Қазақстан Республикасының мемлекеттің биліктің жүйесі

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

1. Қазақстан Республикасында мемлекеттің биліктің жүйесі

2. Биліктің маңыздылығы

3. Мемлекеттік биліктің заңдылығы

4. Қолданылған әдебиеттері

1. Қазақстан Республикасында мемлекеттің биліктің жүйесі.Саясаттануда
саяси билік теориясы негізгі орын алады. Саясаттың негізгі мәселесі –
билік. Ал мазмұны – билік үшін курес және билікті жургізу. Шығыстың
көрнекті ойшылы Ибн-Халдун 1332-1406 адамның басқа жан-жануарлардан
ерекшелігі – ол билік үшін күреседі деген екен. Мемлекеттік құқықтық
тәртіптің ең биік дәрежесіне конституция жатады. Қазақстан
Республикасын демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік
мемлекет деп жариялады. Оның ең қымбат қазынасы – адам және адамның
өмірі. Қазақстан Республикасы – президенттік басқару нысанындағы
біртұтас мемлекет . Сондықтан негізгілеріне қысқаша мазмұны:Биліктің
басқа түрлерімен салыстырғанда саяси биліктің мынадай ерекшеліктері
бар: оның өктемдік сипаты – ол басқа биліктерден жоғары тұрады, оның
бүкіл қоғамның атынан билік жургізуі, басқарумен кәсіби айналысатын
адамдардың ерекше тобының болуы, оның көпшілік адамдардың мүддесің
қозғауы, басқа мекемелерге қарағанда биік органдары – белгілеуду жеке
дара құқығы, мемлекет шеңберінде ашық күш қолдана алуы. Саяси билік
бар жерде теңсіздік бар мұнда біреулер билік етуге құқықты да,
екіншілері оларға бағынуға міндетті.Мемлекеттік билік барлық уақытта
өз құрамын құрайтын құралдарға мұқтаж болды, алайда оны өзіне тарту
тәсілдері халық дамуының деңгейіне және жағдайына байланысты ауысып
отыр. Бірақ, салықтың нағыз дамуының қайна көзі – еркін қалалар,
яғни алғашқы буржуаздық мемлекеттер болды. Дәл сол уақытта салық
жүйесінің негізгі пішімі қалыптаса бастады, ол: халыққа қажетті жеке
меншік принципіне шек қою түріндегі салық, салықтың өзеріктілігі, ақша
түріндегі салық және салықты төлеу үшін мүлікті тартып алуға тиым
салынуы, жиналған құралдарға немесе қорларды бөлудегі мемлекеттік
бақылау.

Қаржының екі негізгі бернесі де (функциясы) осы еркін қалаларда
қалыптасты:
1. Мемлекеттік билікті, оның барлық құрамдас атрибуттарымен:
басқару аппаратымен, сот, полиция, әскер және тағы басқа
жүйелерімен қамтамасыз ету;
2. жалпы мемлекеттік шаруашылық қажеттіліктерді қаржыландыру
(коммуналдық шаруашылық, жолдар, байланыс құралдары, одан
кейін энергетика, орталық банк, білім, денсаулық сақтандыру
жүйесі және тағы басқалары).
Жаңа стратегияның даму барысында әлеуметтік бағытталған нарықтық
экономикада оларға үшінші берне қосылды – табысты орнықтыру, міндетті
салымдардың арқасында пайда болған бернелерінің құрылуы және кәсіпорын
жүйесінің күштілігі әлеуметтік сақтандыру және әлеуметтік
қамтамасыздандырумен көрінеді.
Осылайша, қазіргі кездегі салық жүйесі – ол демократиялық қоғамның өнімі,
әлеуметтік нарықтық экономикада құрылған. Бұдан салықты қолданудың негізгі
принципі айқындалады – қоғамның дамуына және оның мүдделерін көрсетеді,
бірақ қоғамға және оның экономикалық дамуына кедергі болмауы тиіс.
Дегенмен, тура осындай әдістеме Тәуелсіз Қазақстанның орнау жотасында осы
жылдары өзінің 15 жылдығын тойлап отыр.
Тоталитарлық экономиканы өзгертуге үлкен жұмыстар жасалынған, және қысқа
мерзім ішінде қоғамның тез дамуына берік негіз құралған. Өз баяндамасында
Қазақстан Республикасының Президенті Н.А.Назарбаев Астанада 2001 жылдың
желтоқсан айының 16 жұлдызында Қазақстанның 10 жылдық тәуелсіздігіне
арналған мерекелік жиынында айтқандай: Мемлекет дүниежүзілік нарыққа сай
стандарттар алды, соныі арқасында экономиканың мүлде басқа бағытқа ауысуына
өз үлесін қосты.
Қазақстан тәуелсіздігінің бірінші жылында-ақ, 1991 жылы, салыққа
байланысты жаңа Заң қабылдады. 1995 жылы көп жағдайда нарықтық экономика
сұранысының дамуына жауап беретін жаңа Заң қабылданды – Салық Кодексі. Бұл
заңды Қазақстан экономикасының өсуіне соңғы 3 жылда елеулі үлес қосты деп
белгілеуге болады, себебі ол объективті экономика заідарында құрылды,
әлемдік экономика ғылымдарының классиктерімен осы тұжырымдаулар
дәлелденген, мысалы Адам Смит.

2. Биліктің маңыздылығы. Қоғамда билік өзара тығыз байланыстағы үш деңгейде
ұйымдастырылып, жұмыс істейді:

1.жоғары орталық саяси институттар, мемлекеттік мекемелер мен
ұйымдар, саяси партиялар мен қоғамдық ұйымдары басқару органдары кіретін
өте ірі деңгей;

2. орта буынды аппараттар мен мекемелерді қамтитын және аймақтық,
облыстық, аудандық шеңбердегі жергілікті әкімшілік билік - әр түрлі
мекемелер, агенттіктер, комиссиялар, кеңестер- кіретін орта деңгей

3.адамдар, топтар, ұйымдар, одақтар, өндіріс және басқа ұжымдар
арасындағы қоғамдық қатынастардың негізі.

Билік мәселесін қарастырғанда саяси биліктің субъектісі және иелік
етуші деген ұғымдарда назар аударуға тура келеді. Биліктің субъектісіне
жеке адам немесе партиялар, ұйымдар да жатады. Бірақ олар бәрі бірдей билік
жургізе алмайды. Олардың белгілі бір бөлігіне ғана беріледі.

Демократиялық саяси жүйе ойдағыдай өз ісін атқаруы үшін, әдетте,
мемлекетік билікті заң шығарушы, атқарушы, сот билігі етіп үш тармаққа
бөледі. Оның негізін салушы ағылшын ойшылы Дж.Локк (1632-1704) пен француз
ғалымы Ш.Л.Монтескье (1689-1753) болды.

Заң шығарушы билік – парламент- заң шығарумен, оны бекіту,
өзгерту немесе жоюмен айналысады. Ол заң қабылдайды, салық салуды
анықтайды, үкіметті тағайындайды, бюджетті бекітеді, сотты уйымдастырады.
Атқарушы билікке үкіметпен әкімшілік жатады. Оларды заң шығарушы
өкілдік органдар қалыптастырады. Атқарушы билік заң шығарушы биліктің
бақылауында болып, олардың алдында есеп береді. Оның жұмысы заңға
негізделіп, заң шеңберінде іс істеуі керек.
Соттың билік адамның құқығын қорғайды, заңды бұрмалаушылықтан
сақтайды, парламент не прежедент қабылдаған зандардың конституциялық
жарғылардың сәйкестігін анықтайды. Саяси билік таптық, топтық жеке адамның
саясатта тұжырымдалған өз еркін жургізу мумкіндігін білдіреді. Ал
мемлекеттік билікке барлық адамдарға міндетті заңдарды шығаруға жеке-дара
құқығы бар заңдар мен ұйымдарды сақтау ушін ерекше күштеу аппаратына
сүйенетін саяси биліктің мағынасының мемлекеттік биліктен кең екендігін
байқамыз.
3.Мемелекеттік биліктің зандылығы оның легитимдігінен білінеді.
Легитимдік – латын тілінде заңдылық, шындық деген мағынаны білдіреді-
дегеніміз халықтың үстемдік етіп отырған саяси билікті мойындауы, оның
заңдылығы мен шешімдерін растауы.
Демократиялық жағдайда мемлекеттік билік легитимді болуы үшін
мынадай екі шарт қажет:
1.Ол халықтың қалауы бойынша қалыптасуы және көпшілік еркіне қарай
орындалуы керек. Мемлекеттік билікттік иесін тура немесе жанама түрде
белгілі бір мезгілге халық сайлауы керек және оның жұмысын бақылап отыруға
мүмкіндік болуы тиіс.
Мемлекеттік билік конституциялық қағидаларға сәйкес жүзеге
асырылыу Макс Вебер билік басына келудегі легитимдіктің мінсіз турлері
ретінде үш үлгісін көрсетті. Ең біріншісі - әдет –ғурыптық легитимдік. Ол
сонау ерте заманнан бастап халықтан. Мысалы, хан, султан, патша, шах, әмір
және т.б. билігін халык дұрыс заңды деп түсінді. Билік әкеден балаға мирас
болып қалып келді, оны жұрт атасалтымыз деп майындап отырды.
Екінші түріне харизматикалық легитимдік жатады. Мұнда өзінің
ерекше батырлығымен, адалдылығымен немесе басқа улгілі қабілет –
қасиеттерімен көзге тускен адамды басшы етіп жариялап, соның соңынан ереді.
Халық тек сол көсемге беріліп. Соған ғана сенеді. Мысалы, Мұхаммед
пайғамбар, Ганди, Аятолла Хомейни. Ол адамдар жеке басқара табыну
дәрежесіне жетті. Харизма деген сөздің өзі де көснмге, мемлекеттік
басқарушының жеке басына табыну деген мағынаны білдіреді.
Үшінші туріне Вебер ақыл – парасаттың, құқықтың легитимдігін
жатқызады.Онда саяси билік салт-дәстүрге немесе тарихи тұлғаға байланысты
емес, қазіргі саяси құрылып орнатқан. Құқықтық ережелерге, тәртіптәң ақыл-
ойға биліктің пайда болуы және өмір суруі демократиялық талаптарға сәйкес
келе ме, жоқпа сонымен анықталады. Мемлекеттік құқықтық тәртіптің
легитимдігінің ең биік дәрежесіне конституция жатады. Астана – билік пен
халық бірлігінің отаны. Кез келген қоғамның басқарушы тобының стратегиясы
коммуникациялық үрдістерсіз бұқараға жетуі, таралуы, қоғамдық пікірді
қалыптастыруы мүмкін емес. Сондай-ақ, басқарушылар мен басқарылушылар
арасындағы байланыстар сайлау, референдум, БАҚ, саяси партиялар сияқты
аралық топтардың қызметінсіз жүзеге аспайды. Қазақстандағы билік жүйесі мен
сайлау институттары, саяси партиялардың коммуникациялық стратегияларының
дамуында бірқатар тенденциялар байқалуда.
Саяси модерназациялық кезеңді бастан өткерген Қазақстанның саяси
жүйесіндегі президент басқаратын вертикалды күшті де атқарушы билікпен
қатар табысты да тиімді экономикалық реформалар жүзеге асты. Дегенмен
саяси қалыптасу жүйесіндегі өзгерістер бірқатар мынадай проблемаларды
туындатты: саяси алаңның бір қалыптығы мен саяси қатысу мүмкіндіктерінің
шектеулігі (электорат сияқты маңызды фактордың ескерілумеуі), экономикалық
қарқындағы либерализация мен саяси консерватизм арасындағы теңсіздік,
басқарушы элита мен оппозиция арасындағы саяси дамудың анық та нақты
стратегияның жоқтығы (парламенттік республика құру жайлы тезистің елдегі
саяси әлеует мен әлі де болса партиялар жүйесінің әлсіздігіне байланысты
сәйкес келмейтіндігі), басқа да саяси қатысушылар арасындағы өзара әрекет
етудің тиімді жолдарының жоқтығы. Сонда да соңғы оқиғалардан байқалатыны,
билік пен оппозиция арасындағы өзара диалог пен келісімге келуге ұмтылған
алғашқы әрекеттің өркениетті қадам екендігі даусыз. Саяси партиялардың
билік пен парламент арасындағы коммуникациялық старегиясында айтарлықтай оң
өзгерістер байқалуда. Бұл тенденциялар сайлау жүйесінің реформалануы,
парламент рөлінің функционалдығының артуы, плюралистік ақпараттық
кеңістіктің дамуы, элита топтардың қысым көрсету аясының тарылуынан
байқалады.
Мемлекеттің биліктің жүйесі заң жобасының қызу талқыланғаны ақпараттық
кеңістіктегі басты мәселеге айналды. Бірнеше рет Парламентке ұсынылып,
қабылданған заңның плюралистік ақпараттық кеңістікті дамыту әлеуетінің әлі
де болса кем түсіп жатқаны шындық. Бұл тек мемлекеттік емес бұқаралық
ақпарат құралдарына ғана емес, партиялық жүйенің дамуына да кері әсерін
тигізбек.
ҚР тәуелсіздік алғаннан бері елімізде Президенттік, Парламенттік саяси
институттары, сайлау жүйесі, көппартиялық жүйенің қалыптасу тенденциясы
байқалуда. ҚР Президенттік институт экономикалық және саяси ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.