Археологиялық қазба деректерді қазу әдістері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Инженерлік гуманитарлық колледж

Реферат
Тақырыбы:
Археологиялық қазба деректерді қазу әдістері

Тексерген: Ернезарова
Ж.Т.
Орындаған: Хамитов Ж.Т.

Орал, 2013 ж.
Мазмұны:

Кіріспе

1. Археологиялық ескерткіштер
2. Археологиялық қазба деректерді қазу әдістері
3. Археологиялық мерзімдеу

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Археологиялық ескерткіштер еліміздің тарихындағы бірнеше өзекті
мәселелердің басын ашуға, сондай-ақ ежелгі және ортағасырлық кезеңдердегі
халқымыздың байлығы мен өркениеті, мәдени мұраларымен толықтырып отырады.
Елімізде көне қала мен қоныс орындары, суару жүйелері мен зират кешендері
сынды ескерткіштер көптеп кездеседі. Олар топографиялық, хронологиялық және
этникалық сипаттары бойынша біркелкі емес, бірақ нақ осы жай олардың
зерттелуінің маңыздылығын арттырып отыр. Алуан түрлі әрі бай мәдени мұра
өркениеті қоғамның түпқазық белгісі ұлттық және мемлекеттік сана сезімінің
ықпалдастырушы құрама бөлігі болып табылады. Археологиялық мәдени мұра осы
жәдігерлердің маңызды бөлігін құрайды. Мәдени мұраның заттай бөлігі
халықтың материалдық түйсігі. Археологиялық мәдени мұра осының негізі
бөлігін құрайды. Ол қорған-қамалдардың қиындылары, жайылып кеткен обалар,
көне тұрақтар, қалалар орыны, зәулім ғимараттар мен ғибадатханалар сынды
археологиялық ескерткіштерді қамтиды. Елімізде қаншама кәсіпқойлар қазып,
зерттеп және мұражайландырылған көне ескерткіштер жиынтығынан өткен
ғасырлар мен халықтардың тұрмысы мен тіршілігі жайлы толық мағлұмат алуға
мүмкіндік беріп отыр.
Бәрімізге мәлім болып отырған өткеннің ескерткіштерін сақтаумен қатар
тарихшының аса маңызды міндеті мен борыштарының бірі – жаңа археологиялық
объектілерді табу, қажет болған жағдайда сақтап қалу жұмыстарын жүргізіп,
арнаулы экспедиция келгенше ескерткіштерді қорғау болып табылады.
Археологиялық ескерткіштердің ғылыми құндылығы олардың сақталу
дәрежесіне, сондай-ақ бұлардың табылу жағдайлары қаншама толық еске алынып,
қалайша тіркеліп жазылғандығына байланысты. Қазу жұмысы аяқталғаннан кейін
олардың документациясы тарихи түп дерекке айналады да, оның ақиқаттығы көп
жағынан археологтың ұқыптылығымен ыждағаттығына байланысты болады.
1. Археологиялық ескерткіштер

Археологиялық ескерткіштер – халықтардың ежелгі тарихына қатысты
материалдық мәдениетінің ескерткіштері. Оған: қалашықтар мен қалалар;
ежелгі қоныстардың қалдықтары; обалар, қабір үстіне орнатылған ескерткіштер
мен салт-дәстүрлік құрылыстар; адамның еңбек қызметін сипаттайтын
ескерткіштер; тасқа және үңгірде қашалған жазулар; табылған жекелеген
қазбалардың орындары жатады.
Археологиялық ескерткіштер Солтүстік Қазақстан облысы ежелгі
тұрғындарының жоғ. палеолит дәуірінен ортағасырлық кезеңге дейінгі өмірі
мен тұрмысын көрсетеді. 100-ден аса нышанға қазба жұмыстары жүргізілді,
нәтижесінде ежелгі адамдардың материалдық және рухани мәдениетін көрсететін
көптеген коллекциялар жиналды. Қола дәуірінің заттық кешендері негізінде
Г.Б. Зданович қола ғасырдың алатын кезеңі мен хронологиясын жасады,
Петровтік мәдениет дербес өз алдына бөліп қаралды (1975). С.Я. Зданович
Солтүстік Қазақстан облысы және көрші облыс материалдары негізінде қола
ғасырдың аяқ шеніндегі Саргарин мәдениетін анықтады. В.Ф. Зайберт неолит
кезеңінің Археологиялық ескерткіштер материалдары бойынша Атбасар
мәдениетіне жататын ескерткіштердің хронологиясын әзірледі, ал энеолит
кезеңінің ескеткіштері Ботай мәдениетімен біріктіріле қарастырылды. А.А.
Плешаков мезолит және неолит дәуірі материалдары бойынша тәжірибе-
трассологиялық әдіспен ежелгі халықтардың шаруашылыққа қолданған кремнийден
жасалған еңбек құралдарын қалпына келтіру ісін жүзеге асырды. М.К.Хабдулина
зерттеген ескерткіштер негізінде номадтардың Ұлы даласы жүйесіндегі ерте
темір ғасыры далалық Есіл өңірінің мәдени-тарихи оқиғаларын айқындап берді.
Облыста сақталған — 171 Археологиялық ескерткіштер ішінен Петропавл қ-нда
бір нышан, Бескөл ауданында — 26, Булаевта — 3, Возвышенскийде — 1,
Жамбылда — 17, Есілде — 50, Мамлютте — 1, Пресновта — 6, Сергеевте — 50,
Аққайыңда — 3, Қызылжарда — 13 нышан бар. А.е. облысы су көзі — Есіл өзені
бойында орналасқан. Мамлют ауданында 7 А.е-тен тек ерте темір ғасырына
жататын жалғыз Мәңгісор ескі моласы ғана сақталған, Мамлюттегі қорғандар
қазылды, ал қалған ескерткіштер жүргізген жұмыстар кезінде бұзылып
тасталған. Мәскеу ауданындағы (қазіргі Шал ақын атынд.) ерте темір ғасырына
жататын Бұлақ ескі қорғаны карьер қазғанда бұзылған. Преснов ауданында ерте
темір ғ. және қола дәуіріне жататын 9 қабір ескерткіштері мен бір қоныс бар
екендігі туралы мәліметтер болды. Қазіргі кезде ерте темір ғасырына жататын
алты қабір орны мен кейбір қорғандар сақталған. Сергеев ауданы ежелгі
тарихтың әр кезеңіне қатысты 74 Археологиялық ескерткіштер бар екендігі
белгілі. Оның 50-і сақталып қалған. Алты нышан ғыл. жұмыстар мақсатында
қазылды, ал қалғандары а.ш. қызметі салдарынан жойылды немесе Сергеев су
қоймасының астында қалды. Сергеев ауданыдағы көптеген ескеркіштерден Солт.
Қазақстанның ежелгі тұрғындарының шаруашылығы мен әлеуметтік мәдени өмірін
білдіретін коллекциялар табылды. Алыпқаш моласының материалдары бойынша
қола дәуірінің алтын әшекейлі киімі қайта қалпына келтірілді. Бұрлық,
Кеңес, Ұлубай және т.б обалар қола дәуірі және ерте темір ғасырындағы
тарихи үдерістерді болжауға мүмкіндік берді. Аққайың ауданыдағы үш археол.
нышан ерте темір ғасыры қорғандары түрінде қабір ескерткіштеріне жатады.
Соколов а-нда табылған Археологиялық ескерткіштер де қызықты материалдар.
Вишневка-І қонысы ерте қола дәуірі бойынша мәліметтер ұсынады, қазіргі
кезде ғылымда Вишнев үлгісіндегі керамика белгілі. Петропавл қ. жерінде әр
дәуірдің 16 Археологиялық ескерткіштер болған, қазіргі кезде соның біреуі
ғана — ерте темір ғасырындағы Ақтау қалашығы ғана сақталған.
2. Археологиялық қазба деректерді қазу әдістері

Әр жақты зерттеулерге, әсіресе табылған археологиялық қалдықтарға
адамзат Шар, Қалба бойын ертеден-ақ мекен еткені анықталды. Қазба деректері
негізінен үш дәуірлерін қамтиды. Ғалымдардын айтуынша, Қалба өңірінде адам
баласы бұдан 40мың жыл бұрын өмір сүріпті. Ертедегі палеолит адамдары тау
үңгірлерін, өзендердің жар-кемелерін паналаған.Жан-жануарлар табиғат
жағдайына, суық ауа райына бейімделіп отырды.Әлділері өмір сүріп, әлсіздері
құрып кетіп табиғат күшінің екшеуіне түсті.Мамонттар табиғат қыспағына
шыдамай,мүлде қырылған. Қола дәуірі біздің заманымызға дейінгі 17-
13ғасырлар арасында болғаны белгілі. Оны ғылымда Андроновск дәуірі деп
атайды. Өйткені, бұл дәуірдің қалдықтары Красноярск өлкесіндегі
Андроновский селосының маңынан табылғанды. Қола заманның археологиялық
қалдықтары Алтайдан табылып, зерттелді және бұлар бұл өңірде көп ұшырасады.
Қола дәуірде Шығыс Қазақстан ежелгі металлургия қазақша рефераттар
орталықтарының бірі болды. Бұл жерде кен қазу құралдары, кетпен кен уатқыш,
қайла, қышадан жасалған бұымдар, кварцтан жасалған тас құралдары, опыруға
арналған қопарғыш және балғалар табылды. Сонымен қатар кен қазғанда марал
мен арқар мүйізі, ірі жануарлардың жауырын сүйегі қолданылған. Өте ерте
кездерде Қалба мен Нарым жоталарындағы кен Қазақша рефераттар орындарынан
ғалымдардың есептеуі бойынша адамдар 1100 тонна қалайы қазып алған. Жалпы
бұл өңірдің кен байлығы ерте заманнан адам баласына белгілі боп, Азиға
екінші жағы Батыс Европаға жеткізіліп тұрған. Нақтылай айтқанда, қола
дәуірінде осы аймақта қорытылған қола, мырыш, қорғасын, алтын, күміс
алыстағы елдерге дейін адамдар әдейілеп келіп, Алтай Қалба кенінсатып алып,
өз еліне апарады.Демек, сол кездің өзінде өлкеде айырбас саудасы
жүргізіліп, жер-жерлермен тығыз байланыстың орнай бастаған кезі. Бұл
дәуірдің екінші бір кезеңі – Қарасуық . Ғалым, археолог, тарихшы М.П.
Грязнов бұл өңірде тұңғыш рет қазба жұмыстарын жүргізген ғылыми жағына
құнды мәдениет мұраларын тапқан еді. Шығыс аймақтың археологиялық
қалдықтарын ұзақ уақыт зерттеген бұрынғы Одақтық Ғылым академиясының
археология институтының ғылыми қызметкері С.С. Черников Қарасуық кезеңінің
қалдықтарын тау жоталарынан, Қызылсу өзенінің бойларынан да кездестірді.
Бұл жерден табылған заттар Андроновск дәуірінде өмір сүрген Чуд тайпалары
қол өнермен айналысқанын дәлелдеп отыр. Қарасуық кезеңінде Чудтер кен
қазып, оларды іске жаратып, түрлі бұйымдар жасаған. Табылған археологиялық
заттар сол кездегі адамдардың қола дәуірінде үшкірленген найза, садақтар
айбалталарды қару еткендігіне көз жеткізеді. Олар тасқа, өздері тұрған
үңгірлердің қабырғаларына өрнек суреттер салып,құнды ескерткіштер қалдырды.
Қызылсу өзенінің саласы Күйелінің оң жақ жағасында мұжылып қираған биік
қара жартастың үстіңгі жақ бетінде үлкендігі кісінің алақанындай, қос
мүйізі жаясына дейін жетіп қайырылған беті күннің шығысына қарап, түрегеліп
тұрған бұғының суреті бар.Бұғының ұзын мүйізі, басы , аяғы, өн бойы,
құйрығын шашағына дейін әдемі келтірген. Оның астыңғы жағында беті шығысқа
қарай бірінін артынан бірі өріп бара жатқан бір топ арқардың және екі
ноқталы аттың тізгінін ұстап тұрған бір кісінің суреті және бар. Осымен
қатар жақсы қашалып салынған, беті батысқа қараған үлкен кесірткенің суреті
бар. Жартастың астыңғы жағы қуыс, шығыс жағы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.