Шетелдердегі президенттің конституциялық құқықтық мәртебе

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

СӨЖ
Тақырыбы: Шетелдердегі президенттің конституциялық құқықтық мәртебесi

Орындаған: Иргебекова Ф.Б.-сырттай бөлім,3-курс
Тексерген: Сартаев Султан

Алматы 2017ж

МАЗМҰНЫ:
1. КІРІСПЕ
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1. Шет елдердегі мемлекет басшысының құқықтық мәртебесі;
2.2. АҚШ президентінің құқықытық мәртебесі;
2.3. ҚР-ның Президентінің құқықтық мәртебесі;
3. ҚОРЫТЫНДЫ
4. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ
Президент институтын қалыптастыру адамының негізгі өкілдерің бірі Т.Джефферсон (1743-1826 ж.ж.) болып табылады, бірақ ол Т.Пейн сияқты Конституцияны түзуге қатысады.
ТДжефферсон республикалық басқаруды мынадай тәртіппен, орналастырды:
* барлық мәселелер, ішкі және федералды саясат үшін жалпы федералды республика;
* штат республикасы, тек азаматтарға арналған;
* аймаақтық республикалар, аймақ істерімен, мүдделері мен айналысатын;
* аудандық республикалар жергілікті мәселелер үшін
Т.Джефферсон өзінің халық билігі моделін, өкілділік биік пен өзін-өзі басқару жүйесін парламенттік моделде калыптастыра отырып, ол мына бағыттарға қайта кұрулар жүргізуді ұсынды:
♦жаппай сайлау кұқығы;
♦заңшығарушы мекемедегі тең өкілділік;
♦атқарушы билік өкілдері халық сайлаған;
♦соттар, сайланбалы және ауыстырылатын;
♦әкшшілік аудандарға бөлу;
♦Конституцияға кезекті өзгертулер ендіру.
Осылайша Т.Джефферсон бұқараның жаппай қатысуына негізделген мемлекеттік билік моделін құрастырды. Ол негізінен жергілікгі өзін-өзі баскдру құрылымын дамытуды ұсыңды, ал жоғарғы мемлекеттік билік жүйесінде Парламентке қолдау көрсетті, Президент институтына парламенттік республика жүйесінен орын берді. Ол Президент институты моделінде мына нормаларды есепке алуды ұсынады: Президент билігін атқарушы кеңес (Министрлер Кабинеті) ескі арқалы шектеу және бір адамды Президентке қайта сайлауға жібермеу. Оның пікірі бойынша бір адамның шексіз сайлануына мүмкіндік беру, мемлекетті сайланбалы монархияға айналдырады. Ол күшті президенттік басқару жүйесін қолдамады.
Күшті, атқарушы билік тармақтарына бөлінген орталықтанган федералды билікті, әсіресе президенттік институты жақтаушы көрнекті қоғам қайраткері, ғалым, Конституциялық конвент мүшесі А.Гамильтон (1757-1804 ж.ж.) бодды.
А.Хамильтонның Филадельфия Конституциялық конвентіне Президент институтының авторитарлы моделін ұсынуы кездейсоқ емес. Бұл жоба бойынша американдық биліктің жоғарғы қызмет иелері- сенатор мен Президент өмірінің соңына дейін сайлануы керек. Сенатор екі сатылы, ал Презңдент үш сатылы сайлау арқылы сайлануы тиіс.
А.Гамильтон ұсынған мемлекеітік билік жүйесіндегі парламенттің төменгі палатасы мемлекетті демократияның басты артықшылығы- жалпы халықтық сеніммен, сенат- аристократад мемлекеттік көрегендігінен, Президент- монархиялық табандылық пен, атқарушылықпен қамтамасыз етеді деп санады.
А.Гамильтон өз еңбектеріііде Ш.Моитескьснің тұтас және бөлім-бейтін атқарушы билік деген формуласын жиі қолданады. Онщ пікірі бойынша, атқарушы билік бір адамның қолында болса шектеу жеңілдеу. Сонымен Г.Гамильтон Президент институтының маңыздылығын дәлелдеді, оның авторитарлы формасын жасап шықты.[10]
Бұл аымның тағы бір өкілі Дж.Лдаме (1735-1826 ж.ж.), олКонституциялық конвент мүшесі, күшті президенттік билікті жақтаушы АҚШ Конституциясын қорғауда, Давил туралы тұжырымдар деген еңбектерінде мемлекет туралы теориясын калыптастырды.
Демократия Дж.Адамс пікірі бойынша баска классикалық басқару формалары- монархия, аристократия сияқгы уақыты келгенде деспатқа айналады. Сондықган оның идеалы аралас басқару формасы, үш құрылымдық элементтен тұратын: атқарушы билік, жоғарғы палата және төменгі палата.
Дж.Адамс 1787 жылғы АҚШ Конституциясы әлсіз Президент институтын қалыптастырды деп санады, сондықтан оньщ өкілеттегін қеңейту туралы ұсыныс жасады. Басқа сөзбен айтқанда ол Президент өкілеттігін монархияландыруға талпынды.
Дж.Мэдисон (1751-1836 ж.ж.) Филадельфиядағы Конституциялық конвент мүшесі, АКДІ Конституциясы авторларының бірі. Ол плюралистік басқару қағидасын қолдаған. Дж.Мэдисон үшін республика-өкілдері арқылы өз билігін жүзеге асыратын халық билігі. Оның пікірі бойынша Президент институты- республикалық басқару формасындағы ең тиімді және нәтижелі балама.
Дж.Мэдисон шығармашылығына тән нәрсе, ол тек бір саяси институтты бөліп алып қарастырмайды, бүкіл саяси билік жүйесін талдайды. Мемлекеттік билік тармақтары- заңшығарушы, атқарушы, сот билікгерінің саяси мәнін ашуға талпынды.

2.1. Шет елдердегі мемлекет басшысының құқықтық мәртебесі
Монархтың абсолюттiк, екi жатық (дуалистiк) және парламентарлық монархиялардағы орны. Ұлыбритания және Жапониядағы монархтардың заңды және деректiк жағдайдағы жалпы арнайы қасиеттерi. Президент және оның құқықтық жағдайы: тiкелей сайлау (Франция, Мексика, Финляндия), жанама сайлау (ФРГ, Италия, Үндiстан), парламентпен сайлау (Греция, Израиль). Президенттiң өкiлеттiгiн мерзiмнен бұрын қысқарту (отставка, өз еркiмен кету), импичмент (сенiмсiздiк).
Мемлекет басшысы қызметiнiң құзыреттерiнiң негiздерi. Финляндия Аланд аралдарының автономиясы, Гренландия және Фарер аралдарындағы автономия. Конфедеративтiк мемлекеттер. Европаның кеңес шеңберiндегi мемлекет аралық интеграция. Ұлттық тәуелсiздiк және ортақ мәселенi шешуге деген ұмтылушылықтың келiсiмi.
Тәжiрибе жүзiнде әлемнiң барлық елдерде мемлекет басшысы институты жүзеге асырылады. Монархияда - монарх, Республикада - президент. Әр елде мемлекет басшысының жағдайы билiктi бөлу жүйесiне қарай әр түрлi:
атқарушы билiк басшысы;
билiк тармағын басқармайды, ерекше мәртебе - арбитр (билiк тармақтары арасында).
Бiр уақытта заң шығарушы, атқарушы, дiн басы болуы мүмкiн;
Мемлекет пен билiк рәмiзi, бiрақ шынайы өкiлеттiкке ие болмайды.
Абсолюттiк монархияда мемлекет басшысы және атқарушы билiк басшысы - монарх (король, сұлтан) болып табылады.
Монархтың тағын мұрагерлiкке қалдыру жүйелерi:
Салилiк - тақты тек ер адамдарға қалдыру (Жапония, Бельгия);
Дәстүрлi кастильдiк - монархтың ұлы болмаса тақтың оның қызына қалуы, яғни тақтың әйел адамға да қалуы (Ұлыбритания, Испания);
Тақты мұрагерлiкке қалдыру Непал, Бутанда ерекшеленедi, тақ нақты династиямен анықталғанмен, король көзi тiрiсiнде өзiнiң мұрагерiн қалдырады, ол үлкен ұлы болмауы мүмкiн.
Ал, Малайзияда король ұрпақтық емес, сайланады. Ол Федерациялық монархиялық субъектiлердiң сұлтандарымен 5 жылдық мерзiмге тек солардың iшiнен сайланады.
Монарх мәртебесiнiң ерекшелiктерi:
-тақ құқығы;
-титулға құқығы. Титулға мемлекетте тек бiр ғана адам ие болады, оған монархтың есiмi, оның нөмiрi, арнайы атау қажет (Мысалы, Ұлы мәртебелi Испания королi Хуан Карлос II);
-хан билiгiнiң рәмiзi - корона, мөр және т.с.с.;
-сарайға және оны қамтамасыз ететiн қызметкерлерiне;
-цивильдiк парақ құқығы, мемлекетпен қаржыландыру;
-жауаптылықтың болмауы;
-церемониал құқығы (iс қимыл регламентi).
Абсолюттiк және дуалистiк монархияда монархтың мемлекеттi басқару өкiлеттiгi шынайы. Формальдiк өкiлдiк - конституциялық монархия, бiрақ кейбiр мемлекеттерде (мысалы, Ұлыбританияда шынайы өкiлеттiктерге ие болады, заңдарға абсолюттiк вето, премьер-министрдi тағайындау, парламенттi тарату). "Ұйғылы өкiлеттiк" себебi, ол көбiнесе запаста тұрады, ал негiзiнде қолданылмайды. Еуропа елдерiндегi "ең күштi" монархтар - Ұлыбритания және Испанияда, орташа - Голландияда, Бельгияда; әлсiз - скандинавия елдерiнде.
Сайланбалы - Польшада 17 ғасырда бос орынға король сейммен сайланған, қазiргi кезде Сауд Аравиясы, Кувейт. Федеративтiк монархия - Малайзия, жоғары монархты тоғыз сұлтанаттың сұлтандары сайлайды.
Президент 4 тәсiлмен сайланады:
Парламентпен;
Таңдаушылар алқасымен;
Ерекше форуммен;
Бүкiлхалықтық дауыс беру арқылы.
Парламентпен сайлануының артықшылықтары: президент парламент алдында жауапты; президенттi кәсiби мамандардың сайлауы; профессионал сайланады; керi байланыс; көптеген партиялардың көзқарасы; референдумға қарағанда шығын аз. Кемшiлiктерi: парламент депутаттарының мүддесi; ешкiмге белгiсiз адам сайлануы мүмкiн; парламентпен сайланған президент тарихи мәселелердi шеше алмайды.
Таңдаушылар алқасы:
таңдаушылар президенттi сайлау мақсатымен халықпен сайланады;
алқа президенттi сайлағаннан кейiн таратылады.
Арнайы форуммен сайлау:
таңдаушылар емес, мемлекеттiк органдардың өкiлдерiнiң ерекше форумы. Оған парламент депутаттары мен провинциялардың өкiлдерi (ГФР, Индия, Италия);
арнайы орган шақырылады - Федеральдық Жиылыс, оған Бундестаг депутаттары және ландтаг жерлерiнiң депутаттары енедi;
парламент депутаттары мен провинция өкiлдерiнiң саны;
Италияда парламенттiң барлық мүшелерi.
Бүкiлхалықтық референдум - 2 сатылы жүйе: бiлiктiлiк көпшiлiк (Азербайджан - 67 пайыз) немесе абсолюттiк көпшiлiк және салыстырмалы көпшiлiк. Артықшылықтары: бүкiлхалықтық мандат, бүкiлхалықтық мүдде, халыққа түсiнiктi. Кемшiлiктерi: авторитарлыјқ басқаруға айналуы мүмкiн, заңдарды жүйелi түрде бұзуы мүмкiн, бүкiлхалықтық сайлау - қымбат iс шара, президенттiкке кандидатты нақты бағалай алмау, президент ретiнде демагогты сайлауы мүмкiн (1934 жылы А.Гитлер).
Қойылатын талаптар: азаматтығы тумысынан, жас - 35, 40-45, ең жоғары - 50 (Италия). қосымша талаптар: кейбiр мемлекеттерде (Түркменстан) тұрғылықты ұлт, мемлекеттiк тiл, жоғары бiлiм, нақты анықталған өкiлеттiк мерзiмi (3-7), президент болу құқығын шектеу.
2.2. АҚШ президентінің құқықытық мәртебесі;
АҚШ-та президент 4 жылға сайланады, онда премьер-министр болмайды. Президент мемлекетті де, үкіметті де басқарады. Ол департаменттердің басшыларын, министрлермен кабинетін және үкіметті тағайындайды. Олар тек Президентке ғана есеп береді, оның қылмыскерге кешірім жасауға, марапаттауға, халықаралық келіссөздерді жүргізуге құқығы бар. Атқарушы билік шеңберіндегі шешімдердің бәрін президент қабылдыайды. Ол саясаттың ішкі және сыртқы басты бағыттарын айқындайды, тұрақтылықты бейнелейді. Ал үкімет бұл кезде күнделікті істер мен, елді басқару төрелік ететін әділ қазы сияқты рөлді атқарады. Мысалы, экономикалық бағыт қиыншылықтар тудырса, үкімет алмасуы мүмкін. Жаңа үкімет басқа саясат жүргізеді, ал мемлекеттің бастығы баяғы орнында қала береді. Бұдан біз президенттік басқарудың билігі зор екенін көреміз. Бірақ бұл биліктің де шегі бар. Ең алдымен президенттің заң шығаруға өкілеттігі жоқ, ол бюджетті де шеше алмайды(Оны Конгресс шешеді). Парламент Президенттің қай тағайындауын болса да бұза алады(оны право вето деп атаймыз). Конгресс президентті орнынан ала алады(оны импичмент деп атаймыз).Мысалы, АҚШ-тың бұрынғы президентінің бірі Р.Нинсонның отставкаға кетуі болды. Егер президент конституцияны бұзса, не мемлекеттке опасыздық жасаса, Конгресс оны жұмыстан босата алады. Бірақ ол президенттің саясатымен келіспесе, ол үшін оны босата алмайды. Президенттік республика Латын Америкасы елдерінде кең тараған. АҚШ-тың сенаты-100 сенаторлардан, ал әлемдік палатасы-435 мүшелерден тұрады.Төменгі палата екі жылғы, сенаторлар 6 жылға сайланады.Ешкім жиырма бес жасқа толмай және сайланатын штатта бір жыл мерзімінде тұрмай, өкіл бола алмайды. Өкілдер және тікелей алым салықтар одаққа кіретін әр түрлі штаттар арасында бөлінеді, жалпы халқына байланысты және бірнеше жылдар бойы істеген адамдарды қоса санау жүргізіледі. Өкілдер палатасы спикерді және басқа лауазымды адамдарды өздері тағайындайды.Бірінше жиылыс кезінде сенаторлар өздерінің қабілетіне қарай үш класқа бөлінеді. Ешбір адам 30 жасқа толмай және тоғыз жыл АҚШ-тың азаматы болмай және сол сайлану кезінде сол штатта тұрмаса, сайлана алмайды.АҚШ-тың Вице-президенті Сенаттың президенті бола алады, бірақ ол шешуші дауысты тек дауыстардың барлығы тең бөлінгенде ғана ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.