Ауыл шаруашылығының дамыту негiзгi мәселелері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Ақтөбе облысының экономикасы өнеркәсіп саласы есебінен дамиды, ол тек
Маңғыстау, Атырау, Батыс Қазақстан және Қарағанды облыстарынан кейін бар.
Аталған 4 облыстың алдынғы 3 минералды отынның кіші секторын басым
иеленумен сипатталады. Өнеркәсптік өндіріске қатысты СК 1,7 болып
келетін Ақтөбе облысынан Атырау облысы тұрғындары бойынша СК 6,0 тең және
Маңғыстау облысында СК 5,1 көрсеткіштерімен басым келеді. Аталған облыстар
өнеркәсіп өндірісінде алдынғы қатарлы болып табылатыны баршаға мәлім.
Ауыл шаруашылығының СК ЖӨӨ бойынша 0,8 тең, тұрғындары бойынша –
1,0. Қазақстан өңірлері арасында Ақтөбе облысының дәрежесі биік емес (9-
орын), алайда жоғарыда атап өткен өнеркәсіпке мамандандырылған (минералды
отын) облыстар арасында ауыл шаруашылығының СК дәрежесі айтарлықтай жоғары.
Тұрғын бойынша СК 1,0-ден жоғары болып қана үш облыста табылады, олардың
қатарында Ақтөбе облысы да бар.
Аграрлық-өнеркәсiптiк кешен
Облыстың агроөнеркәсiптiк кешенiнiң экономикасының қазiргi жағдайы
аграрлық-өнеркәсiптiк кешен iрi және облыстың әлеуметтiк - мағыналы
экономика секторларының бiрi болып табылады. Оның негiзiн жалпы аймақтық
өнiмнiң құрылымындағы еншiсiне 4,0%-шi дәл келетiн ауыл шаруашылығы 3%
құрайды. 2009 жылы жалпы өнімнің құны 88, 1 миллиард теңге құрады.
2003 жылмен салыстырғанда қолданылатын шабындықтағы өсуi 35,4%
байқалады, тыңайған топырақтардың шамасын қысқарту есебiнен туылған жағдай.
Сонымен бiрге, 2009 жылда өнiм өндiрiс үшiн ауыл шаруашылық қолданбаған
ауыл шаруашылық жайылымдарының 19670, 4 мың га-ға үлкен әлеуетінің бар
болуын атап өту керек. Пайдананылмайтын ауыл шаруашылық жайылымдарының
едәуiр бөлiгі мал жайылымдарында бар - 19371, 6 мың га немесе 98, 5%, қыс
ұзақтығы 2-3 айдан аспайтын облыстың оңтүстiк аудандарындағы мал
шаруашылығының даму әлеуетін көрсетеді.
2009 ж Ақтөбе облысында 4973 ауылшаруашылық кешендерi, 316
ауылшаруашылық кәсiпорындар, 4657 шаруа фермалар және тұрғынның 87486
шаруашылықтары болды. Облыстың ауылшаруашылық кешендерiн теңестiре отырып,
майда шаруашылықтарының iрiлендiруiн саясатына байланысты олардың санының
төмендеу трендін байқауға болады, сол ауылшаруашылық өнiмнiң базарғындағы
қатты бәсекелестiгiнiң әсерiнен болғаны мәлім.
Өсімдік зерттеу ғылымында басты ауылшаруашылық мәдениеттерiнiң
сахаралық аймақ бар егiн себетiн жерлерiнiң кеңейтуiне құрылымдық және
технологиялық диверсификацияның жүзеге асыруы бойынша жұмыс созылады:
Облыс тұрғынының азық-түлiк қауiпсiздiгiнiң қамтамасыз етуi, экспорттық
бәсекеге лайық өнiмнiң өндiрiсiнiң көбеюі Айтекеби, Қарғалы, Мәртөк,
Хромтау аудандары және Ақтөбе қалаларында.
Жалпы алғанда 2009 ж дәндi дақылдардың егiн себетiн жерлерi 2008ж
салыстырғанда (13, 0 %) 91, 1 мың га-ға өсті, соның iшiнде бидай - (19, 8
%) 108, 1 мың га-ға. Ауданның дәндi дақылдардың өсуi 1999 жылмен
салыстырғанда 55, 0 % құрайды - сәйкесiнше бидай - 89, 1 %.Жыл сайын
буларды еншiсi орташа есеппен -20, 3% құрайды.
Ақтөбе облысының аудандары егiн себетiн жерлердiң құрылымы қарама-
қайшы 2005-2010 жылдар бойы (№ 1-шi қосымша) қоса тiркеледi.
Соңғы жылдары май егілген аудандарының құрылым диверсификация үшін
10 жылда 5, 7 рет өстi.
Қолайсыз жыл мезгілінің шарттары, құрғақшылық, қары аз қыс,
тұнбалардың жоқтығы салдарынан - астық дақыл және майлы дақылдарды
егiндердi үлкен аудандарда өспей өнбеді, әсiресе 2005-2006 және 2009
жылдары 168,4 тен 304,9 мың га дейін жер, 2,7 ден 3,8 мың га ға дейін май
дақылдары.
Енгiзу аудандары қор сақтаушы технологияларда кеңидi . 2009 ж
көрcетiлген технологияларымен 384,6 мың га жер астық өңделдi , бұл 2008
жылға қарағанда 7, 9 % көбiрек.
Соңғы жылы өнім жетіспеушілігі болмасын деп 2009 жылы 19,9 мың га
құраған май дақылдарын отырғызу 1, 7 ретке өсті.
Картоп және көкөнiстер өңдеуi бойынша арнайы бағдарлама жасалған,
ауылшаруашылық кешендерiне өнімді өсiру және өндiруді 2 есе арттыруға
мүмкiндiк бердi.
Картоппен және көкөнiспен облыс тұрғынын қамтамасыз ету мақсатында
2009 жылы 7531,0 га картоп, 3915,3 га көкөнiстер және 392, 4 га бақша
өсiмдiктерiн отырғызды.
2008 жылмен салыстырғанда картоб егiнiнiң ауданы (500 га) 7,4 % және
көкөнiстер (400 га) 11,0 %, ал 1999 жылы сәйкесiнше - (1800 га) 31,6 және
(1300 га) 38,7 % өсті. 2009 жыл ішінде картоп 94, 9 мың тонна, көкөнiстер
және бақша өсімі 76, 0 мың тонна, 2008ж салыстырғанда 25, 9 % және 41,
3 % жасалған.
Картоптың және көкөнiстер өндiрiстерiне тамшылай суландыру әдiстiң
қолдану үшін 2008 жылы жергiлiктi бюджеттен 126,5 млн.тенге, ал 2009 жылы
барлық қаржы көздерінен 134, 8 млн.теңге жұмсалған. Тамшы суландыру (ЖШС
Табиғат+ , ЖШС Пригородный, аш Бақшашы және аш Серік) 195, 0 га
ауданында ендiрілген, сонымен бiрге ( ЖШСАқтөбе Брок Сервис) 20 га
ауданындағы картоптың өңдеуiн голланд технологиясы бойынша жасады.
Картоп және көкеністер отырғызған аудандар арқасында 10 жыл ішінде
егінді жерді қолдану 3,0 мың га өсті.
Картоп және көкеністер жабдықтау және бағаларының тұрақтылығын қысқы
уақытта сақтау үшін 50,0 мың тонналық картоп және көкеністер сақтайтын қор
керек, соның ішінде Аұтөбе қаласына 15,7 мың тонна.
01.012010 ж көрсеткішіне сай облыста 33,7 мың тонна сыйымдылығы бар
44 картоп және көкеністер сақтайтын қор бар.
Жеткіліксіз сақтау орындар үшін 16,3 мың сыйымдылығы бар қорлар
салынуда. 2000 тонна сыйымдылығы бар картоп және көкеністер сақтайтын
қордың ЖШС ЦРБ (Астана Моторс) қайта салуы басталды, 4000 тонна
сыйымдылығы бар көкеністер сақтайтын қордың ЖШС Фриком құрылысы
аяқталуда.
2009 жылы ауылшаруашылық өндiрiсте қазiргi техникалар және өндiрiс
технология енгiзетiн iрi агроөнеркәсiптiк өндiрiстердiң дамытуын қолдау
қамтамасыз етiлуде. Соның арқасында , 2009 жылы 73, 5% ауданының
егiндердiң биiк репродукциялары, 95, 7% сұрыпталған тұқымдар еккен.
Инновациялық технологиялардың енгiзу жалғасуда, тамшы суландыруды
жалпы аудан 195 гектарларды құрайды, сонымен бiрге 0, 28 гектарларды жалпы
ауданды 2 теплица енгiзiлген.
Тұқым өндіру төңiрегiнде тұқым әзiрлеу бойынша 11 орталық жұмыс
iстейдi. 12 тұқымд шаруашылықтар да бар. Оңтүстiк-шығыс-2, Саратов -
70 және жергілікті Ақтөбе - 39 сортты бидайдың жаңа көп өнiм беретiн
сорттары өндiрiске ендiрілген.
Тұқым шаруашылықты дамытуды жәрдем беру 2009 ж айтарлықтай үлкейдi.
Егер 2007 жылы осы мақсат үшін республикадан 21,2 млн. тенге
бағытталса, онда 2009 жылы 2, 1 есе артық 44,6 млн. тенге, 0,2 млн.теңге
жылма-жылы ауыл шаруашылық өнiм өндiрушiлер суды жеткiзу бойынша
қызметтердiң құныны.
Көктемдегi-далалар жұмыстар үшiн жыл сайын ЖЖМ бөлінеді, жанатын-
майлаушы материалдардың құнының арзандауына және меңгеруіне 2009 жылда
439,0 млн.тенге арналған, 2007 жылмен салыстырғанда 17,0 млн.тенге ге
артық және 104% құрайды.
2009 жылы арамшөптерге қарсы гербицидтердiң өңдеуiн және аудандағы
өсiмдiктерiнiң 269, 9 мың гектар жерде өндеу жасалды, 2000 гектарларда
аудандағы минералды тыңайтқыштары қолданған.
Машинадан – тракторға жаңарту бағы тұрақты негiзде нысананы көздейтiн
жұмыс жүргiзiледi.
Ауылшаруашылық техниканың 1138 бiрлiктен астам негiзгi түрлерi (2002-
2009 жылдары) соңғы жыл iшiнде алынған, соның iшiнде 96 егiс науқаны
кешендерi және 156 жоғары өнiмдi комбайндар. Жоғары өнiмдi, жақын және
алыстағы шет елдерiнiң энергетикалық техникасының алу,2005 жылмен
салыстырғанда энергия қамтамасыз еткендiк 3, 2 % жоғарылатуға мүмкiндiк
бердi.
Агроөнеркәсiптiк кешен үшiн кадр даярлау 16 кәсiби оқу орындар және 11
мемлекеттiк қазыналық кәсiпорын, 24 колледждер iске асырды.
Ауылшаруашылық кешенiмен 2009 жылда кәсiби бойынша орташа бiлiмi бар
217 мамандар және бастапқы кәсiби бiлiмi бар 203 маман жұмысқа
орналастырған.
Жұмысқа орналастырылған орташа кәсiби бiлiмi бар мамандардың санында
агрономдар және механиканың техникасы, мал дәрiгерлер, есепшi және фермер-
менеджерлер, сонымен бiрге жұмыс жаппай мамандықтары, ауылшаруашылық
өндiрiстiң тракторшы-машинисттары басым болады.
Өсiмдiк шаруашылығының саласының қамтамасыздықтары агрономмен
01.01.2010 жылғы көрсеткіші бойынша 85 %(77 агроном) құрады.
Агрономдар, мал дәрiгерi, мал - санитарлық дәрiгерлер және
фельдшерлер, фермер-менеджерлер, инженер өте талап етiлген - астық және
наубай өндiрiстiң өңдеуi бойынша және сүт өнiм ет салған механикалардың
инженер-технологтерi; техника - технологтер, техника - электршiлер, техника
- жерге орналастырушылар; ұста-жөндеушiлер, электромонтерлер, тракторшы-
машинисттар ұста тағы басқалар.
Келесi сұрақтар шешілмеген болып қалады: ауыл шаруашылығындағы
еңбекақыны төмен деңгейі, соның iшiнде жаңадан алынған кадрлар;
(агрономдар, технологтер, мал дәрiгерлiк мамандар және тағы басқалар)
аграрлық кадрлардың әзiрлеуi бойынша жеткiлiксiз грант және олардың
жұмысқа орналастыруы және әлеуметтiк мәселелерi шешiлмеген сұрақтар.
Мал шаруашылығының өнiмiн 2009 жылда ауыл шаруашылығының жалпы
өнiмiнiң ортақ сомасынан 55, 4% дейiн өстi. Облыстың ауыл шаруашылығында
мал шаруашылығы өсiмдiк шаруашылығының өнiмiнiң көлемiнен үстем болатыны
осыдан шығады.
2009 жылы Ақтөбе облысында жалпы республиканның жалпы өнiмiнiң мал
шаруашылығының жалпы өнiмi 6, 1% құрады. Облыс Қазақстанда облыс арасында
8 орында. Мал шаруашылығының өсу динамикасы оң тенденциялы болды, құн
жағынан мал шаруашылығының жалпы өнiмiнiң деңгейi 2006 жылдан 2009 жылға
дейiн 202, 0 % өстi.
Ауылшаруашылық өндiрiсте 2008-2009 жылдары қазiргi техника және
өндiрiс технология енгiзетiн iрi агроөнеркәсiптiк өндiрiстердiң дамытуын
қолдау қамтамасыз етiлдi.
(Ірi қара мал басы) мал шаруашылығы, шошқа шаруашылығы, құс
шаруашылығы және жылқы өсiру – облыстың мал шаруашылығында дамыған.
Ақтөбе облысында АҚ КазАгроФинанс сүт- тауарлы фермалардың желiсін
жасау және дамыту атты инвестициялық жобаны iске асыруда. (Мәртөк
ауданында ЖШСАйс)е 2 167, 6 млн теңгеге 1100 бас сүт- тауарлы ферма
енгiзiлген.
Облыс төңiрегiнде ет кластерi жұмыс iстейдi:
СПК Айбек - Алға, мәртөк аудандарының 12 ауыл шаруашылық өнiм
өндiрушiлерін бiрiктiруші, 2008 жылы тәулiгіне 8 тонна басқа соғымдық
цехты, 1000 астам МIҚ - қа жемдеу орындар енгізген. Базарға төмен
бағамен ет жабдықтау басталған.
Ет өндеу кешенi ЖШС Есик құрамына 7 мал шаруашылық шаруашылықтары,
жем базары, соғымдық және колбаса цехы кiредi. 16 тн ет- тәулiк iшiндегі
жобалық қуаттылығы және ет тағамдары. Тұрғындарға өнiмдi сату арашашыларсыз
Батыс классты жоғарғы маркет арқылы және тағы басқа сауда желiсi
арқылы жүзеге асырылады.
2008 жылы жұмысқа енгiзiлген ЖШС Тандем W атты ет өндеу кешенi,
Халал стандарты бойынша 70 аса колбаса және ет өнiмдерін өндiреді.
ИСО 9001-2001 халықаралық сапалық стандартқа сай жылына қуаттылығы - 2400
тн.сәйкес өнім шығарады.
Бестамақ мал шаруашылық кешенi 2, 0 млрд теңге инвестицияның
көлемiмен, 2500 қуаттылығыпен шошқа етін өндіреді. 2010 жылы кешеннiң
екiншi кезегi аяқталған және пайдалануға енгiзiлген. Бұл кешеннiң
енгiзуiмен шошқаның базарға жабдықтау және қаланың қайта өңдейтiн
кәсiпорындары туралы сұрақтар толық шешiледi.
Сүт кластерiнiң қалыптасуы бойынша жұмыс атқарылуда. ЖШС Айс, ЖШС
Актөбе - Инвестком, СПК Мәртүк Агро атты базаларда сүт өнiмдерiн
халыққа жабдықтау жұмыстарын жақсарту үшiн iрi мамандандырылған сүт
шаруашылықтарын ұйымдастыру мәселесі шешілуде. Бұл фирмаларға жобалардың
iске асыруындағы жан-жақты жәрдемдесу көрсетіледi.
Малдың және құс санын, мал шаруашылығының өнiмiнiң өндiрiсiнiң тұрақты
өсуiн қамтамасыз ету, мал шаруашылығының саласындағы, малдың және құстың
өнiмдiлiгiн жоғарылату, мал санын орнын толтыру мемлекеттiк саясаты iске
асырылып жатыр.

Жасалған шаралардың нәтижесінде мал шаруашылық өнiмнiң барлық түрлерiн
өндiрiлуі және мал басының өсуі байқалады.
2009 жыл ішінде етшаруашылығының барлық түрінің өнімдері 53,0 мың
тонна болды 2008 жылмен салыстырғанда (3,3 мың тонна) 6,6% , сүт- 310,8
мың тонна және (8,8 мың тонна) 2,9 %, жұмыртқа – 147,5 млн. дана және
(8,2 млн.данаға) 5,9 %, жүн – 2,1 мың тонна және (0,1 мың тонна) 5,0%
өсті, ал ет өнімі 2005 жылмен салыстырғанда - (10,9 мың тонна) 26,0 %,
сүт – (40,8 мың тонна) 15,1 %, жұмыртқа – (36,8 млн.дана) 33,3 %, жүн –
(1,3 мың тонна) 28,0 % құрады.
Ірі мал саны 2,3% және 457,7 мың бас құрады; оған сәйкес қой мен
қозы - 2,9 % және 1 104,0 мың бас; жылқы – 3,3% және 71,0 мың бас;
түйе – 0,4% және 16,4 мың бас; құс– 15,6% және 1137,0 мың бас,
шошқа 2,6% және 69,7 мың бас.
2009 жыл ішінде халықтың малшаруашылығындағы қара ірі мал саны үлесі
(405,9 мың бас) 88,7%, ауыл шаруашылық кәсіпорындары – (16,1 мың бас)
3,5%, (фермерлік) шаруалар шаруашылығы –(35,7 мың бас) 7,8%; қойлар саны-
(708,1 мың бас) 72,4%; (74,3 мың бас) 7,6; (195,6 мың бас) 20,0 %; қозы
– (110,0 мың бас) 87,7%; (0,4 мың бас) 0,3 және (15,0 мың бас) 12,0%;
жылқы –(43,6 мың бас) 61,5; (7,2 мың бас) 10,1, және (20,2 мың бас) 28,4%;
шошқа –(65,7 мың бас) 94,2%; (3,0 мың бас) 4,3% және (1,0 мың бас) 1,5%,
түйе – (12,2 мың бас) 74,6%; (0,2 мың бас) 1,7% және (4,0 мың бас) 23,7%,
құстар – (679,9 мың бас) 59,8 %,(453,7 мың бас) 39,9% және (3,4 мың бас)
0,3 % құрайды.
Салыстырғанда 2008 жыл 2009 жылдағы малдың өнiмдiлiгi және құс: 1
тауыққа жұмыртқаларының орташа шығуы төмендедi - 2, 3%ке және 214 дананы
құрады, орташа қырықты 1 қойда жүнде 3, 8 %ке төмендедi және 1 сиырға
жастар 2, 5 кг, орташа сауым сүтiн құрады үлкейдi - 1, 8%ке және 1901
кгтердi құрады.
Нақтылы ықпалының мал шаруашылығының саласындағы позитивтi жылжуларына
селекциялық - асыл тұқымды жұмыс өткiзiлетiн мал шаруашылығында болады.
2009 жылы облыс бойынша сиырлардың 121 ұрықтандыру пункті жұмыс iстейдi
13, 2 мың сиырлар жасанды ұрықтандырылған. 2010 жылдың 1 қаңтар көрсеткіші
бойынша асыл тұқымды мал саны: IҚМ 5179 бас, қой 68775 бас, жылқы 4546
бас, шошқа 1410 бас және түйе 327бас . 23 асыл тұқымды зауыттар және асыл
тұқымды шаруашылықтар, 121 пункт ұрықтандыруы жұмыс iстейдi. 2009 жылы
2008 жылдан 5, 8 % көбiрек сиырдың 13204 бастары ұрықтандырылған. Мал
басына тұқымдық малдарын меншiктi салмақ дегенмен әлi де төмен болып
қалады, ІҚМ – 1,1%, қой – 6,5%, шошқа 2,0%, жылқы – 6,6%, түйе – 1,8% бас
құрайды.

Жем өндіру
Облыстың малдарының 90 % бастарына дейiн дербес шаруашылығында
болғандықтан, жем өндіру кәсіпорындары ауылшаруашылық мекеніне жақын бар
мал жайылымдарымен қысқыға жем және азық өндiрiсіне байланысты негiзделген
жұмыстар жасайды. Дала азық өндiрiсi тек қана 104 бiрлiктер бүгiн саналатын
iрi және орташа ауылшаруашылық кешендерiнiң құрылыспен және жасауымен
байланысты тудырады.
(Сүр шөп ) шырынды азықтардың өндiрiсiмен тек қана Ақтөбе қаласындағы
аш Анисан 50 га және ауданындағы кхтың Мәртөк ауданының ПК Кызылжар
сүт өндiрiсі бойынша тауарлы-сүт ферма болатын аудандардың 2
шаруашылығының 2009 жылдарында шұғылданды - 250 га. Өңге шаруашылықтар
пiшендемеге сүр шөп, судан шөбi және жоңышқадағы жүгерiнiң егiндерiмен
шұғылданбайды. Ақтөбе облысында жем цехтары бар, жұмыртқа өнімімен
айналысатын ЖШС Рамазан және АҚ Көктас-Ақтөбе Алғын ауданының Аққұс
құс фабрикалары жем өндірумен айналысады. ЖШС Рамазан жем цехінің
қуаттылығы сағатына 10 тонна, АҚ Көктас-Ақтөбе бір сағаттың ішінде 3
тонна түйіршіктелген жем немесе 5 тонна борпылдақ жем өндіреді. Сонымен
қатар Бестамақ малшаруашылық кешенінде (ЖШС Париждік коммуна) бір сағатта
10 тонна ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.