Тіндердің шығу тегі мен заңдылықтары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
I. Кіріспе;

II. Негізгі бөлім;
Тіндердің шығу тегі мен заңдылықтары
Тіндердің жіктелуі
Тіндердің тұрақтылығын қамтамасыз ету механизмі
Тіндердің өзгергіштігі
Тіндер регенерациясы

III. Қорытынды;

IV. Қолданылған әдебиеттер.

Кіріспе
Тін (лат. textus, грек. hіstos), биологияда - адам мен жануар организмінде болатын, шығу тегі, құрылысы және атқаратын қызметі ұқсас жасушалар жүйесі. Тіннің құрамына жасуша тіршілігі өнімдері - жасушааралық заттар мен құрылымдар да кіреді.
Тін біржасуша жануарларда ғана болмайды. Губкаларда да тін толық жіктелмеген. Ішек қуыстылардан бастап тін айқын жіктелген. Тінді құрылысына және атқаратын қызметіне қарай 4 топқа (эпителий, дәнекер, бұлшық ет және жүйке) бөледі. Эпителий тіні терінің сыртқы қабатын, ішкі органдардың ішкі қабатын және организмдегі бездерді құрайды. Олардың жасушалары бір-бірімен тығыз әрі жанаса орналасып, қорғаныштық қызмет атқарады, организмде су мөлшерінің қалыпты болуын, зат алмасуды реттеуге қатысады. Дәнекер тін барлық тінді біріктіріп тұрады. Оған сүйек, шеміршек, сіңір, қан, лимфа, май және тін сұйықтығы жатады. Тығыз талшықты, шеміршекті, сүйекті, борпылдақ талшықты, т.б. болып бөлінеді, тінге мықтылық қасиет береді, сіңір мен терінің ішкі қабатын түзуге қатысып, тіректік, қоректік және тасымалдау қызметтерін атқарады.

Тіндердің шығу тегі мен заңдылықтары
Біртекті жасушалық топтар потенциясын бірізділікпен өтетін сатылы детерминациялау және коммитирлеу -- дивергентті процесс. Филогенез және онтогенез барысында тіндердің дивергентті дамуының эволюциялық концепциясының жалпы нұсқасын Н.Г.Хлопин ұсынған болатын. Қазіргі генетикалық концепциялар ғалым мәліметтерінің дұрыстығын дәлелдейді. Н.Г.Хлопин генетикалық тін типтері туралы түсінікті енгізген. Хлопин концепциясы тіндердің дамуы мен қалыптасуының қалай және қандай жолдармен жүргені жайындағы сұрақтардың дұрыс шешімін тауып береді. Дегенмен, даму жолдарын анықтайтын себептерге тоқталынбаған.
Тіндердің даму себептерінің аспектілерін А.А.Заварзиннің параллелизм (параллельдік қатар) теориясы ашып көрсетеді. Ол тіпті бір-бірімен өте алыс эволюциял1ық топтарға жататын жануарлардың өзінде бірдей қызмет атқаратын тіндердің құрылысының ұқсас келетініне назар аударған. Сонымен бірге эволюциялық тармақтар жаңа ғана айырылған тұстағы ортақ тектерде мұндай мамандандырылған тіндердің әлі де болмағаны белгілі. Сәйкесінше эволюция барысында филогенездік әр түрлі тармақтарда өздігінен, параллельді түрде ұқсас қызмет атқаратын бірдей тіндер қалыптасқан. Мұның себебі табиғи сұрыпталу болып табылады, яғни егер жасушалары, тіндері мен мүшелері құрылысының және қызметінің сәйкестігі бұзылған организмдер пайда болса, онда олардың тіршілік қабілеттіліктері неғұрлым төмен болушы еді. Заварзин теориясы тіндер эволюциясы казуалды аспектілерін ашып көрсететін тіндердің дамуының неге басқа жол емес сол жолмен жүргендігі жайындағы сұрақтарға оңтайлы жауап тауып береді.
А.А.Заварзин мен Н.Г.Хлопин концепцияларының екі жаққа тәуелсіз, байланыссыз жасалғанына қарамастан бір-бірін толықтыра түседі. Бұл концепцияларды А.А.Браун мен В.П.Михайлов біріктіріп, ұқсас тіндік құрылымдар дивергенттік даму барысында паралельді пайда болған деген тұжырым жасаған.
Эмбриогенез кезінде тіндердің дамуы жасушалардың дифференциациялануы нәтижесінде жүреді. Дифференциациялану жасушалардың генетикалық аппаратының белсенділігіне негізделген олардың функциялық мамандандырылуы нәтижесінде жасуша құрылымының өзгеруімен түсіндіріледі. Ұрық жасушасының дифференциациялануы оотиптік, бластомерлік, ұрықтық бастама (зачатка) және тіндік дифференциация деген негізгі төрт кезеңнен тұрады. Осы кезеңдерден өте отырып ұрық жасушалары тіндер түзеді (гистогенез).

Тіндердің жіктелуі
Тіндердің жіктелуінің бірнеше түрі бар. Солардың ішінде барынша кең тараған морфофункциялық жіктеу (классификация) бойынша тіндердің төрт тобын бөліп қарастырады:
1. эпителийтіндері;
2. ішкі орта тіндері;
3. бұлшық ет тіндері;
4. жүйке тіні.
Ішкі орта тіндеріне дәнекер тін, қан және лимфа жатады.
Эпителиалий тіндері пласттарға жасушалардың біріктірілуімен сипатталады.Бұл тіндер арқылы организм мен сыртқы орта арасында зат алмасу жүзеге асырылады. Эпителий тіндері қорғаныш, сіңіру және экскреция қызметтерін атқарады. Эпителий тіндерінің қалыптасу көзі барлық үш ұрық жапырақшасы - эктодерма, мезодерма және энтодерма болып табылады.
Эпителий тінінің қызметі:
Шектеуші
Қорғаныштық
Қоректендіру
Секреторлық

Ішкі орта тіндері (дәнекер тін, қаңқа, қан және лимфа қосқанда) мезенхима деп аталатын эмбриондық дәнекер тіннен дамиды. Ішкі орта тіндері жасуша аралық заттардың көп мөлшерде болуымен сипатталады және түрлі жасушалардан құралған. Олар трофикалық (қоректік), пластикалық, тірек және қорғаныш қызметтерін атқарады. Олардың сыртқы ортамен тікелей байланысы жоқ, қасиеттері жағынан алуан түрлі және атқаратын ортақ қызметі-организмнің ішкі ортасының тұрақтылығын сақтау (гомеостаз) негізінде бір топқа біріктірілген.
Сүйек тіні-беріктігі жағынан темір мен граниттен бірнеше есе асып түсетін бүкіл организмдегі ең қатты және мықты тін. Оның бұл қасиеті ізбес қабаттарымен қаныққан аралық затқа байланысты.

Бұлшық ет тіндері қозғалыс қызметін атқаруға мамандандырылған. Олар негізінен мезодермадан (көлденең жолақты тін) және мезенхимадан (біріңғай салалы бұлшық ет) дамиды. Функционалдық белгісі-жиырылу қабілеті бойынша біріктіріледі. Жиырылатын элементтері бірнеше көздерден дамиды және құрылыстары әр түрлі болады. Ішектің, несеп шығаратын жолдардың және т.б. қабырғаларындағы бірыңғай салалы бұлшықет тіні-еріксіз, баяу жиырылады, ішінде жіңішке жіпшелері-миофиламенттері бар ұршық тәрізді клеткалардан тұрады. Қаңқалық көлденең-жолақты бұлшықет тіні адамның еркіне бағынады. Талшықтардың ішінде де көлденең-жолақты миофибрилдер түріндегі өзіне тән элементтері болады. Олардың жиырылу жылдамдығы аса жоғары. Жүректің бұлшықет тіні орналасуы мен құрылысы жағынан қаңқалық бұлшықет талшықтары фибрилдерінен өзгешеленетін көлденең-жолақты фибрилдері бар клеткалардан тұрады. Сонымен қатар жүрек етінің айырмашылығы-біздің еркімізге бағынбай, бірінші жиырылудан бастап өмір бойы соңғы жиырылуға дейін тынбастан жұмыс істеуінде. Көздің қарашығын тарылтып және кеңейтетін клеткалары бұлшықет тінінің жеке түрі болып табылады.

Жүйке тіні эктодермадан дамиды және ақпаратты қабылдау, өткізу және тасымалдау сияқты реттеуші (регуляторлық) қызмет атқарады.
Нерв тіні нерв клеткалары мен қосалқы элементтерден-нейроглиядан, немесе, қысқаша глиядан (glia, грекше-желім) тұрады. Нерв клеткаларында екі түрлі өсінділер бар. Бір өсінділер тітіркенуді қабылдаушы аппараттардан клетка денесіне әкеледі және ағаш тәрізденіп тармақталады да, сондықтан дендриттер (dendron, грекше-ағаш) деп аталады.Басқа өсінділер клетка денесінен шығады да, нерв импульсін қайсібір әрекет нәтижесін (эффект) беретін эффекторлық клеткаға өткізеді. Бұл өсінді нейрит деп аталады, ол көп қашықтыққа, кейде 1 метрден астам ұзындыққа, созылып жатады да, нерв талшығының осьтік цилиндрін құрайды, сондықтан оны аксон (axis, латынша-ось) деп те атайды. Аксон нейроглияның ерекше клеткаларынан құралған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.