Зоогигиенаның даму тарихы туралы қысқаша мәліметтер

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Зоогигиена пәні және оның мәселелері. Кез келген ұстау әдісінде жануарлар
адам жасаған жағдайларға тәуелді болатыны белгілі (микроклимат, азық
сапасы, азықтандыру тәртібі, орналастыру тығыздығы т.б.). Осы жағдайлардың
жануарлар биологиясына сәйкестігі олардың денсаулығы мен өнімділігіне
әсерін білдіреді.
Ауылшаруашылық малдары гигиенасы негізін жан-жақты білу өндірістің
жалпы деңгейін жоғарылатуға, өндірілетін өнім сапасын жақсартуға, түсінігін
ұлғайтып, өзіндік құнын төмендетуге мүмкіндіктер жасайды. Сонымен,
зоогигиена дегеніміз не?
   Зоогигиена (ветеринарлық гигиена, ауылшаруашылық малдарының гигиенасы)
грекше – zоо – жануар, hygienos – дені сау, деген сөздерінен бастау алатын
ұғым. Гректерде – гигия – денсаулық құдайы.
Зоогигиена – жануарлар денсаулығын нығайту, олардың организмінің табиғи
резистенттілігін, азықтандыру, ұстау, бағып күтудің тиімді әдістерімен
жоғарылату тұрғысындағы ілім.
Қоршаған орта жағдайларының жануарлар организміне әсер етуін зерттеу
негізінде мал шаруашылығы қызметкерлеріне күнделікті жұмыс барысында
көмекші болатын ұсыныстар құрастырылып шығарылады.
Олардың негізгілері – ұстау нормалары мен ережелері, азықтандыру
тәртібі, ферма аумағын таңдау, малшаруашылық құрылыс орындарының сапалығы,
аудан нормалары, микроклимат, қызмет түрлерінің механикаландырылуы,
орналастыру әдістері.
Зоогигиенаның даму тарихы туралы қысқаша мәліметтер
Зоогигиена ғылым ретінде ерте дәуірде туындала бастаған, алайда, бұл
жылдар бойы жинақталған, байқау-бақылауларға негізделген тәжірибелік
машықтанулар ғана еді, бұл жайлы Рим, Греция, Қытай, Үнді мал
шаруашылығының даму тарихы көрнекі мысал бола алады.
   Ерте дәуірдегі және орта ғасырлық өзге елдер ветеринариясы айтарлықтай
жоғары деңгейде болған. Ол клиникалық, індеттанымдық, паталогоанатомиялық
дерек – мәліметтер негізінде өзіндік ауру жіктемесін жасаған, түрлі
аурулардың ағымы мен барысы тұрғысында дұрыс түсінік қалыптастыра алған,
сондай-ақ ауруларды балау, алдын-алу, емдеу тәсілдерін де біліп орындаған.
    1-кестеде Қазан төңкерісіне дейінгі қазақ халық ветеринариясындағы
кейбір жұқпалы мал ауруларының мәні мен атаулары келтірілген. Сол кезде
қалыптасқан қазақ ветеринариясы заңдары төмендегіше болмаған:
1.     Егер мал емші кінәсінен шетінесе, я болмаса оған қандай да бір
зақым келтірілсе, ем жасаушы кінәлі деп танылған.
2.     Егер сатылып алынған малда қандай да бір кінәрат, нақты уақыт
аралығында жаңа иесімен анықталса, ол сатушыға малды қайтаруға құқылы
болған.
3.     Жер иеліктеріне бөтен малдар кіруіне жол берілмеген. Соңғы тармақ
аса қатаң сақталған әр рудың өз жер иеліктері, көшіп-қону бағдары,
жайлау, қыстау, күзеулері болған.
Қандай да бір ру малдары жайлаған аумаққа рұқсатсыз өзге ру малдары
енуіне қатаң тыйым салынған. Бұл індеттік аурулар таралуымен күрес ретінде
аса маңызды жай болып табылған.

1–Кесте. Қазан төңкерісіне дейінгі қазақ халық ветеринариясындағы кейбір
ауру атаулары мен мәні

Орысша Қазақша Ауру мәні
1 2 3
Сибирская язва овецТопалаң, ылаң, ұшпа Ауру аз уақыттық ағымда өтіп,
мал қырылуымен сипатталады.
Топ-түбірі жалпы, тобыр,
үйір; Алан (этимолог),
аландар-тайпа, оның өкілдері
Шыңғыс ханда оққағар болған.
Бұл жерде шартты түрде ауру
жануарларды, алондар
адамдарды қырғандай жояды.
Сибирская язва Секіртпе, жамандат Аурудың ілезде өтетін түрі.
лошадей Жамандат-сөзі-ойықжара, жара,
ісік мағынасын береді.
Клиникалық тұрғыда ауру ісік,
қарын ісінуі түрінде өтеді.
Сибирская язва Қарабез, Ақшелек Сөзбе-сөз мағынасы – қара без
верблюдов жауырын алды бездері ұлғаяды.
Сибирская язва КРС Лаң, талақ, қараталақАлан-сөзінен төркінделеді
(жоғарыда баяндалған).
Талақ-көкбауыр соның ұлғаюы
байқалады).
Сибирская язва Күйдіргі, түйнеме Адамдарда аурудың көршиқан
людей тәрізді түрі, көбіне ұрт
маңында байқалады.
Чума КРС Мәлік, ақбалық Тұяқ тысының түсуі байқалады.
Эмфизематозный Қарасан Артқы аяқ қараюы (саны)
карбункул

Эмфизематозный Үш аяқ Мал үш аяғымен ғана қалады.
карбункул
Повальное Ала өкпе Сөзбе-сөз-шұбар (ала) өкпе.
воспаление легких
Ящур Аусыл, сарып Ауыз қуысы зақымдалғанда
арталы түрі, сілекей ағуы
байқалады. Аяқтары
зақымдалғанда-ақсаңдау
байқалады.
Паратиф телят Қылау -
Колибациллез Ақтышқақ Сөзбе-сөз-ақ түсті нәжіс
Телязиоз Ноғала Көз зақымдалу (ақ түсуі)
Чесотка Қотыр, көнтек, қышымаБарлық малдардың ауруының
жиынды атауы, ағымын
білдіретін түсініктер.
Сап лошадей Қыршаңқы маңқа Мұрыннан бөлінділер ағуы,
шырышты қабаты-
ның зақымдалуы.
Сап лошадей Сар қолқа Сары, қолқа-яғни өкпе
зақымдалуы туралы айтылған
түсінігі.
Контагиозная Қара өкпе Өкпенің қараюы.
плевропневмония
лошадей
Мыт лошадей Сақау шығу делбе, Сөзбе-сөз, мылқау, кісінемес
албыт мал сандалып, шайқалақтап
жүреді.
Случная болезнь Қара қаптал Каптах-бұл жерде жыныс мүшесі
лошадей деген мағынада (қара күпей,
ұма).
Бешенетво Құтыру Құтыру белгілері.
Трипанозомоз Қатпа Мал бірден жүдейді.
верблюдов
Подкожные оводы Оқыра, шоншақ шошала Бөтеле ұшуы кезінде
сәйгел малдар-дың қатты
тынышсыздануы байқалады.
Оспа овец Күл Күл-гүл мағынасы, түсті
дақтар шап маңында байқалады.
Оспа у детей Қарасан Орта ғасырдағы Орта Азиядағы
өлке атауы (қазіргі Хиуа,
Бұхара аумағы), ол жерден
шешекке қарсы адамдарды ету
жұмыстары бастау алған.
Оспа у детей Шешек Қызыл дақтар.
Ценуроз Тентек, айналма, Қой мақсатсыз, дөңгеленген
миқұрт қимылдар жасап айналады.
Сөзбе-сөз мидағы ісік,
көпіршік.
Инфекционная Жыбырлауық Мал үнемі, қатты
энтеротоксимия овец тынышсызданады.
Брадзот Ақтопалаң Сөзбе-сөз қой қырылуы (үрдей
түсетін жүдеп-жадау).
Пироплазмоз Салма Кебу (үдей түсетін
гемоспоридиозы жүдеп-жадау).
Некробациллез овец Бақай құрт Аяқ зақымдалуы.
Эстроз Пысқырық Түшкіріп-пысқыру белгілері
байқалады.
Эхинококкоз Беріш, бершімен Бауыр қатаюы, бауыр қабының
әктенуі.
Фасциолез, Бауыр құрт Қазақ-малшы қауымы арасында
дикроцелиоз құрт сөзі-паразиттің барлық
даму кезеңдерін білдірген,
жәндіктердің балаң құрттары
да осы түсінікке енген. Бұл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.