Жасушаның сыртқы әсерлерге жауабы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
I. Кіріспе;
II. Негізгі бөлім;
a. Цитология ғылымы;
b. Жасушаның сыртқы әсерлерге жауабы;
c. Жасушаның қартаюы мен өлуі;
III. Қорытынды;
IV. Қолданылған әдебиеттер.

Кіріспе
Жасуша өлуінің екі түрін ажыратамыз: нероз және апонтоз. Некроз жасушаның энергиясына және мембрананың өткізгіштігіне тікелей немесе жанама әсер ететін түрі химиялық немесе физикалық сыртқы факторлардың әсерлерден туындайды. Бұл жағдайларда жасушаның құрылысы мен қызметіне біртекті бұзылулар байқалады. Жасушаның құрамында келесі өзгерістер байқалады: мембраналық компоненттер ісінеді, АТФ синтезі, ақуыз, нуклеин қышқылдары синтезі, ДНК деградациясы, лизосомдық ферменттердің белсенділігі тоқтатылып, лизиске алып келеді.

Цитология ғылымы
Цитология -- жасуша туралы ғылым. Жасушаны зерттейтін ғылымды цитологш деп атайды (грекше цитос -- жасуша, логос -- ғылым). Цитология ғылымы бір жасушалы, көпжасушалы ағзалар жасушасының құрылысын, құрамын және қызметін зерттейді. Ал жасуша бүкіл тірі денелердің ең қарапайым құрылысын, қызметін және дамуын сипаттайды. Сондықтан да цитологияньщ зерттейтін кұбьшыстары мен зандылықтары цитология, тәнтану, эмбриология, физиология, генетика, биохимия, молекулалық биология және т. б. ғылым негіздерінің қалануына жол ашты.
Цитология бөлімі -- цитохимия пәні жасушаның химиялық құрамының құрылысын, олардың түзілуін, жасушадағы таралуы мен белсенділігін жөне оның қызметінің өзгеруіне байланысты химиялык қосылыстардың өзгеріп отыруын зерттейді. Цитохимияның негізгі жетістіктерінің бірі -- нуклеин кышқылдарының ақуыз молекуласын синтездеудегі генетикалық рөлін анықтау. Жасушаның белсенді қызметіне байланысты ақуыздың өзгеріске ұшырау себептерін және олардың зат айналымындағы рөлін зерттеу де цитохимияның үлесіне тиеді.
Бұдан біз цитология ғылымының көп саланы қамтитынын байқаймыз. Өзінің даму бағытында цитология тек биологиямен ғана емес, сонымен қатар медицина, ауылшаруашылық, химия, физика, математика және т. б. ғылымдармен де тығыз байланысты. Бұл ғылымдардың жетістіктері мен әдістері цитологиялық зерттеулерде кең көлемде колданылады. Сондай-ақ цитологияның жетістіктері көптеген ғылымның негізін салуда маңызды рөл атқарады.
Ч. Дарвиннің эволюциялық теориясының жасалуы аддында ағзаның жасушалы құрылысты екендігі туралы өте маңызды жаңалық ашылған болатын. Осы ашылған жаңалық органикалық дүние бірлігінің өте нанымды дәлелінің бірі болды. Осындай дәлелді есімдіктер мен жануарлардың жасуша құрылымының үқсастықтарынан да көруге болады.
Жасуша теориясының ашылуы. Жасуша теориясы дегеніміз -- тіршіліктің негізін кұрайтын жасушалардың кұрылымы, көбеюі және көпжасушалы ағзаларды қалыптастырудағы қызметі туралы жинақталған үғьм. Жасуша теориясының даму тарихы 300 жылға созылды. Оны зерттеуде әр түрлі оптикалық әдістердің дамуы микроскоптың жетілдірілуіне негізделді. Алғашқы микроскопты XVII ғасырда ағылшын физигі Роберт Гук (1635 -- 1703 ж.)жасаған. Ол микроскоппен 1662 жылдан бастап түрлі объектілерді: тығын шұрықтарын (пораларын), кымыздық, қамыс және басқалардың ішкі қуыстарын көрді.
Гуктің микроскопы қаралатын затты жүз еседен астам ғана үлкейтіп көрсететін болған. Роберт Гук өсімдіктерді микроскоп арқылы қарап отырып, олардың ұлпаларынан ара ұясы тәрізденген құрылысты тапқан 1(6). Ол осы ұяларды грек сөзімен целлюл~ла -- жасуша деп атады. Бұл жерде Р, Гук тіршілігін жойған жасушалардың ұяшығын ғана көрген еді.

Жасушаның сыртқы әсерлерге жауабы
Организмдегі тіршілік әрекеттерінің бұзылуы, әр уақытта, тек жасуша қызметінің өзгеруіне байланысты болады да, оның ауруына жеткізеді. Дерт туындатушылық себепшарттарының жасушаға деген әсері тікелей және жанама болуы мүмкін.
Тікелей дерт туындатушылық себепшарттарына мыналар жатады:
oo Физикалық себепшарттар. Оларға механикалық себепшарттар (жеке молекулалар (ми шайқалысы), субжасушалық құрылымдар, жасушалар, ұлпалар, ағзалар құрылысын және қызметінің бұзылуына жеткізетін соққы, қабу, әртүрлі заттармен жаралану, қысылу, созылу, жыртылу және басқа ықпал жасау) жатады.
oo Термиялық (қызу) әсерлер. Қызу шамасы (температура) 45-50°С артық болса, ол ақуыздың табиғатын жоғалтуға (денатурация), нуклеин қышқылының құрылымын өзгертуге жеткізеді. Ортаның қызу шамасы бейімделу шегінен төмендесе, алдымен заттек алмасу процесін төмендетеді, кейін төмендетіп қана қоймай, оны толық тоқтатады. -2°С қызу шамасында жасушадағы судың кристалдануы басталады.
oo Иондау және ұсақ (ультра) күлгін радиация әсері. Алдымен қуат дисбалансы мен молекулалар ыдырауы (бірінші су ыдырайды). Жасушаның субқұрылымы және өзі қуатты сіңіреді. Радиация әсері нәтижесінде жасуша қуатты қажетті түрде ұқсата алмайды, ол дұрыс пайдалынылмайды да, химиялық байланыстарды, ақуыздарды, майларды, көмірсутегін бұзуға кетеді де, түзілген химиялық радикалдарды қосады. Сонымен жасуша артық қуатты сіңіргендіктен ұсақ күлгін, радиация әсерлерінен зиянды және өте жоғары деңгейдегі улы заттар құрылады.
oo Осмостық қысымның артуы немесе төмендеуі. Ол жасушаның жарылуына (жасуша іші аса иісшілдік) немесе бүрісіп қалуына (жасушадан тыс аса иісшілдік) жеткізеді.
oo Жасуша іші аса иісшілдік. Егер де жасуша ішіндегі қоюлық артса, онда қоюлықты теңестіру үшін жасушаға рефлекторлық арқасында сұйықтық жиналып, нәтижесінде жасушаны ісіреді немесе жарады.
oo Жасушадан тыс аса иісшілдік. Егер де жасушадан тыс сұйықтықта минерал тұздар қоюлығы көп болса, онда жасушадан сұйықтық сыртқа шығады. Ол жасушаның бүрісіп қалуына жеткізеді.
oo Химиялық (уытты) себепшарттар. Оларға жануарлар мекендейтін ортадағы әртүрлі заттар: қышқылдар, сілтілер, ауыр металдар тұздары, минералды тыңайтқыштар, макро- және микроэлементтердің жетіспеуі немесе молдығы жатады. Тиімділігі организмдегі ферменттер жүйесінің белсенді тежеуінде байқалады.
oo Биологиялық себепшарттар. Ол жануарлар организміне вирустар, бактериялар, қарапайымдар, ішқұрттар, жәндіктер, саңырауқұлақтар тіршілік әрекеттерінің, әрі жануарлар текті улар (жылан, ара, қан сорғыш жәндіктер) әсері.
Жанама түрдегі дерт туындатушылық себепшарттар әсері: тұтас организм жағдайында алғашқы дерт туындатушылық себепшарт жасуша-нысана мен бірге басқа жасушаларда да өзгерістер тудырады. Бұл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.