Еңбек нарығы және халықты жұмыспен қамтудың қазіргі жағдайы 5

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

1. Еңбек нарығын реттеудің теориялық әдістемелік негіздері 3
2. Еңбек нарығы және халықты жұмыспен қамтудың қазіргі жағдайы 5
3. Еңбек нарығын реттеу және халықты жұмыспен қамту ды жетілдіру
Жолдары
10
Қоытынды
12

1. ЕҢБЕК НАРЫҒЫН РЕТТЕУДІҢ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ

Еңбек нарығы нарықтық экономиканың бөлінбес бөлігі болып табылады. Ол
жұмыс істейтін басқару күшімен кадр бөлімі, оқу және зерттеу орталықтары,
сонымен қатар әлеуметтік қызмет корпорациялары, мемлекеттік мекемелер,
коммерциялық емес ұйымдар және т.с.с.
Нарықтық экономикаға өту өзіне қажет еңбек нарығы мен жұмыс күшін
еріксіз тартады.
Еңбек нарығы-бұл тауар болып табылатын еңбек ресурстарының нарығы,
олардың тепе-теңдік бағасы мен саны, сұраныс пен ұсыныстың бір-біріне әсер
етуімен анықталады. Кәсіпкерлер мен еңбекке қабілетті адамдар нарық
агенттері, олар еңбек нарығында өзара қатынаста болады. Сондықтан
еңбек нарығы мен ұсыныс тетіктері арқылы экономикалық агенттердің
арасындағы бәсекелестіктің нәтижесінде жұмыспен қамтудың белгілі көлемі
және еңбек төлемі дәрежесі орнайтын экономикалық орта болып табылады.
Еңбек нарығы деп қызмет атқарып жүрген жұмыс күші нарығын
айтамыз. Қазақстанда еңбек нарығы әлі де болса өркениетті елдердегідей
қалыптаса қоймаған.
Бұл елдердің өзінде еңбек нарығы тетіктерінің бір – бірімен үйлесуінде
айтарлықтай айырмашылықтар бар, яғни, еңбек нарығының көп түрлері мен
модельдері болады.
Еңбек нарығының қызмет ету ауқымына байланысты оның екі түрін
ажыратуға болады:
- сыртқы еңбек нарығы (салааралық, макроэкономикалық ұғымдар);
- ішкі еңбек нарығы (сала ішіндегі, микроэкономикалық ұғымдар).
Сыртқы еңбек нарығы дегеніміз жұмыс күшінің облыстық, салааралық
деңгейде жылжуға бейімделген процесстерін, яғни, жұмыс орындарын
еңбеккерлермен фирма
арасында ауыстыру жолымен толтырады. Ішкі еңбек нарығы еңбеккерлердің фирма
ішінде жылжуына бейімделген.
Еңбек нарығы басты үш қызмет атқарады :
1) әлеуметтік қызметте адамдардың табыстары мен жақсы тұрмыс жағдайының
әдеттегідей дәрежесі мен жұмыскерлердің өндірістік қабілетін тиісті
дәрежеде ұдайы өндіруді қамтамасыз ету;
2) экономикалық қызметте еңбекке тиімді түрде тарту, оны бөлу, реттеу
және пайдалану;
3) ынталандыру қызметі бәсекеге қабілеттің күшеюіне, тиімділігі жоғары
еңбекке ынтаның өсуіне, біліктіліктің жоғарылауына, мамандықты ауыстыруға
мүмкіндік тудырады.
Маркстік ілімге қарсы батыс теорияларында Еңбек тауар деп саналады.
Нарықтык экономикада "Еңбек нарығы" термині қолданылып, жұмыс күшіне
Еңбекке кабілетті халыктың белгілі бір тобын жатқызып жүр.
Қазақстандық экономикалық әдебиеттерде зерттеушілердің біреуі
“Еңбек нарығы” терминін қолданса, ал екінші біреулері “жұмыс күшінің
нарығы” терминін қолдануда. Соған байланысты осы екі терминнің біреуін,
яғни “Еңбек нарығы” терминін қолданған дұрыс деп ойлаймын.
Жапониядағы жұмыспен қамтуды басқару. Өмірлік жалдану жүйесінің
мағынасы, жұмысшы нақтылы түрде өмір бойы бір кәсіпорында жұмыс істейді,
бірте-бірте қызмет баспалдағымен көтеріледі. Білім деңгейіне (орта білім
немесе жоғары білімді) байланыссыз жұмысшы карьерасын қарапайым жұмысшыдан
бастайды және бір орында 2-3 жылдан көп отырмайды. Өйткені оның жұмыс
орнында алған білімін жоғалтуға мұрша бермейді. Ал екіншіден, төменнен
бастап, жас маман бірдеңені өзгертуге мүмкіндік алады, басшылардың,
қызметтестердің мойындауына жету, репутациясын орнату.
Швециядағы жұмыспен қамтуты басқару.
Қоғамдағы өмірді ұйымдастырудың Шведтік түрі экономикалық және өмірлік
деңгейді жоғарлату, экологиялық стандартты қамтамасыз етеді. Бұл модель
ерекше технологиялық рента алуды негіздейді, ішкі және әлемдік нарықта
елдің алатын
өнімінің жоғары сапасы мен инновациялығы. Әрине Швеция өте жақсы
әлеуметтік-экономикалық модельді құруды көздейді.
Швецияның тәжірибесі бойынша жұмыссыздыққа жәрдемақы беру іс-шараларына
келесілер жатады:
- кіші және жанұялық кәсіпорынға мемлекеттік субсидиялар мен несилерге
жағдай жасау, яғни бастапқы капитал 10 пайызды ғана құрайды, 70 пайызы
субсидия, 20 пайызы несие, егер кәсіпорын пайда ала алмаса 4 жылға
салықтан босатылады;
- географиялық мобильділік, яғни жұмыс күші тапшылық жерлерге жанұяларды
көшіріп апарады. Оларға үй, жұмыс тауып береді , жағдай жасайды;
- қоғамдық жұмыс, негізінен жастарға , құрылыс, жол, қызмет көрсету, 6
айға дейінгі кепілдеме түрде жалақысы 50-100 пайыз болатын ( сол кәсіптің
орташа жалақысын есептеп ) жұмысқа алу;
- жеке фирмаларға көмек көрсету, жарты жылға дейінгі 50 пайыздық субсидия
беру;
- арнайы техникалық жабдықтау, кәсіпорында мүгедектерге арналған жұмыс
орнын дайындау және кәсіпорын иелеріне жұмысқа алғаны үшін субсидиялар
төлеу және мүгедектердің жалақысына да субсидиядан ақша шамамен қосылады.
Шетелдік тәжірибеде көп уақыт бойына жұмыспен қамту мәселесі қоғамдық
келісімде арнайы енгізілмеген. Бірақ 20 ғасырдың 70-жылдары мұнай
дағдарысына байланысты өзгерген болатын (1973-1979 жылдар). 1980 жылға
дейін жұмыспен қамту бойынша 170 келісім кабылданды. Келісімдерде жұмыс
берушілер жұмыскерлерді бір жыл ішінде немесе бірнеше жыл ішінде босатуға
міндеттеме алады. Мұндай келісімдер белгілі бір жағдайда және берілген
саланың кәсіпорындағы жеткілікті түрде кезекті бағыт ұстанғанда мүмкін
болады.

Еңбек Қолданыстағы Ерекшелігі Ескерту
нарығын үлгісі
реттеу
үлгісі
АмерикалықЖұмысқа алу мен Тұрғындардың Жұмыссыз
үлгі жұмыстан шығу Еңбек кедейлердің
еркіндігі; нарығына көптігі
Фирма деңгейіндекірудің
ұжымдық-келісімдқиындығы
ікті реттеу
Шведтік Жұмыс орындарын Еңбек Еңбек ақы
үлгі құруға, кәсіби нарығына төлеудің
даярлау мен жастардың төмен болуы
қайта даярлауға жұмысқа
көп шығын жұмсауорналасу
қиындығы
Жапондық Өмірлік Бұл жүйе Жастардың
үлгі жалдану жастардың қызмет ету
жүйесінің Еңбек етуіне аясының тар
қолданылуы өз әсерін болуы
тигізуі
ҚазақстандЕңбек нарығын Еңбекке Жас маманды
ық үлгі белсенді түрде орналастыру жұмысқа алу
жүргізу, бойынша жалпыкезінде
жұмыспен қамту қоғамдық мемлекет
саясатын іске жүйенің жұмыстарапынан
асыру істемеуі кәсіпорындарғ
а қолдау
көрсетудің
жоқтығы
Ескету-Шетел тәжірибесіне байланысты автордың
құрастырған үлгісі

Сурет 1-Еңбек нарығын реттеу үлгілері

Осы шетел тәжірибесін қолдана отырып Қазақстанның Еңбек нарығын
реттеу жүйесін жасауға болады. Шетелдің Еңбек нарығына байланысты
тәжірибесін қарастыра отырып Қазақстан өзінің Еңбек нарығын реттеу бойынша
үлгісін құруы қажет.

.
2 ЕҢБЕК НАРЫҒЫ ЖӘНЕ ХАЛЫҚТЫ ЖҰМЫСПЕН ҚАМТУДЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ

Еңбек нарығына сыртқы факторларының әсер етуі әлемдік қоғамдастыққа
Қазақстанның ықпал ету дәрежесіне байланысты және ол ықпал ету
үдерістерінің дамуы мен республиканың Бүкіләлемдік сауда ұйымына (БСҰ)
кіруімен күшейе түседі. Халықаралық Еңбек бөлінісіндегі өзгерістер қазіргі
уақытқа дейін республиканың Еңбек нарығына онша әсер етпейді. Әлемдік
бағалардың шикізат ресурстары коньюнктурасы экономика мен әлеуметтік
саланың дамуына тұрақты әсерін тигізеді.
Қазақстан республикасы Президентінің 2006 жылдың ақпан айындағы
Жолдауында Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің
қатарына кіру стратегиясы қарастырылды. Экономиканың аса маңызды басымды
дамуының бірі бұл – мемлекет Басшысының Жұмыспен қамтуды тұрақтандыру
саясаты ең пәрменді саясаты болған және болып қалады деп анықтаған қазіргі
тұрақты саясат болып табылады. Барлық бағыттар бойынша бізде бағдарламалар
бар, олар қозғалыссыз емес: біз халықаралық тәжірибені енгізіп және жаңа
беталыстарға сәйкес, алға қойған міндеттерге жетуді жалғастыруымыз керек.
Соңғы жылдары әзірленген үкіметтік құжаттар (Қазақстан Республикасында
2000–2002 жылдарға арналған кедейлікпен және жұмыссыздықпен күресу бойынша
мемлекеттік бағдарлама, Қазақстан Республикасында 2003 – 2005 жылдары
кедейлікті азайту бойынша мемлекеттік бағдарлама, Қазақстан
Республикасының 2004–2006 жылдарға арналған әлеуметтік – экономикалық
дамуының индикативті жоспары, 2005–2007 жылдары әлеуметтік реформаларды
әрі қарай тереңдету бағдарламасының жобасы), сондай – ақ басқада
мемлекеттік және салалық бағдарламалар едәуір шараларды көздейді, ал
жалғасып келе жатқан экономикалық өсім, халықтың жұмыспен қамтылу деңгейін
көтеру үшін мүмкіндік құрайды, жұмыссыздықты төмендетеді, адамзат
ресурстарына салынатын инвестицияларды көбейту үшін жағдай туғызады.
Қазіргі уақытта Қазақстанның Еңбек нарығындағы жағдайы халықтың
экономикалық белсенді және белсенді емес көрсеткішін, жұмыспен қамтылуы
және жұмыссыздық көрсеткіштерінің өзгеруімен сипатталады.
Президентіміздің басты мақсаттарының бірі аса дамыған 50 елдердің
қатарына қосылу үшін орта және кіші бизнесті дамыту болып табылады. Бұл
мақсат үшін 10 бизнес-центр және 2 бизнес-инкубатор, 20 бизнес-ассоциациясы
құрылды. Облыстағы компанияларды ішкі нарықта дамытып, көршілес елдердің
іскерлігіне қарап дамытуға тиіспіз. Өз бизнесімізді ерекшелендіріп,
шетелден қызығушылық дамытып оларды өзімізге тартуға тиістіміз. Бұл үшін
бізде басқа мемлекеттермен қарым-қатынас жасау құрылымы бар. Осы бойынша
жоба құрып көздеген мақсатқа жетуге тиістіміз. Тиімді жағында жұмыспен
тіркелгендердің саны көп болуы да мүмкін, ал тиімсіз жағында тіркелген
жұмыссыз халықтың көбісі жұмыспен қамтыла бермейді, яғни олардың белгілі
бір мөлшері ғана жұмыспен қамтамасыз етіледі. жеке меншік болғаннан кейін
жұмыссыз халықтың қамтамасыз етілген бөлігі сол биржа мекемесінің қызмет
көрсеткені үшін белгілі бір мөлшерде ақша сомасын төлейді. Ал экономикалық
тұрғыдан белсенді халық санындағы тіркелген жұмыссыздар үлесі бойынша
жоспарлы 2007 жылды, өткен жылмен салыстырғанда -1,1 мың адамға немесе 61,2
% бойынша жылдан – жылға төмендегенін байқалады.
Облыстың негізгі демографиялық көрсеткіштерін талдайтын болсақ 2002
жылы халық саны 979,5 мың адам болған, 2006 жылы 1009,2 мың адам болып
отыр, яғни 29,7 мың адамға өсіп отыр. Облыс бойынша жұмысқа жарамды жастан
кіші тұрғындар санына келетін болсақ 2002 жылы 309,0 мың адам болса,
2006жыл 303,7 мың адам болған, екі жылдың көрсеткіштерін салыстырсақ 2006
жылы 5,3 мың адамға азайып отыр, ол дегеніміз болашақ жұмысқа жарамды
адамдар санының азаюына өз әсер тигізеді. Еңбекке жарамды тұрғындар саны
2002 жылы 585,7 мың адамды құраса, 2006 жылы 619,1 мың адамды құрап отыр.
Еңбекке жарамдыдан үлкен тұрғындар саны 2002 жылы 84,5 мың адам болса, 2006
жылы 85,8 мың адам, яғни жылдан жылға өсіп отыр. Облыстағы 1000 адамға
шаққандағы туылғандар санын салыстырсақ 2002 жылы 16,91 мың бала болса,
2006 жылы 23,73 мың балаға жетіп, 2002 жылға қарғанда 6,82 мың мың балаға
өскен. Әлеуметтік, демографиялық, экономикалық факторлардың халықтың өсу
динамикасы мен кемуіне ықпалы зор. Қазіргі Нарықтық экономика жағдайында
әлеуметтік қатынастар, сонымен қатар, экономикалық, экологиялық жағдайлар
да белгілі бір дәрежеде халық санына өз әсерін тигізеді.
Кесте 1-Жамбыл облысындағы жұмыссыздық деңгейі, %

РсКөрсеткіштер 2003 2004 2005 2006 2007 Ауытқу
жыл жыл жыл жыл жыл ,
(+,-)
1 Жұмыссыздық
тың деңгейі 11,1 10,2 9,8 9,2 7,7 -3,4
2 Экономикалық
белсенді
халық 1,5 1,6 1,8 2,1 1,7 0,2
санындағы
тіркелген
жұмыссыздар
үлесі
Ескерту- Жамбыл облысы статистика басқармасының
мәліметімен автордың есептеу

1-кестеде жұмыссыздық деңгейіне талдау жасалған. Жұмыссыздықтың деңгейі
2003 жылы 11,1 % болса, ал 2007 жылы 7,7 % - ға жетті. Яғни 2007 жылды,
өткен 2003 жылмен салыстырғанда 3,4 % - ға төмендеді. Ал экономикалық
белсенді халық санындағы тіркелген жұмыссыздар үлесі 2003 жылы 1,5 % ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.