Дельфи ОББ тілінің сервер компоненттері
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1-бөлім. Delphi программалау тілі
1.1. Delphi-дің
мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...5
1.2. Delphi ортасымен
танысу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .10
2-бөлім. Теориялық бөлім
2.1. Дельфи ОББ тілінің сервер
компоненттері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...15
2.2. Компоненттер
тақтасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..17
3-бөлім. Практикалық бөлім
3.1. Қарапайым программаларды
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
3.2. Ttimer компонентін пайдаланып формада жүріп тұрған
электрондық сағат
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 32
Қорытыды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
Пайдаланылған әдеиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 37
Кіріспе
Borland корпорациясы аз ғана мерзім ішінде Delphi7-нің негізгі
версиялары мен бірнеше модификацияларын шығарды. Delphi 7 версиясында өте
көп өзгерістер енгізілген. Программалармен қамтамасыз етудің тиімді өңдеу
құралдарын қажет ету “жылдам жасау” ортасы деп аталатын программалау
жүйелерінің пайда болуына алып келді. Мұндай ортаға мысал ретінде Borland
Delphi жатады. Жылдам жасау RAD – жүйесінде “Rapid Application Development”
жүйесінің негізі визуалды жобалау және оқиғаны өндеуді программалар
технологиясы жатады, оның мағынасы өңдеу үнемсіз жұмыстың көп бөлігін өзіне
алады да, программистке диалогты терезелерді және оқиғаны өңдеу функциясын
құрастыру жұмыстары қалады. Ортада қатаң типтелген объектіге бағдарлы тілі
қолданылады, оның негізіне Object Pascal (Turbo Pascal жалғасы) жатады.
Delphi әр түрлі программаларды құруға мүмкіндік береді: қарапайым
біртерезелі қосымшалардан тармақталған дерекқорларды басқару
программаларына дейін. Delphi-дің ұлғайтылған мүмкіндіктері графикпен,
мультимедиямен, дерекқорларымен жұмыс істейтін және динамикалық
құрылымдармен қосымшаларды құруға мүмкіндік береді. Delphi-дің айрықша
ерекшелігі .NET технологиясының сүйемелдеуі болып табылады.
Жалпы қазіргі уақытта Delphi, MathCad, Maple туралы алған білімдердің
болашақ мамандар және қоғам үшін маңызы өте зор. Қазір осындай пәндерді
игеру үшін көптеген оқулықтар мен оқу-әдістемелік нұсқаулар жазылуда.
Мысалы, Delphі ортасымен танысып және онда жұмыс жасап үйренуде Фаронов,
Культин Н секілді жазушылар еңбектерінің маңызы зор болса, ал компьютерлік
математикамен танысуда жазушы В.И.Дьяконовтың еңбектерінің орны ерекше.
Delphi Windows жүйесiнде программалаудың ыңғайлы құралы.Онда көптеген
операторларды пайдаланып программа дайындау, программа мәзiрiн
құру,анимация, мультимедиа процестерiн ұйымдастыру, OLE технологиясын
пайдаланып, басқа офистiк қосымшаларды шақыру, олармен жұмыс iстеу және
т.б. iс-әрекеттердi орындау да мүмкiн. Көптеген операторлардың жазылуы
Турбо Паскальдағы сияқты.
Delphi екi түрде дайындалған: бiрiншiсi – күрделi қосымшаны бiрлесiп
дайындаушылар үшiн (Delphi Client – Server), екiншiсi – қалған
программалаушылар үшiн (Delphi for Windows). Соңғысы ыңғайланып,
қысқартылып алынған түрi. Ол тек маман программаушылар емес, барлық Delphi
- мен жұмыс iстеушiлерге арналған. әдетте пайдаланылатыны – екiншi түр.
Delphi-дi Паскаль программалау тiлiмен жұмыс iстеген адамдардың
меңгеруi көп қиындық келтiрмейдi. Бiрақ, мұнда программалауды үйрену үшiн
объект, оқиға, қасиет түсiнiктемелерiмен еркiн танысып, онда
компоненттердi пайдалану және әдiстер деп аталатын түрлi командалардың
жазылу түрлерiн бiлу қажет.
1-бөлім. Delphi программалау тілі
1.1. Delphi-дің мүмкіндіктері
Delphi-дiң мүмкiндiктерiн бiр кiтапқа сыйғызу мүмкiн емес. Мұнда
студенттер мен өз бетiнше оқып үйренушiлер үшiн қажеттi негiзгi материалдар
қарастырылған, Delphi-дi терең оқып-үйренiп, күрделi қосымшаларды
дайындауға машықтанушылар үшiн кiтап соңына әдебиеттер тiзiмi енгiзiлген.
Әлемдегі миллиондаған программистер Delphi-де жұмыс жасайды және олардың
көбісі Delphi-де мәліметтерді өңдеуге және сақтауға арналған программалар
құрады. Күнбе-күн коммерциялық және жеке мәліметтерді санамағанда (адам
аттары, мекен-жайлар, есепшоттар) визуальды интерфейс көмегімен жұмыс істеу
керек болатын көптеген ақпараттар бар: дыбыс файлдары, видео көріністер,
WEB –парақшалары және т.б. Осындай көп ақпарат арасында өзімізге керекті
мәліметтерді алу үшін, оларды өңдейтін программалар қажет.
Программа құруға ыңғайлы тамаша ортаның бірі – Delphi ортасы
таңдап алынды. Оны оқып үйрену , түсіну және логикалыңқ ойлауға өте
қарапайым , әрі жеңіл. Delphi программалаудың структуралық тәртібін және
программалаудың басқа тілдерге қарағанда жалпы жақсы дамыған.Оның
қызықты рекурсивті мүмкіндіктері , сонымен қатар қызықты есептер
шығару мүмкіндіктері бар.
Delphi – бұл қазіргі заманда ең кең тараған әр түрлі программалық
қосымшаларды жасайтын орта. Бұл біруақытта редакторда және компилятор да
бола алады. Берілген орта негізінен, алдымен Windows операциялық жүйесінде
жұмыс істеуге арналған. Бірақ Delphi көмегімен Linux – ке қосымшалар өңдеп
жасауға болады.
Delphi – дің кез келген программасының негізінде Object Pascal тілі -
жоғары дәрежелі программалау тілі болғандықтан, ол объектті бағытталған
динамикалық массивтер, әдістерді жүктеу, параметрлер т.б. тілдік амалдарды
қолдануға мүмкіндік береді.
Delphi – ді зерттеудің негізі екі бағыты бар: өңдеп жасау ортасын
үйрену және программалау тілін үйрену.
DELPHI құралы үлкен бір программалық орта болып саналады. Соған
қарамастан DELPHI ортасында жұмыс істеу онша қиын емес және де өте
қолайлы. DELPHI – деректер базасын басқару жүйесі болмаса да, деректер
базасымен жұмыс істегенде жоғарғы дәрежеде жұмыс істейді. DELPHI қолданушы
үшін мәліметтер базасын жасауда көп мүмкіншіліктерді береді. Сол
мүмкіншіліктердің біразын осы дипломдық жұмысты жасау барысында
қолдандық.Қазіргі кезде DELPHI құралының мүмкіншіліктері күннен-күнге
артуда. Бүгінгі күні DELPHI-дің көмегімен деректер базасын интернетте де
жариялауға болады.Delphi-де программа дайындау, мәліметтер базасын басқару
жүйелерін құру, анимация, мультимедиа үрдістерін ұйымдастыру, OLE
технологиясын пайдаланып, басқа офистік қосымшаларды шақыру, олармен жұмыс
істеу және т.б. іс–әрекеттерді орындауға болады. Delphi көптеген есептерді
шешуге, кестелері, графиктері бар күрделі есеп берулерді құру және баспаға
шығаруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар ғаламның түкпір-түкпіріндегі
бұрышында болып жатқан барлық жаңалықтарды, білім, мәдениет, саясат
салаларында болып жатқан жетістіктерді, яғни барлық мәліметтерді бүкіл
дүниежүзілік компьютер желісі – Интернет арқылы білетін болсақ, осы
мүмкіндіктерге одан да әрі қарай қол жеткізуге Delphi программасы да өз
үлесін қоса алады.
Delphi ортасының осындай мүмкіндіктерін пайдалана отырып, өзіміздің
дипломдық жобамыздың тақырыбын ашатын мәліметтер базасын құрдым және сол
арқылы әртүрлі құжаттар мен есеп берулерді үйрендім. Сонымен қатар SQL
тілінде программалауды игердім.
Delphi типті жүйені тез және визуальды құру ортасы деп
атайды.Себебі ол өзіне компилятормен қоса редактор және көптеген
дайын программалар жиынтығын қамтиды.Delphi – де шамамен 200 – ге
жуық дайын компоненттер бар.
Delphi-де программа құру жақсы жабдықталған компьютерді қажет
етеді.
DELPHI – бұл Borland International-дың қосымшаларды тез құруға
арналған жеткілікті жаңа өнімі. Қосымшалармен мәліметтер қорымен “клиент-
сервер “ архитектурасында, InternetIntranet, сонымен қатар локальді
машиналар және “ файл-серверлік “ архитектурасында жұмыс істейді.
DELPHI тілі объектілі – бағытталған Object Pascal тілінің жалғасы.
DELPHI-ге InterBase локальді SQL сервері, есеп беру генераторлары,
визуальді компоненттің және информациялық жүйені немесе Windows ортасының
қарапайым программаларын кәсіби өндеуде өзінді сенімді сезіну үшін
арналған тағы басқа құрылғылар жатады.
Delphi 6 Windows 95, Windows 98 немесе Windows NT операциялық
жүйесінің басқаруымен жұмыс істейді. Delphi 6 ерекшелігі: көптеген Delphi 6-
да құрылған программалар негізінен өндіріс және бизнес есептерін шешуге
бағытталған. Бұл мәлімметтер қорымен және есеп беру жұмыстары басты шешілу
керек есептер болып табылады.
Программалардың сәйкестендірілуі үлкен роль атқарылады. Бұл аппаратпен
қамтамассыздандырумен байланысты (HardWare) жекелеген жағдайда
- Мобильді компьютерлерді тарату кең ауқым алуымен байланысты.
Дыбыс, сурет, тексттік және цифрлық типтермен берілген информацияларды
беру және оқыту, алу үшін арналған техникалық жабдықтардың әрі қарай дамуы.
Жоғарыда айтылғандай бизнеспен және өндіріспен тығыз байланысты
болғандықтан қолданушылар Delphi 6-дан өздерінің есептерін шешу үшін идеал
көмекші құрал тапты. Delphi 6-дің Visual Basic және C++ сияқты қолданушы
интерфейсі бар. Қазіргі кезде көптеген фирмалар өз программа интерфейсінің
стандарты ретінде қабылдады. Қолданушы интерфейсі визуалды құрылатын
болғандықтан Delphi ортасында программалауды тез программа құру ортасы
делінеді.
Құрудың графикалық ортасынан басқа аспектісі ол- көмекші жүйесінінің
күштілігі.
Delphi 6-да басқа да қазіргі программалау ортасы сияқты, объектілі
бағытталған программаларға негізделген. Программа құру барысында дайын
компоненттерді, олардың қасиетін, әдістерін және алдын-ала анықталған
оқиғаларды пайдалану арқылы аз ғана программа кодымен айналып өтуге
болады. Программа құрушыға бұл өзінің программасының қолданушы интерфейсін
құру барысында көп уақыт үнемдеуді білдіреді.
Delphi 6 қолданушыға өте ыңғайлы, тез программа құруға мүмкіндік
береді. Бұл ортаның құрал-саймандары өте көп және керек кезінде актив
элемент үшін F1 пернесін басу арқылы көмек алуға болады.
Бұл Delphi ортасының негізгі терезесі болып бірінші жолда мәзір
орналасқан болып және саймандар тақтасы бар: Стандарт, Вид, Откладка,
Палитра пользователя, панель компонентов, рабочая область
1.Негізгі терезе(Project1)
2.Обьектілер инспекторының терезесі . (Object inspector)
3.Форма конструкторының терезесі(form1)
4.Кодтар редакторының терезесі(Unit1.pas)
Бұл терезе объекттер ағаша. Бұл терезеде формадағы барлық
компоненттердін тізімі тұрады. + немесе — белгісі бұл компоненттің ішкі
класында екінші компоненттің бар екендігін білдіреді. Егерде компоненттің
аты ерекшеленген болса онда бұл компонент формада екпінді болғанын
анықтайды. Терезесі форма конструкторының терезесі болып бұл терезеге
негізгі конпоненттер орналасады.
Бұл терезе объекттер инспекторы болып, мұнда объекттің негізгі
параметрлері енгізіледі. Оқиғалар тізімі жазылады. Мұны Viewobgect
inspector немесе F1клавиші арқылы экранға шығамыз . Obgect inspector
терезесі екі жапсырмада тұрады.
Propertits ( қасиет )
Events (жағдай)
Терезесі кодтар редакторының терезесі болып табылады. Бұл терезеде
формаға қойылған компоненттердің тізімі, компоненттердің уақиғалар тізімі
және сол уақиға сәйкес командалар жазылады.
Бір проектімен жұмыс қажеттілігіне қарай экранда басқа да терезелер
тұруы мүмкін. Жұмыс жасау барысында негізгі терезеден басқа терезелерді
алып тастауға, орын ауыстыруға болады. Көп терезелі болғанмен Delphi-де тек
қана бір уақытта жасауға болады.
Delphi-де құрылғының қосымша проекті түрінде жиналған бірнеше
элементтерден тұрады. Олар
Проект коды (DPR кеңейтілген мен берген формада сақталады)
Форма сипаттамасы (DFM)
Форма модулі (PAS)
Модулдер (PAS)
Объектілер параметрі (ОРТ)
Ресурстар сипаттамасы
Копилтильда таңбасымен өзгеріс енгізеді. Ең қарапайым проектінің өзі
көп формадан тұрады. Сондықтан кез-келген проект құру барысында оның
барлық элементін сақтайтын каталог ашқан дұрыс.
Негізгі программа төмендегідей құрылымда болады:
Program project1;
Uses Forms,
Unit1 in ‘Unit1. pas’{Form1},
Unit2 in ‘Unit2 . pas’{Form2};
{$R*.RES}
begin
Application. Initialize;
Application. Create Form(TForm1,Form1);
Application.CreateForm(TForm2,Form2 );
Application.Run;
End.
1.2. Delphi ортасымен танысу
Delphi ортасын – програмалаушының сапалы жұмысын қамтамасыз ететін
күрделі механизм. Ол экрандағы бір уақытта ашылатын бірнеше терезелермен
сипатталады. Бұл терезелер бір-бірін жартылай немесе толығымен жауып,
экранда орын ауыстыра алады.
Delphi ортасы – көптерезелік жүйе. Оның негізгі төрт терезесі:
1. Негізгі терезе (Project 1)
2. Объектілер бақылаушысының терезесі (Object Inspector)
3. Формаларды құрастырушының терезесі (Form 1)
4. Программа кодының терезесі (Unit 1. Pas).
Негізгі терезеден басқа терезелерді жылжытуға, өлшемін өзгертуге
немесе экраннан алып тастауға болады. Форманың терезесінен Unit кодына өту
және одан кері өту F 12 пернесі арқылы орындалады.
Негізгі терезе мен компоненттер жинағы.Негізгі терезе программаның жобасын
құрудағы жұмыстарды басқарады және Delphi ортасы іске қосылып тұрғанда
міндетті түрде экранның жоғарғы қатарында орналасады.
Бұл терезде Delphi-ң негізгі меню жүйесі, пиктограммалық командалық
батырмалары мен компоненттер политрасы орналасады
Компоненттер жинағы – Delphi-ң негізгі байлығы болып табылады. Ол
негізгі терезенің оң жағында орналасып, қажетті компонентті тез табуға
арналған белгілерден тұрады:
Компонент деп белгілі бір қасиеттерді иемденген және форма терезесінде
кез-келген объектіні орналастыру мүмкіндігін туғызатын функциональды
элементті айтады. Delphi ортасының компоненттері 19 топқа бөлінген, ол
топтарды парақтар деп атаймыз.
Форма құрастырушының және объектілер бақылаушысының терезесі.
Форма құрастырушының немесе форманың терезесі – болашақ программаның
Windows жобасы. Алдымен бұл терезе бос болады. Бұл терезенің жұмыс аймағы
координаттық тордың нүктелерімен реттелген.
Формада орналасқан әр компоненттер өзінің мекен-жайымен, мөлшерімен және
түсімен анықталады. Форманы құрастыру File=New=Form опциялары арқылы
орындалады. Шығып тұрған бос формаға бір компонентті, мысалы Standard
парағының Button батырмасын орналастыру үшін компоненттер жинағындағы
Standard белгісін сырт еткізіп, парақты екпінді күйге келтіру керек.
Button батырмасының кескінің ажырату үшін тышқанды баспай тұрып
парақта орналасқан белгілердің үстінен жылжытып көрген сәтте
компоненттердің аты шығып тұрады. Қажетті компонентті сырт еткізіп
белгілеп, тышқанды форма аймағының кез-келген жеріне сырт еткізсек,
форманың бетінде Button 1 элементі пайда болады.
Объектілер бақылаушысының терезесі 2 парақтан құрылады: Properties –
қасиеттері және Events – оқиғалары. Properties парағы арқылы компоненттің
қасиеттері – параметрлері анықталады, ал Events парағы арқылы компонентті
әртүрлі оқиғаларға сәйкес сезіндіру анықталады.
Мәтінді шығару. Графикалық объекттің бетіне мәтін шығару үшін TextOut
әдісі қолданылады. Осы әдістің шақыру нұсқауы жалпы жағдайда мынадай түрде
болады:
Объект. Canvas. TextOut(x , y , Текст);
Мұндағы x , y – шығатын мәтіннің координат нүктелері;
Текст – айнымалы немесе символдық типті тұрақты (шығарылатын мәтін).
TextOut әдісімен шығарылатын мәтін облысының оң жақ шекара
координаттарын,
PenPos қәсиетін пайдаланып алуға болады, мысалы:
TextOut(PenPos.x , PenPos.y , ‘Руб’);
Деректер базасының қолданбасын құруда қолданылатын компоненттерді
қарастырайық.
Деректер базасымен жұмыс істегенде қолданылатын компоненттер Data
Access, Data Control, Midas, Decision Cube, Rave және InterBase
парақтарында орналасады.
Data Access парағында деректерге қатынауды ұйымдастыратын визуалды
емес компоненттер орналасады:
DataSource – деректердің басы
Table – ДБ кестесіне негізделген деректер жинағы
Query – SQL – сұранысқа негізделген деректер жинағы
StoredProc – серверде сақталатын процедураны шақыру
DataBase – ДБ қосылу
Session – ДБ жұмысының ағымды сеансы
BatchMove – топ жазбалармен операцияларды орындау
Update – деректер жиынтығын модификациялау
NestedTable - қойылған кесте
Data Controls парағында деректерді басқаратын визуалды компоненттер
орналасады:
DBGrid – кесте
DBNavigator – навигациялық интерфейс
DBText – жазба
DBEdit – бірқатарлы редактор
DBMemo – көпқатарлы редактор
DBImage – графиктік көрініс
DBListBox – қарапайым тізім
DBComboBox – комбинацияланған тізім
DBCheckBox – тәуелсіз ауыстырғыш
DBRadioGroup – тәуелді ауыстырғыш топтары
DBLookupListBox – басқа өріс деректерінің қарапайым тізімі
DBLookupComboBox – басқа өріс деректерінің комбинацияланған тізімі
DBRichEdit – толық функционалды тестілік редактор
DBCtrlGrid – модификацияланған кесте
DBChart – диаграммма
Midas парағында қашық деректер базасын басқаратын визуалды
компоненттер орналасады :
ClientDataSet – клиенттік деректер жинағы
DCOMConnection – көпқолданбалы режимде қашық сервермен қосылу
SocketConnection - Windows сокеті арқылы қашық сервермен қосылу
DataSetProvider – деректер жиынының провайдері
SimpleObjectBroker – қарапайым объект брокері
WebConnection – Web-сервермен қосылу
CorbaConnection – Corba-клиенттің қосылуы
Decision Cube парағында шешімді қабылдайтын жүйені қалыптастыратын
компоненттер орналасады:
DecisionCube – көпшекті деректер кубы
DecisionQuery – көпшекті деректерді қамтитын жиынтық
DecisionSource – көпшекті деректердің бастамасы
DecisionPivot – көпшекті деректердің көпөлшемді проекциясы
DecisionGrid – көпшекті деректердің кестесі
DecisionGraph – көпөлшемді деректердің графиктік ұсынысы
Rave парағында есеп берудің ретіне арналған визуалды компоненттер
орналасады :
RvProject – проектің басты компоненті, Rave – пен байланысты
қамтамасыз етеді
RvSystem – уневирсалды компонент, есеп беруді қарауды және баспаға
шығаруды қамтамассыз етеді
RvNDRWriter – есеп беруді арнайы форматтағы файлға жазады және оны
көруге мүмкіндік береді, баспаға шығарады
RvCustomConnection – мәліметтері жоқ есеп берумен байланыстырады
RvDataSetConnection – мәліметтермен байланыстырады
RvTableConnection – Table компаненті бар мәліметтермен байланыстырады
TRvQueryConnection – Query компоненті бар мәліметтермен байланыстырады
RvRenderPreview–RvNDRWriter арқылы құрылған файлдағы мәліметтерді
экранда мүмкіндік береді
RvRenderPrinter–RvNDRWriter арқылы құрылған файлдағы мәліметтерді
баспа құрылғысына жібереді
RvRenderPDF – есеп беруді PDF форматына ауыстырады
RvRenderRTF – есеп беруді RTF форматына ауыстырады
RvRenderHTML – есеп беруді HTML форматына ауыстырады
RvRenderText – есеп беруді мәтіндік файлға ауыстырады
InterBase парағында InterBase серверімен жұмыс істеуге арналған
компоненттер орналасады :
IBTable – Table дерегінің жинағы
IBQuery – Query дерегінің жинағы
IBStoredProc– InterBase серверінде сақталатын процедураны
шақырады
IBDatabase – деректер базасымен қосылу
IBTransaction – транзакция
IBUpdateSQL – деректер жиынтығын модификациялау
IBDataSet – деректердің бастамасы
IBSQL – SQL- сұранысты орындау
IBDatabaseInfo – деректер базасы туралы ақпарат
IBSQLMonitor – SQL- сұраныс орындалуының мониторы
IBEvents – сервер оқиғасы
InterBase парағының көп компоненттері Data Access компоненттеріне
ұқсас болып келеді, айырмашылығы InterBase компоненттері, тек InterBase
серверімен жұмыс істеуге арналған. Data Access парағының компоненттері
әмбебап болып келеді.
2-бөлім. Теориялық бөлім
2.1. Дельфи ОББ тілінің сервер компоненттері
Query компоненті алыстатылған SQL – серверлерге болмаса жергілікті
мәліметтер қорына SQL-сұранысын құру және орындау үшін пайдаланылады.
DBGrid компоненті мәліметтерді жол немесе баған ретінде көрсететін,
белгіленген мәліметтерге кестесін туғызу үшін пайдаланылады. Компонент
визуалды.
DataSource компоненті — бұл компонент Table немесе Query
компоненттері секілді мәліметтер қорымен байланыстыру үшін
пайдаланылады.
MainMenu компоненті — бұл компонент формаға негізгі меню құру үшін
қолданылады. Басты қасиеті Items арқылы менюге керекті сөздер жазылады. Я
болмаса MainMenu компоненттінің үстінен 2 рет шерту арқылы жазуға болады.
ShortCut қасиеті клавиатурадан басқаруға мүмкіндік береді.
Panel компоненті - бұл компонент кең ауқымда қолданылады. Бұл
компонент бір-бірімен байланысты бірнеше компоненттерді біріктіріп, бір
жерде орналастыруға ыңғайлы. Panel компонентіндегі жазуды Caption қасиеті
арқылы өзгертуге болады. Bevellnner, BevelOuter, bevelWidth,
BorderStyle,BorderWidth қасиеттері арқылы компоненттің жиектерін
көркемдеуге болады.
Button компоненті — бұл компонент ең көп қолданылатын компоненттер
қатарына жатады. Caption басты қасиеті болып табылады. Басты оқиғасы болып
OnClick болып табылады. Осы оқиғаға батырманы басқан кездегі орындалатын
операторлар жазылады.
ComboBox компоненті-ListBox және Edit компоненттерінің функциясын
біріктіреді. Пайдаланушы текстті енгізуге және тізімнен таңдап алуына
болады.
Edit компоненті бір жолды текст енгізу үшін немесе көрсету үшін
қолданылады. Тексті енгізіп шығаратын қасиеті Text. BorderStyle қасиеті
арқылы компоненттің түрін көркейтуге болады.AutoSelect қасиеті барлық текст
автоматты түрде боялатынын анықтайды. SelLength, SelStart және SelText
қасиеттері боялған тексттің өзін анықтайды. MaxLength қасиеті енгізілетін
тексттің максимальды ұзындығын анықтайды.
Label компоненті формада әртүрлі жазуларды немесе белгілерді көру үшін
компоненті қолданылады. Бұл компоненттегі тізімнен пайдаланушы тек бір ғана
жолды таңдай алады. Басты қасиеті Items.
ExcelApplication компоненті — бұл компонент Microsoft Excel
программасын шақыру үшін қолданылады.
WebBrowser компоненті -бұл компонент html кеңеймесінде сақталған
құжаттарды көрсету үшін арналған.
TextBox - қосымшаға әртүрлі ақпарат енгізу және шығару үшін
қолданылатын компонент. Қосымша орындалғанда бұл өрісте жазылған
мәтін редакцияланады.
TextBox-тің негізгі қасиеттері: Name - обьектіге ат беру,
Text - өріске мәтін енгізу.
Alignment – мәтінді сол жақпен, оң жақпен немесе ортамен түзету.
Label – ақпаратты шығару үшін қолданылады. Көптеген қасиеттері
TextBox-ке ұқсайды, ал одан өзгешеліктері: мұнда қосымша орындалғанда
мәтін редакцияланбайды, бұл обьектіні батырма ретінде де пайдалануға
болады.
Label –дің өзіне тән қасиеттері: Caption – жазу орнату. Бұл
қасиетке мән беру кезінде кез-келген әріптің алдына & амперсенд
белгісі қойылса сол әріптің асты сызылып тұрады. AutoSize- обьектінің
шекара өлшемдерін жазудың ұзындығына байланысты горизонталь бағытта
автоматты түрде созатын бульдік шама. WordWrap - обьектінің шекара
өлшемдерін вертикаль бағытта созу. BolderStyle – жазу алаңының түрін
өзгерту, бұл қасиеттің мәнін 1- FixedSingle шамасына орнатса жазу алаңы
TextBox секілді өзгереді, бірақ ондағы жазу редакцияланбайды.
ListBox компоненті бірнеше мәтіндік қатарлардан тұратын тізім
жасау үшін қолданылады. ListBox- тің негізгі қасиеттері: List –
қатарға мән беру немесе оның мәнін анықтау. Тізім қатарлары мәндерін
қасиеттер терезесінде және программалық код терезесінде толтыруға
болады. Тізімнің алғашқы қатарының нөмірі 0-ге тең болады. ListIndeх
– толтырылған тізімнен қатардың нөмірін анықтау. ListCount – тізімдегі
қатарлар санын анықтау. Column – тізімді бірнеше бағандарға бөліп
көрсету мүмкіндігін орнатады.
CommandButton компоненті батырма жасау үшін қолданылатын
обьектілердің бірі.
CommandButton-ның негізгі қасиеттері: Caption- батырмаға жазу
орнатады; BackCokor – батырмаға түс беру; Picture – батырмаға сурет
қою; DisabledPicture – батырманың өшірілген күйінде ғана көрінетін
сурет орнату; Down Picture- батырманың басылған күйінде көрінетін
сурет орнату; Style- обьектінің жоғарыда айтылған графикалық
мүмкіндіктерін орнату; (BackCokor, Down Picture- ); Cancel –ESC
пернесін қолдану мүмкіндігін орнату; Default- ENTER пернесін қолдану
мүмкіндігін орнату.
2.2. Компоненттер тақтасы
Компонентгер тақтасы қосымшаға қатысатын компонентгерді
мүмкіндігін береді. Компонентгер - бүл Delphi - қосымшаны жинауға қажетті
"қүрылыс блокхары" Компоненттер пиктограмма түрінде тақтада орналасқа:
Delphi ~ ді іске қосканда Standard беті белсенді болъш тұрады. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1-бөлім. Delphi программалау тілі
1.1. Delphi-дің
мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...5
1.2. Delphi ортасымен
танысу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .10
2-бөлім. Теориялық бөлім
2.1. Дельфи ОББ тілінің сервер
компоненттері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...15
2.2. Компоненттер
тақтасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..17
3-бөлім. Практикалық бөлім
3.1. Қарапайым программаларды
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
3.2. Ttimer компонентін пайдаланып формада жүріп тұрған
электрондық сағат
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 32
Қорытыды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
Пайдаланылған әдеиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 37
Кіріспе
Borland корпорациясы аз ғана мерзім ішінде Delphi7-нің негізгі
версиялары мен бірнеше модификацияларын шығарды. Delphi 7 версиясында өте
көп өзгерістер енгізілген. Программалармен қамтамасыз етудің тиімді өңдеу
құралдарын қажет ету “жылдам жасау” ортасы деп аталатын программалау
жүйелерінің пайда болуына алып келді. Мұндай ортаға мысал ретінде Borland
Delphi жатады. Жылдам жасау RAD – жүйесінде “Rapid Application Development”
жүйесінің негізі визуалды жобалау және оқиғаны өндеуді программалар
технологиясы жатады, оның мағынасы өңдеу үнемсіз жұмыстың көп бөлігін өзіне
алады да, программистке диалогты терезелерді және оқиғаны өңдеу функциясын
құрастыру жұмыстары қалады. Ортада қатаң типтелген объектіге бағдарлы тілі
қолданылады, оның негізіне Object Pascal (Turbo Pascal жалғасы) жатады.
Delphi әр түрлі программаларды құруға мүмкіндік береді: қарапайым
біртерезелі қосымшалардан тармақталған дерекқорларды басқару
программаларына дейін. Delphi-дің ұлғайтылған мүмкіндіктері графикпен,
мультимедиямен, дерекқорларымен жұмыс істейтін және динамикалық
құрылымдармен қосымшаларды құруға мүмкіндік береді. Delphi-дің айрықша
ерекшелігі .NET технологиясының сүйемелдеуі болып табылады.
Жалпы қазіргі уақытта Delphi, MathCad, Maple туралы алған білімдердің
болашақ мамандар және қоғам үшін маңызы өте зор. Қазір осындай пәндерді
игеру үшін көптеген оқулықтар мен оқу-әдістемелік нұсқаулар жазылуда.
Мысалы, Delphі ортасымен танысып және онда жұмыс жасап үйренуде Фаронов,
Культин Н секілді жазушылар еңбектерінің маңызы зор болса, ал компьютерлік
математикамен танысуда жазушы В.И.Дьяконовтың еңбектерінің орны ерекше.
Delphi Windows жүйесiнде программалаудың ыңғайлы құралы.Онда көптеген
операторларды пайдаланып программа дайындау, программа мәзiрiн
құру,анимация, мультимедиа процестерiн ұйымдастыру, OLE технологиясын
пайдаланып, басқа офистiк қосымшаларды шақыру, олармен жұмыс iстеу және
т.б. iс-әрекеттердi орындау да мүмкiн. Көптеген операторлардың жазылуы
Турбо Паскальдағы сияқты.
Delphi екi түрде дайындалған: бiрiншiсi – күрделi қосымшаны бiрлесiп
дайындаушылар үшiн (Delphi Client – Server), екiншiсi – қалған
программалаушылар үшiн (Delphi for Windows). Соңғысы ыңғайланып,
қысқартылып алынған түрi. Ол тек маман программаушылар емес, барлық Delphi
- мен жұмыс iстеушiлерге арналған. әдетте пайдаланылатыны – екiншi түр.
Delphi-дi Паскаль программалау тiлiмен жұмыс iстеген адамдардың
меңгеруi көп қиындық келтiрмейдi. Бiрақ, мұнда программалауды үйрену үшiн
объект, оқиға, қасиет түсiнiктемелерiмен еркiн танысып, онда
компоненттердi пайдалану және әдiстер деп аталатын түрлi командалардың
жазылу түрлерiн бiлу қажет.
1-бөлім. Delphi программалау тілі
1.1. Delphi-дің мүмкіндіктері
Delphi-дiң мүмкiндiктерiн бiр кiтапқа сыйғызу мүмкiн емес. Мұнда
студенттер мен өз бетiнше оқып үйренушiлер үшiн қажеттi негiзгi материалдар
қарастырылған, Delphi-дi терең оқып-үйренiп, күрделi қосымшаларды
дайындауға машықтанушылар үшiн кiтап соңына әдебиеттер тiзiмi енгiзiлген.
Әлемдегі миллиондаған программистер Delphi-де жұмыс жасайды және олардың
көбісі Delphi-де мәліметтерді өңдеуге және сақтауға арналған программалар
құрады. Күнбе-күн коммерциялық және жеке мәліметтерді санамағанда (адам
аттары, мекен-жайлар, есепшоттар) визуальды интерфейс көмегімен жұмыс істеу
керек болатын көптеген ақпараттар бар: дыбыс файлдары, видео көріністер,
WEB –парақшалары және т.б. Осындай көп ақпарат арасында өзімізге керекті
мәліметтерді алу үшін, оларды өңдейтін программалар қажет.
Программа құруға ыңғайлы тамаша ортаның бірі – Delphi ортасы
таңдап алынды. Оны оқып үйрену , түсіну және логикалыңқ ойлауға өте
қарапайым , әрі жеңіл. Delphi программалаудың структуралық тәртібін және
программалаудың басқа тілдерге қарағанда жалпы жақсы дамыған.Оның
қызықты рекурсивті мүмкіндіктері , сонымен қатар қызықты есептер
шығару мүмкіндіктері бар.
Delphi – бұл қазіргі заманда ең кең тараған әр түрлі программалық
қосымшаларды жасайтын орта. Бұл біруақытта редакторда және компилятор да
бола алады. Берілген орта негізінен, алдымен Windows операциялық жүйесінде
жұмыс істеуге арналған. Бірақ Delphi көмегімен Linux – ке қосымшалар өңдеп
жасауға болады.
Delphi – дің кез келген программасының негізінде Object Pascal тілі -
жоғары дәрежелі программалау тілі болғандықтан, ол объектті бағытталған
динамикалық массивтер, әдістерді жүктеу, параметрлер т.б. тілдік амалдарды
қолдануға мүмкіндік береді.
Delphi – ді зерттеудің негізі екі бағыты бар: өңдеп жасау ортасын
үйрену және программалау тілін үйрену.
DELPHI құралы үлкен бір программалық орта болып саналады. Соған
қарамастан DELPHI ортасында жұмыс істеу онша қиын емес және де өте
қолайлы. DELPHI – деректер базасын басқару жүйесі болмаса да, деректер
базасымен жұмыс істегенде жоғарғы дәрежеде жұмыс істейді. DELPHI қолданушы
үшін мәліметтер базасын жасауда көп мүмкіншіліктерді береді. Сол
мүмкіншіліктердің біразын осы дипломдық жұмысты жасау барысында
қолдандық.Қазіргі кезде DELPHI құралының мүмкіншіліктері күннен-күнге
артуда. Бүгінгі күні DELPHI-дің көмегімен деректер базасын интернетте де
жариялауға болады.Delphi-де программа дайындау, мәліметтер базасын басқару
жүйелерін құру, анимация, мультимедиа үрдістерін ұйымдастыру, OLE
технологиясын пайдаланып, басқа офистік қосымшаларды шақыру, олармен жұмыс
істеу және т.б. іс–әрекеттерді орындауға болады. Delphi көптеген есептерді
шешуге, кестелері, графиктері бар күрделі есеп берулерді құру және баспаға
шығаруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар ғаламның түкпір-түкпіріндегі
бұрышында болып жатқан барлық жаңалықтарды, білім, мәдениет, саясат
салаларында болып жатқан жетістіктерді, яғни барлық мәліметтерді бүкіл
дүниежүзілік компьютер желісі – Интернет арқылы білетін болсақ, осы
мүмкіндіктерге одан да әрі қарай қол жеткізуге Delphi программасы да өз
үлесін қоса алады.
Delphi ортасының осындай мүмкіндіктерін пайдалана отырып, өзіміздің
дипломдық жобамыздың тақырыбын ашатын мәліметтер базасын құрдым және сол
арқылы әртүрлі құжаттар мен есеп берулерді үйрендім. Сонымен қатар SQL
тілінде программалауды игердім.
Delphi типті жүйені тез және визуальды құру ортасы деп
атайды.Себебі ол өзіне компилятормен қоса редактор және көптеген
дайын программалар жиынтығын қамтиды.Delphi – де шамамен 200 – ге
жуық дайын компоненттер бар.
Delphi-де программа құру жақсы жабдықталған компьютерді қажет
етеді.
DELPHI – бұл Borland International-дың қосымшаларды тез құруға
арналған жеткілікті жаңа өнімі. Қосымшалармен мәліметтер қорымен “клиент-
сервер “ архитектурасында, InternetIntranet, сонымен қатар локальді
машиналар және “ файл-серверлік “ архитектурасында жұмыс істейді.
DELPHI тілі объектілі – бағытталған Object Pascal тілінің жалғасы.
DELPHI-ге InterBase локальді SQL сервері, есеп беру генераторлары,
визуальді компоненттің және информациялық жүйені немесе Windows ортасының
қарапайым программаларын кәсіби өндеуде өзінді сенімді сезіну үшін
арналған тағы басқа құрылғылар жатады.
Delphi 6 Windows 95, Windows 98 немесе Windows NT операциялық
жүйесінің басқаруымен жұмыс істейді. Delphi 6 ерекшелігі: көптеген Delphi 6-
да құрылған программалар негізінен өндіріс және бизнес есептерін шешуге
бағытталған. Бұл мәлімметтер қорымен және есеп беру жұмыстары басты шешілу
керек есептер болып табылады.
Программалардың сәйкестендірілуі үлкен роль атқарылады. Бұл аппаратпен
қамтамассыздандырумен байланысты (HardWare) жекелеген жағдайда
- Мобильді компьютерлерді тарату кең ауқым алуымен байланысты.
Дыбыс, сурет, тексттік және цифрлық типтермен берілген информацияларды
беру және оқыту, алу үшін арналған техникалық жабдықтардың әрі қарай дамуы.
Жоғарыда айтылғандай бизнеспен және өндіріспен тығыз байланысты
болғандықтан қолданушылар Delphi 6-дан өздерінің есептерін шешу үшін идеал
көмекші құрал тапты. Delphi 6-дің Visual Basic және C++ сияқты қолданушы
интерфейсі бар. Қазіргі кезде көптеген фирмалар өз программа интерфейсінің
стандарты ретінде қабылдады. Қолданушы интерфейсі визуалды құрылатын
болғандықтан Delphi ортасында программалауды тез программа құру ортасы
делінеді.
Құрудың графикалық ортасынан басқа аспектісі ол- көмекші жүйесінінің
күштілігі.
Delphi 6-да басқа да қазіргі программалау ортасы сияқты, объектілі
бағытталған программаларға негізделген. Программа құру барысында дайын
компоненттерді, олардың қасиетін, әдістерін және алдын-ала анықталған
оқиғаларды пайдалану арқылы аз ғана программа кодымен айналып өтуге
болады. Программа құрушыға бұл өзінің программасының қолданушы интерфейсін
құру барысында көп уақыт үнемдеуді білдіреді.
Delphi 6 қолданушыға өте ыңғайлы, тез программа құруға мүмкіндік
береді. Бұл ортаның құрал-саймандары өте көп және керек кезінде актив
элемент үшін F1 пернесін басу арқылы көмек алуға болады.
Бұл Delphi ортасының негізгі терезесі болып бірінші жолда мәзір
орналасқан болып және саймандар тақтасы бар: Стандарт, Вид, Откладка,
Палитра пользователя, панель компонентов, рабочая область
1.Негізгі терезе(Project1)
2.Обьектілер инспекторының терезесі . (Object inspector)
3.Форма конструкторының терезесі(form1)
4.Кодтар редакторының терезесі(Unit1.pas)
Бұл терезе объекттер ағаша. Бұл терезеде формадағы барлық
компоненттердін тізімі тұрады. + немесе — белгісі бұл компоненттің ішкі
класында екінші компоненттің бар екендігін білдіреді. Егерде компоненттің
аты ерекшеленген болса онда бұл компонент формада екпінді болғанын
анықтайды. Терезесі форма конструкторының терезесі болып бұл терезеге
негізгі конпоненттер орналасады.
Бұл терезе объекттер инспекторы болып, мұнда объекттің негізгі
параметрлері енгізіледі. Оқиғалар тізімі жазылады. Мұны Viewobgect
inspector немесе F1клавиші арқылы экранға шығамыз . Obgect inspector
терезесі екі жапсырмада тұрады.
Propertits ( қасиет )
Events (жағдай)
Терезесі кодтар редакторының терезесі болып табылады. Бұл терезеде
формаға қойылған компоненттердің тізімі, компоненттердің уақиғалар тізімі
және сол уақиға сәйкес командалар жазылады.
Бір проектімен жұмыс қажеттілігіне қарай экранда басқа да терезелер
тұруы мүмкін. Жұмыс жасау барысында негізгі терезеден басқа терезелерді
алып тастауға, орын ауыстыруға болады. Көп терезелі болғанмен Delphi-де тек
қана бір уақытта жасауға болады.
Delphi-де құрылғының қосымша проекті түрінде жиналған бірнеше
элементтерден тұрады. Олар
Проект коды (DPR кеңейтілген мен берген формада сақталады)
Форма сипаттамасы (DFM)
Форма модулі (PAS)
Модулдер (PAS)
Объектілер параметрі (ОРТ)
Ресурстар сипаттамасы
Копилтильда таңбасымен өзгеріс енгізеді. Ең қарапайым проектінің өзі
көп формадан тұрады. Сондықтан кез-келген проект құру барысында оның
барлық элементін сақтайтын каталог ашқан дұрыс.
Негізгі программа төмендегідей құрылымда болады:
Program project1;
Uses Forms,
Unit1 in ‘Unit1. pas’{Form1},
Unit2 in ‘Unit2 . pas’{Form2};
{$R*.RES}
begin
Application. Initialize;
Application. Create Form(TForm1,Form1);
Application.CreateForm(TForm2,Form2 );
Application.Run;
End.
1.2. Delphi ортасымен танысу
Delphi ортасын – програмалаушының сапалы жұмысын қамтамасыз ететін
күрделі механизм. Ол экрандағы бір уақытта ашылатын бірнеше терезелермен
сипатталады. Бұл терезелер бір-бірін жартылай немесе толығымен жауып,
экранда орын ауыстыра алады.
Delphi ортасы – көптерезелік жүйе. Оның негізгі төрт терезесі:
1. Негізгі терезе (Project 1)
2. Объектілер бақылаушысының терезесі (Object Inspector)
3. Формаларды құрастырушының терезесі (Form 1)
4. Программа кодының терезесі (Unit 1. Pas).
Негізгі терезеден басқа терезелерді жылжытуға, өлшемін өзгертуге
немесе экраннан алып тастауға болады. Форманың терезесінен Unit кодына өту
және одан кері өту F 12 пернесі арқылы орындалады.
Негізгі терезе мен компоненттер жинағы.Негізгі терезе программаның жобасын
құрудағы жұмыстарды басқарады және Delphi ортасы іске қосылып тұрғанда
міндетті түрде экранның жоғарғы қатарында орналасады.
Бұл терезде Delphi-ң негізгі меню жүйесі, пиктограммалық командалық
батырмалары мен компоненттер политрасы орналасады
Компоненттер жинағы – Delphi-ң негізгі байлығы болып табылады. Ол
негізгі терезенің оң жағында орналасып, қажетті компонентті тез табуға
арналған белгілерден тұрады:
Компонент деп белгілі бір қасиеттерді иемденген және форма терезесінде
кез-келген объектіні орналастыру мүмкіндігін туғызатын функциональды
элементті айтады. Delphi ортасының компоненттері 19 топқа бөлінген, ол
топтарды парақтар деп атаймыз.
Форма құрастырушының және объектілер бақылаушысының терезесі.
Форма құрастырушының немесе форманың терезесі – болашақ программаның
Windows жобасы. Алдымен бұл терезе бос болады. Бұл терезенің жұмыс аймағы
координаттық тордың нүктелерімен реттелген.
Формада орналасқан әр компоненттер өзінің мекен-жайымен, мөлшерімен және
түсімен анықталады. Форманы құрастыру File=New=Form опциялары арқылы
орындалады. Шығып тұрған бос формаға бір компонентті, мысалы Standard
парағының Button батырмасын орналастыру үшін компоненттер жинағындағы
Standard белгісін сырт еткізіп, парақты екпінді күйге келтіру керек.
Button батырмасының кескінің ажырату үшін тышқанды баспай тұрып
парақта орналасқан белгілердің үстінен жылжытып көрген сәтте
компоненттердің аты шығып тұрады. Қажетті компонентті сырт еткізіп
белгілеп, тышқанды форма аймағының кез-келген жеріне сырт еткізсек,
форманың бетінде Button 1 элементі пайда болады.
Объектілер бақылаушысының терезесі 2 парақтан құрылады: Properties –
қасиеттері және Events – оқиғалары. Properties парағы арқылы компоненттің
қасиеттері – параметрлері анықталады, ал Events парағы арқылы компонентті
әртүрлі оқиғаларға сәйкес сезіндіру анықталады.
Мәтінді шығару. Графикалық объекттің бетіне мәтін шығару үшін TextOut
әдісі қолданылады. Осы әдістің шақыру нұсқауы жалпы жағдайда мынадай түрде
болады:
Объект. Canvas. TextOut(x , y , Текст);
Мұндағы x , y – шығатын мәтіннің координат нүктелері;
Текст – айнымалы немесе символдық типті тұрақты (шығарылатын мәтін).
TextOut әдісімен шығарылатын мәтін облысының оң жақ шекара
координаттарын,
PenPos қәсиетін пайдаланып алуға болады, мысалы:
TextOut(PenPos.x , PenPos.y , ‘Руб’);
Деректер базасының қолданбасын құруда қолданылатын компоненттерді
қарастырайық.
Деректер базасымен жұмыс істегенде қолданылатын компоненттер Data
Access, Data Control, Midas, Decision Cube, Rave және InterBase
парақтарында орналасады.
Data Access парағында деректерге қатынауды ұйымдастыратын визуалды
емес компоненттер орналасады:
DataSource – деректердің басы
Table – ДБ кестесіне негізделген деректер жинағы
Query – SQL – сұранысқа негізделген деректер жинағы
StoredProc – серверде сақталатын процедураны шақыру
DataBase – ДБ қосылу
Session – ДБ жұмысының ағымды сеансы
BatchMove – топ жазбалармен операцияларды орындау
Update – деректер жиынтығын модификациялау
NestedTable - қойылған кесте
Data Controls парағында деректерді басқаратын визуалды компоненттер
орналасады:
DBGrid – кесте
DBNavigator – навигациялық интерфейс
DBText – жазба
DBEdit – бірқатарлы редактор
DBMemo – көпқатарлы редактор
DBImage – графиктік көрініс
DBListBox – қарапайым тізім
DBComboBox – комбинацияланған тізім
DBCheckBox – тәуелсіз ауыстырғыш
DBRadioGroup – тәуелді ауыстырғыш топтары
DBLookupListBox – басқа өріс деректерінің қарапайым тізімі
DBLookupComboBox – басқа өріс деректерінің комбинацияланған тізімі
DBRichEdit – толық функционалды тестілік редактор
DBCtrlGrid – модификацияланған кесте
DBChart – диаграммма
Midas парағында қашық деректер базасын басқаратын визуалды
компоненттер орналасады :
ClientDataSet – клиенттік деректер жинағы
DCOMConnection – көпқолданбалы режимде қашық сервермен қосылу
SocketConnection - Windows сокеті арқылы қашық сервермен қосылу
DataSetProvider – деректер жиынының провайдері
SimpleObjectBroker – қарапайым объект брокері
WebConnection – Web-сервермен қосылу
CorbaConnection – Corba-клиенттің қосылуы
Decision Cube парағында шешімді қабылдайтын жүйені қалыптастыратын
компоненттер орналасады:
DecisionCube – көпшекті деректер кубы
DecisionQuery – көпшекті деректерді қамтитын жиынтық
DecisionSource – көпшекті деректердің бастамасы
DecisionPivot – көпшекті деректердің көпөлшемді проекциясы
DecisionGrid – көпшекті деректердің кестесі
DecisionGraph – көпөлшемді деректердің графиктік ұсынысы
Rave парағында есеп берудің ретіне арналған визуалды компоненттер
орналасады :
RvProject – проектің басты компоненті, Rave – пен байланысты
қамтамасыз етеді
RvSystem – уневирсалды компонент, есеп беруді қарауды және баспаға
шығаруды қамтамассыз етеді
RvNDRWriter – есеп беруді арнайы форматтағы файлға жазады және оны
көруге мүмкіндік береді, баспаға шығарады
RvCustomConnection – мәліметтері жоқ есеп берумен байланыстырады
RvDataSetConnection – мәліметтермен байланыстырады
RvTableConnection – Table компаненті бар мәліметтермен байланыстырады
TRvQueryConnection – Query компоненті бар мәліметтермен байланыстырады
RvRenderPreview–RvNDRWriter арқылы құрылған файлдағы мәліметтерді
экранда мүмкіндік береді
RvRenderPrinter–RvNDRWriter арқылы құрылған файлдағы мәліметтерді
баспа құрылғысына жібереді
RvRenderPDF – есеп беруді PDF форматына ауыстырады
RvRenderRTF – есеп беруді RTF форматына ауыстырады
RvRenderHTML – есеп беруді HTML форматына ауыстырады
RvRenderText – есеп беруді мәтіндік файлға ауыстырады
InterBase парағында InterBase серверімен жұмыс істеуге арналған
компоненттер орналасады :
IBTable – Table дерегінің жинағы
IBQuery – Query дерегінің жинағы
IBStoredProc– InterBase серверінде сақталатын процедураны
шақырады
IBDatabase – деректер базасымен қосылу
IBTransaction – транзакция
IBUpdateSQL – деректер жиынтығын модификациялау
IBDataSet – деректердің бастамасы
IBSQL – SQL- сұранысты орындау
IBDatabaseInfo – деректер базасы туралы ақпарат
IBSQLMonitor – SQL- сұраныс орындалуының мониторы
IBEvents – сервер оқиғасы
InterBase парағының көп компоненттері Data Access компоненттеріне
ұқсас болып келеді, айырмашылығы InterBase компоненттері, тек InterBase
серверімен жұмыс істеуге арналған. Data Access парағының компоненттері
әмбебап болып келеді.
2-бөлім. Теориялық бөлім
2.1. Дельфи ОББ тілінің сервер компоненттері
Query компоненті алыстатылған SQL – серверлерге болмаса жергілікті
мәліметтер қорына SQL-сұранысын құру және орындау үшін пайдаланылады.
DBGrid компоненті мәліметтерді жол немесе баған ретінде көрсететін,
белгіленген мәліметтерге кестесін туғызу үшін пайдаланылады. Компонент
визуалды.
DataSource компоненті — бұл компонент Table немесе Query
компоненттері секілді мәліметтер қорымен байланыстыру үшін
пайдаланылады.
MainMenu компоненті — бұл компонент формаға негізгі меню құру үшін
қолданылады. Басты қасиеті Items арқылы менюге керекті сөздер жазылады. Я
болмаса MainMenu компоненттінің үстінен 2 рет шерту арқылы жазуға болады.
ShortCut қасиеті клавиатурадан басқаруға мүмкіндік береді.
Panel компоненті - бұл компонент кең ауқымда қолданылады. Бұл
компонент бір-бірімен байланысты бірнеше компоненттерді біріктіріп, бір
жерде орналастыруға ыңғайлы. Panel компонентіндегі жазуды Caption қасиеті
арқылы өзгертуге болады. Bevellnner, BevelOuter, bevelWidth,
BorderStyle,BorderWidth қасиеттері арқылы компоненттің жиектерін
көркемдеуге болады.
Button компоненті — бұл компонент ең көп қолданылатын компоненттер
қатарына жатады. Caption басты қасиеті болып табылады. Басты оқиғасы болып
OnClick болып табылады. Осы оқиғаға батырманы басқан кездегі орындалатын
операторлар жазылады.
ComboBox компоненті-ListBox және Edit компоненттерінің функциясын
біріктіреді. Пайдаланушы текстті енгізуге және тізімнен таңдап алуына
болады.
Edit компоненті бір жолды текст енгізу үшін немесе көрсету үшін
қолданылады. Тексті енгізіп шығаратын қасиеті Text. BorderStyle қасиеті
арқылы компоненттің түрін көркейтуге болады.AutoSelect қасиеті барлық текст
автоматты түрде боялатынын анықтайды. SelLength, SelStart және SelText
қасиеттері боялған тексттің өзін анықтайды. MaxLength қасиеті енгізілетін
тексттің максимальды ұзындығын анықтайды.
Label компоненті формада әртүрлі жазуларды немесе белгілерді көру үшін
компоненті қолданылады. Бұл компоненттегі тізімнен пайдаланушы тек бір ғана
жолды таңдай алады. Басты қасиеті Items.
ExcelApplication компоненті — бұл компонент Microsoft Excel
программасын шақыру үшін қолданылады.
WebBrowser компоненті -бұл компонент html кеңеймесінде сақталған
құжаттарды көрсету үшін арналған.
TextBox - қосымшаға әртүрлі ақпарат енгізу және шығару үшін
қолданылатын компонент. Қосымша орындалғанда бұл өрісте жазылған
мәтін редакцияланады.
TextBox-тің негізгі қасиеттері: Name - обьектіге ат беру,
Text - өріске мәтін енгізу.
Alignment – мәтінді сол жақпен, оң жақпен немесе ортамен түзету.
Label – ақпаратты шығару үшін қолданылады. Көптеген қасиеттері
TextBox-ке ұқсайды, ал одан өзгешеліктері: мұнда қосымша орындалғанда
мәтін редакцияланбайды, бұл обьектіні батырма ретінде де пайдалануға
болады.
Label –дің өзіне тән қасиеттері: Caption – жазу орнату. Бұл
қасиетке мән беру кезінде кез-келген әріптің алдына & амперсенд
белгісі қойылса сол әріптің асты сызылып тұрады. AutoSize- обьектінің
шекара өлшемдерін жазудың ұзындығына байланысты горизонталь бағытта
автоматты түрде созатын бульдік шама. WordWrap - обьектінің шекара
өлшемдерін вертикаль бағытта созу. BolderStyle – жазу алаңының түрін
өзгерту, бұл қасиеттің мәнін 1- FixedSingle шамасына орнатса жазу алаңы
TextBox секілді өзгереді, бірақ ондағы жазу редакцияланбайды.
ListBox компоненті бірнеше мәтіндік қатарлардан тұратын тізім
жасау үшін қолданылады. ListBox- тің негізгі қасиеттері: List –
қатарға мән беру немесе оның мәнін анықтау. Тізім қатарлары мәндерін
қасиеттер терезесінде және программалық код терезесінде толтыруға
болады. Тізімнің алғашқы қатарының нөмірі 0-ге тең болады. ListIndeх
– толтырылған тізімнен қатардың нөмірін анықтау. ListCount – тізімдегі
қатарлар санын анықтау. Column – тізімді бірнеше бағандарға бөліп
көрсету мүмкіндігін орнатады.
CommandButton компоненті батырма жасау үшін қолданылатын
обьектілердің бірі.
CommandButton-ның негізгі қасиеттері: Caption- батырмаға жазу
орнатады; BackCokor – батырмаға түс беру; Picture – батырмаға сурет
қою; DisabledPicture – батырманың өшірілген күйінде ғана көрінетін
сурет орнату; Down Picture- батырманың басылған күйінде көрінетін
сурет орнату; Style- обьектінің жоғарыда айтылған графикалық
мүмкіндіктерін орнату; (BackCokor, Down Picture- ); Cancel –ESC
пернесін қолдану мүмкіндігін орнату; Default- ENTER пернесін қолдану
мүмкіндігін орнату.
2.2. Компоненттер тақтасы
Компонентгер тақтасы қосымшаға қатысатын компонентгерді
мүмкіндігін береді. Компонентгер - бүл Delphi - қосымшаны жинауға қажетті
"қүрылыс блокхары" Компоненттер пиктограмма түрінде тақтада орналасқа:
Delphi ~ ді іске қосканда Standard беті белсенді болъш тұрады. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz