Бүлдірген дақылын өсіру технологиясы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе
І.ОҚО Созақ ауданының Климаттық
жағдайына сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
ІІ.Бүлдірген
дақылын
өсіру технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
ІІІ.Бүлдірген дақылының нематодалары,кенелері кеміргіштері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
ІІІ.1 Нематодалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
ІІІ.2 Кенелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
ІІІ.3 Кеміргіштер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 7
ІІІ.4 Күрес шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..23

Кіріспе
Ауыл шаруашылығы зиянкестері -- қолдан өсірілетін өсімдіктерді зақымдайтын не мүлдем құртып жіберетін жәндіктер мен жануарлар. Оларға омыртқасыз жануарлардан жұмыр құрттар, өсімдік қоректі кенелер, жәндіктер, жалаңаш шырындар және ұлулар, ал омыртқалы жануарлардан -- құстар мен сүт қоректілердің кейбір түрлері (кеміргіштер) жатады. Зиянды жәндіктер мен кенелер қоректік заттарына байланысты монофагтар, олигофагтар және полифагтар болып 3 топқа бөлінеді. Монофагтар өсімдіктердің бір ғана түрімен немесе бір-біріне ұқсас бірнеше түрлерімен (бұршақтың дәнек қоңызы, таңқурай кенесі), олигофагтар өсімдіктердің бір тұқымдасына жататын көптеген түрлерімен (орамжапырақ тұқымдасының бүрге қоныздары мен қандалалары, түйнек бізтұмсықтары, дәннің сұр көбелегі), полифагтар өсімдіктердің көптеген түрлерімен (шегірткелер, шыртылдақ қоңыздар, күздік көбелек) коректенетінеді. Жәндіктер өсімдіктің ұлпасын, жапырақтарын, тамырын, жемістерін кеміріп немесе сорып бүлдіреді. Зақымдалған өсімдіктердің зат алмасу процесі өзгереді, өсуі, қор жинауы тежеледі немесе солып қалады. Көптеген зиянкес жәндіктер өсімдік ауруларын таратады. Кенелер ауыл шаруашылығы дақылдарын сорып зақымдайды және қоймаларда астық, дән, ұн, кепкен жеміс, көкөніс өнімдерімен қоректенеді. Кенелердің кейбір түрлері індет таратады. Жұмыр құрттар, негізінен өсімдіктердің тамырымен қоректенеді. Солардың ішінде бүлдірген, қызылша, картоп нематодасы көп зиян келтіреді. Зиянкес кеміргіштер Қазақстанда өте көп таралған. Олар астық дақылдарын, көкөністер мен жеміс-жидектерді зақымдайды, қоймада сақталатын азық-түлік қорына шығын келтіреді, сондай-ақ жұқпалы аурулар таратады. Ауыл шаруашылығы өнімдері шығынының 20%-ы зиянкес кеміргіштер кесірінен болады. Ауыл шаруашылығы ззиянкестерімен күресу мәдени өсімдіктердің зиянкестерге төзімді сорттарын шығару, ауыспалы егісті қолдану, зиянкестерге қарсы биологиялық тәсілдерді (трихограмма, афелинус т.б.), микробиологиялық препараттарды, химиялық заттарды (акарицидтер, инсектицидтер, зооцидтер т.б.) қолдану арқылы жүргізіледі

І.ОҚО Созақ ауданының Климаттық
жағдайына сипаттама
Климаттық жағдайы
Оңтүстік Қазақстан облысының жер бедері негізінен жазық (орташа биіктігі 200 - 500 м). Солтүстігінде тасты-сазды Бетпақдала шөлінің оңтүстік-батысы, Ащыкөл ойысы, Тоғызкентау жоны, Шу өзенінің төменгі ағысы және Мойынқұм құмды алқабының батыс бөлігі орналасқан. Облыстың орталық бөлігін Қаратау жотасы солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай екіге бөліп жатыр. Оның ең биік жері - Бессаз (Мыңжылқы) тауы (2176 м). Қаратаудың оңтүстік-шығысында Боралдай (1400 - 1600 м) жотасы орналасқан. Облыс жерінің оңтүстік-шығысын Батыс Тянь-Шанның сілемдері (Өгем жотасы), Қаржантау (2800 - 2900 м), Қазығұрт тауы (1700 м), Талас Алатауының батыс сілемдері - Кіші Ақсу (2577 м), Алатау (3137 м) таулары қамтиды. Облыстың ең биік жері - Сайрам шыңы (4299 м). Оңтүстік-батысында Қызылқұм құмы, Қарақтау тауы (388 м), оңтүстігінде Шардара даласы, Ызақұдық құмы, Қауынбай молда (321 м), Белтау (592 м) жоталары, қиыр оңтүстігін Мырзашөл алып жатыр.
Геологиясы мен кен байлықтары
Облыс жерінің көпшілік бөлігі Тұран[ плитасының құрамына кіреді. Геологиялық құрылымы негізінен кембрийлік, девондық, тас көмірлік жыныстардан (тақтатас, құмтас, әктас), таулы бөлігі төменгі палеозойлық жыныстардан (құмтас, гранит, конгломерат, жоталар аралығындағы ойыстар девонның қызыл түсті шөгінділеріне толған) түзілген. Жер қойнауынан полиметалл, қоңыр көмір, темір, уран кентастары, фосфорит, вермикулит, тальк, барит, гипс, отқа төзімді саз, әктас, гранит, мәрмәр, кварц, т.б. кен байлықтары барланған. Қаратауда Ащысай, Мырғалымсай, Байжансай қорғасын-мырыш кеніштері 20 ғасырдың 40- 40-жылдарынан жұмыс істейді. Республикада уран кентастарының қоры жағынан бірінші орын, фосфорит және темір кентасының қоры жағынан үшінші орын алады.
Облыстың климаты континенттік. Қысы қысқа, жұмсақ, қар жамылғысы жұқа, тұрақсыз. Қаңтар айының жылдық орташа температурасы солтүстігінде - 7 - 9°С, оңт-нде - 2 - 4°С. Жазы ұзақ, ыстық, қуаң және аңызақты. Шілде айының жылдық орташа температурасы 25 - 29°С. Шөлді аймағында жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 100 - 150 мм, тау алдында 300 - 500 мм, биік таулы бөлігінде 800 мм.
Гидрографиясы.Өзендері облыс аумағында біркелкі таралмаған. Оңтүстік Қазақстан облысы жерінің оңтүстігінен солтүстік-батысына қарай Сырдария өзені ағып өтеді. Сырдарияға Арыс (378 км), Келес (241 км), Құркелес (98 км) өзендері құяды. Халқы тығыз орналасқан оңтүстік-шығысында Арыс өзенінің салалары: Бадам, Сайрамсу, Ақсу, Жабағылы, Машат, Дауылбаба, Боралдай өзендерінің шаруашылық маңызы зор. Қаратау жотасынан басталатын Бөген, Шаян, Арыстанды, Шылбыр, Байылдыр, Көксарай, т.б. өзендер облыс орталығын сумен қамтамасыз етеді. Шу өз-нің төм. ағысында суы аз, тек көктемде қар еріген кезде ғана суы молайып, Созақ ауданының шаруашылықтарын суландырады. Шардара (ауд. 400 км², су көлемі 5200 млн. м3), Бөген (су көлемі 377 млн. м3), Бадам (су көлемі 61,5 млн. м3), т.б. бөгендер салынған. Арыс өзенінен Арыс - Түркістан, Өзбекстан жеріндегі Сырдариядан Достық (бұрынғы Киров атындағы), Шардара ауданында Қызылқұм магистралды каналдары тартылған. Облыс көлдері негізінен таяз және тұзды, көктемде суға толып, жазда құрғап, сорға айналады. Қрі көлдері: Ақжайқын (48,2 км²), Қызылкөл (17,5 км²), одан басқа Қалдыкөл, Шүйнеккөл, Тұздықдүме, т.б. ұсақ көлдер бар. Жер асты суының қоры мол.
Топырағы, өсімдік және жануарлар дүниесі.Облыстың жазық бөлігінде топырақ жамылғысын сұр, сортаңды сұр, бозғылт сұр, құмды, құмдақты топырақ құрайды. Тау етегінде шалғындық, таудың қызыл қоңыр топырағы таралған. Негізінен шөл белдеміне тән өсімдік жамылғысы қалыптасқан. Сексеуіл, жүзгін, жусан, күйреуік, бұйырғын, ши, жантақ, еркекшөп; Сырдария, Шу өзенінің аңғарларында жиде, жыңғыл, тал; тау етегінде бетегелі-жусанды дала, тауларында жеміс ағаштары, арша, альпілік шалғын өседі. Жануарлардан қасқыр, түлкі, қоян, қарсақ, елік, арқар, таутеке, жабайы шошқа, қоңыр аю, барыс, сусар, борсық, шөлді аймақтарда бауырымен жорғалаушылардың түрлері тіршілік етеді. Құстардан ұлар, кекілік, бүркіт, шіл, торғайдың көптеген түрлері мекендейді. Табиғи өсімдіктерді, жануарлар дүниесін сақтап қалу үшін Төле би, Түлкібас аудандары аумағында мемлекеттік Ақсу - Жабағылы қорығы (1926) ұйымдастырылған

ІІ.Бүлдірген дақылын өсіру технологиясы

Бүлдірген (Fragarіa) - раушангүлділер тұқымдасына жататын көп жылдық

шөптесін өсімдік, жидекті дақыл. Бүлдіргеннің Қазақстанда 2 түрі: орман Бүлдіргені (F. verca), жасыл Бүлдірген (F. vіrіdіs) бар. Олар көбінесе таулы аудандарда, ормандардың ашық беткейлерінде және өзендердің бойында өседі. Бүлдіргеннің биіктігі 5 - 25 см, бұтақталған сабағы ұзарған жер асты өркенін құрайды. Тілімденген ұзын сағақты жапырағы үш-үштен топтасады. Гүлі ақ немесе сары, қос жынысты, гүлшоғыры - көпгүлді қалқанша. Жемісі - жидек (қызыл, қызғылт шырынды). Мамырда гүлдеп, маусымда жеміс береді. Жер үсті бөлігі ұзын сағақты жапырақшалардан, гүл сағақтарынан және мұртшалардан тұрады. Қысқа мүйізшелері гүл бүршігімен аяқталады, келесі жылы олардан гүл сағағы өсіп шығады. Бұтағы арқылы көбейеді. Бүлдіргендер бал-шырынды және дәрілік өсімдіктер. Жемісі дәмді, хош иісті, құрамында А, В1, В2, ... В9, РР, К витаминдері, органик. қышқылдар, фосфор, темір,кальций және т.б. пайдалы заттар болады. Бүлдіргеннің зиянкестері: қой бүлдірген ұзынтұмсығы, бүлдірген жұмыр құрттары, бүлдірген кенесі.
Аурулары: ақұнтақ (қалталы саңырауқұлақтардан туындайтын өсімдік ауруы), шірік, т.б. Жемісін жинап алғаннан кейін мұртшаларын қиып, мезгілімен суарып, түбін қопсытып, тыңайтқыштармен қоректендіреді. Қазақстанныңсуғармалы жерлерінде өсетін бірнеше сорттары бар. Олар: Мәншүк, Комсомолка, Фестивальдық, Талисман, Зинга-Занга, Талғарлық, т.б.[1] Бүлдірген - раушан гүлділер тұқымдасына жататын көп жылдық шөптесін өсімдік, жидекті дақыл. Бүлдіргеннің Қазақстанда 2 түрі: орман бүлдіргені, жасыл бүлдірген бар. Олар, көбінесе, таулы аудандарда, ормандардың ашық 225 алаптарында және өзендердің бойында өседі. Бүлдіргеннің биіктігі 5-25 см, бұтақталған сабағы ұзарған жер асты өркенін құрайды. Тілімденген ұзын сағақты жапырағы үш-үштен топтасады. Гүлі ақ немесе сары, кос жынысты, гүлшоғыры -- көп гүлді қалқанша. Мамырда гүлдеп, маусымда қызыл, қызғылт шырынды жеміс береді. Бұтағы арқыны көбейеді. Бүлдіргендер балшырынды және дәрілік өсімдіктер. Жемісі дөмді, хош иісті, құрамында А, Вр В2,...В9, РР, К витаминдері, органик, қышқылдар, фосфор, темір, кальций және т.б. пайдалы заттар болады. Жемісін жинап алғаннан кейін мұртшаларын қиып, мезгілімен суарып, түбін қопсытып, тыңайтқыштармен қоректендіреді. Жетісу өңірінің суармалы жерлерінде "Мәншүк", "Комсомолка", "Фестивальдік", "Талғарлық", т.б. сорттары өседі

ІІІ.Бүлдірген дақылының нематодалары,кенелері кеміргіштері
Бүлдірген нематодалары
Бүлдірген сабақ нематодасы.Ditylenchus dipsaci Kuhn.

Бұл түр фитонематодалардың тиленхид тұқымдасына жатады.Қазақстанда кең таралған.
Дене қүрылысы картоп және пияз бен с сарымсақтың сабақ нематодасына ұқсас. Нематода бүлдірген өсімдігінің өзекшесінде,кейде жапырағында ,қыстайды.
Бұл нематода өсімдіктің жақсы өсетңн жер бетіндегі бөліктерінде көбейеді.Өнім пісетін мерзімде фитогельминттер өсңмдіктің гүл сабағында көп жиналып ал жемісінде аз кездеседі қатты залалданған өсімдікте 17мыңға дейін нематода жинақталады.
Көктемде фитогельминттер популяцисы өсе бастайды,ал бүлдірген гүлдеген және оның өнімі піскен мерзімде олардың саны шегіне етеді.Кейін нематода саны азайып,күзде жаңбыр молайған мезгілде қайта көбейеді.Нематоданың өсіп - өніп,дамуы үшін қолайлы температура 15-24⁰С.
Әртүрлі даму кезеңдегі фитогельменттер өсіидік тканінде қыстап шығады,бірақ көктемде тек IV жастағы дернәсілдері тірі қалады.
Бүлдіргеннің сабақ нематодасы мекендеген өсімдіктердің өсуі бәсеңдеп,әлсірейді,сабағында,дапыра қ сағағында және жүйкелерінде ісік тәрізді қабынған бұлтықтар пайда болады.Жапырақ сағағы мен гүлсидамы қысқа және бұралып өседі,жапырақ тақтасы кеңірдектеніп,оның эпидермісі жарылады.Нематода мекендеген жапырақ тканьдері жансызданып,залалданған бөлік күреңденеді.Жапырақ сағағы мен гүлсидамы ісінген бөліктен алғаш морт сынғыш келіп,кейін жұмсарып шірікке айналады.Паразит өсімдіктің залалданған бөлігінде жииналады.Басқа сабақ нематодалары сияқты бұл түрдің көбеюі мен дамуы сыртқы ортаға шықпай,өсімдік тканінде өтеді.
Нематоданың бұл түрі бүлдіргеннің барлық сорттарына қатты зиян келтіреді.Кейбір мәліметтер бойынша ол өсімдіктерді орташа дәрежеде залалдағанда платацияның өнімін 2-3 есе,ал қатты залалдаса -6-7 есе төмендетеді.Бүлдіргеннің сабақ нематодасы басқа да дақылдарға (қызанақ қияр темекі пияз астық және т,б )аса зиянды блып саналады.

Бүлдірген нематодасы. Aphelenchoides fragariae Ritz.-Bos

фитогельминттердиң афеленхойдид тұқымдасына жататын ,кең таралған түрі. Қазақстанда карантинді . Дене құрылысы күріш афеленхойдына ұқсас . Аналық нематоданың ұзындығы 0.65-1, көлденеңі 0.013-0.018 мм Аталықтарының ұзындықтры 0.6-0.18 мм , көлденеңі 0.014-0.018мм
Бұл паразит бүлдіргеннің сабақ нематодасы сияқты бүлдіргенің сабақ нематодасы сияқты бүлдірген өсімдігінің өзекшесінде қыстайды. Өсімдіктің вегетациясы басталуынан жаздың ортасына дейін фитогельминттер саны жаппай өседі . Кейін фитонематодалардың саны төмендейді.Жауынды күндері бүлдірген нематодасы жақсы қозғалады және зияндылығы артады . ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.