Өндірістік өзіндік құн: түрлері, есептеу әдістері және шығындарға факторлық талдау (Қазгермұнай мысалында)

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

өндірістік өзіндік құн - бұл цехтық шығындар + жалпы зауаттық, өндірістік шығындар.

Өндірістік өзіндік құн - цехтық өзіндік құнмен жалпы өндірістік шығындардың қосындысына тең. Өнімнің толық өзіндік құны өндірістік өзіндік құнмен өнімді өткізуге кеткен шығындар кіреді.

Өнімнің өзіндік құнын қолдану мақсатына қарай бірнеше түрлерге бөлінеді: өнімнің жалпы тауарлы немесе сатылған өнімдердің өзіндік құны, салыстырылатын өнімнің өзіндік құны, өнім бірлігінің өзіндік құны болып және тағы басқалай бөлінеді. Сонымен бірге өнімнің өзндік құнын жоспарлы, болжамды, нақтылы деп бөлінеді.

Жоспарлы өзіндік қүн - бұл қажетті шығындар ғылым мен техника жетістігіне және ұйымдастыру жағдайымен байланысты.

Болжамды өзіндік құн - бұл техникалық экономикалық есептер ескерілуі, қандай жаңалықтар енгізілгенін тағы басқалай ғылыми жетістіктерді ескереді.

Нақтылы өзіндік қүн - бүл барлық өнімге шаққан нақты шығындар және өнім бірлігіне шаққандағы өзіндік құн.

Өндірістік шығындарды есептеу үшін өндірістік шығындар сметасын жасайды, онда шығындар элементтерге бөліп тандайды. Шығынның элементтік классификациясы мынадай шығын элементтеріне бөлінеді:

шикізаттар мен материалдар элементі

Өнім өндірісінің өзіндік құнын талдау

Өнім өндіруге жұмсалған жалпы шығындар деңгейіне талдау

Өнімнің өзіндік құны - бүл кәсіпорынның өнім өндіруге жұмсалған ағымдағы шығындары. Ол ақшалай және натуральды заттай есептеледі.

Өнімнің өзіндік құнына өнім өндіру өндіріс процесінде жұмсалған еңбек құралдары, еңбек заттары және күшінің құндары кіреді. Барлық шығындарды бір өлшемге келтіру үшін оны ақшалай есептейді.

Өнімнің өзіндік құнына шаруашылықтың әлеуметтік шығындары (балалар бақшасы, емхана, жатахана, мектеп, клуб) кірмейді.

Өнімнің өзіндік құнына қосымша қосылатын шығындар:

әлеуметтік сақтандыруға
банк кредитінің пайызы
негізгі капиталды жұмысқа жарамды қалпында ұстауға нететін шығын
айыптар т. б. ескерілмеген өндірістік шығындар
тәуекелділікке, мамандар ұстауға қосымша шығындар.

Нарықтық қатынастарға толық енгенде, өзіндік құнға арендалық төлем, капиталға пайыз, кәсіпкерлек пайданың минималды мөлшері кіруі керек. Ол жағдайда өзіндік құн экономикалық шығындар деп аталады, немесе маркетингтік теория бойынша құн деуге болады. Жалпы алғанда кәсіпкер кепілді табыс табу үшін өзіндік құнды емес, экономикалық шығынды есептеуі керек.

Өнімнің өзіндік құны, тауарға баға тағайындаудың базасы және пайданың болашақ мөлшерін айқындайтын инструмент.

Өнімнің өзіндік құны өндіру сатыларына байланысты: цехтых, фабрика, зауаттық, немесе өндірістік және толық өзіндік құн болып бөленеді.

Өнімнің цехтық өзіндік құны - бұған өндірілетін өнімге цехта учаскелерде бригадаларда шыққан шығындар кіреді. Зауыттық немесе

∑ (VВП _{і ф} х В _{і пл} ) + А _пл = (1763, 0 х 6160, 9) + 14986, 0 = 25847, 66 млн теңге

Ауыспалы шығындардың нақты деңгейімен есептелген шығын соммасы

∑ (VВП _{і ф} х В _{і ф} ) + А _ф = (1763, 0 х 5760) + 14986, 0 = 25140, 88 млн теңге

Сонымен жалпы шығын деңгейінің өзгерісіне әсер етуші факторлар

Өнім көлемінің әсерінен

∆ З = З _ус1 - З _пл = 25454, 1 - 21180, 1 = 4274, 0 млн теңге

2. Өнім құрылымының әсерінен

∆ З = З _ус2 - З _ус = 25847, 66 - 25454, 1 = 393, 56 млн теңге

3. Ауыспалы шығындар әсерінен

∆ З = З _ус2 - З _у = 25140, 88 - 25847, 66 = - 706, 78 млн теңге

4. Тұрақты шығындар әсерінен

∆ З = З _ф - З _ус3 = 28138, 12 - 25140, 88 = 2997, 24 млн теңге

Сонымен жалпы өндірістік шығын соммасының өзгерісі

∆ З _общ = 4274, 0 + 393, 56 + (-706, 78) + 2997, 24 = 6958, 02 млн теңге

Жоғарыдағы 2. 1. 1. кестеде көрсетілгендей «Қазгермұнай» БК-ның өткізілген өнімнің шығындар деңгейі 2004 жылы 28138, 12 млн теңгеге болса 2003 жылы 21180, 1 млн теңгеге тең болып, 6958, 02 млн теңгеге көбейген. Осы көрсеткіштерге сүйене отырып, өндірістік шығын деңгейіне факторлердің әсерін талдау жасаймыз.

Әрбір фактордың әсерін есептеп көрсететін болсақ

1. Өнім көлемінің әсерінен

∆ З = 0, 422 - 0, 205 = 0, 217 теңге

2. Өнім құрылымы әсерінен

∆ З = 0, 62 - 0, 422 = 0, 198 теңге

3. Ауыспалы шығындар үлесі әсерінен

∆ З = 0, 6 - 0, 62 = - 0, 02 теңге

4. Тұрақты шығындар соммасының әсерінен

∆ З = 0, 08 - 0, 60 = -0, 52 теңге

5. Сатылу бағасының әсерінен

∆ З = 0, 58 - 0, 08 = 0, 50 теңге

Жалпы шығын соммасының өзгерісі:

∆ З _общ = 0, 217 + 0, 198 - 0, 02 - 0, 52 +0, 50 = 0, 375 теңге

Сонымен тауарлы өнімнің 1 теңгесіне шаққандағы шығын соммасы 2004 жылға қарағанда 2003 жылы 0, 375 теңгеге өскен.

Себебі өндірілген өнім көлемі көбейгенімен байланысты жұмсалған шығын деңгейі де өсіп отыр.

Мысалы. Тауарлы өнім көлемі 2003 жылы 30093, 8 млн теңгеге тең болса, 2004 жылы 48560, 39 млн теңгеге тең болып, 18466, 59 млн теңгеге көбейген. Керісінше 1 тонна өнімнің өзіндік құны 2004 жылы 2003 жылға карағанда 400, 9 теңгеге кеміген. Осыған байланысты өткізілген өнімнің өзіндік құны кеміп отыр. Сондықтан тауарлы өнімнің 1 теңгесіне шаққандағы шығын көлемінің төмендеуіне әкеліп соғады.

Өнімнің өзіндік құнын төмендету кәсіпорынның негізгі мақсаттарының бірі болып табылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.