ЕҢБЕК НАРЫҒЫН РЕТТЕУДІҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

М. Қанатұлы, С. Н. Нұрланова

Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің студенті, Семей қ.

Ғылыми жетекші: Омарова А. К.

«Қаржы» кафедрасының оқытушысы.

ЕҢБЕК НАРЫҒЫН РЕТТЕУДІҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Соңғы жылдары Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешенінде нарықтық қатынастарды дамытуға қатысты түбегейлі өзгерістер жүргізілуде. Ауыл шаруашылығы ұйымдарының ұйымдастырушылық-құқықтық формалары өзгеріп, ауыл шаруашылығы өндірушілерінің жаңа түрлері пайда болды. Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың «Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында» атты Қазақстан халқына Жолдауында Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті елу елдің қатарына кіру стратегиясында түпкі өнімдерін экспортқа шығаруға бағдарланған өндірістерді, соның ішінде агроөнеркәсіп кешеніндегі салаларды дамытуға арқа сүйеу керектігі айтылған болатын.

Бүкілдүниежүзілік сауда ұйымына кіру отандық ауыл тауар өндірушілерінің бәсеке қабілеттілігіне айрықша талаптар қояды. Аграрлық өндірісті индустрияландыруға қадам басу жоғары білікті және кәсіпқой мамандарға сұранысты тудырады. Сондықтан білікті ұлттық кадрларды ауыл шаруашылығы мамандықтары бойынша кәсіби жағынан даярлау және қайта даярлау - бүгінгі күннің талабы.

Осындай жағдайда ауыл шаруашылығында еңбек нарығын реттеудің тиімді әлеуметтік-экономикалық, ұйымдастырушылық-инфрақұрылымдық, заңнамалық-құқықтық тетіктерін жетілдіру, ауыл тұрғындарын жұмыспен қамту, әлеуметтік қорғаудың белсенді формасы ретінде жұмыссыздарды кәсіби даярлау мен қайта даярлау негізгі өзекті мәселелердің бірі болып табылады.

Еңбек нарығын реттеу тек жұмыспен қамту аясын ғана емес, сонымен бірге, қоғамның экономикалық жүйесінің барлық элементтерін қамтитын шаралардың күрделі жүйесін білдіреді. Еңбек нарығындағы басты мәселелердің бірі болып саналатын жұмыспен қамту және жұмыссыздықты азайту жөнінде түрлі көзқарастардың болуы бірқатар бағыттар мен мектептердің шығуына әкелді. Нарыққа өтудің бастапқы кезеңдерінде барлық посткеңестік мемлекеттерде «таза капитализмді» орнату тұжырымдамасы үстемдік етсе, қазіргі кезеңде мемлекеттің араласуы, атап айтқанда, жұмыссыздық пен жұмыспен қамту мәселелеріне мемлекеттік реттеудің қажеттілігін мойындайтын тұжырымдар орнығуда.

Ауыл шаруашылығындағы еңбек нарығын реттеуде жұмыссыздар санын анықтаудың дұрыстығы айрықша мәселе. Жұмыссыз деп кімді айту керек деген сұрақ туындайды. Бүгінде барлық елге жуық (оның ішінде Қазақстан да) жұмыссыздар санын анықтауда Халықаралық еңбек ұйымдарының (ХЕҰ) стандарт әдістемесін қолдануда. Жұмыссыздар - өздеріне байланысты емес себептер бойынша табыс әкелетін еңбек қызметімен айналыспайтын, жұмыс іздеп жүрген және еңбек етуге әзір еңбекке жарамды жастағы адамдар.

Еңбек нарығын реттеу еңбекке орналастыру жүйесі арқылы іске асады. Бұл жүйеге жұмыспен қамту қызмет ұйымдарының кең торабы, жұмыс орны туралы мәліметтер банкісі, кәсіби білім алу мен еңбекке орналасуға жәрдемдесетін мемлекеттік бағдарламалар, кәсіпорындардың өз мамандарын кәсіби қайта даярлауды қарастыратын мақсатты бағдарламалары т. б. кіреді.

Тұрғындарды тиімді жұмыспен қамту мемлекеттің қайта бөлу, оқыту, әлеуметтік қолдау мен қорғауы бойынша мақсатты бағытталған іс-әрекетінсіз қамтамасыз етілуі мүмкін емес. Дегенмен, бұл әрекет нарықтық қатынастағы субъектілердің еркін іс-қимылына қайшы келмей, еңбек нарығындағы талаптарға сай болуын қадағалайды.

Еңбек нарығын мемлекеттік реттеу шаралар жүйесінде төмендегідей элементтерді атап көрсетуге болады:

еңбекке деген сұранысты реттеу бойынша шаралар: қоғамдық жұмыстар бағдарламасы, жұмыспен қамтуды субсидиялау, еңбек нарығында қаржылай-несиелей ықпал ету, өзіндік жұмыспен қамтуды қолдау, босаған жұмыс күшін тарта отырып, шағын және орта кәсіпкерлікті дамытуға ықпал жасау;
еңбек ұсынысын реттеу шаралары: еңбек нарығындағы талаптарға сай жұмыс күшін даярлау мен қайта даярлау, біліктілікті көтеру, жұмыскерлердің аумақтық шоғырлануын ұйымдастыруда көмек көрсету, әсіресе, аймақтық еңбек нарығындағы жұмыс күшінің сұранысы мен ұсынысы арасындағы теңсіздікті жою;
жұмыспен қамтудың әлеуметтік кепілдіктерін беру бойынша шаралар: жұмыссыздық бойынша жәрдем ақы төлеу, әлеуметтік материалдық көмек көрсету.

Еңбек нарығын реттеудің негізгі тетіктері: экономикалық, әлеуметтік, ұйымдастырушылық - институтционалдық (инфрақұрылымдық), құқықтық, қаржылық, мотивациялық. Еңбек нарығын реттеудің тетіктері үздіксіз өзара байланыста болады.

Ауыл шаруашылығындағы еңбек нарығын реттеу, басқа салалардағы сияқты, ұлттық деңгейдегі еңбек нарығын реттеумен ұқсас. Аймақтық немесе салалық еңбек нарығында да, Ұлттық еңбек нарығында да реттеудің құралдары мен тетіктері бірдей - құқықтық, қаржылық, экономикалық, әлеуметтік және т. с. с. сипатта болады.

Салалық немесе аймақтық еңбек нарығын реттеу тетіктерінің айырмашылығы осы деңгейдегі тұрған міндеттер мен мақсаттар ерекшелігінде. Республиканың батыс аймағындағы еңбек нарығында шешілетін мәселелер оңтүстік немесе солтүстік аймақтағы еңбек нарығында тұрған міндеттерден ерекшеленеді, ал ауыл шаруашылығындағы мәселелер құрылыс немесе темір жол көлігіндегі мәселелерден өзгеше.

Еңбек нарығындағы қазіргі таңдағы ең маңызды мәселелер - халықты, соның ішінде ауыл тұрғындарын жұмыспен қамту және жұмыссыздықты азайту. Осы мәселелерді шешу үшін, ең алдымен, еңбек нарығын жүйелі түрде талдап, ондағы болып жатқан өзгерістерді бағалап, әрбір аймақтың, облыстың, экономика салалараның өзіндік ерекшеліктерін ескеру қажет.

Қазақстан бойынша ауыл тұрғындары жалпы халықтың 45, 0 пайыздайын құрады. Ауыл жағдайының нашарлауынан, мұндағы қызмет орындарының тапшылығынан, жұмысқа орналасудағы қиыншылықтан аудандардың көпшілігінде жұмыссыздық төмендеді, ал мұның өзі ауылдағы еңбек нарығын әлсіретеді. Осыған байланысты ауылдық жерлердегі еңбекке жарамды жастағы тұрғындарды жұмыспен қамту және оны экономика салаларында, соның ішінде ауыл шаруашылығында пайдалану бүгінгі күннің өзекті мәселесі.

Нарықтық экономиканың дәл қазіргі қалыптасқан жағдайына байланысты пайда болған еңбек мәселелерін шешу үшін еңбек нарығының белсенді жұмыс істеуі үшін қажетті барлық құралдарды іске қосу керек. Олар:

- ауылдық жерлердегі еңбек ресурстарының ұдайы өсу процесінің мониторингісін құру негізінде экономикалық белсенді халық санын, жұмыспен қамтылғандарды, жұмыссыздарды есепке алу жүйесін жетілдіру;

- ауыл шаруашылығында жасырын жұмыспен қамтылғандарды, жасырын жұмыссыздықты, өзіндік жұмыспен қамтылғандарды айқындау, олардың еңбек табысы жөніндегі мәліметтерді анықтай отырып, салық жүйесін жетілдіру;

- ауыл шаруашылығында шағын және орта кәсшкерлікті дамыту негізінде жаңа жұмыс орындарын құру;

- жұмыссыздардың бәсеке қабілеттілігін жоғарылату, яғни ауыл шаруашылығы саласы бойынша мамандарды дайындау және қайта дайындау, кәсіптік бағдар беру жүйелерін жетілдіру;

- жұмыссыздарды жұмыспен қамтудың жаңа икемді түрлеріне ынталандыру қажет.

Ауыл шаруашылығында еңбек нарығын реттеудің тетіктерін жетілдіру Қазақстан Республикасының Агроөнеркәсіптік кешенді тұрақты дамытудың 2006-2010 жылдарға арналған тұжырымдамасында қаралған, сондай-ақ Ауылдық аумақтарды дамытудың 2004-2010 жылдарға арналған бағдарламасында көзделген ауылды сауықтыру, әлеуметтік мәселелерді, оның ішінде ауыл халқын жұмыспен қамту және жұмыссыздық мәселелерін шешуде маңызды іс-шара болып табылады.

Сондықтан облыс деңгейінде ауыл шаруашылығы саласындағы көкейкесті мәселелерінің бірі - жұмыс орындарын құру арқылы ауыл тұрғындарының жұмыспен қамтылуының негізгі бағыттарын айқындау қажеттігі туындайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.