А. Түйіртпектердің қасиеті

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Ι. Кіріспе бөлімі.
II.Негізгі бөлімі.
А.Түйіртпектердің қасиеті
В.Түйіртпектердің маңызы.
ΙΙΙ.Қорытынды.
IV.Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Топырақта механикалық элементтер (түйірлер) бытыранды күйінде немесе әр
мүсін мен мөлшердегі біріккен бөлшектер (агрегаттар, кесектер, дән)
түрінде кездеседі. Топырақ массасының агрегатттарға бөлшектену қабілетін
түйіртпелік (структурность), ал агрегаттардың мөлшерін , мүсінін, сапалы
құрамын –топыра(структура) дейді. Құм және құмайт топырақтарда механикалық
элементтер бытыраңқы, ал құмбалшық пен балшық топырақтар түйіртпекті,
түйіртпексіз және шамалы түйіртпекті түрінде кездеседі. Топырақтануда
морфологиялық және агрономиялық түйіртпектілік ажыратылады. Морфологиялық
түйіртпектілік топырақ типтерін сипаттағанда қаралады.
Егіншілік тұрғысынан қарағанда түйіртпектілік топырақтың физикалық
және су-ауа өқбылымына, сайып келгенде, өңдеу жағдайына байланысты
болғандықтан құнарлылық пен өсімдіктер өсіп-өнуіне әсер
тигізеді.Топырақтың агрономиялық қасиеті түйіртпектілікке байланысты екенін
бірінші профессор Костычев атап көрсеткен. В Вильямс пікірінде топырақ
құнарлығын көтеруде түйіртпектіліктің маңызы зор.
Түйіртпек құралу ілімін П. Костычев, К Гедройц, В Дояренко, И. Антипов-
Каратаев , Н. Качинский, Н Саввинов,А. Тюллин, Д. Хан, Э Рассел т.б.
дамытқан. Түйіртпектің сапасы оның мөлшері, қуыстылығы, механикалық
еріктілігі, және суға төзімділігімен анықталады. Агрономиялық ең құнды ірі
агрегаттардың мөлшері 0,25-10мм шамасында, олардың қуыстылығы (45 %)
механикалық беріктілігі және суға төзімдлігі өте жоғары болады.0,25-10мм
мөлшердегі түйіртпектер мен олардың проценті суға төзімді болса, ондай
топырақ түйіртпекті болып саналады.
Түйіртпектің механикалық әсерге беріктілігі және ылғалға төзімділігі
топырақты өңдеу технологиясына байланысты. Егіншілік мәдениеті жоғары
болған жағдайда топырақтың түйіртпектілігі сақталады.

Түйіртпектердің қасиеті

Түйіртпектілік топырақты жөнсіз және ретсіз өңдеп, жыртқанда; суарған
немесе жауын жауған кезде механикалық жолмен (тамшылар күшімен) ыдырап
түйірпексіз күйіне көшеді. Мұндай топырақ ылғалданса лай балшыққа айналып,
кепсе тұтасып қалады.
Бірақ та кез келген түйіртпектер агрономиялық құнды емес. Ең
маңыздылары суға төзімді агрегаттар олардың құрылымы борпылдақ , қуыстары
суды жеңіл сіңіріп оны ұзақ уақыт ұстап және де микроорганизмдер өнуіне
жеңіл келеді. Агрегаттар тығыздалса олардың қуыстығы төмендеп, түтікшелері
жіңішкеріп кетеді де, су бу қозғалысы нашарлап тамырлар мен
микроорганизмдер таратылуына кедергі жасайды. Суға төзімді мұндай тығыз
түйірлердің агрономиялық сапасы төмен.
Түйіртпеліктің агрономиялық бағасы топырақтың қасиеттері мен
режімдеріне яғни физикалық қасиеттеріне, режімдеріне физика ( механикалық
қасиеттеріне байланысты болады. сондай(ақ топырақты жыртқандағы өңдеуге
сыбағалы қарсыласуын, оның қабыршықтануын, эрозияға төзімділігін анықтайды.
Агрономиялық құнды түйіртпектілік топырақта түтікшелі және түтікшесіз
көлемді қуыстардың ара(қатынасы қолайлы, яғни агрегаттар арасында
түтікшесіз, ал агрегаттар ішінде түтікшелі құыстар басым. Түтікшесіз
қуыстар кесектер ішінде де болады. Түйіртпексіз топырақта механикалық
элементтер тығыз жатады да соның салдарынан түтікшелі қуыстар ағады.
Түйіртпекті және түйіртпексіз қуыстар құрылысы топырақтың су (ауа және
құбылымдарына әсерін тигізеді.
Түйіртпекті топырақтар түтікшелі қуыстары арқылы суды жақсы сіңіреді
де, түйіртпектер ішінде тұрақты ұстайды, ал кесектер арасындағы қуыстарға
ауа толады. Ауа кесектер ішіндегі аэрация қуыстарында да болады.
Түйіртпекті топырақта су бетімен ағып кетпейді, дер кезінде оған сіңіп
кетеді және оның түйіртпексіз қуыстары сауды буланудан сақтап қалады.
Сондықтан, түйіртпекті топырақта өсімдіктер мен микроорганизмдер үшін
қолайлы ауа мен су режімдері қалыптасады. Мұндай топырақ далалық ылғалдылық
деңгейіне дейін суланса да ауа мен судың оң арақатынасын жоғалтпайды, және
де, онда тотығу прцессі басым жүреді, сондықтан қоректік режімі де жақсы
қалыптасады. Аэрациясы мен ылғалдануы қолайлы жағдайда, топырақта
микробиологиялық процестерде жақсы жүреді.
Түйіртпексіз топыраққа су баяу сіңеді. Сондықтан оның көп бөлігі жер
бетімен ағып кетеді. Топырақтағы жалпы түтікше тартымды судың тез булануына
көмектеседі. Мұндай топырақ далалық ылғалдылық деңгейіне дейін суланса да
ауа мен судың оң ара қатынасын жоғалтпайды және де онда тотығу прцесі басым
жүреді, сондықтан қоректік режімі де жақсы қалыптасады. Аэрациясы мен
ылғалдануы қолайлы жағдайда топырақта микробиологиялық прцестер де жақсы
жүреді, силикат тотықтары жиналмайды да, фосфоттардың ерімейтін түріне
алмасуын баяулатады.

Топырақ құнарлығының түрлері.
Құнарлылық деп-топырақтың өсімдіктерді өсу мерзімінде қажетті
минералдық қоректік элементтерді, су және ауамен қамтамасыз ету қабілетін
айтады.
Әр тұрлі өсімдіктердің топырақтағы жағдайлармен элементтерге тілегі
бірдей болмаса да, табиғи фотоценоздардың жоғарғы өнімділігі топырақ
қасиеттерінің құбылымдық кешенімен анықтадық. Топырақ құнарлығының жоғарғы
деңгейін қамасыздайтын қасиеттерді мына топтарға біріктіруге болады.
1. Топырақтың физикалык қасиеттер кешені: дәнді немесе уақ кесекті
суға берік тұйітпек, жалпы жоғары ауа алмасу қуыстылық ,жақсы сіңіру және
су қабілеті, Топырақты жеңіл өңдеуге қолайлы физика-механикалық қасиеттер.
2. Топырақты химиялық және физика-химиялық қасиеттер кешені:
Құрамында кальцийлі гуматтар басым қарашіріндінің биіксаны, өсімдіктерге
тиімді азот, фосфор, калийдің биік саны және тиімді кіші-элементтердің
болуы, бейтараптарға жақын ракция,Топыақтың жақсы ауа алмасуын көрсететін
түйіртпелік, Топырақтың жұту кешені басым Са мен қанғаны, онда жұтылған
сутегінің төмен саны, жұтылған натрийдің және жеңіл еритін тұздардың
болмауы.
3. Топырақтың биологиялық қасиеттер кешені: кіші жандылар
белсенділігінің биік деңгейі, басым бактериялық микрофлора, азот тұтатын
кіші жандылардын болуы, биологиялық әрекеттерді үдететін ферменттер
белсенділігі, Топырақтың барлық құрылымын және түйіртпелігін құратын
мезофаунаның болуы.
4.Вегетация кезінде жақсы даму үшін өсімдікті керекті жылу мен
тиімді ылғал қорын құратын топырақтың оңтайлы су-жылу режимі.
Осы аталған қасиеттер тобы топырақтың табиғи құнарлығын
анықтайды.Топырақтың табиғи құнарлығын анықтау туралы тұжырым жасауға
болса, дақылдық өсімдіктер өнімі туралы Топырақтың қор мүмкіншілігі
құнарлығын түжырымдау қиын.
Қорлы (потенциялды ) құнарлылық. Топырақтарды ауыл шаруашылық
өндірісіне тартқанда тиімді (эффективті) түріне өтеді. Адам қоршаған
ортаға, оның құрамындағы топыраққа, шаруашылық әрекет, қоғамдық еңбек
арқылы, ондағы түрлі тәбиғи құбылыстар мен денелерді өз мүддесіне сай қайта
құратынна әсер етеді.
Егіншілік өнімділігін көтеруге тырысып, адам ежелден топырақты
өңдеуге біраз еңбек жұмсаған, оған түрлі тыңайтқыштар берген, мелиорация
(жақсарту тәсілдері) көмегімен көп маңызды қасиеттерін керек бағытта
өзгертуге тырысқан. Сонымен, адамдық қоғам топырақты ауыл шаруашылық
өндірісінің бас құралы сапасында пайдаланып қоймай, жүйелі өңдеу арқылы
қасиеттерін өзгертіп, табиғи топырақты белгілі деңгейде өз еңбегінің
құралына немесе азығына аударып келген. Табиғаттық ғылымдар мен агрономия
дамуына сәйкес өсімдікке топырақ элементтерді тікелей пайдалануға
жарамды ететін құралдар өзгеруіне орай топырақтың құнарлылығы да өзгереді
деген К. Маркс. сондықтан құнарлық топырақтың табиғи сапасы болып
көрінгенімен, ол қазіргі қоғамдық қатынасқа тығыз байланысты Потенциялды
(қорлы), табиғи құнарлық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.