Артериялар мен олардың түрлері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе
Негізгі бөлім

Жүрек
Артериялар мен олардың түрлері
Веналар
Жасқа байланысты құрылыстың ерекшеліктері

Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе

Жүрек пен қан тамырлар жүйесі құрамында қоректік және биологиялық белсенді заттар, газдар, метаболизм өнімдері бар, ағзада қанның және лимфаның тарлуын қамтамасыз ететін мүшелердің жиынтығы (жүрек, қан және лимфа тамырлары)

Тасымалдаушылық, ағзаны қан жіне лимфамен қамтамасыз етеді, трофикалық, тыны салу және экскреторлы қызмет атқарады.

Интегративті қызметі мүшелер мен жүйелерді бір-бірімен байланыстырып ағзаның біртұтастығын жүзеге асырады.

Реттеушілік қызметі мүшелерге, тіндерге көптеген медиаторларды тасымалдап, олардың жалпы қызметін реттейді.

Жүрек пен қан тамырлар жүйесі патологиялық үрдістерде иммундық қызмет атқарады.

Негізгі бөлім

Жүрек

Жүрек қанды қозғалысқа келтіріп, қан тамырына айдайтын негзгі мүше. Қабырғасы үш қабықтардан тұрады: ішкі эндокард, ортаңғы миокард, сыртқы эпикард.

Жүректің қызметі қанды айдайтын насос. Артериялық қан қысымын сақтайды.

Жүректің сыртқы қабығы немесе эпикард перикардтың висцеральді жапырақшасы түрінде болады. Эпикард дәнекер тінді, миокардпен тығыз бірігіп кеткен жұқа (0, 3-0, 4 мкм) пластинка. Оның ашық беті мезотелиймен тысталған. Эпикардтың 50% құрайтын коллаген мен эластин талшықтары. Жүрек қарыншасы мен журекшенің кейбір бөліктерінде коллаген, эластин талшықтары азайып, тіпті болмакйтында бөліктері.

Дәнекер тіні перикардта эпикардқа қарағанда жақсы дамыған, онда эластин ташықтары көбірек. Мұндағы қан тамырлардың бойында май жасушаларының жиынтығы кездеседі. Перикардтың аттас қуысқа қараған беті мезотелиймен тысталған. Перикардта нерв ұштары да өте көп.

Васкуляризациясы. Коронарлы артерияларда да ішкі және сыртқы эластинді мембранасы тығыз каркас түзеді. Жүрек клапандарының негізінде қан тамырлары қақпақшаларға бекітілетін жерінде капиллярларға айналады. бұлар барып коронарлы веналарға жиналады.

Жасқа байланысты ерекшеліктері. Жүректің онтогенездік дамуындағы гистоқұрылысын үш кезеңге бөліп қарауға болады: түрленіп дамуы (дифференциялануы) кезеңі, стабилизациялық немесе қалыпты деңгейге келуі және инволюция (кері дамуы) кезеңі. Жүректің гистоқұрылысының ұрыөтық дамудан басталған кезеңі 16-20 жаста аяқталады (диффренцировкасы) . Бұған кардиомиоциттердің түрлену процесі мен жүрек қарыншасынның морфогенезі сопақша тесік пен артериялық қысымның өсуі әсер етеді. Осы кезде оң жақтағы қарыншаның миокардысының физиологиялық атрофиясы және сол жақтағы қарыншаның физиологиялық гипертрофиясы байқалады. Жүректің миоциттерінде саркоплазмасы ұлғайып, ядролық плазмалық қатынас азаяды. 20-30 арасындағы кезеңде әдетте функциональді күш түскенде адамның жүрегі салыстырмалы қалыпты күйде болады. 30-40 жастан кейін микардта дәнекер тіннің өсуімен, ал эпикардта май жасушалары адипоциттер пайда болады, жүректің иннервациясы да өзгере бастайды. 30 жастан кейін жүрек қабырғасындағы адренергиялық нерв өрімдеріндегі медиаторлары азайып, медиаторлардың белсенділігі бәсеңдейді. Ал 70 жастан кейін жүректегі парасимпатикалық нерв талшықтары азаяды да, жүректе склеротикалық өзгерістер пайда болып, миокардтың қан айналымы қиындап, көптеген ишемия науқастардың шығуына әсер етеді.

Регенерациясы. Жаңа туылған нәрестелерде және балалық шақта ғана жүректің регенерациялық қабілеті кардиомиоциттердің санының көбеюімен байқалады. Ал ересектерде бұл процесс тек қана жасуша ішіндегі органеллаларының көбеюі арқылы жүреді. Кардиомиоциттердің бөлініп, көбею процесі жойылады. Тіпті, ауыр жұмыстағы адамдардың кардиомиоциттерінде органеллалары мен миофибриллалары көбейіп, миоциттердің көлемі ұлғаяды да (функциональді гипертрофия), бұларда ядролардың санының көбеюі (полиплоид) байқалады.

Артериялар мен олардың түрлері

Артериялар құрылысының ерекшеліктеріне сәйкес үш топқа бөлінеді: эластинді, бұлшықетті, аралас. Бұлардың ерекшелігі ортаңғы қабығында.

Эластин типті артериялар

Эластинді артерияларға қан жоғары қысыммен (120-130 сын. бағ. ) және үлкен жылдамдықпен жылжитын (0, 5-1, 3 м/сек) ірі қолқа мен өкпе артериясы сияқты тамырлар жатады. Бұл тамырларға қан тікелей жүректен, не соған жақын қолқа доғасынан келеді. Ірі калибрлі артериялар ең алдымен транспортты қызмет атқарады. Қабырғасында эластинді элементтердің көп болуы (талшықтар мен мембраналар) бұл тамырға жүректің систоласы кезінде созылуға, диастолда кезінде бастапқы қалпына келуге жағдай жасайды. Эластинді тамырларға мысал ретінде аорта-қолқа құрылысы алынған.

Ет типті аратерилар

Ет типті артериялар негізінен диаметрі жағынан алғанда, орташа және ұсақ тамырларға жіктеледі. Ағзадағы артериялардың көпшілігі (дене, қол, аяқ, ішкі мүшелердегі) осы типке жатады. Бұл тамырлардың қабырғасында көптеген ет жасушалары орналасып, тамырға едәуір жиырылғыштық қасиет береді, ал бұл болса қанның мүшеге келуін реттеп отырады.

Ішкі қабығының құрамында эндотелий мен базальді мембрана, эндотелий асты және ішкі эластинді мембрана болады. Жүрек, бүйрек, аналық жыныс безінде, жатыр, өкпе артерияларының ішкі қабығында миоциттер де баршылық.

Ортаңғы қабығында өте көптеген ет жасушалары мен коллаген талшықтары бар. Коллаген талшықтары тамырдың каркасын түзеді. Бұл тамырдың құрамында эластин талшықтары да кездеседі, бұлар тамыр қуысының жабыспауы үшін маңызды рөл атқарады. Ет жасушаларының қан қысымының қалыпты болуына, қан ағысы майда қан айналымдарға қалыпты өткізіп отырудағы маңызы өте зор. Ортаңғы қабық пен сыртқы қабық арасында сыртқы эластинді мембрана орналасады.

Сыртқы қабығы борпылдақ талшықты дәнекер тіні, құрамында «vasa vasorum» нерв талшықтары болатындығымен ерекшеленеді.

Аралас типті артериялар

Артериялардың бұл түріне ұйқы және бұғанаасты артериялар жатады. Қабырғасындағы ішкі қабығы базальді мембранаға бекінген; эндотелийден эндотелий асты қабатынан және ішкі эластинді мембранадан түзілген. Соңғы мембрана ішкі және ортаңғы қабықтарының астында орналасады. Аралас типті артериялардың ортаңғы қабығы мөлшері жағынан тең дәрежедегі тегіс салалы ет жасушаларымен (миоциттер) спиральді бағытталған эластин талшықтарынан және терезелі эластинді мембраналардан тұрады. Бұлардың арасында аздаған фибробластар мен коллаген талшықтары да бар. Аралас артерияның сыртқы қабығы екі қабаттан тұрады: ішкі қабаты миоциттер жігінен ал сыртқы ұзыннан және қиғаш орналасқан коллаген, эластин талшықтарының шоғыры болып табылады. Бұл қабықтың құрамында «vasa vasorum» және нерв талшықтары да болады. Бұғана асты артериясының ерекшелігі белсенді түрде жиырылып қана қоймай тіпті қанның қысымы артқанда анық білінетін жоғарғы эластикалық қасиеттері де баршылық.

Майда қантамырлар арнасына құрамында артериолалар, венулалар мен бірге артериола венулярлық анастомоздары бар ұсақ тамырлар жүйесі жатады. Қан тамырлары лимфа капиллярларымен, дәнекер тінімен қоршала отырып, мүшелерге қан беруді реттейді. Капиллярлар зат алмасумен қоса дренажды-қан тасымалдау қызметінде атқарады. Арнаның құрамындағы капиллярға дейінгі, капиллярлық, капиллярдан кейінгі жүйесі немесе бөліктері болады. Ағзадағы әрбір мүшелердің қызметіне сәйкес микроциркуляторлық арна тамырларының өзіне тән ерекшеліктері болады.

Веналар

Веналар қан тамырлар жүйесінің ішінде, қанды мүшеден кері қайтарушы тармағы болып табылады, бұлар посткапиллярлық венуладан басталады. Қан қысымы төмен 15-20 мм сынап бағанасымен, жылдамдығы (мүшелерде) 10 м/с. Қабырғасындағы эластинді элементтері салыстырмалы түрде әлсіз дамыған. Құрылысына байланысты веналар екі топқа бөлінеді: талшықты және талшықсыз. Талшықсыз венаға мидың жұмсақ және қатты қабықтарындағы веналар жатады. көздің торлы қабығында да етсіз вена болады. Бұл аталған қабықтардағы қан өзінің ауырлық күшіне қарай ірі венозды тармақтарға өте оңай жылжып өтеді. Бұлардың қабырғасы өте жұқа, ортаңғы қабығы тіпті болмайды.

Ет типті веналар қабырғасында етті элементтер жақсы дамыған диаметрі әр түрлі. Ортаңғы қабығының құрамындағы ет жасушаларының дамуына байланысты бұл веналар үш топқа бөлінеді: нашар етті, орташа және етті элементте күшті дамыған болып. Етті элементтер әлсіз нашар дамыған веналарға (ірі) жоғарғы қуысты вена, кеуде, қол веналары жатады. Адамның тік жүруіне байланысты бұл веналардағы қан өзінің салмағымен және кеуде (көкірек) жасушасының демалу қимылдарының арқасында қанды жүрекке алып келеді.

Етті элементтері орташа дамыған иық венасы. Етті жасушалары күшті дамыған венаға дененің төменгі бөлігіндегі ірі веналар жатады. Ет жасушалары бұл веналардың үш қабығында болады. Оның ішінде ең негізгі тәрізді клапандары (қақпақшалары) болады. Клапандар венаның саңылауына қараған эндотелиальды жасушалардан түзілген қақпақшалар) . Тамырдың саңылауына қараған жақтарында эндотелий астында эластинді талшықтар басым. Ал қарама қарсы жағында олар коллаген талшықтары көп. Мұндай клапандар венозды қанды кері ағуына кедергі келтіріп, оны жүрекке бағыттайды. Сонымен бірге клапандар венада әртүрлі сыртқы әсерлердің арқасында болатын) атмосфера қысымының өзгеруі, бүлшықеттің қысылуы т. б. ) өзгерістерден де сақтайды. Төменгі қуысты венада етті элементтері жақсы дамыған.

Қорытынды

Жүрек пен қан тамырлыр жүйесі құрамына жүрек, қан лимфа тамырлары кіреді. Ағзада қан тамырлыр жүйесі мен жүрек ондағы қоректік және бтологиялық белсенді заттардың, метаболизм өнімдерінің мүшелерге таралуын қамтамасыз етеді. Қан тамырлары - тасымалдау қызметін жүзеге асыратын, мүшелерді қанмен қамтамасыз етумен қатар, тіндер арасындағы зат алмасу процесін реттейтін диаметрі әр түрлі тұйық түтікшелер жүйесі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.