасай келе мынадай
қорытынды жасауға болады. Тест тапсырмалар оқушылардың қандай материалды
игеріп, қай материалды қандай тәсілмен түсіндіру қажет екенін де анықтауға
мүмкіндік береді.
2.4 Информатика хрестоматиясына қойылатын талаптар
Информатика хрестоматиясында информатикадан стандарт материалдарынан
тыс оқушылардың білімін тереңдетуге, жан-жақты дамытуға негізделеді, әрбір
материалдың тарихи аспектілерінен, инфоорматика саласын дамытуға мол еңбек
сіңіргенғылымдар туралы, оқыту программаларының жаңа түрлерінен,
информацияны қорғау жөніндегі мәлімет береді. Бұндағы материалдар да
оқушылардың психолгиялық және физиолгиялық ерешеліктерін ескеріп беріледі.
Жоғарыда аталған информатикадан ОӘК-дердің құрамы мен құрылымына
қойылатын талаптар дидактикалық негізделген жаңа буын оқулықтарының
әдістемелік кешендерін дайындаудың қажетті алға шарты болады.
Информатикадан пәннің ОӘК-не қойлатын дидактикалық талаптардың
анықталуы бұл пән бойынша дайындалатын оқу-әдістемелік құралдардың сапасын
арттыруға үлкен көмегін тигізетіні байқалады.
Осыларға қосымша информатиканы оқыту процесінде пайдалынылатын
мультимедиялық үйрету программалрының, электрондық оқулықтарының өскелең
өмір талабына сай дайындалып, компьютерді оқыту құралы арқылы пайдалана
алатындай деңгейде болуы керек. Бұл мәселе өз алдына үлкен ғылыми
ізденістерді талап ететін мәселен, сондықтан осы мәселе жөніндегі
зерттеулер одан әрі жалғасуда.
2.5 Мультимедиа технологиялар
Мультимедиа технологиялар—интерактивтік тәртіпте қолданушыға
ұсынатын хабардың мүмкіншілігі әртүрлі түрлі формалар (текст, графика,
анимация, дыбыс, видео). Мультимедиа технологиясын арнайы аппараттық және
бағдарламалық құралдарды құрастырады. Мультимедиа - өнімдерін
тұтынушылардың қандай топта олар хабарланғанын тәуелділікте бірнеше
категорияға бөлуге болады. 90-ші жылдың басынан мультимедиа құралдары
дамыды және жетілдірілді. 19 ғасырдың басында электрондық кітаптар сияқты
және газеттер, оқу жаңа технологиялары, бейнеконференциялар, графикалық
әрлендіру құралдары, дауыс және видеопочта, жаңа өнімдер пайда болды.
Компьютерліктерді мүмкін қосымшаларда мультимедиа құралдарының өңдеуде
алға басудың арқасында және жаңа микропроцессорлардың өндірісінде және
сақтау жүйелерінің тап осылардың арқасында пайда болды.
Компьютер пайдаланушы батырманы басуымен мәтінмен экранды толтыра
алады. Басқа батырманы басып, ол осылармен байлаулы мәтіндік тап
бейнеақпартты шақыра алады. Келесі батырманы басқанда жанында музыкалық
үзінді сылдырап шығады. Мысалы, Bell Canada, барлық Канаданың қоғамдық,
жеке және сауда байланыс қызметтері мүмкіндік беру үшін, мультимедиа
құралдарды телефондық ауларда олқылықтарды табуға жане жоюға қолданады.
Әрбір мультимедиалық жұмыс парағы кез келген учаскесінін схемасын суреттей
алады. Апат пайда болған жерде дыбысты сигнал береді және орынын
көрсетеді.Сонымен қатар жүйе обьектіге шығатын жөндеушілер бригадасына
электрондық поштамен немесе факске қажетті хабарды жібіре алады. Қажеттілер
диагностикаға арналған және апаттық жағдай көрінуі оқиғасында талдауда,
дауыс ере жүру жүйесі хабарды және түсініктер тыңдауға рұқсат етеді. Хабар
ұсынуда мультимедиа келесі мүмкіншіліктер : адамгершілікпен және технология
ерекшелігімен келіп белсенді қатысады.
- Үлкен көлемді әр түрлі хабарды бір сақтаушыда сақтау мүмкіншілігі (20
томдық авторлық мәтінді, 2000-дай жоғары сапалы бейнелердің, 30-45 минуттық
бейнежазбалар, 7 сағатты дыбысты).
- Экранда бейнелеу немесе оның қызықты үзінділерін кейде 20 есе арту
мүмкіншілігі. (Лупа тәртіп) бейнелеу сапаларын сақтағанда. Бұл манызды
әсіресе туындылардын презентациясына және бірігей тарихи құжаттарға
арналған.
- Бейнелеу оның түрлі бағдарламалық құралдармен ғылыми-зерттеу немесе
танырлық мақсаттармен салыстыру мүмкіншілігі.
Статикалық немесе динамикалық көзбен шолу қатарға лайықты,
аудиосопровождениямен немесе басқа толассыз музыкалық мүмкіншілігімен
жүзеге асыру.
- Фильмдерден видеофрагменттерді, бейнежазбалардың және т.б. қолдану
мүмкіншілік
- Бейнелердің өңдеу әдістемелері, тап осы базалардың тегеріш ұстауына қосу
мүмкіншілік, анимация.
- Глобальдық ауларға Internet-ке қосу мүмкіншілігі.
- Әр түрлі қосымшалармен жұмыс істеу мүмкіншілігі(мәтіндік, графикалық және
дыбысты редакторлармен, картографиялық хабармен);
- Өзінің меншікті галереялардын ұсынылатын хабар өнімінде жасау
мүмкіншілігі (тәртіп " қалта " немесе " менің таңбалары ");
- "жолдардың өткен есте сақтауының "және" сала бастаулардың" қызықтырған
экрандықта "бетке" жасау мүмкіншілігі.
- Барлық өнім ұстауының автоматты қарау мүмкіншілігі.
- Кез келгенге бағдарламадан еш өнім нүктесінен немесе толық мазмұнға
шұғудын " азаттың " мүмкіншілік.
- Мультимедиа жүйелерінің пайда болуы, білім сияқты, компьютерлік тренинг,
көптегендерді кәсіпшілік қызмет сфераларында, ғылымда, өнерде, компьютерлік
ойындарда және т.б. облыстарда революциялық өзгертулер әкелді.
Мультимедиа технологияларының мүмкіншіліктері шексіз. Мультимедиа
қосымшалары кәсіпкерлікте оқу негізінде және презентациялардың өткізу үшін
қолданылады. Бағдарламаның негізгі ерекшелігі – олардың жабысқақтықсызы,
өйткені пайдаланушы өзі орынын, уақытын және жұмыс ұзақтығын анықтайды.
2. 6. ДК программалық қамтамасыздандыруы оқытушы электрондық оқулықтың
құрлымы
Бұл электронды оқулық оқушыларға арналған, осы оқулықта
компьютердің программалық қамтамасыздандыруы жайлы айтылған. Программалық
қамтамасыздандырудың құрлымына тоқталып, оның әрқайсысы қарастырылған.
Яғни, жүйелік программа, қолданбалы программа және программалау тілі
дегеніміз не? Сонымен қатар түрлерін атап, оларды қолдану қызметтері туралы
айтылған.
• Қолдану аймағы: электрондық оқулықты мектептерде қолдануға
болады.
• Электрондық оқулық келесідей бөлімдері бар: Мазмұны, Лекциялар,
Жаттығулар, Сабақ жоспары, Автор, Әдебиеттер.
• Мазмұны бөлімінде оқулықтың мазмұны көрсетілген.
• Лекциялар бөлімінде 7 сыныпка арналған теориялық материал.
• Сабақ жоспары бөлімінде әр сабаққа жоспар
• Автор бөлімінде электронды оқулықты жасаушылар туралы мәлімет
бар.
• Әдебиеттер бөлімінде қолданылған әдебиеттер тізімі берілген.
2.7 Оқытушы электрондық баспалар бойынша беттерін
және интерфейс элементтерін құру
Электрондық оқулықты жасау әдістерін қарастырған кезде мен
әртүрлі программалардың көмегімен жасалған электрондық оқулықтарды көрдім.
Қортындылай келе өз таңдауымды Microsoft Office-тың Frontpage программасына
тоқтадым. Microsoft Office-тың Frontpage программасы электрондық оқулықты
жасауға арналған ыңғайлы программалардың бірі болып табылады. Яғни, бұл
программма арқылы сіз өзіңіздің жасаған парақтарыңызды браузердегі
форматында көру мүмкіндігі бар.
Электрондық оқулықты жасау:
1. Біріншіден мен электрондық оқулықтың мақсатын қарастырдым.
Мақсаты - компьютердің программалық қамтамасыздандыруы туралы
толық мағлұмат беру. Білімді бекітуге арналған тестік сұрақтар бар.
Құру мақсаты – берілген тақырыпты оқушыларға қарапайым тілде
түсіндіру. Электрондық оқулықты оқып қолдану мақсатында жағымды қылып
жасау.
2. Келесі қадам ретінде Информатика 7- сынып тақырыбы бойынша
керекті ақпараттар іздеу. Көптеген ақпараттар арасынан мен керекті
ресурстарды таңдап алдым.
3. Қортындылай келе қолдағы бар ақпараттық ресурстарды
қарастырып, электрондық оқулықтың құрлымын жасадым. Электрондық оқулықтың
құрамында болу керек: басты парақ, мазмұны, оқулық денесі, білімді бекітуге
арналған тестік сұрақтар.
4. Microsoft Office Frontpage ортасында жұмыс жасау.
Файл вкладкасында Создать таңдап, мен жаңа парақ құрдым. Содан кейін
параққа ФорматФон командасы арқылы фон беріп, конструктор режимінде
керекті мәліметтерді тердім.Келесі қадам Интернет жүйесінен алынған кейбір
суреттерді орналастыру. Оны ВставкаРисунокИз файла командасы арқылы
орындадым. Әр бөлімде бірнеше тақырып аттары бар, оларды табу ыңғайлы болу
үшін гиперсілтеме жасадым. Біріншіден сілтеме жасалатын сөзді белгілеп
аламыз. Содан кейін ВставкаГиперссылка командасын орындаймыз. Екінші қадам
ретінде панелдер инструментінен гиперсілтемені қосу сайманын таңдаймыз.
Гиперсілтемені өзгерту деген терезе шығады. Одан сілтеме жасалатын сөзді
белгілеп ОК батырмасын басамыз. Осындай әдіспен сілтемелерді жасаймыз.
Сонымен қатар Frontpage программасында парақтардың фондарын, мәтіннің
шрифын, түсін өзгерте аламыз.
Осындай әдіспен бүкіл электрондық оқулықтың парақтарын құрдым. Сонымен
қатар оқулыққа батырмалар жасадым.ВставкаМеняющаяся кнопка командасын
беріп, батырмаларды жасадым.
Батырмаларды сілтеме арқылы парақтармен байланыстырдым.
III. Информатика пәні бойынша 7 сыныпқа арналған теориялық материал
3.1 Есептеуіш техникасының даму тарихы
Автоматты түрде есептеу үрдістері әр уақытта механикалық және
электрондық құралдармен жүргізіп келді.
Механикалық есептеуіш құрылғылар. Тарихшылардың ұйғаруы бойынша, ерте
заманда, б.э. дейiн V – IV ғ,ғ есеп есеп-қисап жұмыстарын жеңiлдету
мақсатында пайдаланған есептеу құралы Абак болған екен. Шыққан жері – Азия,
қазіргі Иран мен Ирак мекені. Бiрақ бұл сөздiң шығу тегi жөнiнде Ғылымда
әртүрлi пiкiрлер бар. Ғылымдардың көпшiлiгi Абак сөзi ежелгi еврей
тiлiнде тозақ, құм деген мағынаны бiлдiредi. Ертедегi Абактың пiшiнi
төтрбұрышты, бетi тегiс тақта сияқты болатын. Ал амалдарды орындау
барысында сандарды жазып көрсету үшiн оның бетiне құм себiлетiн. Тақтаның
бойында ұзын шұңқыл науалары бар, науаның iшiнде пiлдiң сүйегiнен
жасалынған құмалақтарды домалатады екен. Абак б.э. дейін V Ј. Мысырда
ж„не Грецияда, Римде пайда болып, содан кейiн ол Қытайда (аты суанпан
болатын) және Жапонияда (аты серобян) қолданылды. Орта ғасырларда
Еуропада Абактың түр-пішінін өзгеріске ұшырап, тақтаның бетіне кестелер
тәріздес сызықтар салынды. Сөйтіп, ежелгі Ресейде (ХVI-ХVII ғасырларда)
Абакқа ұқсас, бірақ пішіні өзгертілген құрал – щот пайда болып, кейбір
ғалымдар оны Сiбiрден келген деседi.
Ғалымдардың екiншi пiкiрi Абак сөзiнiң шығу тегi түрiк тектес
халықтармен байланысты. Абак Керей руының таңбасы ежелгi Абактың
пiшiнiне ұқсайды.
Үшiншiлерi Абак– Алгорифм сөзiмен байланысты ұғым деседi.
Алгорифм сөзi Орта Азия математигi Әл-Хорезми есiмiнiң латынша
бұрмалауынан шыққан Еуропада Орта ғасырларда қаламмен септеушiлердi –
алгорифмшiлер деп атаған.
1614 жылы шотландық математик Джон Непер (1550–1617) логарифмдік
кестені жасап, логарифмдерді қолдану туралы еңбегін жазды. Логарифмдер
көбейту және бөлу амалдарын орындауды жеңілдетіп, есептеуді жеделдетті: бұл
амалдарды орындау үшін ең әуелі операцияға қатысатын сандардың
логарифмдерін қосу (немесе алу) керек, содан кейін логарифмдік кестенің
көмегімен нәтижесін іздеп табу керек.
1617 жылы Д. Непердің Таяқшалар көмегімен есептеу атты трактаты
жарық көрді. Бұл есептеу әдісі ертеде индеецтер қолданған екен. Трактаттан
кейін бұл әдіс Непердің таяқшалары деп аталып кетті.
1623 жылы Тюбингендегі университеттің (Германия) профессоры Вильгельм
Шикард автоматты қосатын құрал жасады. Оны Шикард Суммалайтын сағат деп
атады.
1642 жылы 18 жастағы француз математигі, механигі Блез Паскаль
(1623–1662) өз әкесінің – салық инспекторы – еңбегін жеңілдетуді мақсат
қылып, үлкен емес құрал ойлап тауып, жасады, оның аты Паскаль дөңгелегі
деп аталды. Ал 1649 жылы бұл құралды жасап, сату үшін королдің рұқсат
құжаты беріліп, сериялық өндірісте Паскалина деген машина шығарыла
бастады. Паскальдің өзі бұл машинаның габариттері үлкен емес болғандықтан
механикалық калькулятор деп атады. Бірақ бұл жоба аяғына дейін іске аспады,
себебі клерктер жұмыс орнын жоғалтамыз деп сескенсе, жұмыс берушілерге
қымбат машинадан гөрі арзан клерктің еңбегі тиімді көрінді. Сөйтіп,
калькуляторды шығару тоқтатылды.
1670 жылы неміс математигі және философы Г.В. Лейбниц (1646–1717)
Өзінің механикалық калькуляторының сипаттамасын баспаға басып шығарды. Бұл
калькулятор қосынды, айырманы есептеумен қатар, көбейту мен бөлу амалдарын
да орындайтын.
ХVI ғасыр бойында Еуропада Жаңа дәуiр басталып, механикалық есептеуiш
құралдарының мейлiнше жаңа модельдерi шыға бастады. Сол кездегi мұнара
сағаттарының жұмыс принципi программалау үрдiсiне негiзделгендiктен,
көптеген жүк сағаттан мен сувенирлер музыка мен басқа дыбыстарды шығару
мәселесi бағдарламаны құрастыру арқылы шешiлдi.
Сөйтiп, алғашқы ең қарапайым бағдарламалық құралдар мен заттар шыға
бастады. Мысалы, тоқыма бұйымдарын тоқитын станокты Ж.М. Жаккард
(1801–1804) жасады.
Ағылшын математигi және өнертапқышы Чарльз Бэббидж (1792–1871) ең
атақты аналитикалық машинасын ойлап тауып, моделiн жасады. Паскаль мен
Лейбниц машиналары тек арифметикалық амалдарды ғана орындаса, Бэббидж
машинасының жұмысы бағдарламаға негiзделген болатын.
Бұндағы негiзгi принцип – информацияны деректерге және командаларға
бөлу принципi. 1822 жылы Ч.Бэббидж машинасының моделiн жасағаннан кейiн,
квадраттар кестесiн есептеп шығарды. Өкiнiшке орай, жұмысы модельден әрi
қарай аспай қалды. Сол кездегi технологияның жете дамымауы аналитикалық
машинаны жасауға мүмкiндiк бермедi. Бiрақ оның идеясы басқа өнертапқыштарға
елеулi септiгiн тигiздi.
1888 жылы АҚШ-та халық санағы басталды. Бұл үрдiс әдетте 8 жылға
созылатын, ал Генрих Холлериттiң арқасында ол 3 жылда ғана тәмәмдалды.
Қызықты факт: дәл сол Г. Холлерит 1924 жылы атағты IBM PC фирмасын
құрып, табулятор шығара бастады.
Зерттеушiлердiң пiкiрi бойынша, Ч. Бэббидждiң машинасының жобасымен
жұмыс кезiнде графиня Огаста Ада Лавлейс (1815–1852) ең алғашқы бағдарлама
құрыпты. Ада Лавлейс – атақты дүние жүзiлiк ақын лорд Джордж Гордон
Байронның қызы. Ол үшiн Ада Лавлейс перфокарталарды жасап (1843), қолдануды
дұрыс көрдi. Бұл идея қазiргi бағдарламалар негiзiне құрылған көптеген
құралдар мен саймандарда жалғасын тапты. Тiптi сол кезде Ада Лавлейс
қолданған терминдер де бүгiн кеңiнен қолданылады екен. Леди Ада дүние
жүзiндегi ең алғашқы программист, оның құрметiне қазiр бағдарламалық
тiлдердiң бiрi Ada деп аталады.
1826 жылы жартылай өткiзгiштi денелер физика мен техникаға енгiзiле
бастағанда, микропроцессорларды жасауға түрткi болды. Ал 1831 жылы М.
Фарадей индукциялық токтың теориясын аяқтап, 1832 жылы өнертапқыш және
дипломат П.Л. Шиллинг алғашқы электромагниттiк телеграфты Қысқы Сарай мен
Орталық штабқа дейiн созып жасады. Ал 1834 жылы француз академигi, физик,
электротехник және математик Андре Мари Ампер өз еңбектерiнде кибернетика
терминiне мынадай сипаттама бердi: кибернетика – мемлекеттi басқару туралы
гипотетикалық ғылым.
1830-40 жылдары американдың өнертапқыш және суретшi Сэмюэл Морзе
телеграфтық аппарат жасап, кодтаудың алғашқы түрiн енгiздi; оны кейiннен
Морзе әлiппесi деп атады.
Сонымен ХIХ-ХХ ғасырлардағы физика мен математикадағы, техникадағы,
механикадағы жетiстiктер – электрлiлiк, магнетизм – телеграфтың, радионың,
телефонның, электрондық-сәулелiк трубканың, диодтар мен триодтардың пайда
болуына жеткiзсе, математикадағы жетiстiктер – бағдарамалық басқару
құрылғыларын жасау болды.
ДК буындары - Бiрiншi буын
1940 жылы Джон фон Нейман алғашқы компьютердi жасады – MANIAC. Ал 1942
жылы американдық инженер-кибернетик Д.Б. Паркинсонның есептеуiш автоматы
радара мен зениттiк артиллериямен бiрiгiп, Лондонды немiстердiң Фау-1
ракеталарынан қорғады.
1944 г. АҚШ инженерi Дж. Стибниц универсалды Модель У машинасын
жасауды аяқтады. Ал 1946 жылы АҚШ-та ЭЕМ – ENIAC (Electronic Numerical
Integrator and Calculator) – электрондық сандық интегратор және
калькулятор, оны жасағандар Джон Могли және Джон Эккерт. Оның iшiнде 20
мың электрондық лампалар болды және ол секундына 300-500 операцияларды
өңдедi.
Бұлардың элементарлық базасы – электрондық лампалар, резисторлар,
конденсаторлар және қосатын өткiзгiштер, габариттерi үлкен.
Бұрынғы Одақта МЭСМ және БЭСМ деген ЭЕМ жасалды – 10 мық опсек, 1024
машинаның сөздерi және 100 мыңнан аса операциялар. Ал БЭСМ-нiң
мүмкiндiктерi: 1 млн. опсек.
Екiншi буын
1948 жылы Джон Бардин, Уолтер Браттейн және Вильям Шокли
транзисторларды ойлап тапқан соң, 1956 ж. бұл ғылыми жетiстiк Нобель
сыйлығын алды. Ендi ЭЕМ-дардағы 40 электрондық лампаның орнын 1 транзистор
басты, сөйтiп машинаның габариттерi азайды, ал қызмет уақыты 1000 есе
артты.
1948 жылы АҚШ-тың Норберт Винер кибернетика ғылымын – басқару жөне беру
ғылымы деген ашты. 1953-57 жылдары Дж. Бейсик (АҚШ) пен Фортран алгоритмдiк
тiлдердi жасап, құрастырды.
Бұл машиналардың сипаттамасы: элементтiк базасы – жартылай өткiзгiштiк
элементтер; габариттерi – шамамен 2 м; жұмыс жылдамдығы – 20 мың опсек;
тұрақты жад құрылғысы енгiзiлдi; алфивит пен цифрлер енгiзiлдi.
Үшiншi буын
1959 жылы алғашқы интегралдық схемалар жасалып, жасанды интеллект жасау
проблемасы қозғалды. Сал бағытта Дж. Маккарти елеулi жетiстiктерге жеттi.
1961 ж. Джон Килби интегралдық схема жасап, мыңдаған транзисторлардың орнын
кремнийден жасалған схема ЭЕМ-нiң габариттерiн өте қатты азайтты.
Бұл машиналардың сипаттамасы: элементтiк базасы – интегралдық схема;
жұмыс жылдамдығы – 100 млн опсек.; видео терминалдық құрал (монитор)
енгiзiлдi; жадтың көлемi кеңейтiлдi.
Төртiншi буын
1971 ж. алғашқы микропроцессор жасайтын Intel фирмасы құрылды.
Ингтегралдың схемадағы 1 кристалл 2 250 транзистордың орнын басты. АҚШ-та
ILLIAC 4 суперкомпьютерi жасалды. Жапондың мамандар жасанды интеллект
жасау бағытында жұмыс iстеуде. Бұл – 5-шi буынды машиналар.
Содан кейiн микро- және мини-ЭЕМ-дер, IBM PC 640 Кб-15 Мб.–
компьютерлерi жасалып жатты.
1977 жылы Apple Computer фирмасы Макинтош.атты компьютерлердi шығара
бастады.
Бұл машиналардың сипаттамасы: элементтiк базасы – кристалдан құрылған
интегралдық схема; жұмыс жылдамдығы – 1 млрд. опсек. Компьютердiң
мүмкiндiктерi артып, қолдану қарапайым болды.
Компьютерлердiң түрлерi көбейдi: дербес компьютерлер, портативтiк
компьютерлер, серверлер жүйесi құрылып, суперкомпьютерлер жасалды; қазiр
Интернет жүйесi iске қосылып, баспа және т.б. құралдары шыЈарылып жатыр.
Информатика – бұл ақпарат, ақпаратты адамдардың қарым-қатынасында,
ЭЕМ жұмысы мен қоғам өмірінде жинау, жинақтау, сақтау мен беру
заңдары мен тәсілдері туралы ғылым; ЭЕМ көмегімен ақпаратты өңдеу
тәсілдері туралы ғылым.
- Бұл ғылым ХХ ғасырдың екінші жартысында пайда болды, оның
дамуы электронды есептеу техникасының пайда болуымен байланысты.
Информатика пәні – ақпараттық процестер
Ақпараттық процестер - бұл ақпаратты белгілер мен сигналдар
түрінде беру, өңдеу және жинақтау процестері.
Ақпараттық процестер: - тірі организмдердің ішінде;
- техникалық құрылғыларда;
- адамдар қарым – қатынасында;
- телекоммуникацияларда;
- қоғам өмірінде кездеседі;
Ақпарат сигнал түрінде беріледі; Ақпарат белгілер түрінде
жинақталады;
- Компьютер пайда болмай тұрып, ақпаратты өңдеу, сақтау және
беру жұмыстарын адам орындаған. Компьютердің құрылысы аздап адам
организміне ұқсайды.
Адамның ең маңызды мүшелері - бас, ми. Ал ол өмір сүру
үшін бас қана жеткіліксіз, оған басқа мүшелер керек. Сол сияқты
компьютерге де жұмыс істеу үшін көп құрылғылар керек.
Компьютерді қолдану салалары
Музыка
а) Музыканы жазу және өңдеу
ә) Интернет – жаңалықтар, радио хабарларын алу.
б) Музыкалық кітапхана.
Сауда-саттық
а) Өз қызметі бойынша мәліметтер базасын жүргізу (тауарлар,клиенттер,
құжаттар каталогтары)
ә) Серіктестермен, клиенттермен
жабдықтаушылармен интернет арқылы жедел қатынас жасау
Өндіріс
а)Күрделі және зиянды өндіріс үрдісін автоматты түрде басқару
ә) Өз қызыметі бойынша мәліметтер базасын жүргізу
б) Өндіріс үрдісін басқару
Білім беру
а) Қашықтан оқыту
ә) Білім беру ресурстарының
б) Өз бетімен білім алу
в) Оқыту үрдісін басқару
Медицина
а) Өз қызыметі бойынша мәліметтер базасын жүргізу
ә) Халықаралық жаңалықтар туралы жедел ақпарат алу
б) Науқастарға копьютерлік диагностика жүргізу
Ғылым
а) Күрделі және қымбатқа түсетін тәжірбиелердің үлгісін жасау
ә) Халықаралық жаңалықтар туралы жедел ақпарат алу
б) Зерттеу нәтижелерін өңдеу
Бизнес
а) Өз қызметі бойынша мәліметтер базасын жүргізу
ә) Серіктестермен, клиенттермен
жабдықтаушылармен интернет арқылы жедел қатынас жасау
3.2 Компьютер құрылғылары
Мышь (тышқан). Қазіргі кездегі компьютерлерге ақпараттарды енгізуге
арналған маникулятор Мышь құрылғысымен жабдықталған. Тышқанның екі түрі
болады: үш батырмалы және екі батырмалы. Екі батырмалы тышқан жиі
пайдаланылады, себебі, ортаңғы батырма жұмыс кезінде көп пайдаланылмайды.
Джойстик. Бұл компьютерлік ойындар экранда жылжитын объектіні
басқаруға арналған рычагты манипулятор. Джойстик қораптан және қолға
ұстағыштан тұрады. Қолға ұстағышты немесе қорапта бір немесе бірнеше
батырмалар болады. Ұстағышты айналдыру және батырмаларды басу арқылы
компьютерге басқару әрекетін береді.
Ақпаратты шығару құрылғылары.
Мониторлар тексті және графикалық ақпаратты экранға шығаруға арналған.
Олар түрлі түсті, монохромды болып келеді және екі режимнің біреуінде жұмыс
жасайды: текстік және графикалық.
Текстік режимде монитордың экраны шартты түрде бөлек бөліктерге
бөлінеді, таңба ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Дипломдық жоба бойынша тапсырма ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
Күнтізбелік жоспар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .6
I. Компьютерлік оқу құралын жасау
әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..8
1.1 Электронды оқулықтарды пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.2 Электронды оқулықтарды информатика сабағында пайдаланудың
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
II. Информатика пәнінің оқу-әдістемелік кешендеріне
сипаттама ... ... ... ... ...17
2.1 Информатика оқулығына қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
2.2 Информатиканы оқыту әдістемесіне қойылатын
талаптар ... ... ... ... ..20
2.3 Информатикадан дидактикалық материалдарға қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... .21
2.4 Информатика хрестоматиясына қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... .22
2.5 Мультимедиа
технологиялар ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..23
2.6 ДК программалық қамтамасыздандыруы оқытушы электрондық
оқулықтың
құрлымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...25
2.7 Оқытушы электрондық баспалар бойынша беттерін және интерфейс
элементтерін
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ...26
III. Информатика пәні бойынша 7 сыныпқа арналған теориялық материал..28
3.1 Есептеуіш техникасының даму
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...28
3.2 Компьютер
құрылғылары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...35
3.3 Ақпарат. Адам. Компьютер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .38
3.4 Информацияның
түрлерi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .39
3.5 Информациялық
мәдениет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... 45
3.6 Аппаратық, программалық
қамсыздандыру ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 45
3.7 Компьютердің ішкі құрылғылары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...47
3.8 Windows операциялық
жүйесi ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 53
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..62
Қолданған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .63
Кіріспе
ХХІ ғасырдың басы адамзаттың индустриялық эрадан информациялық
эраға өтуімен ерекшеленеді. Осыған байланысты информацияны ала білу, оны
өңдеу және күнделікті істе пайдалану өркениетті дамудың қажетті шарты болып
табылады.
Бұдан 16 жылдай бұрын орта мектептерге Информатика және есептеу
техникасының негіздері пәні енгізілген болатын. Аталған пән оқушыларды
информациялық қоғамдағы өмір талаптарына сай дайындауда үлкен роль атқарып
келді және атқара берді. Алайда, жаңа информациялық технологиялардың өте
шапшаң даму қарқыны біздің бұл пәнге деген қөзқарасымызды түбегейлі
өзгертті.
Соңғы бір екі жыл ішінде пайда болған жаңа программалық өнімдер
жалпы көпшілікке кәсіби информациялық технологияларды пайдалана білудің аса
қажеттілігін көрсетті. Біздің қоғамымызда болып жатқан өзгерістер орта
білім беру саласының дамуына да өзгерістер енгізуге себепші болды.
Президентіміздің білім саласын ақпараттандыруға байланысты Мемлекеттік
бағдарламасына сәйкес Қазақстан Республиксының үкіметі мектептерді
техникамен қайта жабдықтауға, жаңа информациялық технологияларды енгізуге
көп көңіл бөлуде.
Біздің еліміздегі жалпы білім беретін мектептерге программалау
элементтерінің енгізілгендігіне отыз жылдай уақыт болды. Мектеп
информатикасы информатика ғылымның бір саласы ретінде, атап айтқанда
мектептегі оқу процесінде пайдаланылатын ЭЕМ-ді программалық, техникалық,
оқу-методикалық және ұйымдастыру жақтарынан қамтамасыз етуді зерттейтін
саласы ретінде анықталады.
Қазіргі заман талабы бойынша білім беруді ақпараттандырудың негізгі
талаптарының бірі — оқу үрдісіне электрондық оқулықтарды енгізу. Өйткені,
бүгін таңдағы білім беру саласыңда тек мұғалімнің айтқандарын орындау
немесе оқулықты пайдалану заман талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан
қазіргі ақпараттандыру қоғамында электрондық оқулықтарды пайдаланбай алға
жылжу мүмкін емес.
Электрондық оқулықтар - ғылыми негізде дайындалған педагогикалық
ақпараттық өнім. Электрондық оқулық дайындаудың тұжырымдық негізі модулдік
оқытудың педагогикалық теориясы болып табылады. Сонымен қатар электрондық
оқулық дайындаудың педагогикалық ұстанымдар жүйесі оқытудың дидактикалық
жүйесіне сәйкес келеді. Электрондық оқулықтармен жұмыс істеу әрбір оқушының
өз мүмкіндігін есепке ала отырып, оқып үйрену ісін жеке дара жүргізуге жол
ашады.
Электрондық оқулық — оқу пәнінің негізгі ғылыми мазмұнын қамтитын
компьютерлік технологияға негізделген оқыту, бақылау, моделдеу, тестілеу,
т.б. бағдарламалардың жиынтығы. Электрондық оқулық жай оқулықтарға өте
тиімді қосымша мүмкіңдіктер береді. Атап айтқаңда:
кері байланысты іс жүзінде тез арада қамтамасыз етеді;
жай оқулықтагы ақпаратты іздеу мумкіндіктері біраз уақыт алатын болса,
электрондық окулық қажетті оқулықты табуга тез мүмкіндік береді;
—гипермәтінді түсіндірулерге өту барысында уақытты үнемдеуге
көмектеседі.
Білім беру саласында электрондық оқулықтарды пайдалану оқушылардың
танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, қисынды ойлау жүйесін
қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай туғызады.
Дипломдық жұмыстың актуалдығы: қазақ тілінде әдебиеттер өте аз.
Сондықтан менің ойымша бұл электрондық оқулық актуалды деп ойлаймын.
Дипломдық жұмыстың мақсаты “информатика 7-сынып” тақырыптары бойынша
орта мектептерге арналған электронды әдістемелік құрал. Бұл дипломдық жұмыс
Microsoft FrontPage программасы көмегімен құрылған. Дипломдық жұмыс
жобасы формасы жағынан әр түрлі: теория, жаттығулар, тестерр. Бұл сабақты
компьютерлік сыныпта өткізуге, уақытты мүмкіндігінше үнемдеуге көмектеседі.
I. Компьютерлік оқу құралын жасау әдістемесі
Компьютерлік оқу құралы деп білім берудің компьютерлік технологиясын
кеңінен пайдалануға негізделген электрондық оқып – үйрену құралдарын
айтады. Өз функционалдық мүмкіндіктеріне қарай компьютер қазіргі кезде
оқытудың ең керекті жабдығына айналды, бірақ оны тиімді түрде пайдалну
жолдарының әлі ашылмаған тәсілдері, күнделікті сабақтарға қолдану үшін әлі
де айқындалатын жақтары көп екенін ғалымдар да, мұғалімдер де жиі айтып
келеді. Еліміздің ұлттық ғылым академиясы да компьютер арқылы үздіксіз
білім беру ісіне көңіл бөліп, көптеген педагогикалық тақырыптарда ғылыми
жұмыс жүргізу ісін қаржыландарып келеді. Осы бағыттағы мәселелермен білім
саласының мамандары алғашқы дербес пайдаланылатын компьютер шыққан
кездерден бастап айналысып келеді, соңғы кездегі компьютерлердің көптеп
қолданысқа енуі бұл проблеманың өте өзекті мәселеге айналғанын тағы да
дәлелдеп отыр.
Оқу жүйесінде информациялық технологияны жалпы қолданудың маңызынан
гөрі оны пайдалану ісі білім беру жүйесіндегі қойылған талаптарға
қаншалықты жауап бере алатыны маңыздырақ болып табылады.
Компьютермен оқыту әдісін жүзеге асыру жалпы білім беру ісін жетілдіру
тәсілдерімен бірге сонымен тығыз байланысты белгілі бір пәннің өз
ерекшеліктерін де есепке алуды талап етеді. Мұнда бірнеше мәселені қатар
шешуге тура келеді, олар:
• Компьютерді оқыту ісінің қай жақтарын жетілдіру үшін баса
пайдалануға болатынын анықтау;
• Оқу процесін компьютерлендірудің қажетті деңгейін анықтау;
• Компьютерге жүктелетін функциялар (іс-әрекеттер) тізбегін
анықтау;
• Әр пән мұғалімдері мен әдіскерлерінің талап-тілектеріне
сәйкес келетін компьютерлік оқу құралын жасау.
Компьютерлік технологияны қолдану кезінде оқу материалының негізгі
көлемі мұғалім емес, компьютер арқылы беріледі. Оқыту процесін жүргізіп
отырған мұғалім көбінесе компьютерлік оқу құралын жасауға қатыспайды.
Сондықтан мұндай компьютер арқылы оқытуға арналған ақпараттық-оқу
материалдарын жасауда оның авторы мен оқыту процесінің алшақтығы білім
берудің негізгі принципі деп айтуға болады. Бұл принциптің негізінде
берілген материалдарды оқып-үйрену процесі оның авторының кеңесі қажет
етілмейтіндей болып ұйымдастырылуы жатады, яғни оқу құралы жаңа материал
беріп қана қоймай, оны толық түсіндіре алатындай дәрежеде жасалуы тиіс. Оқу
құралын жасауға берілген техникалық тапсырмада осындай әдістемелік жағына
баса көңіл аудару ісі алдын-ала анықтылады.
Сонымен компьютер арқылы беруге арналған ақпараттық-оқыту және
әдістемелік құралдар құрамына төмендегідей материалдар кіруі тиіс:
• Таратылып берілетін оқу материалдары;
• Бақылау және тестен өткізу материалдары;
• Жаттығулар;
• Сыныппен (топпен) немесе жекелеп оқытуға және өздігінен оқып-
үйренуге арналған әдістемелер;
• Әрбір материалды немесе олардың бірнешеуін қатарластыра
пайдалану тәсілі, яғни оның стратегиясы мен тактикасы және
оларды бір-бірімен алмастыру жолдары;
• Экраннан берілетін барлық ақпараттық-оқу материалдарын
компьютердің мультимедиалық мүмкіндігіне және сабақтарды сол
арқылы беру тәсілдеріне қарай бейімдеу.
Компьютерлік оқу құралы жалпы оқу жүйесіне қойылатын талаптарға сәйкес
жасалады, ал оның ақпараттық-әдістемелік негізін жоғарыда айтылған
материалдар құрайды. Ол алдын ала жоба бойынша анықталған компьютерлік
технология негізінде жасалған білім беру мәселелерін шешіп, оқыту-үйрету
функциялары мен оқу процесін басқару істерін жүзеге асыруы тиіс.
Оқыту жүйесінде арналған программалық жабдықтама ретінде жасалатын
компьютерлік оқу құралын даярлау көпжақты мәселе болып саналады, оны жүзеге
асыру үшін әр түрлі салаларда істейтін мамандарды пайдалана білу қажет.
Төменде осындай шығармашылық топтың мүмкін деп саналатын бір нұсқасының
функционалдық құрамы көрсетілген, онда пән мұғалімнен бөлек компьютерлік
оқыту әдіскері, білім сапасын тексеру жағының мамандары, суретшілер
(дизайнерлер), программалаушылар болуы тиіс.
Мұнда мынадай негізгі талаптардың орындалуын атап өткен дұрыс:
• Компьютерде қолданылатын ақпараттық-оқу материалдарды мен
тексеру, бақылау сұрақтары айқын, әрі түсінікті болуы шарт;
• Берілген оқыту әдістемесін толықтыру немесе жаңа оқу
әдістемесін жасау, яғни оқу процесіне сай компьютердің
функционалдық ерекшеліктерін ескере отырып, бұрыңғы
дидактикалық тәсілдерді жетілдіретіндей мүмкіндіктер болуы
тиіс;
• Оқу құралының жалпы сценарийін және пәннің әрбір тақырыбының,
сабақтың және сабақ ішіндегі белгілі бір кезеңдердің жеке
сценарийін жасайтындай мүмкіндіктер болуы қажет;
• Даярланған программаның ашықтық деңгейін анықтау, яғни оны
пайдаланушылар (оқыту ісін нақты түрде жүргізіп отырған
мұғалімдер) оқу құралының белгілі бір функциональдық блогын
оқу жүйесінің соңғы талаптарына сәйкес өзгерте алатындай
мүмкіндігі болуы керек. Мысалы, оқу құралының тексеру блогына
жаңа есептер қосу немесе оқу процесін басқару бөлігін
жетілдіру, т.с.с..
Компьютерлік оқу құралын жасаудың ақырғы кезеңі оны программаға
айналдыру, яғни машина тілінде кодтау ісі болып табылады. Осындай
қолданбалы программалық жабдықтамалар жасау көптеген жүйелік программалар
арқылы жүргізіледі, олар: Visual Basic, Delphi, Power Builder, Power Point,
т.б. Бұларды пайдаланудың артықшылықтары:
• Программа жасау мерзімін қысқарту;
• Программа жасау мен оны пайдалану кезеңдерінің барлығында да
оны сүйемелдеу ісінің жеңілдігін қамтамасыз ету;
• Оқу құралының мазмұны мен құрылымына сәйкес оны пайдаланушы
мұғалімге материалдарды аздап түзету-толықтыру мүмкіндіктерін
беру;
• Оқу құралының кейбір бөліктерін өзгерткенде (толықтырғанда)
тұтынушы интерфейсінің өзгеріссіз күйде сақталуы.
Қашықтан оқыту мақсатына арналған программалар жасауда HTML және
“Java” тілдерін немесе бұл жұмысты жеңілдететін FrontPage, Dreamviewer
программаларын пайдалану қажет.
Біздегі алғашқы электрондық оқулықтарға шет тілін, Қазақстан тарихын,
волеология, қоғамтану, информатика пәндерін оқып үйренуге арналған CD-
дискілерге жазылып, даярланған оқу құралдарын айтуға болады. Олар модульдік
принципке сәйкес тақырыптарға бөлініп, гиперсілтемелік мәтін құрастыру
тәсілмен жасалып, мектеп бағдарламалары мен жоғары оқу орындарының көптеген
тақырыптарын қамтиді.
Бұдан былай қазақ-орыс тіліндегі электрондық оқу құралдары да тегін
таратылатын күйге жетіп, Интернет жүйесіндегі АҚШ, Ресей білім
порталдарындағы тәрізді оқу орындарының web-сайттарында орналастырады деген
ойдамыз. Қазақ-Британ техникалық университеті мұнай-газ және информатика
саласындағы мамандар даярлауда студенттер күшімен жасалған электрондық оқу
құралдарын алдағы оқу жолында үздіксіз білім беру бағдарламасында сәйкес
www.kbtu.edu.kz адресі бойынша орналастырмақшы болып отыр.
Ал, Ресейде кең тараған алғашқы компьютерлік оқулықтарға Информатика
мамандықтарға арналған кәсіби сөздік курсын жатқызуға болады, онда бірнеше
жоғары оқу орындары дайындаған 17 түрлі программа дестесі (пакеті)
келтірілген. Бұл оқулықтың ерекшелігіне бір программалық кешен аймағында
бірнеше жеке оқу программаларын біріктіріп, информатика пәнін оқытудың
біртұтас компьютерлің курсын жасау ісі жатады. Оған кез келген маман
қосымша тақырыптар қосып толықтыруына болады. Оның үстіне бұл программаға
арнайы информатикалық есептеу программаларын да қосып пайдалану мүмкіндігі
қарастылырған.
Сонымен компьютерді қосымша оқыту жабдығы ретінде пайдалану білім беру
саласында жаңа бір әдістемелік жүйе қалыптастырып келеді. Қазіргі кезде
электрондық оқулықтар жасау ісі өндірістік индустрияның жаңа арнасын
қалыптастыруда. Ол білім жүйесіндегі информатиканың бір саласы ретінде жыл
сайын белгілі бір қаржы бөледі. Бұдан былай оқу орындары мұғалімдерге
жалақы төлеу, оқулықтар, әдістемелік құралдар сатып алумен қатар
электрондық оқу құралдарын сатып алуға тұрақты қаржы көзін бөліп отырулары
керек. Бұл бағыттағы алғашқы қадам Президентіміздің орта білім бері жүйесін
ақпараттандыру бағдарламасын жүзеге асырап, барлық мектептерді кем дегенде
бір компьютерлік сыныппен қамтамасыз етуімен 2002 жылы іске асырылған
болатын. Кейіннен қабылданған Қазақстан Республикасы ұлттық ақпараттық
инфрақұрылымын қалыптастыру мен дамыту мемлекеттік бағдарламасы да
компьютерлік технологияларды білім саласында кең қолдану ісін дамытуға көп
көңіл бөліп отыр. Ендігі бағыт – сол компьютерлік техниканы тұрақты жұмыс
істейтін күйде ұстап, білім саласындағы жаңа технологияларды пайдаланып,
кез келген пән мұғалімдерін электрондық оқу құралдарын даярлау, қолдану
ісіне жұмылдыру ісімен жалғасуы тиіс. Президентіміз бастаған Білім жүйесін
ақпараттандыру ісін әрі қарай дамыту барлық пәндер бойынша компьютерлік
оқулықтарды кеңінен оқу процесіне енгізу арқылы оқу жүйесін жаңа сатыға
көтеру болып табылады. Сонда ғана білімді ақпараттандыру ісінің нақты
экономикалық тиімділікке қол жеткізуге мүмкіндік беретіні талас тудырмаса
керек.
1.1 Электронды оқулықтарды пайдалану.
2006 жылдың 1 наурызындағы Қазақстан Республикасының Президенті
Н.Назарбаевтің халыққа жолдауында Электрондық үкімет жүйесін шұғыл енгізу
қажеттілігін әдейі баса көрсеткім келеді деп нақты атап көрсетті. Біз
электрондық үкіметпен ел басқарамыз, мемлекеттік органдарды тиімді
пайдаланымыз.
Электрондық оқулық пен оқытудың негізгі мақсаты: Оқыту процесін
үздіксіз және толық деңгейін бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс
қабілетін дамыту. Білім берудің кез келген саласында Электрондық оқу
құралдарды пайдалану оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана
қоймай оңдау жүйесін қалыптастыруға шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай
жасайды.
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын
немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды.
Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай алға
жылжу мүмкін емес. Қазіргі уақытта электрондық WEB оқулықтың қандай
екендігі туралы біртұтас ой жоқ. Электрондық оқулық дегеніміз –
мультимедиалық оқулық, сондықтан электрондық оқулықтың құрылымы сапалы жаңа
деңгейде болуға тиіс. Электрондық оқулық оқушының уақытын үенмдейді, оқу
материалдарын іздеп отырмай, өтілген және оқушының ұмытып қалған
материалдарын еске түсіруге зор ықпал етеді. Себебі, оқушының өзіне
көрнекілік қолданған тиімді қажет элементінің жанында жазуы болады.
Білім берудің кез келген саласында Электронды оқулықтарды пайдалану
оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, ойлау жүйесін
қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай туғызады.
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласындағы оқулықты пайдалану қазіргі
заман талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру
қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес. Осы ұстанымды
басшылыққа алған біз бастауыш мектепте Кирилл және Мифодий бағдарламасын
сабақта пайдаланып келеміз және оқу бағдарламамыз да сол оқулық негізінде
құрылған. Әр сабаққа арналған бейне көрініс сол электрондық оқулықта бар.
Бұл электрондық оқулық бастауыш сыныпқа сабақ бергенде өте тиімді, мұғалім
көп ізденбей дайын сабақтарды өз жұмысында пайдалануға толық мүмкігншілігі
бар. Әсіресе, алгоритм, логика, интернетке шығу, WEB сайт құру.
Оқулық материалының мазмұнынан үйренуші дәрістің кез келген үзіндісін
қайталауға мүмкіншілігі бар. Сонымен қатар электрондық оқулық оқушының
уақытын үнемдейді, оқу материалын іздеп отырмай, өтілген және оқушының
ұмытып қалған материалын еске түсіруге зор ықпал етеді. Себебі, оқушының
өзіне көрнекілік қолданған тиімді қажет элементінің жанында жазуы болады.
Мазмұны қиындау бір үлкен тақырыптың бөліктерін өткенде қосымша
бейнехабар және клиптер қажетті элемент болып табылады. Бейнеклиптер уақыт
масштабын өзгертуге және көріністерді тез немесе жәй түрде көрсетуге
пайдалы.
Электрондық оқулық таңдап алынған хабарды көшіруге мүмкіншілік береді.
Оқулық көлемінен шығармай керекті материалды жинақтауға болады.
Жас ұрпаққа шетелдік білім жүйесінен қалыспайтын білім беру жолындағы
ортақ міндетті өз мәнінде жүргізу үшін бір-бірімізден тәжірбие алмасып,
кемшілік-жетістіктерді айтып отырсақ, жұмысымыз өнімді бола түседі деп
есептеймін. Электронды оқулықтың маңызы өте зор. Электронды оқулықтың
мазмұны оқушыны зерделі қабілетін дамытуға бағытталуы және оның мына
қасиеттерді қанағаттандыруы өте қажет: қисынды ойлау жүйесінің қалыптасуы,
жинақтылығы, жүйелілігі, эстетикалық көркемдігі, жылдамдылығы, т.б.
1.2 Электронды оқулықтарды информатика
сабағында пайдаланудың тиімділігі.
Қазіргі мектептің даму болашағы қоғамның даму үрдісімен үнемі өсіп
отыратын ақпарат көлемнің әртүрлі тегімен анықталады. Оқушыларға білім
беруде жаңа оқыту технологияларын қолдану, инновациялық бағытта жұмыс жасау
заман талабына сай талап етуде. Оқу процесінде компьютерді тиімді пайдалану
және қолдану кейінгі жылдары айтарлықтай оң тәжірибе беріп отыр. Атап
айтсақ мектеп оқушыларының өз бетімен ізденісі, пәнге деген
қызығушылықтарын арттырып, шығармашылығын дамытуға, оқу қызметінің
мәдениетін қалыптастыруға, дербес жұмыстарын ұйымдастыруға ерекше қолайлы
жағдай туғызып отыр [5, 257 бет].
Сонымен қатар электрндық оқулықтарды сабақта пайдалану кезінде
оқушылар бұрын алған білімдерін кеңейтіп, өз бетімен шығармашылық
тапсырмалар орындайды. Әрбір оқушы таңдалған тақырып бойынша тапсырмалар
орындап, тесітлер шешіп, қарталар және схемелер мен жұмыс жасауға
дағдыланады.
Электрондық оқулық арқылы түрлі түстер суреттер, видеокөріністер,
дыбыс және музыка тындатып көрсетуге болады. Бұл, әрине мұғалімнің тақтаға
жазып түсіндіргенінен әлдеқайда тиімді, әрі әсерлі. Меңгерілуі қиын
сабақтарды компьютердің көмегімен оқушыларға ұғындырса, жаңа тақырыпқа
деген баланың құштарлығы оянады деп ойлаймын.
II. Информатика пәннің оқу-әдістемелік кешендеріне сипаттама.
Ы.Алтинсарин атындағы Қазақ білім академиясы Мектеп және мектепке
дейінгі білім институты базасында авторлар ұжымы дайындаған информатика
оқу пәні стандарты ғылими-әдістемелік жағынан қамтамасыз етудің негізгі
бастапқы қадамы болып табылады. Бұл стандарт информатика пәні бойынша білім
мазмұнының мемлекеттік міндетте минимумы мен оқушының дайындық деңгейіне
қойылатын талаптар тағайындайды.
Стандарт ержелеріне сәйкес оқушыларды информатика пәнін оқыту
Қазақстан Республикасының орта жалпы білім беретін мектептерінде, оларды
қай мекемеге тәуелді болғанына, ұйымдастыру – құқықтық нысанына және оқыту
түріне тәуелсіз жүзеге асырылады.
Информатика пәнін ғылыми әдістемелік жағынан қамтамасыз ету бағытына
сәйкес Информатика пәнінің оқу-әдістемелік құралдарына (ОӘК -не) қойылатын
талаптарды анықтауда жалпы оқулықтарға қойылатын дидактикалық талаптар
басшылыққа алынды [16, 65 бет].
Информатика пәнінің ОӘК–нің өзіндік ерекшеліктері оларға қойылатын
дидактикалық талаптарды іріктеп жүйелеуде ескерілді.
Зерттеулерге сүйене отырып дайындалған материалдар жалпы білім беретін
мектептерде сынақтан өтіп, сынақ нәтижесіндегі ескертулер мен ұсыныстар
негізінде түзетіліп өнделді. Информатика ОӘК-нің құрамы мен құрылымына,
мазмұнына қойылатын жалпы талаптарды пәннің өзіне тән ерекшелігін ескере
отырып анықтау – осы пәнді оқытуды жетілдірудің негізгі бағыттарынынң бірі
деуге болады. Бұл бағыттағы мәселелерді зерттеуде жалпы мектеп оқулықтарына
қойылатын талаптарға сүйене отырып, зерттеудің мақсат, міндеттерді
белгіленеді.
Зерттеу міндеттеріне сәйкес оқулық пен оқу-әдістемелік құралдарға
қойылатын жалпы дидактикалық талаптар жөнінде материалдар жинақталып
жүйеленеді.
Информатикадан ОӘК- дің әрқайсысының құрылымының компонентіне
қойлатын талаптар іріктеліп, төмендегіше жүйеленеді:
- Жалпы материалдардың ұсынылу реті оқу бағдарламалары мен оқулыққа
сәйкестігі қатаң сақтлуы тиі;.
- Кез-келген ықшамдау мен бейімдеулер қазіргі ғылыми білімге толық
сәйкестендіріліп берілуі керек;
- Дидактикалық материалдар, есептер мен жаттығулар жинағы
оқушылардың шығармашылық белсенділігіне сәйкестендіріліп, деңгейлік
саралауды іске асыруға бағытталуы қажет;
- Пәнаралық және пәнішілік байланыстың сақталуы қажет;
- Ұсынылатын материалдар мектептердің қазіргі компьютерлік
технологиямен жабдықталуы жағдайына сәйкес келуі керек;
- Оқушылардың жеке қызығушыылығын және түрлі қабілетін дамытуға
бағытталуы тиіс;
- Программа құруға, программаны пайдаланып белгілі бір мәселені
шешуге арнап ұсынылатын материалдар программалау тілдерінің тез
өзгеруін ескеріп, бір тілден екінші тілге оңай көше алатындай
ыңғайланған болуы тиіс;
- ОӘК-де ұсынылатын материалдар толығымен оқушылардың болашақ
өмірінде пайдалана алатындай етіп, практикалық жағынан тиімді етіп
ұсынылуы қажет.
- Әр сыныптарға ұсынылатын материалдар сол сынып оқушыларының
психолгиылық және физиологиялық ерешеліктеріне толығымен сәйкес
келуі керек;
- Оқушылардың оқуға деген қызығушылығын, өзіңдңк тану белсенділігін
арттыруға бағытталған болуы тиіс;
- ОӘК-дің ішкі мазмұнындағы материалдардың, сыртқы мұқабасының
безендірілуі де оқушылардың пәнге еген қызығушылығын арттыратындай
болуы қажет.
Осы талаптарға сай дайындалатын Информатика пәні бойынша оқу-
әдістемелік кешен төмендегі құрамда ұсынылды.
1. Оқулық
1. Әдістемелік құрал
2. Дидактикалық материалдар (пысықтау сұрақтары, тест тапсырмалары,
есептер мен жаттығулар)
3. Хрестоматиялар
Оқу ұсынылған кешендердің жоғарыда көрсетілген талаптарға сай
келетіндей болуы үшін олардың әрқайсысының функцияларын ескеріп отыру
қажет.
Жоғарыда айтылған жалпы талаптар негізінде информатикадан оқу-
әдістемелік кешендер талаптарына жеке-жеке тоқталайық.
2.1 Информатика оқулығына қойылатын талаптар.
Информатика оқулығына қойылатын талаптарды анықтауда жалпы оқулыққа
қойылатын талаптар негізге алынды.
Оқулыққа қойылатын дидактикалық талаптарды анықтап жүйелеуде оқулық
функциялары:
- білім мазмұнын тасымалдаушы;
- мазмұнды меңгеру процесін ұйымдастырушы;
- ақпараттық;
- трансформациялы;
- материалды бекітушілік;
- өзін-өзі бақылау;
- өз бетімен білім алу;
- дамытушы-тәрбиелеуші
басшылыққа алынып, негізінен ескеретін құжат болды тесек те болады.
Информатика пәні оқулығының маңызды ерекшелігі бұл өскелең өмір
талабына сәйкестігі болып табылады. Оқулыққа қойылатын талаптар жалпы
оқулыққа қойылатын талаптар негізінде төмендегіше іріктелді:
- ұлттық ғылым саясатына сәйкестігі;
- бағдарламаға сәйкестігі; мазмұның ғылыми мәнділігі және нақтылығы;
- әлеуметтік - мәдени құндылығы;
- ұсынылған материалдардың тарихылығы;
- оқушылардың физиолгиялық және психологиялық ерекшеліктерінің
ескерілуі;
- мазмұнының жүйелілігі; бірізділігі;
- сабақтастық принципінің сақталуы;
- еліміздің экономикалық даму ерекшеліктеріне сәйкестігі;
- мектептердің компьютермен жабдықталуының ескерілуі;
- компьютерлік оқытушы программалар пайдалануының ескерілуі;
- практикалық тапсырмалардың тақырыпқа сәйкестілігі;
- мазмұнды үсынуда дамытушылық принципінің ескерілуі;
- тапсырмалардың жүйелі түрде таңдап алынуы;
- оқытудың әр түрлі жаңа технологияларын пайдалануға ыңғайлылығы;
- оқушылардың жалпы оқу біліктерін және дағдыларын қалыптастыруға
мүмкіндік жасауы:
- деңгейлік тапсырмалардың болуы; т.с.с
Осы талаптарды ескере отырып дайындалған оқулықтың сапасы жоғары
болып, оқушылардың білімін арттыруға көмектеседі.
2.2 Информатиканы оқыту әдістемесіне қойылатын талаптар
Информатиканы оқыту әдістемесі - әрбір сынып бойынша информатиканы
оқып үйренуге арналған оқу-әдістемелік кешенінің құрамдас бөлігі болып
табылады.
Бұл әдістемелік оқу-әдістемелік кешендерді құрайтын басқа құралдарды
үйлесімді пайдалануды жүзеге асыру тұрғысынан мұғалімдерге нақты көмек
көрсетуді көздейді.
Әрбір сыныпқа арналған әдістемелікте сол сыныптағы информатикадан
берілетін білім мазмұны және оны оқып үйренудің өзіндік ерекшеліктері,
сондай-ақ сабақ барысында сол ерешеліктерді жүзеге асыру жолдары
қарастырылады.
Әдістемеде информатикадан білім мазмұнының сипаттамасы беріледі.
Оқулық пен оқу құралдарын сабақ барысында тиімді қолдану, экономикалық
білімді игерудегі білім, білік, дағдыны қалыптасытыру, өзіндік жұмыстарды
орындау біліктілігін қалыптастыру, теориялық материалдарды қайталауға
берілген сұрақтарға тиімді жауап беру тәсілдерін көрсету жайында
әдістемелік нұсқаулар мен ұсыныстар беріледі. Есептердің шығару үлгілері
ұсынылады.
2.3 Информатикадан дидактикалық материалдарға қойылатын талаптар
Дидактикалық материалдар информатика оқулығының негізінде алынған
өзіндік, бақылау, және тестілік тапсырмалардың, пысықтау сұрақтарының,
қызықта есептердің жиынтығы болып табылады.
Мұндағы жұмыстар әр сыныптағы информатиканы оқытудың жалпы тақырыптық
жоспарына сәйкес жазылуы тиіс. Оқу құралы мұғалімдерге жазба жұмыстарын
жүргізуде әдістемелік көмек көрсетуге және оқушылардың білім, білік,
дағдыларына қойылатын талаптардың бағдарын анықтауға мүмкіндік жасауы тиіс.
Өзіндік бақылау және тестік жұмыстардың мазмұны оқулықтағы теориялық
материалдар мен жаттығулардың мазмұнымен тығыз байланысты болуы шарт.
Оқу құралының мазмұнына енген материалдар оқушылардың дайындық
деңгейін ескере отырып түрлендіріп беруге ыңғайланып жасалады.
Дидактикалық материалдарға енетін өзіндік жұмыс тек оқыту сипатында,
жаңа өтілген материалдарды пысықтауға және бекітуге арналып беріледі. Ол
тапсырмалар оқушылардың біліктіліктерін, дағдыларын қалыптастыруға
көмектесуге және олардың білімдерін тексеруге бағытталады. Бақылау және
тесттік жұмыстарды жүргізуде өзіндік жұмысқа қарағанда уақыт көлемі қатаң
ескеріледі [13, 327 бет].
Дидактикалық материалдарда ұсынылатын тест тапсырмаларының сұрақтары
өте анық, түсінікті, ой тұжырымын жасауға өте ыңғайлы болуы тиіс.
Тест тапсырмаларды пайдаланып, нәтижесіне талдау жасай келе мынадай
қорытынды жасауға болады. Тест тапсырмалар оқушылардың қандай материалды
игеріп, қай материалды қандай тәсілмен түсіндіру қажет екенін де анықтауға
мүмкіндік береді.
2.4 Информатика хрестоматиясына қойылатын талаптар
Информатика хрестоматиясында информатикадан стандарт материалдарынан
тыс оқушылардың білімін тереңдетуге, жан-жақты дамытуға негізделеді, әрбір
материалдың тарихи аспектілерінен, инфоорматика саласын дамытуға мол еңбек
сіңіргенғылымдар туралы, оқыту программаларының жаңа түрлерінен,
информацияны қорғау жөніндегі мәлімет береді. Бұндағы материалдар да
оқушылардың психолгиялық және физиолгиялық ерешеліктерін ескеріп беріледі.
Жоғарыда аталған информатикадан ОӘК-дердің құрамы мен құрылымына
қойылатын талаптар дидактикалық негізделген жаңа буын оқулықтарының
әдістемелік кешендерін дайындаудың қажетті алға шарты болады.
Информатикадан пәннің ОӘК-не қойлатын дидактикалық талаптардың
анықталуы бұл пән бойынша дайындалатын оқу-әдістемелік құралдардың сапасын
арттыруға үлкен көмегін тигізетіні байқалады.
Осыларға қосымша информатиканы оқыту процесінде пайдалынылатын
мультимедиялық үйрету программалрының, электрондық оқулықтарының өскелең
өмір талабына сай дайындалып, компьютерді оқыту құралы арқылы пайдалана
алатындай деңгейде болуы керек. Бұл мәселе өз алдына үлкен ғылыми
ізденістерді талап ететін мәселен, сондықтан осы мәселе жөніндегі
зерттеулер одан әрі жалғасуда.
2.5 Мультимедиа технологиялар
Мультимедиа технологиялар—интерактивтік тәртіпте қолданушыға
ұсынатын хабардың мүмкіншілігі әртүрлі түрлі формалар (текст, графика,
анимация, дыбыс, видео). Мультимедиа технологиясын арнайы аппараттық және
бағдарламалық құралдарды құрастырады. Мультимедиа - өнімдерін
тұтынушылардың қандай топта олар хабарланғанын тәуелділікте бірнеше
категорияға бөлуге болады. 90-ші жылдың басынан мультимедиа құралдары
дамыды және жетілдірілді. 19 ғасырдың басында электрондық кітаптар сияқты
және газеттер, оқу жаңа технологиялары, бейнеконференциялар, графикалық
әрлендіру құралдары, дауыс және видеопочта, жаңа өнімдер пайда болды.
Компьютерліктерді мүмкін қосымшаларда мультимедиа құралдарының өңдеуде
алға басудың арқасында және жаңа микропроцессорлардың өндірісінде және
сақтау жүйелерінің тап осылардың арқасында пайда болды.
Компьютер пайдаланушы батырманы басуымен мәтінмен экранды толтыра
алады. Басқа батырманы басып, ол осылармен байлаулы мәтіндік тап
бейнеақпартты шақыра алады. Келесі батырманы басқанда жанында музыкалық
үзінді сылдырап шығады. Мысалы, Bell Canada, барлық Канаданың қоғамдық,
жеке және сауда байланыс қызметтері мүмкіндік беру үшін, мультимедиа
құралдарды телефондық ауларда олқылықтарды табуға жане жоюға қолданады.
Әрбір мультимедиалық жұмыс парағы кез келген учаскесінін схемасын суреттей
алады. Апат пайда болған жерде дыбысты сигнал береді және орынын
көрсетеді.Сонымен қатар жүйе обьектіге шығатын жөндеушілер бригадасына
электрондық поштамен немесе факске қажетті хабарды жібіре алады. Қажеттілер
диагностикаға арналған және апаттық жағдай көрінуі оқиғасында талдауда,
дауыс ере жүру жүйесі хабарды және түсініктер тыңдауға рұқсат етеді. Хабар
ұсынуда мультимедиа келесі мүмкіншіліктер : адамгершілікпен және технология
ерекшелігімен келіп белсенді қатысады.
- Үлкен көлемді әр түрлі хабарды бір сақтаушыда сақтау мүмкіншілігі (20
томдық авторлық мәтінді, 2000-дай жоғары сапалы бейнелердің, 30-45 минуттық
бейнежазбалар, 7 сағатты дыбысты).
- Экранда бейнелеу немесе оның қызықты үзінділерін кейде 20 есе арту
мүмкіншілігі. (Лупа тәртіп) бейнелеу сапаларын сақтағанда. Бұл манызды
әсіресе туындылардын презентациясына және бірігей тарихи құжаттарға
арналған.
- Бейнелеу оның түрлі бағдарламалық құралдармен ғылыми-зерттеу немесе
танырлық мақсаттармен салыстыру мүмкіншілігі.
Статикалық немесе динамикалық көзбен шолу қатарға лайықты,
аудиосопровождениямен немесе басқа толассыз музыкалық мүмкіншілігімен
жүзеге асыру.
- Фильмдерден видеофрагменттерді, бейнежазбалардың және т.б. қолдану
мүмкіншілік
- Бейнелердің өңдеу әдістемелері, тап осы базалардың тегеріш ұстауына қосу
мүмкіншілік, анимация.
- Глобальдық ауларға Internet-ке қосу мүмкіншілігі.
- Әр түрлі қосымшалармен жұмыс істеу мүмкіншілігі(мәтіндік, графикалық және
дыбысты редакторлармен, картографиялық хабармен);
- Өзінің меншікті галереялардын ұсынылатын хабар өнімінде жасау
мүмкіншілігі (тәртіп " қалта " немесе " менің таңбалары ");
- "жолдардың өткен есте сақтауының "және" сала бастаулардың" қызықтырған
экрандықта "бетке" жасау мүмкіншілігі.
- Барлық өнім ұстауының автоматты қарау мүмкіншілігі.
- Кез келгенге бағдарламадан еш өнім нүктесінен немесе толық мазмұнға
шұғудын " азаттың " мүмкіншілік.
- Мультимедиа жүйелерінің пайда болуы, білім сияқты, компьютерлік тренинг,
көптегендерді кәсіпшілік қызмет сфераларында, ғылымда, өнерде, компьютерлік
ойындарда және т.б. облыстарда революциялық өзгертулер әкелді.
Мультимедиа технологияларының мүмкіншіліктері шексіз. Мультимедиа
қосымшалары кәсіпкерлікте оқу негізінде және презентациялардың өткізу үшін
қолданылады. Бағдарламаның негізгі ерекшелігі – олардың жабысқақтықсызы,
өйткені пайдаланушы өзі орынын, уақытын және жұмыс ұзақтығын анықтайды.
2. 6. ДК программалық қамтамасыздандыруы оқытушы электрондық оқулықтың
құрлымы
Бұл электронды оқулық оқушыларға арналған, осы оқулықта
компьютердің программалық қамтамасыздандыруы жайлы айтылған. Программалық
қамтамасыздандырудың құрлымына тоқталып, оның әрқайсысы қарастырылған.
Яғни, жүйелік программа, қолданбалы программа және программалау тілі
дегеніміз не? Сонымен қатар түрлерін атап, оларды қолдану қызметтері туралы
айтылған.
• Қолдану аймағы: электрондық оқулықты мектептерде қолдануға
болады.
• Электрондық оқулық келесідей бөлімдері бар: Мазмұны, Лекциялар,
Жаттығулар, Сабақ жоспары, Автор, Әдебиеттер.
• Мазмұны бөлімінде оқулықтың мазмұны көрсетілген.
• Лекциялар бөлімінде 7 сыныпка арналған теориялық материал.
• Сабақ жоспары бөлімінде әр сабаққа жоспар
• Автор бөлімінде электронды оқулықты жасаушылар туралы мәлімет
бар.
• Әдебиеттер бөлімінде қолданылған әдебиеттер тізімі берілген.
2.7 Оқытушы электрондық баспалар бойынша беттерін
және интерфейс элементтерін құру
Электрондық оқулықты жасау әдістерін қарастырған кезде мен
әртүрлі программалардың көмегімен жасалған электрондық оқулықтарды көрдім.
Қортындылай келе өз таңдауымды Microsoft Office-тың Frontpage программасына
тоқтадым. Microsoft Office-тың Frontpage программасы электрондық оқулықты
жасауға арналған ыңғайлы программалардың бірі болып табылады. Яғни, бұл
программма арқылы сіз өзіңіздің жасаған парақтарыңызды браузердегі
форматында көру мүмкіндігі бар.
Электрондық оқулықты жасау:
1. Біріншіден мен электрондық оқулықтың мақсатын қарастырдым.
Мақсаты - компьютердің программалық қамтамасыздандыруы туралы
толық мағлұмат беру. Білімді бекітуге арналған тестік сұрақтар бар.
Құру мақсаты – берілген тақырыпты оқушыларға қарапайым тілде
түсіндіру. Электрондық оқулықты оқып қолдану мақсатында жағымды қылып
жасау.
2. Келесі қадам ретінде Информатика 7- сынып тақырыбы бойынша
керекті ақпараттар іздеу. Көптеген ақпараттар арасынан мен керекті
ресурстарды таңдап алдым.
3. Қортындылай келе қолдағы бар ақпараттық ресурстарды
қарастырып, электрондық оқулықтың құрлымын жасадым. Электрондық оқулықтың
құрамында болу керек: басты парақ, мазмұны, оқулық денесі, білімді бекітуге
арналған тестік сұрақтар.
4. Microsoft Office Frontpage ортасында жұмыс жасау.
Файл вкладкасында Создать таңдап, мен жаңа парақ құрдым. Содан кейін
параққа ФорматФон командасы арқылы фон беріп, конструктор режимінде
керекті мәліметтерді тердім.Келесі қадам Интернет жүйесінен алынған кейбір
суреттерді орналастыру. Оны ВставкаРисунокИз файла командасы арқылы
орындадым. Әр бөлімде бірнеше тақырып аттары бар, оларды табу ыңғайлы болу
үшін гиперсілтеме жасадым. Біріншіден сілтеме жасалатын сөзді белгілеп
аламыз. Содан кейін ВставкаГиперссылка командасын орындаймыз. Екінші қадам
ретінде панелдер инструментінен гиперсілтемені қосу сайманын таңдаймыз.
Гиперсілтемені өзгерту деген терезе шығады. Одан сілтеме жасалатын сөзді
белгілеп ОК батырмасын басамыз. Осындай әдіспен сілтемелерді жасаймыз.
Сонымен қатар Frontpage программасында парақтардың фондарын, мәтіннің
шрифын, түсін өзгерте аламыз.
Осындай әдіспен бүкіл электрондық оқулықтың парақтарын құрдым. Сонымен
қатар оқулыққа батырмалар жасадым.ВставкаМеняющаяся кнопка командасын
беріп, батырмаларды жасадым.
Батырмаларды сілтеме арқылы парақтармен байланыстырдым.
III. Информатика пәні бойынша 7 сыныпқа арналған теориялық материал
3.1 Есептеуіш техникасының даму тарихы
Автоматты түрде есептеу үрдістері әр уақытта механикалық және
электрондық құралдармен жүргізіп келді.
Механикалық есептеуіш құрылғылар. Тарихшылардың ұйғаруы бойынша, ерте
заманда, б.э. дейiн V – IV ғ,ғ есеп есеп-қисап жұмыстарын жеңiлдету
мақсатында пайдаланған есептеу құралы Абак болған екен. Шыққан жері – Азия,
қазіргі Иран мен Ирак мекені. Бiрақ бұл сөздiң шығу тегi жөнiнде Ғылымда
әртүрлi пiкiрлер бар. Ғылымдардың көпшiлiгi Абак сөзi ежелгi еврей
тiлiнде тозақ, құм деген мағынаны бiлдiредi. Ертедегi Абактың пiшiнi
төтрбұрышты, бетi тегiс тақта сияқты болатын. Ал амалдарды орындау
барысында сандарды жазып көрсету үшiн оның бетiне құм себiлетiн. Тақтаның
бойында ұзын шұңқыл науалары бар, науаның iшiнде пiлдiң сүйегiнен
жасалынған құмалақтарды домалатады екен. Абак б.э. дейін V Ј. Мысырда
ж„не Грецияда, Римде пайда болып, содан кейiн ол Қытайда (аты суанпан
болатын) және Жапонияда (аты серобян) қолданылды. Орта ғасырларда
Еуропада Абактың түр-пішінін өзгеріске ұшырап, тақтаның бетіне кестелер
тәріздес сызықтар салынды. Сөйтіп, ежелгі Ресейде (ХVI-ХVII ғасырларда)
Абакқа ұқсас, бірақ пішіні өзгертілген құрал – щот пайда болып, кейбір
ғалымдар оны Сiбiрден келген деседi.
Ғалымдардың екiншi пiкiрi Абак сөзiнiң шығу тегi түрiк тектес
халықтармен байланысты. Абак Керей руының таңбасы ежелгi Абактың
пiшiнiне ұқсайды.
Үшiншiлерi Абак– Алгорифм сөзiмен байланысты ұғым деседi.
Алгорифм сөзi Орта Азия математигi Әл-Хорезми есiмiнiң латынша
бұрмалауынан шыққан Еуропада Орта ғасырларда қаламмен септеушiлердi –
алгорифмшiлер деп атаған.
1614 жылы шотландық математик Джон Непер (1550–1617) логарифмдік
кестені жасап, логарифмдерді қолдану туралы еңбегін жазды. Логарифмдер
көбейту және бөлу амалдарын орындауды жеңілдетіп, есептеуді жеделдетті: бұл
амалдарды орындау үшін ең әуелі операцияға қатысатын сандардың
логарифмдерін қосу (немесе алу) керек, содан кейін логарифмдік кестенің
көмегімен нәтижесін іздеп табу керек.
1617 жылы Д. Непердің Таяқшалар көмегімен есептеу атты трактаты
жарық көрді. Бұл есептеу әдісі ертеде индеецтер қолданған екен. Трактаттан
кейін бұл әдіс Непердің таяқшалары деп аталып кетті.
1623 жылы Тюбингендегі университеттің (Германия) профессоры Вильгельм
Шикард автоматты қосатын құрал жасады. Оны Шикард Суммалайтын сағат деп
атады.
1642 жылы 18 жастағы француз математигі, механигі Блез Паскаль
(1623–1662) өз әкесінің – салық инспекторы – еңбегін жеңілдетуді мақсат
қылып, үлкен емес құрал ойлап тауып, жасады, оның аты Паскаль дөңгелегі
деп аталды. Ал 1649 жылы бұл құралды жасап, сату үшін королдің рұқсат
құжаты беріліп, сериялық өндірісте Паскалина деген машина шығарыла
бастады. Паскальдің өзі бұл машинаның габариттері үлкен емес болғандықтан
механикалық калькулятор деп атады. Бірақ бұл жоба аяғына дейін іске аспады,
себебі клерктер жұмыс орнын жоғалтамыз деп сескенсе, жұмыс берушілерге
қымбат машинадан гөрі арзан клерктің еңбегі тиімді көрінді. Сөйтіп,
калькуляторды шығару тоқтатылды.
1670 жылы неміс математигі және философы Г.В. Лейбниц (1646–1717)
Өзінің механикалық калькуляторының сипаттамасын баспаға басып шығарды. Бұл
калькулятор қосынды, айырманы есептеумен қатар, көбейту мен бөлу амалдарын
да орындайтын.
ХVI ғасыр бойында Еуропада Жаңа дәуiр басталып, механикалық есептеуiш
құралдарының мейлiнше жаңа модельдерi шыға бастады. Сол кездегi мұнара
сағаттарының жұмыс принципi программалау үрдiсiне негiзделгендiктен,
көптеген жүк сағаттан мен сувенирлер музыка мен басқа дыбыстарды шығару
мәселесi бағдарламаны құрастыру арқылы шешiлдi.
Сөйтiп, алғашқы ең қарапайым бағдарламалық құралдар мен заттар шыға
бастады. Мысалы, тоқыма бұйымдарын тоқитын станокты Ж.М. Жаккард
(1801–1804) жасады.
Ағылшын математигi және өнертапқышы Чарльз Бэббидж (1792–1871) ең
атақты аналитикалық машинасын ойлап тауып, моделiн жасады. Паскаль мен
Лейбниц машиналары тек арифметикалық амалдарды ғана орындаса, Бэббидж
машинасының жұмысы бағдарламаға негiзделген болатын.
Бұндағы негiзгi принцип – информацияны деректерге және командаларға
бөлу принципi. 1822 жылы Ч.Бэббидж машинасының моделiн жасағаннан кейiн,
квадраттар кестесiн есептеп шығарды. Өкiнiшке орай, жұмысы модельден әрi
қарай аспай қалды. Сол кездегi технологияның жете дамымауы аналитикалық
машинаны жасауға мүмкiндiк бермедi. Бiрақ оның идеясы басқа өнертапқыштарға
елеулi септiгiн тигiздi.
1888 жылы АҚШ-та халық санағы басталды. Бұл үрдiс әдетте 8 жылға
созылатын, ал Генрих Холлериттiң арқасында ол 3 жылда ғана тәмәмдалды.
Қызықты факт: дәл сол Г. Холлерит 1924 жылы атағты IBM PC фирмасын
құрып, табулятор шығара бастады.
Зерттеушiлердiң пiкiрi бойынша, Ч. Бэббидждiң машинасының жобасымен
жұмыс кезiнде графиня Огаста Ада Лавлейс (1815–1852) ең алғашқы бағдарлама
құрыпты. Ада Лавлейс – атақты дүние жүзiлiк ақын лорд Джордж Гордон
Байронның қызы. Ол үшiн Ада Лавлейс перфокарталарды жасап (1843), қолдануды
дұрыс көрдi. Бұл идея қазiргi бағдарламалар негiзiне құрылған көптеген
құралдар мен саймандарда жалғасын тапты. Тiптi сол кезде Ада Лавлейс
қолданған терминдер де бүгiн кеңiнен қолданылады екен. Леди Ада дүние
жүзiндегi ең алғашқы программист, оның құрметiне қазiр бағдарламалық
тiлдердiң бiрi Ada деп аталады.
1826 жылы жартылай өткiзгiштi денелер физика мен техникаға енгiзiле
бастағанда, микропроцессорларды жасауға түрткi болды. Ал 1831 жылы М.
Фарадей индукциялық токтың теориясын аяқтап, 1832 жылы өнертапқыш және
дипломат П.Л. Шиллинг алғашқы электромагниттiк телеграфты Қысқы Сарай мен
Орталық штабқа дейiн созып жасады. Ал 1834 жылы француз академигi, физик,
электротехник және математик Андре Мари Ампер өз еңбектерiнде кибернетика
терминiне мынадай сипаттама бердi: кибернетика – мемлекеттi басқару туралы
гипотетикалық ғылым.
1830-40 жылдары американдың өнертапқыш және суретшi Сэмюэл Морзе
телеграфтық аппарат жасап, кодтаудың алғашқы түрiн енгiздi; оны кейiннен
Морзе әлiппесi деп атады.
Сонымен ХIХ-ХХ ғасырлардағы физика мен математикадағы, техникадағы,
механикадағы жетiстiктер – электрлiлiк, магнетизм – телеграфтың, радионың,
телефонның, электрондық-сәулелiк трубканың, диодтар мен триодтардың пайда
болуына жеткiзсе, математикадағы жетiстiктер – бағдарамалық басқару
құрылғыларын жасау болды.
ДК буындары - Бiрiншi буын
1940 жылы Джон фон Нейман алғашқы компьютердi жасады – MANIAC. Ал 1942
жылы американдық инженер-кибернетик Д.Б. Паркинсонның есептеуiш автоматы
радара мен зениттiк артиллериямен бiрiгiп, Лондонды немiстердiң Фау-1
ракеталарынан қорғады.
1944 г. АҚШ инженерi Дж. Стибниц универсалды Модель У машинасын
жасауды аяқтады. Ал 1946 жылы АҚШ-та ЭЕМ – ENIAC (Electronic Numerical
Integrator and Calculator) – электрондық сандық интегратор және
калькулятор, оны жасағандар Джон Могли және Джон Эккерт. Оның iшiнде 20
мың электрондық лампалар болды және ол секундына 300-500 операцияларды
өңдедi.
Бұлардың элементарлық базасы – электрондық лампалар, резисторлар,
конденсаторлар және қосатын өткiзгiштер, габариттерi үлкен.
Бұрынғы Одақта МЭСМ және БЭСМ деген ЭЕМ жасалды – 10 мық опсек, 1024
машинаның сөздерi және 100 мыңнан аса операциялар. Ал БЭСМ-нiң
мүмкiндiктерi: 1 млн. опсек.
Екiншi буын
1948 жылы Джон Бардин, Уолтер Браттейн және Вильям Шокли
транзисторларды ойлап тапқан соң, 1956 ж. бұл ғылыми жетiстiк Нобель
сыйлығын алды. Ендi ЭЕМ-дардағы 40 электрондық лампаның орнын 1 транзистор
басты, сөйтiп машинаның габариттерi азайды, ал қызмет уақыты 1000 есе
артты.
1948 жылы АҚШ-тың Норберт Винер кибернетика ғылымын – басқару жөне беру
ғылымы деген ашты. 1953-57 жылдары Дж. Бейсик (АҚШ) пен Фортран алгоритмдiк
тiлдердi жасап, құрастырды.
Бұл машиналардың сипаттамасы: элементтiк базасы – жартылай өткiзгiштiк
элементтер; габариттерi – шамамен 2 м; жұмыс жылдамдығы – 20 мың опсек;
тұрақты жад құрылғысы енгiзiлдi; алфивит пен цифрлер енгiзiлдi.
Үшiншi буын
1959 жылы алғашқы интегралдық схемалар жасалып, жасанды интеллект жасау
проблемасы қозғалды. Сал бағытта Дж. Маккарти елеулi жетiстiктерге жеттi.
1961 ж. Джон Килби интегралдық схема жасап, мыңдаған транзисторлардың орнын
кремнийден жасалған схема ЭЕМ-нiң габариттерiн өте қатты азайтты.
Бұл машиналардың сипаттамасы: элементтiк базасы – интегралдық схема;
жұмыс жылдамдығы – 100 млн опсек.; видео терминалдық құрал (монитор)
енгiзiлдi; жадтың көлемi кеңейтiлдi.
Төртiншi буын
1971 ж. алғашқы микропроцессор жасайтын Intel фирмасы құрылды.
Ингтегралдың схемадағы 1 кристалл 2 250 транзистордың орнын басты. АҚШ-та
ILLIAC 4 суперкомпьютерi жасалды. Жапондың мамандар жасанды интеллект
жасау бағытында жұмыс iстеуде. Бұл – 5-шi буынды машиналар.
Содан кейiн микро- және мини-ЭЕМ-дер, IBM PC 640 Кб-15 Мб.–
компьютерлерi жасалып жатты.
1977 жылы Apple Computer фирмасы Макинтош.атты компьютерлердi шығара
бастады.
Бұл машиналардың сипаттамасы: элементтiк базасы – кристалдан құрылған
интегралдық схема; жұмыс жылдамдығы – 1 млрд. опсек. Компьютердiң
мүмкiндiктерi артып, қолдану қарапайым болды.
Компьютерлердiң түрлерi көбейдi: дербес компьютерлер, портативтiк
компьютерлер, серверлер жүйесi құрылып, суперкомпьютерлер жасалды; қазiр
Интернет жүйесi iске қосылып, баспа және т.б. құралдары шыЈарылып жатыр.
Информатика – бұл ақпарат, ақпаратты адамдардың қарым-қатынасында,
ЭЕМ жұмысы мен қоғам өмірінде жинау, жинақтау, сақтау мен беру
заңдары мен тәсілдері туралы ғылым; ЭЕМ көмегімен ақпаратты өңдеу
тәсілдері туралы ғылым.
- Бұл ғылым ХХ ғасырдың екінші жартысында пайда болды, оның
дамуы электронды есептеу техникасының пайда болуымен байланысты.
Информатика пәні – ақпараттық процестер
Ақпараттық процестер - бұл ақпаратты белгілер мен сигналдар
түрінде беру, өңдеу және жинақтау процестері.
Ақпараттық процестер: - тірі организмдердің ішінде;
- техникалық құрылғыларда;
- адамдар қарым – қатынасында;
- телекоммуникацияларда;
- қоғам өмірінде кездеседі;
Ақпарат сигнал түрінде беріледі; Ақпарат белгілер түрінде
жинақталады;
- Компьютер пайда болмай тұрып, ақпаратты өңдеу, сақтау және
беру жұмыстарын адам орындаған. Компьютердің құрылысы аздап адам
организміне ұқсайды.
Адамның ең маңызды мүшелері - бас, ми. Ал ол өмір сүру
үшін бас қана жеткіліксіз, оған басқа мүшелер керек. Сол сияқты
компьютерге де жұмыс істеу үшін көп құрылғылар керек.
Компьютерді қолдану салалары
Музыка
а) Музыканы жазу және өңдеу
ә) Интернет – жаңалықтар, радио хабарларын алу.
б) Музыкалық кітапхана.
Сауда-саттық
а) Өз қызметі бойынша мәліметтер базасын жүргізу (тауарлар,клиенттер,
құжаттар каталогтары)
ә) Серіктестермен, клиенттермен
жабдықтаушылармен интернет арқылы жедел қатынас жасау
Өндіріс
а)Күрделі және зиянды өндіріс үрдісін автоматты түрде басқару
ә) Өз қызыметі бойынша мәліметтер базасын жүргізу
б) Өндіріс үрдісін басқару
Білім беру
а) Қашықтан оқыту
ә) Білім беру ресурстарының
б) Өз бетімен білім алу
в) Оқыту үрдісін басқару
Медицина
а) Өз қызыметі бойынша мәліметтер базасын жүргізу
ә) Халықаралық жаңалықтар туралы жедел ақпарат алу
б) Науқастарға копьютерлік диагностика жүргізу
Ғылым
а) Күрделі және қымбатқа түсетін тәжірбиелердің үлгісін жасау
ә) Халықаралық жаңалықтар туралы жедел ақпарат алу
б) Зерттеу нәтижелерін өңдеу
Бизнес
а) Өз қызметі бойынша мәліметтер базасын жүргізу
ә) Серіктестермен, клиенттермен
жабдықтаушылармен интернет арқылы жедел қатынас жасау
3.2 Компьютер құрылғылары
Мышь (тышқан). Қазіргі кездегі компьютерлерге ақпараттарды енгізуге
арналған маникулятор Мышь құрылғысымен жабдықталған. Тышқанның екі түрі
болады: үш батырмалы және екі батырмалы. Екі батырмалы тышқан жиі
пайдаланылады, себебі, ортаңғы батырма жұмыс кезінде көп пайдаланылмайды.
Джойстик. Бұл компьютерлік ойындар экранда жылжитын объектіні
басқаруға арналған рычагты манипулятор. Джойстик қораптан және қолға
ұстағыштан тұрады. Қолға ұстағышты немесе қорапта бір немесе бірнеше
батырмалар болады. Ұстағышты айналдыру және батырмаларды басу арқылы
компьютерге басқару әрекетін береді.
Ақпаратты шығару құрылғылары.
Мониторлар тексті және графикалық ақпаратты экранға шығаруға арналған.
Олар түрлі түсті, монохромды болып келеді және екі режимнің біреуінде жұмыс
жасайды: текстік және графикалық.
Текстік режимде монитордың экраны шартты түрде бөлек бөліктерге
бөлінеді, таңба ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz