Алғашқы қауымдық қоғам тарихының тарихнамасы туралы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Алғашқы қауымдық қоғам тарихының тарихнамасы

1. Алғашқы қауымдық қоғамның ыдырау сатысындағы мәдениет
2. Беғазы-Дәндібай мәдениеті
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Алғашқы қауымдық қоғам тарихының тарихнамасы

АҚҚ тарихы – тарих ғылымның жас саласы, ол ХІХ ғ. ІІ-ші жартысында
п.б. Бірақ адамдардың бұл тарихын оқып білуге әрекеттенбегенін көрсетеді.
Адамның ежелгі тарихына қызығу ертеде басталады. Басқа да халықтарды
этнографиялық бақылаудағы жазба дәстүрі Ежелгі египеттен басталады. Орта
патшалық дәуірдегі жастар шапқыншылығы ежелгі египетерді бөтен халықтың
үлкенатқылымен кездестіреді. Текстерде гиксостар жеңбейтін еткен- атты
игерілуі жөнінде айтады. Осы кезден бастап олар жылқыны қолдана бастады.
Сондай-ақ египет текстері өздерінің батыс, шығыс және оңтстік көршілері
жөнінде мәліметерді жазды. Көршілерінің актралогиялық, этнографиялық
белгілері жөнінде келтірген. Яғни, грек, римдегі дейінгі ертедегі адамдар
түрлі халықтардың бар екенін, оларды ерекшеліктерін т.б. айыра білген.
Антики дүниесі бізге эмпириялық бақылау геграфиясын ұсынады. Өркениет
орталығы Жерорта теңізіне ауысады, соған сәйкес гректер мен римдіктер
өркениетті болып есептеді, басқалардың барлығы – варварлар, яғни грек пен
римдерден артпа қылған, жабайы жағдарлар. Антик авторларының көршілер
жөніндегі бар шщығармаларында олардың тұрмысы мен әдеттері жөнінде дұрыс
беруге тырысқан. Сондықтан да, қазіргі тарихи білім антик тарихшылары мен
саясаткерлерінің шығармаларынан пайдаланады. Герадот (б.з.д. V ғ.) скифтер
сарматтар мен басқа орта Азияның көптеген тайпалары жөнінде, Кіші Азия
халықтары жөнінде Ксенофонт (б.з.д. 430-350жж) оңтүстік Европа мен Кавказ
халқы жөнінде. Старбон (шамамен б.ғ.д. 63ж.-б.ғ. 20ж.), Кезарь (б.з.д. 100-
44жж) және Тақит (шын. Б.э. 55-120 жыл) германдықтар туралы, шығармаларын
қалдырды. Герадот пен Страбон кейбір варварлық халықтарда ұжымдық меншік
болғанын байқаған. Герадот шетелдіктер ана жағынан тарайды және әйелдер
куйеудің өзі таңдайды, ал сарнат әйелдері жауынгер, тұрмысқа тек жауын
өлтірген соң шығады деп жазады. Бұл дәстүрдің жиынтығы кейін аналық ру
деген атқа ие болады. Осы және басқа факторлардің алғашқы қауымдық екені
антик авторларына гректер мен римдік өздерінің өткен тарихын оқуға
мүмкіндік беретіні жөнінде ойланады.
Антик философтары алғашқы қауымның жалпы бейнесін елестетуде болжам
түрінде өз ойларын білдіреді, Материалист Демокрит (б.э.д. 470-380ж) жер
бетіндегі алғашқы адамдары аң жоқты өмір сүріп, шайылығы шығып, көшіп,
жердің табиғи бай мен және кездейсоқ ағаш шиелістерімен күн көрді деп
жазды. Өмір сүру үшін күрес алдында барлығына үйретті. Демокриттердің
ізбасары ежелгі рим философы және ақын Лукреций кар (б.э.д. жан. 99-55
жас.) Заттардың табиғаты жөнінде (О природе вицей) ежелгі адамдардың
жабайы жағдайдан өтті, киім, үй және т.б. ойлап тапқанына дейінігі
суретінбейнеледі. Ол адамдарды құдай жасағаны мен алтын ғасыр жөніндегі
аңыздарды сынап, адамдар мұқтаждықтан маңызды жаңалықтар ашты дейді. Ол
тарихты материал 3 ғасыр кезең бөлуді: тас, мыс (қола) және темір ұсынды.
Орта ғасырда шіркеу мен схоластика ғылымды басып тастайды. Орта
ғасырдың геграфтар мен хрониктер итбасып (ктноцефалдар) туындысы аңыздарды
шын қабылдады. Ал адамдардың п.б. жөніндегі мәселе библиялық аңызбен
айтылыды. Осы қиын жағдайда жер мен оны қоныстанған адамдар шындығында
білім кеңейе түсті. Осы білімдер кейін алғашқы қауымдықтар зерттейді де
дерек болып халықтарының баяндады. ХІІІғ. Орта Азия халықтары жөнінде
мәлімттер Қытай георрафы Чан-Чунның саяхаттындағы баяндауда сақталды.
Шығысқа сауда байланысын орнатуға шыққан саяхатшылар (Плано Каржеси,
Рубрук, Марко Поло және басқ.) европадағы шығыс халықтарымен таныстығын
кеңейтті. Солардың шінде Хождение за три моря деген шығарма авторы
Тверлік көпес Афанасий Никитинді айтуға болады. Ол шығыс елдеріне (1466-
1472жж.) саяхаттап, Үндістанды 3 жыл тұрған, халықтардың тұрымсын жазып
қалдырды.
Этнографиялық білімдер жинау XV ғ. аяғы 1492 Христофор Колумб Америка
жағалауына, 1497ж. Васко да гама Европадан Үндістанға 1519-1521 жж.
Магеллан жер шарына айнала саяхат жасады.
XVIII ғ. соңына дейін жаңа жерлерді ашу жалғасты. Джейм Кук (1776-
1779жж.) европалықтар үшін Океания халықтарын атады.
XVIII ғ. басында орыс ғылымдары шығыстарына және Сібірдің артық бөлігін
зерттеуде үлкен үлес қосты. 1715 ж. Ресейде ғылыми этногратарының еңбек
Краткое описание о народе остяцком дегенді Гризорий Новищкий жазды.
Француз миссионері – иезуит (Исустың латынша аты 16ғ. бізді жерден). Жозеф
- Франсуа Лафито (1670-1740жж.) ұзақ уақыт прокездер мен гурондар тұрмысын
бақылады. Обыча амкриканских дикарей в сранении с обычами первобытых
времен (1724 ж.) деген еңбек жазды. Ол грокездер мен гурондардың қоғамдық
құрылысы және жабайлардың дәстүрлері антик авторының айтқанын түсінуге
мүмкіндік береді. Лафито өзара ұқсастық даму заңына емес, тарихи туыстыққа
байытты, яғни американ еңбектері ежелгі гректердің туысы деген пікір
айтады.
Георг Форстер (1754-1794жж.) өздерінің капитан Кукпен саяхатында
баласы анти аралының көсемдерінің гомерлік Греция батырмаларына ұқсастығы
бар деседі. Яғни, жердің түрлі нүктесіндегі мәдениеттің ұқсас болуының
мүмкіндігін айтуда салыстыру әдісін қолдаған.
Этногрофтардың фактілерді қолдануымен бірге, ортағасырлық догмалардан
басжару арқылы, тарихи процесті философиялық ұғынужүрді. Олар XVIIIғ.
Ойшылдары Руссо, Дидро, Монтескье, Вольтер, кондрсе және басқалар еді.
Руссо мен Дидро алғ. қоғамды алтын ғасырды, ал өркениетті табиғи
заңдылықтардың бұрмалаған кезі деген баға берді. Басқа өлмесоф ағартушылар
адамзаттық өткеніне, мәдениет пен ойдың үздіксіз прогресі ретінде қарады.
Жан Антуген Кондарсе (1743-1794жж.) Эскиз исторический картичны прогресса
человеческого разума (1794 ж.) деген еңбегінде прогресс-шаруашылықтың
жүйелі даму сатысы ақшыл-тан, балық аулаудан үйге қолға жануарларды үйрету,
одан егіншілікке өту ... оның ойынша прогрестің қозғаушы күші адам ақылы
мен ағартушылық еді.
Шатландия филосфы Адам Фергюсон (1723-1816жж.) Опыт истории гражданского
общества (1768) қазіргі адамдар ағылшы қоғам белгілерін сақтаған дейді.
Фергюсон тарихты 3-ке бөлді. Тағамның варварлық өркениет тағлық пен
варварлық шегі аңшылық пен балық аулаудан егні мен мал шаруашылығына өту,
жеке меншікті жүргізу дейді. өркниет жеке меншіктің заң түрінде орнығып,
бекінуі деп сипаттайды. Ол адамдардың тарихи дамуының бірлігі мен оның
кезеңдері материалистік белгісіне қарай бөлді. Шаруашылықтың формасы мен
меншік формасының дамуы.
Неміс ғылымы Иоганн әкесі Форстер (1728-1798жж.) мен шоғырына айтылған ұлы
Георгрф адамзат 3 сатыдан өтті олар: балалық немесе жабайылық тоғылық
жайғдай, жастық шақ немесе варварлық жағдай жасы толған немесе мәдени,
өнегелі жағдай кезең.
XVIII ғ. соңында адамзат мәдениетінің бірыңғай және пргреситі дамуын
белгілі болды.
ХІХ ғ. І жартысында АҚҚ тарға қызығушылық тез тоқтады. Француз
буржуазиялық революциянан кейін буржуазия буржуазиялық қатынастарды
тұрақтандыруға тырысты.
ХІХ ғ. Европа музейде қазба жұмыстары табылған алғашқыда адамдардың
еңбек құрылғылары т.б. психикалды оларды жіктеу керек болды. Алғаш дат
археологі К.Ю. Томсен (1778-1965жж.) алғашқы ескерткіштерді 3-топқа: тас,
қола, темір ғасырлары деп бөлді.
Дай археологі Й.Я. Варсо (1821-1885жж.). Ол қола ғасырының жерлеу
әдісінің бір бірінен ерекшелігіне көңіл аударды, жерлеу дәстүрі бойынша
жаңа зеттеу әдісін ашты. Варсо Томсен схемасын бекітіп, одан әрі кеңейтті.
Швед ғылымы свен Нильсон (1838-1843 жж.) салыстыру әдісін қолданып және
археологтардың, этнографиялық мәліметтерді салыстырып адамзат дамуындағы
мәдени-тарихи кезеңдерін ұсынды
2. Алғашқы қауымдық қоғамның ыдырау
сатысындағы мәдениет
Адамзат тарихы өзінің әлеуметтік-экономикалық дамуына ұзақ-ұзақ
кезендерге бөлінеді. Ол тас дәуірі, мыс (қола) дәуірі болып үш кезеңге
бөлінеді.
Ежелгі тас дәуірі адамзат тарихындағы ең маңызды кезеңдердің бірі. Бұл
кезең адамның дерден бауырын көтеріп, екі қолдың еңбек әрекетіне бейімделуі
іске асты. Мұның өзі алғашқы адам іспеттес тіршілік иелерінің күнкөріс үшін
тас құралдарын жасауына мүмкіндік берді. Осы құралдардың қалдықтары адамзат
баласының ең ұзаққасозылған тас дәуірінің уақытын шартты түрде белгілеуге
негіз болды. Тас дәуірі үш кезеңнен тұрады. Олар көне тас дәуірі
(палеолит), орта тас дәуірі (мезолит), соңғы тас дәуірі (неолит).[1]
Батыс Еуропаның материалдары негізінде құрылған классикалық схема
бойынша ежелгі палеолит үш дәуірге: дошелль, шелль, ашель болып бөлінеді.
Орта палеолит соңғы ашель, мустье, ал соңғы палеолит ориньяк, солютре және
мадлен болып айырылады.
Соңғы жылдары бұл схемаға кейбір өзгерістер енгізіледі. Бірқатар
авторлардың пікірі бойынша: олар палеолитті екі дәуірге – ежелгі дәуір мен
соңғы дәуірге бөліп, мустье мен соңғы палеолит арасына меже қояды. Көбінесе
Африкада жаңа материалдар негізінде адамзат өміріндегі әуелгі дошелльді
қамтитын ежелгі дәуір бұл күнде олдувэй дәуірі деп аталады. Ол б.ж.б. 2,5
млн. жылдан басталады.
Ежелгі палеолиттің одан кейінгі екі дәуірі – шелль мен ашель 800 мың
жылдан 140 мың жылға дейінгі дәуірді қамтиды. Көптеген зерттеушілер орта
палеолитті (соңғы ашель мен мустьені) біздің заманымыздан бұрынғы 140-40
мың жылдықтарға жатқызады. Соңғы палеолит 40 мың жылдықтан 12 мың жылдыққа
дейінгі уақытқа сәйкес келеді.[2]
Адам қоғамындағы көне, орта және соңғы тас дәуірі. Алғашқы адам
тіршілік иелері мен оның қарапайым шаруашылығының қалыптасу кезеңін
қамтитын ежелгі тас дәуірі өндіргіш күштердің өте төмен деңгейімен
сипатталады. Ол тұстағы адамдардың кәсібінің мәні табиғаттың дайын
өнімдерін пайдаланумен шектелген. Олар өздігінен өсіп тұрған дәндерді,
жеміс-жидектерді теріп жеп, жабайы аңдарды аулап, олардың етімен
қоректенеді. Бұл тұстағы адамдардың өзара қарым-қатынасы олардың теңдігіне,
еңбек бөлінісінің жынысқа, жасқа қарап реттелуіне негізделеді.
Еңбекке бейімі бар, адам тақылеттес ең әуелгі тіршілік иесі ғылымда
презинджантроп деген атпен белгілі. Оның сүйектерінің қалдықтары шығыс
Африкадан табылған. Ғылымда Homo habilis (шебер адам) деп аталып кеткен
ол осыдан 1 миллион 750 мың жыл бұрын өмір сүрген. Оның миының аумағы 652
см3, яғни ертедегі маймылдың миынан әжептәуір көлемді де салмақты болған.
Шебер адамның еңбек құралы малта тастың сындырыл- ған түрлерінің қырлары
пышақ сияқты өткір болып, кесу үшін пайдаланылған.[3]
Адамзаттың дамуындағы тас дәуірінің орта және соңғы кезеңдеріне сәйкес
келетін Homo erectus (түрегелген немесе бойын жазған адам) питекантроп
(маймыл-адам) және синантроп (адам) болып екіге бөлінеді. Оның алғашқысы
мен соңғысының араларында дамудың, жетілудің оң өзгерістері болғанын,
сонымен бірге олардың дамуына сабақтастық барын байқатады.
Бірінші питекантроп 1891 жылы Ява аралында табылды. Питекантроп бұдан
бір миллиондай жыл бұрын өмір сүрген. Ол Homo habilis - пен салыстырғанда
елеулі эволюциялық өзгерістерге ұшырған. Ми көлемі үлкейіп, 959 см3 бас
сүйегі мен жақ сүйектері кішірейген, аяқ пен қолдың пропорциясы
өзгерген.[4]
Homo erectus - тің екінші бір түрі синантроп болды. Синантроп 1927
жылы Чжоу-коу-дян үңгірінен табылды. Одан синантроптың сүйектерімен бірге
әр түрлі формадағы тас құралдар, ошақта көп жатқан тастар және төменгі
антропоген (геологиялық жер қыртысы) тарихындағы ширектік дәуір фаунасы
жануарларының көп сүйектері табылған. Бұдан синантроптар сол кездің өзінде-
ақ от жағуды білген деген қорытынды жасауға болады. Бұл кезде піскен етті,
өсімдікті тамақ ету адамның дамуына, әрине, өзінің игі әсерін тигізбей
қойған жоқ. Б.з.б. 300 мың жыл бұрын Homo erectus қазіргі кезеңдегі адам
түріне, немесе Homo sapienske (ақылды адам) айналды. Ақылды адамның
қалдықтары Еуропада, соның ішінде Германиядағы Неандерталь жотасында
табылған. Сондықтан ол тарихта неандерталь адамы деген атпен белгілі.
Қазақстан жерінде ежелгі адамның қазынды қалдықтары әзірге кездесе
қоймағанына қарамастан олардың мекен еткен аудандарының бірі-Қаратау жотасы
болғаны анықталып отыр. Арыс ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.