Әр жас топ балалардың суреттеріндегі ертегі бейнелерін үйрету

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Ж.Досмұхамедов атындағы педагогикалық колледжі

РЕФЕРАТ
Тақырыбы:
Әр жас топ балалардың суреттеріндегі ертегі бейнелерін үйрету

Орындаған:
Жетекші:

Орал, 2015ж.

Мазмұны

Кіріспе
1 Бейнелеу іс-әрекетін маңызы мен дамыту мәселесі
2 Бейнелеу оқу іс-әрекеті арқылы балалардың қабілеттерін дамыту
3. Әр топтағы балаларға ертегі бейнелерін салуға үйрету
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе

Қазақстанның бүгінгі күнгі өнер туралы сөз қозғасақ, әдетке айналып
кеткен қазақ бейнелеу өнеріндегі тұрмыстың мазмұндық мәселелері мен
экзистенциалдылыққа тартымдылық тәрізді көріністерінің де жалғасып жатқанын
атап өтпеуге болмайды. Кәсіби өнердің дамуының осы сәті суретшілердің осы
заманғы тұтынушыға жеткізуге ұмтылатын идеялар кешенінің нақты байқалатын
шоғырланушылығымен де сипатталады. Бүгінгі күннің бейнелеу және мүсін өнері
контекстік жағынан аса толықтырылған, кей жағдайда сол себепті қарапайым
көрермен оны түсіне де бермейді. Суретшілер мектебінің қалыптастырылуы
сатысының алдыңғы кезеңдеріндегі тәжірибелері, бүгінгі күні толық
түсінуіміз болашақтың ісі екенін біле отырып, ұлттық өнердің тұтас,
сыйымды, өзіндік сипатқа ие феномен бола отырып, біртұтас түрде жиналатын
сияқты болады. Түрлі түстер, композициялар, фактура немесе пластика
көмегімен, шығу көздері, жылдар бойы шыңдалған, әдеттегі құндылықтар мен
түсінушіліктермен тығыз байланысқан, дүниенің құрылуы туралы ұлттық
түсініктерді өнерде қалыптастыра, бейнелік шығармалар мен мүсіндік
копозицияларда қалпына келтіре отырып, суретшілер небір жиынтыққа, біртұтас
жүйеге, шашырап қалған элементтер мен фрагменттерді жинайды деуге болады.
Осы процесс барысында шығармалардың нысандарымен атқарылатын жұмыстар да
жедел қойылғанын атап өтуіміз керек. Әр алуан түрлі стильдер, тәсілдер,
қолтаңбалар бойынша қызмет атқаратын, сол бағыттарда тамаша туындыларды
дүниеге әкелетін бейнелеушілер мен мүсіншілердің шығармаларында нысан ролін
әсемдік ерекшелік факторының күшеюі немесе күнделікті эстетикалық
критерийді жоққа шығару арқылы қарқындандыру жүзеге асырылуда. Осы процесс
ұлттық менталитетке тығыз байланысты жаңа суретшілер тілін қалыптастырумен
тығыз байланысты болып отыр. Ол өзінің сыртқы стильдік көріністерінде
айтарлықтай шартты, орташалау, рәміздік, метофорлік немесе тіпті ашықтан –
ашық метафизикалық сипатқа ие болды.
Мектеп жасына дейінгі балалардың бейнелеу қабілетінің рөлі, ойлау
процесіне қарағанда маңызды болмаса онан кем емес.
Мектепке дейінгі балалардың бейнелеу қабілетінің жоғары болатындығын
ғалымдар кеңінен қарастырды.
Балабақшада бейнелеу өнерімен шұғылдану болмысты танудың тиімді құралы
болып табылады және сонымен бірге көзбен көріп қабылдау, қиялдау,
кеңістікті елестете білу, есте сақтау, сезім және басқа психикалық
процестердің дамуы мен қалыптасуына жәрдемдеседі.
Бала мектепке келгенде қабылдау, ойлау және есте сақтау қабілеті
жоғары дәрежеде болуы тиіс. Сондықтан балаға мектепке дейін бейнелеу
қабілетін дамыту маңызды. Ол үшін арнаулы дәлелденген, тәжірибе жүзінде
еске асырылған нәтижелі іс-әрекеттер жасалынуда.
Осы жасқа лайықты ойлау, есте сақтау қабілеті мен ақыл-ой және ересек
адамның парасатты қамқорлығынсыз баланың талабы толығымен ашылмай қалуы
мүмкін. Мектепке дейінгі балалық шақта есте сақтау, бейнелеу қабілеті
біршама дербестікке ие болады. Мектепке дейінгі балалардың есте сақтау
қабілетін дамыту баланың ес процесінің қалыптасу өрісіне бір деңгейде
көрініс бермейді, сондықтан да оны белсенді түрде ынталандыра білуіміз
шарт. Мектепке дейінгі балалардың өмір сүру қалпы, оның есте сақтау және
ойлай білу дәрежесімен тығыз байланысты. Сондықтан да есті дамыту – үлкен
өзгеріс есті-бала алдында есте қалдыру, бейнелеу мақсатын қойып, тиісті
тәсілдер қолдануды бастайтын (мысалы, есте қалдыру үшін іс-әрекетті бірнеше
рет қайталайды) арнайы мнемикалық іс-әрекетің болуы дейді. Мектепке дейінгі
балалардың есте сақтау, бейнелеу қабілетіне тән заңдылықтар да қазіргі
таңда зерттелінуде.
1 Бейнелеу іс-әрекетін маңызы мен дамыту мәселесі
Мектеп жасына дейінгі балалардың бейнелеуі дегеніміз – олардың
қиялынан туындаған көріністердің және құлағымен естіп, қолымен ұстаған
нәрселердің және тағы да басқалары осы рецепторлардың бәрін біріктіре
қалдырғанда ғана тиісті мағұлматты есте қалдыруы.
Бүгінгі күнгі өнерде оның алдыңғы қатарлы түрлері бейнелеу мен мүсін
өнерінің арақатынасын анықтау оңай жұмыс болмауы әбден мүмкін.
Қазақстанның ХХ ғасырдағы бейнелеушілік өнері 3-ші мыңжалдыққа парасаттылық
және рухани толысқан түрде аяқ басты. Онда қазақтың көшпенділік
мәдениетінің ежелгі тамырлары мәнін тапқан және түсіндірілген. Сол айтылған
мәдениетке сай негізгі қаланған жалпы адамзаттық құндылықтардың заман
суретшілері дүниежүзі өнеріндегі әдептер және жаңа бағыттар арқылы, ХХ
ғасырдың философия мен мәдениетіндегі ірі ағымдары арқылы өз шығармаларында
ашып көрсетеді. Соның қорытындысы ретінде, инновациялар негізінде бір ғасыр
бұрын пайда болған бүгінгі қазақ өнері рухани ерекшеліктерін жоғалтпау мен
қатар, соған сай қайталанбас пластикалық өнер тілін қалыптастырды. Мүмкін
сол себепті болар, нақты көріністердің сан алуан қырға ие болуымен бірге,
Қазақстан өнері танымал қасиеттерімен де ерекшеленеді. Олар: тұрмыстың
экзистенциалдық мәселелерін қатысты мүдделер; үйлесімділіктің адам мен
табиғаттың бірлесе өмір сүруінің негізі; шығармашылық көзқарастардың кең
ауқымды болуы; ұлттық мәдени әдет-ғұрыптар, мұраларының шектеулілігі;
дүниежүзілік мәдени кеңістікке ерікті түрде енуі. ХХ ғасырдың соңғы
онжылдығындағы және ХХІ ғасырдың басындағы Қазақстандағы бейнелеу өнері мен
мүсіншілігін күнделікті өмірдің табиғатпен үйлесімділігі туралы асықпай
айтылатын әңгіме, адам мен универсумының үздіксіз байланысының философиялық
жалпыламасының көркемсуреттік таңбаға айналуы деп түсінуге болады. Бүгінгі
күн, суретшілерінің шығармаларында жұмбақтық метафоралары және мән мен
толықтырылады және сол арқылы жанданады, адам мәдениетінің ежелгі ғарышын
бүгінгі күндегі адам ой–санасының жаңа ағымдарымен байланыстыратын мәндер
мен мазмұндар пайда болады, суретшінің өмірге деген махаббаты, оны түсінуге
бағытталған мәңгілік ұмтылысы да қайталанбас түрде өмірге қайта келеді.
Классикалық академиялық халықтың көпғасырлық тарихының өзіндік
жылнамасын жасайды және менің ойымша, Қазақстан өнерінде ең маңызды орынға
ие болды. Тарих пен мифологиялық сюжеттер, көшпенділердің өмірінен алынған
фрагменнтер, далалық және таулы пейзаждар генетикалық есті бейнелі түрде
жаңғыртуға, болмыстың мызғымас категорияларын ұғынуға мүмкіндік береді.
Бейнелердің байлығы, олардың мифологиялық мәні, ғасырлар бойы қалыптасқан
дәстүрлер мен салттардың тәжірибесі, дәстүрлі мәдениеттің трансляция
талабына жауап береді және бейнелеу өнер құралдарымен ашып беруге
мүмкіндіктер береді.
Ал осы үлкен өнерге балаларды қалай баулимыз?
Әрине балабақшадан басталады. Балабақшада бейнелеу өнерімен шұғылдану
болмысты танудың тиімді құралы болып табылады және сонымен бірге көзбен
көріп қабылдау, қиялдау, кеңістікті елестете білу, есте сақтау, сезім және
басқа психикалық процестердің дамуы мен қалыптасуына жәрдемдеседі.
Бейнелеу іс-әрекетінде мектеп жасына дейінгі балалар бірқатар
графикалық және кескіндемелік білім мен дағдыларды меңгеріп, қоршаған
дүниедегі заттар мен құбылыстарды талдауға үйренеді.
Сурет салу, мүсін жасау, конструкциялау сабақтарында жеке басының
табандылық, мақсаттылық, ұқыптылық, еңбексүйгіштік сияқты қасиеттері
қалыптасады.
Бейнелеу өнерімен шұғылдану мектеп жасына дейінгі балалардың тілінің
дамуына, олардың сөздік қорының байи түсуіне жәрдемдеседі. Педагог
үйретудің негізгі әдістерінің бірі ретінде сөзді пайдаланады: сабақтың
тақырыбын хабарлайды, тапсырманың орындалу ретін әңгімелеп береді.
Тәрбиешінің айқын, әсерлі сөзі балаға бейнелеу процесін терең ой елегінен
өткізуге көмектеседі.
2 Бейнелеу оқу іс-әрекеті арқылы балалардың
қабілеттерін дамыту
Бейнелеу іс - әрекетін қамтамасыз ететін және осы іс - әрекет фонын
құрайтын қасиеттер белгілі бір эмоциялық көңіл – күй болып табылады.
Оқыту жүйесін жасаған кезде бейнелеу және құрастыру әрекеті
құрылымының осы ерекшеліктерін ескерген жөн.
Оқыту мен тәрбиелеудің арақатынасы жөніндегі мәселе одан бергі уақытта
да, өз өзектілігін жойған жоқ. Оны психология ғылымының көрнекті
өкілдерінің бірі Л.С.Выготскийде зерттей отырып, оқыту мен дамудың
арақатынасы мәселесін шешудің өзіндік тәсілдерін ұсынды:
- Оқыту мен даму бір-біріне тәуелсіз екі түрлі процесс;
- Оқыту кемелденуге негізделеді, оқыту мен даму процесінде пайда
болатын мүмкіндіктері пайдаланады;
- Оқыту мен даму екі түрлі салыстырмалы процесс;
- Оқыту дамудан кейін жүріп отыруы мүмкін, сонымен қатар дамуды алға
жылжыта отырып, оның алдында болуы да мүмкін.
Баланы оқыту мен дамытудың арақатынасы мәселесінің шешімін түрлі
зерттеушілер әр түрлі тәсілдермен іздестіреді:
- Д.Б.Эльконин мен В.В.Давыдов оқытудың мазмұнының өзгерісін
іздестіру керек деп есептеді;
- Н.А.Меченская, Д.И.Богоявленская, Е.А.Кабанова-Миллер білімді,
іскерлікті және дағдыны меңгеру тиімділігі ақыл-ой іс-әрекеттерінің
тәсілдерін жетілдірудің көмегімен арттыруға болады деп дәлелдеді;
- Б.Г.Ананьев, А.А.Люблинская оқытудың түрлі әдістерінің арттыру
жағдайын зерттеуге мән береді;
- Л.В.Занков оқытудың дамытушылық әдістеріне ең бірінші, оқыту
процесінің өзін жетілдіру арқылы қол жеткізуге болады деп тұжырымдайды;
- П.Я.Гальперин, Н.Ф.Талызина баланың ой-өрісінің дамуына ақыл-ой
әрекеттерінің кезеңі қалыптастырудың әсерін зерттеді.
И.И.Подласый дамыту ұғымына ғылыми педагогикалық тұрғыдан түсінік
береді. Дамыту –дейді ол- адам ағсасының сандық және сапалық өзгеріс
үрдісі, оның нәтижесі. Ол адам ағзасындағы үнемі болатын өзгерістер, ол бір
жағдайдан екінші жағдайға, қарапайымнан күрделіге, төменнен жоғарыға қарай
жүреді. Ал егерде нені дамыту керек? деген сұраққа жауап іздестірсек,
одан мынаны көруге болады:
Л.С.Выготскийдің пікірінше алғашқыда оқытудың тиімділігі алынған
білімнің көлемінен, сапасымен өлшенсе, соңында білімнің тиімділігі
деңгейімен, психикалық іс-әрекеттің негізгі түрлерінің қаншалықты
дамығандығымен өлшенеді. Іс-әрекеттің жекелеген түрін ойдағыдай, әрі
нәтижелі етіп орындаудан көрінетін ерекшелікті – қабілет деп атайды.
Қабілеттің негізгі түрінің бірі- жалпы күрделі қабілет. Жалпы күрделі
қабілет-білім беру үрдісінде қалыптасқан жеке тұлғаның интеллектуалдық
ұйымдастырылуы.
Баланың қабілеттерін дамыту мәселесі өзінің тамырын адамзат тарихының
тереңінен алады. Бүкіл бір халықтың ұстазы Абай өзінің 43-ші қара
сөзінде бала өмірге келгендегі қабілеттері әрі қарай дамытуды, шыңдауды
қажет ететін, сонда ғана олар пайдаға асатынын жазған. Ал назардан тыс
қалған қабілеттер бара-бара жойылып, жоқ болатынын айтқан.
Бар өмірін ағарту, тәлім-тәрбие арқауы деп ойлаған үлкен жүректі
ұстаз Ы.Алтынсарин арнайы психологиялық еңбектер жазбаса да, алуан түрлі,
сандарлы ойға толы шығармаларында адамның тағдыры туысынан
белгіленбейтіндігін, адамдық қасиеттердің, қабілеттердің қалыптасатын жері-
өмір талқысы, әрекет ету екенін ескертеді.
3. Әр топтағы балаларға ертегі бейнелерін салуға үйрету

Бейнелеу өнері адамның дамуын өте бай мүмкіндік туғызады. Бұл істе
әсіресе сурет салудың орны ерекше. Сурет салу заттардың формасын талдауға
және оны ұқыпты бақылауға үйретеді, дүннені тануға жәрдемдеседі, ойлауға
және эстетикалық дамуға көмектеседі. Сурет өнері көру есін, кеңістікті
ойлауды дамытып, образды елестету қабілетін арттырады. Ол нақты есептеуге,
табиғат әсемдігін тануға үйретеді, ойлау мен сезу икемділігін арттырады.
Бейнелеу өнерінің өздерінің оқу-тәрбие жұмыстары бойынша да,
түрлеріне байланысты да әр түрлі болып келеді. Өнер туралы әңгімеде балалар
жай суреттер және қолданбалы өнер шығармаларымен танысады.
Мектепке дейінгі бейнелеу өнері теориясы философия, мен эстетикаға,
педагогика мен психологияға, және бейнелеу өнерінің теориясы мен
практикасына сүйенеді. Бүл жалпы білім беру мен тәрбиенің мақсаттары мен
міндеттерінің орындалуын әдістемесінің ғыыми негізделуін қамтамасыз етеді.
Кейде бейнелеу өнерін ықылас тәрбие мен шығармашылық қабілеттерді
дамытуға аударылып, білім мен оқыту екінші кезекке шығарылады. Тәрбені
оқытудан бөліп қарауға болмайды. Кейбіреулер суретшілерді дайындамайды
сондықтан, көркемдік білім беру қажет емес деп ойлайды.
Бейнелеу өнерін үйретудің мақсаттарының бірі көркемдік білім мен
қатар эстетикалық тәрбие беру. Эстетикалық тәрбие-өмірдегі, табиғаттағы,
өнердегі, ғылымдағы және қоғамдағы әсемдікті балалардың қабылдауын
тәрбиелеу. Эстетикалық тәрбие – бұл адамды тек қана өнерге тарту емес,
өмірдегі әсемдіктің барлық түрлері мен формаларына тарту болып табылады.
Эстетикалық тәрбиенің мәні, әрбір адамның қызықты әдемі өмір сүруі, әсемдік
қандай түрде кездесетіндігін түсініп, көре білуге үйренуі.
Эстетикалық тәрбие адамның шығармашылық қызметіндегі рөлі ете
ауқымды. Өмірге деген эстетикалық қатынас адамға жігер беретін алғашқы
негіз болып, еңбектің рухани қанағатқа жеткізетін қуаныш көзіне айналуына
ықпал етеді.
Эстетикалық тәрбие үдерісінде адамның эстетикалық көзқарасы, сезімі,
талғамы және идеалы қалыптасады. Әсемдіктің барлық қыр сырын түсіну мен
сүйе білу әр бір адамға рухани байлығы үшін ғана емес, еңбекте де жаңа
жетістекке жету үшін қажет. Ол қандай мамандық иесі болмасын ол әсемдіктің
нәзіктігін түсіне де, көре де білуі тиіс.
Баланы белсенді өмірге дайындау жан -жақты білім және тәрбиемен қатар
оның жеке қабілеттерін дамыту әсемдік заңдылықтары арқылы өмір сүріп,
жаңаны жасауға үйренуін көздейді.
Балалардың әсемдікке деген талғамдарын ояту үшін бейнелеу өнері
пәнінің мұғалімі балалардың назарын өмірдегі сүлулыққа аударып, оларды
байқауға, сезуге, қабылдауға, сүйене білуге, қуана білуге үйретуі тиіс.
Әсемдік талғам адамның туғанан пайда болатын қасиеті емес, ол дамиды.
Оны мектепте дамытатын бейнелеу өнерін үйретуші.
Тәрбиеші балаларға табиғаттағы түстердің реңдерінің формалардың сан
алуандығын көрсетеді. Нұсқасына қарап отырып табиғатты, ағаш жапырақтарын,
гүлдерді салу барысында, зат формасын оқып үйрену кезінде балалар
табиғатқа, олардағы бөяулар мен формалардың алуан түрлігіне онан сайын
қызыға түседі. Сурет салу адамға өмірді жан -жақты көре білуге үйретеді.
Сондықтан өмір шындығын көре білу де өз алдына бір өнер.
Ертегі немесе әңгіменің мазмұны бойынша бөлек-бөлек суреттерді
пайдаланғанда оларды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.