ХХ Ғ. БАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ЭТНОПЕДАГОГИКАСЫНЫҢ НЕГІЗІН САЛУШЫЛАРДЫҢ ИДЕЯЛАРЫ

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ МЫРЗАХМЕТОВ АТЫНДАҒЫ КӨКШЕТАУ УНИВЕРСИТЕТІ
ГУМАНИТАРЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ФАКУЛЬТЕТІ
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР, ТАРИХ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫС КАФЕДРАСЫ

РЕФЕРАТ

ТАҚЫРЫБЫ : ХХ Ғ. БАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ЭТНОПЕДАГОГИКАСЫНЫҢ НЕГІЗІН
САЛУШЫЛАРДЫҢ ИДЕЯЛАРЫ

Орындаған : И-21 тобының студенті Салимов Арғын

Тексерген : Сенкубаев С.Т

КӨКШЕТАУ, 2014
Ыбырай Алтынсарин (1841-1889).Қазақтың аса көрнекті ағартушы-
педагогы.Ыбырай Алтынсарин балаларға сабақты қызықты, тартымды, әрі
түсінікті етіп беруші еді. Мәселен, діни мектептерде молдалардан сабақ
алған балалар бір жылда әзер хат таныса, Ыбырайдың оқушылары небәрі үш
айдың ішінде хат танитын.
Оқу-тәрбие процесін ұйымдастыруда ол дүние жүзі педагогика классиктері
Ушинский, Руссо, Каменский, Толстой, т.б. гуманистік идеяларын басшылыққа
алады.
Ыбырай Алтынсариннің көзқарастарынан бүкіләлемдік тәлім-тәрбиенің
алатын діңгегі гуманистік көзқарас, яғни шәкіртке жылы жүректі болу,
мұғалім мен оқушы арасындағы ынтымақтастық принциптерінің көрініс тапқанын
байқаймыз. Мысалы, өзінің екі класстық мектептердің меңгерушісіне жазған
нұсқау хатында ол Егер балалар бірдемені түсінбейтін болса, онда оқытушы
оларды кінәлауға тиіс емес, оларға түсіндіре алмаған өзін кінәлау тиіс. Ол
балалармен сөйлескенде ашуланбай, жұмсақ сөйлесуі, шыдамдылық етуі керек,
әрбір нәрсені де ықыласпен түсінікті етіп түсіндіру керек, орынсыз
терминдерді қолданбау керек, мұндай сөздер оөушыларға түсініксіз болады да,
жалықтырып жібереді...
Ы.Алтынсарин демократиялық-ағартушылық бағыты оның педагогикалық
көзқарасының үш бірдей саласынан көрініс тапты. Біріншіден, бүкіл өмір
жолын мектеп ашуға, қазақ балаларын оқуға тартуға, дүние ғылымдарын
үйретуге және соған оқу құралдарын жазып шыығаруға арнаса, екіншіден,
өнегелі ұстаз тәлімгер дасрлауға, оларға күнделікті ғылыми-әдістемелік
басшылық жасауға көңіл бөлді. Үшіншіден, шығармаларында қазақ халқының ХІХ
ғасырдағы қоғамдық өмірінде болған саяси әлеуметтік мәселелерді жан-жақты
қамтып жазуға жұмсады. Ол кез келген шығармаларында шәкірттерді адал,
шыншыл, еңбек сүйгіш, өнерлі азамат болуға, жат мінезден бойын аулақ
ұстауға шақырды.
Қазақ халқының келешегі тек өнер-білімде деп түсінген Аллтынсарин өз
ойын іске асыруда түрлі тосқауыл кедергілерге кездесті, бірақ оларды
табандылықпен жеңе отырып, өз мақсатын іске асыра білді.
Алтынсарин қазақ тілінде кітаптар жазды, оларды халық арасына тарату
арқылы ғана дін ықпалынан бірте-бірте бәсеңдеуге мүмкіндік туады деп
түсінді. Мәселенің мәнді жері – деп жазды ол, — қазақтарға татар
фнанатизмінің ықпалын тигізбеу — қазақтардың білім алуына оның кесірін
тигізбеу ғой. Ондай ықпалдан құтқару үшін мазмұны балалардың білімін
көтеретін тақырыбы оларды қызықтыратын кітаптарды асықпай, бірақ алған
бағыттан қайтпай, қазақтың өз тілінде, олардың өздерін таныс әріппен шығара
білу керек. Сөйтсек, ол кітаптарды жұрт оларды бірден қолға алып оқиды, бұл
кітаптар, татар кітаптарымен қатар зор күш болар еді. Ұлан-байтақ қазақ
даласында дінияуи мектептер ашу, балаларды өз ана тілінде оқыту – оның
басты арманы болатын.
Ұзақ жылдар бойы бізде Ыбырай орыс алфавитінің қазақ тілінде негізін
салушы деген жаңсақ пікір уағыздалып келді.
Батыс Сібір генерал-губернаторының 1876 жылы Ішкі істер министріне
жолдаған жолдамасында ...Торғай облыстық халық мектебінің инспекторы
Алтынсарирн өзі орыс алфавитін қолданып қазақтардың халық өлеңін маған әкеп
тапсырды ... Біз орыс алфавитімен қазақ грамматикасын жасауымыз керек... Бұл
жұмыс Ильминскийге тапсырылды деп хабарлауынан қазақтар үшін орыс
алфавитін алғаш рет жасаушы Ильминский болғаны, ал оны тәжірибеде тұңғыш
қолданушы Ыбырай екені аңғарылады.
Ы.Алтынсариннің ағартушылық саласындағы мақсат мүдделерінің іске асуына
оның 1879 жылы Торғай облыстық мектептер инспекторы болып тағайындалуы және
бұл қызметте өмірінің соңғы минутына дейін үздіксіз он жыл табандылықпен
еңбек етуі үлкен пайдасын тиігзді. Инспекторлық жұмысқа кіріскен соң ол
дінияуи мектептерді ашуды қолға алды. Ол оқытушы кадрларын даярлау
мәселесін де қолға алды. Оның ұсынысы бойынша 1888 жылы көкек айында Ор
қаласында тұңғыш мұғалімдер мектебі ашылды. Мұғалімдер даярлау ісімен қатар
оларға керекті оқу-әдістемелік құралдарын жазу мәселесімен де шұғылданды.
Оның ұсынуымен орыс-қазақ училищелерінде К.Д.Ушинскийдің Балалар дүниесі,
Л.Н.Толстой Әліппе және оқу кітабы, Ф.Бунаковтың Әліппесі мен құралы,
Тихомировтың Грамматикалық элементарлық курсы оқу құралы ретінде
пайдаланылды. Орыс педагогтарының үлгісімен орыс-қазақ мектептеріне арнап
Ы.Алтынсариннің өзі екі оқу құралын Қазақ хрестоматиясын (1889) және
Қазақтарға орыс тілін үйретудің бастуыш құралын (1889) жазып, бұларды
қазақ-орыс мектептеріне төлтума оқулық ретінде ұсынды. Мәселен,
Хрестоматияға ол қазақ халқының ауыз әдебиетінің асыл үлгілерін,
балаларға арналған нақыл әңгімелер мен өлеңдерді, орыс жазушылары Крылов,
Толстой, т.б. әңгімелері мен мысал өлеңдерін аударып енгізді. Алтынсарин өз
хрестоматиясының екінші бөлімінде жаратылыстану, жағрапия, тарих, физика,
сондай-ақ техника саласынан түсінік беруді көздейтінін айтқан еді. Бірақ ол
кітабы осы кезге дейін табылмай келеді.
Ы.Алтынсарин оқыту әдісі мәселелеріне де ерекше мән берді. Өзінің
А.А.Мазюхин, Ф.Д.Соколов, Ғ.Балғымбаев, т.б. мұғалімдерге жазған хаттарында
балаларға тиянақты білім беру, оқыту өмірімен байланыстыру, оқыту әдістерін
жетілдіру жайында көптеген ақыл-кеңестер берді.
Ы.Алтынсариннің оқу-ағарту ісіндегі тағы бір ерен еңбегі қазақ
жастарына кәсіптік мамандық беру мәселесін қолға алуында еді. Ол осы
мәселеге ерекше мән беріп, қолөнер, ауыл шаруашылық училищелерін ашуға көп
күш жұмсады. Көп ұзамай Торғай қолөнер училищесі ұйымдастырылып, өзі қайтыс
боларының алдында Қостанайда ашылғалы отырған ауыл шаруашылығы училищесінде
өзінің қора жайын беретіні туралы өсиет қалдырды. Қазақ қыздарын оқытып-
тәрбиелей ісіне де жол ашқан Алтынсарин еді. Ол Ырғызда қазақ қыздарына
арнап жанында интернаты бар мектеп аштырды. Мұның өзі қазақ халқының
өмірінде орасан өор маңызды трихи оқиға болды. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.