Ауыл шаруашылық малдарының аномалиялары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ
Орындаған: Мурзекенова М.
Тексерген: Қорабаев Ж.З.
Тобы: ВС-603

Семей 2017 жыл

Жоспар:
1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім
А. Ауыл шаруашылық малдарының аномалиялары
В. Кариотиптегі сандық құрылымдық мутациялар
С. Малдардың фенотиптік аномалиялары.
3. Қорытынды
4. Пайдаланылған әдебиеттер

382-395бет
1. ҚҰСТАРДЫҢ АНОМАЛИЯСЫ. Құстардың ішінде аномалиялар жақсы зерттелген тауықтар. Халықаралық тізімге летальды ауытқуларға тауықтардың 45 аномалиясы, күрке тауықтың - 6, үйректің- 3 аномалиясы кірген.
Ең жиі кездесетіні тұмсық аномалиясы ( тоты құстың тұмсығы, айқасқан тұмсық). Олардың жиілігі Ульям және басқалардың деректері бойынша 1,1%. Леггорн және ротайланд тауық тұқымдарында инкубация кезінде көп шығын болады. Тұмсық аномалиясы үйректерде жиі кездеседі. Ақ леггорндарды бетаркамп және бентанкамп тұқымдарымен шағылыстырып әрі қарай өз ішінде өсіргенде полидактилия (көп саусақ) аномалиясының пайда болатынын Макс Джиббон және Шейкельферд жазған. Сонымен қатар балапандарда синдактилия және сирағының жүндестілігі байқалған. Бұл синдромның жиілігі 16,8%. Екінші ұрпақта (Ғ2) ауытқуы бар әтешті фенотипті қалыпты тауықтармен шағылыстырғанд жартысы қалыпты, қалғаны аномалиялы, яғни жартылай летальды аутосомалық генмен анықталады, себебі эмбриондық және постэмбриондық кезеңде болатындардың тірлігі өте төмен.
ЖЫЛҚЫЛАРДЫҢ АНОМАЛИЯЛАРЫ. Тұқым қуатын аномалиялардың жылқыларда белгілі 10 түрі халықаралық летальды ауытқулар тізіміне кірген. Оның ішінде қаңқаның - 3, өсіп-өну органдар жүйесінің - 2, бүйрек және бұлщық еттің - 2 аномалиясы кірген. Ішек жүйке жүйесі, көру органдарының әрқайсысынан аномалиялар тізімге кірген.
Жүк таситын жылқылар тұқымында қартаның бітелуі (тесігі жоқ) жиі кездеседі. Мұның тарауы першерон тұқымында Суперб деген айғырдың ұрпақтарында табылған. Остфриз тұқымдас таза қанды жылқылардың құлындарында да бұл аномалияның кездесетіні жазылған. Ауыр жүк таситын тұқымдарда кілегей қабықтың дамымауы белгіленген. ФРГ де ольденбург тұқымының құлындарында ольденбургтік атаксия деп аталатын (гр. атаксия - ретсіздік) бұлщық еттер қимылының үйлеспеушілігі аномалиясы табылған. Кіндік жарығы ең көп тараған аномалиялардың бірі. Ол жеңіл және жүк таситын тұқымдарда кездеседі.
Жылқылдарда басқа да генетикалық немесе генетика- орталық аномалиялар да белгілі. Мысалы АҚШ жылқыларының бірнеше тұқымында ақ теңбілді құлындардың туғаны байқалған. Оларды оверо деп атаған. Оверо типтес жылқыларды шағылыстырғанда құлындарының терісі қызғылт туады. Бұл құлындардың ішек құрылысында, қан түйіршіктерінде жетіспеушіліктер және шанышқақ аурулары кездеседі. Құлындар ерте өледі. Англияда салт мінетін таза қанды жылқының тұқымында қисаңдау ауруы деп аталатын аномалияның генетикалық табиғаты анықталған.
Жылқының сирақтарында кездесетін дерматоздың тұқым қуатыны, сондай-ақ шпат ауруы, құлындарда балдақ аяқ деп аталатын аурулар шабысты, желісті тұқымдарда суреттелген.
ХРОМОСОМАЛЫҚ АНОМАЛИЯЛАРДЫҢ МАЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫНДА ТАРАЛУЫ
Жүргізілген зерттеулерге қарағанда кариотиптегі өзгерістер организмнің әр түрлі қызметін зақымдап, ауру туғызатыны анықталған. Геномдық және хромосомалық мутациялар зиготаның алғашқы күнінен бастап оның морфогенезіне зиянын тигізіп, ұрықтың 90%-нің 2 аптаға дейін өуіне себеп болады. Ата- енесінің хромосома жиынтығының аномалиясынан болады.
Ауыл шаруашылық малдарында бұл мәселе әлі толық зерттелмеген. Бұл мәселе әлі толық зерттелмеген. Дегенмен, қазіргі бар деректердің өзі әр түрде, тұқымда, линиядағ ұяларда жиілігі және типтері әр түрлі хромосомалық аберрациялардың бар екенін көрсетеді. Демек, хромосомалар аберрацияларының пайда болуы генетикалық факторлардан көп тәуелді. Хромосома санының өзгеруі мысалы; полиплоидия шошқалардың бластоцистасында жиі, ірі қара малда сирек кездеседі. Құс эмбриондарында хромосоманың гаплоидты құрамы, ал екі бройлерлік линияда бұл аномалияның жиілігі 4,4% болған. Биелердің бедеулігі көбінде жылқыда кездесетін Х- хромосоманың моносомиясына байланысты. Шошқалар мен ешкілерде интерсексуалдық (қызтекелік) жиі кездеседі, көпшілік жағдайда еркектің жалған гермафродитизмі жыныс хромосомаларының ХХХУ химеризмі шошқаларда шаптан болатын жарықпен қосарлана тұқым қуады. Оларда есеп бойынша 30% эмбриондық өлім хромосомалық аберрациялармен байланысты. Құстарда өлген эмбриондардың 10-11%-і гетероплоидты көрінеді. И. Густафсон (1980) кариотиптегі хромосомалардың сынуы, ажырасуы, полиплоидты клеткалардың құрылуы және қайта құрылулардың генетикалық негізі бар, ал олардың жануар популяцияларына кездесу жиіліктері олардың өсіруіне, селекцияның нәтижесіне байланысты дейді. Осыдан кариотиптегі аномалияның түрін тікелей білу мал дәрігерінің қолындағы қымбат құрал деп санау қажет. Осы құралды қолдана отырып ол аурудың тарамауына, малдың өмірсүргіштігін, ұрықтылығын, өнімділігін арттыру үшін алдын ала күрес жүргізуге даяр болады.
2. КАРИОТИПТЕГІ САНДЫҚ, ҚҰРЫЛЫМДЫҚ МУТАЦИЯЛАР ЖӘНЕ МАЛДАРДЫҢ ФЕНОТИПТІК АНОМАЛИЯЛАРЫ.
Ірі қара мады. Оның кариотипінде 60 хромосома барлығын 1927ж. Краллингер тапқан. Ірі қара малда кариотиптің құрылымдық және сандық аномалияларының әр түрі ашылған, олар ұрықтылығының төмендеуімен эмбриондық өліммен, интерсексуалдықпен, залалды ісіктермен (лейкоз, саркома), туа болатын кемтарлықпен және басқа да генетикалық зат алмасу ауруларымен байланысты.
Қариотиптің сандық аномалиялары (анеуплоидия). Хромосомалардың сандық аномалияларын (анеуплоидия) жаңадан пайда болған мутациялар қатарына жатқызады. Бірақ анеуплоидияда тұқымдық бейімділік барлығы жөнінде зерттеу деректері бар. Мысалы, Герцог, Хен және Олишлегер (1982) 17 хромосома бойынша трисомияның алты оқиғасын (қара малдағы трисомияның жаңа түрі) сипаттағанда, бұзаулардың жалпы жетілмеуі синдромымен (нанизм, қортық) және крипторхизммен үйлесетіндігін, осы аураға, яғни хромосомалардың адырасуына генетикалық бейімділік барлығын көрсетті.
Трисомиясы бар гаметалар моносомия, нуллисомия және полисомиялылар сияқты әдетте ерте эмбриондық даму кезеңінде өлімге әкеп соғады. Олар осы транслокация иелерінде болған спермио немесе оогенездің зақымдануының өнімі болып табылады. Туғаннан кейін сандық өзгерістер ұсақ аутосомалардан және жыныс хромосомаларынан байқалады.
Полиплоидия. Хромосомалар жиынтығының еселі көбеюі сомалық та, жыныс клеткаларында өрнекті түрде де кездеседі, яғни клетканың аномалиялы жиынтығы бар белгілі бір бөлігі секілді. Полиплоидтық эмбриондар қара малда да, басқа малдарда да (құстан басқа), онтогенездің ерте кезеңінде толық (100) өліп кетеді. Полиплоидтар құнажындардың бластоицисталарынан ұрықтанғаннан кейні 12-16 күні сойғанда табылған. И. Л. Гольдман және басқалары ССРО- да лейкозбен ауыратын ірі қара малда полиплоидияның көбейгенін жазады. Мұндай нәтижелерді шет мемлекеттен де хабарлайды. Болгария ғалымдары полиплоидия дәрежесі жоғары малдардың есейгенде лейкозға шалдығатынын көрсетеді. Ғалымдардың пікірі бойынша кариотиптің тұрақтылығына қарап жұп таңдау арқылы ірі қара малда лейкозға қарсы күресуге болатын сияқты. К.Г. Исакова, В.И. Евсиков, Д.К. Беляевтардың (1976) қара күзендермен жүргізілген жұмыстары көңіл аударды. Олардың көрсетенінде имплантацияланған эмбриондардың 11,9% триплоидты, 2n3n немесе 2n4n өрнегі бар екен. Еркек қара күзендердің сперматогендік эпителийлерінде полиплоидты клеткалардың жиілігі анықталды, олардың ұрықтандыру қабілеті де төмен болып шықты. Полиплоидияның көпшілігі тетраплидты клеткалар түрінде кездеседі.
Зерттеулердің көбі қара малда бірінші және 29-шы вутосомалар арасындағы ортасы қосылған хромосома транслокациясының жиілігінің ұрықтылыққа әсер етуін анықтауға арналған. Бұл аберрация сүтті, етті және аралас бағыттағы қара мал тұқымы табылған. Дүние жүзінде көптеген мемлекеттердегі тұқымдарда: голштинофриз (АҚШ, Англия), немістердің қара-ала (ФРГ), айшир (Швеция), симментал ( Швейцария, ФРГ, Австрия, Венгрия, ССРО, Югославия, Жаңа Зеландия т.б.), монбельярд (Франция), швид (АҚШ және басқа мемлекеттерде), шароле, лимузин (Франция, Англия) яғни 80- жылдардағы дейін 30- ға тақау тұқымнан 129 хромосомалар транслокациясы табылған. Транслокация жиілігі зерттелген тұқымдарда әр түрлі: швид, айшир, тұқымдарында- 18,8%, симметаларда (Англияда 4,8%, ССРО-да 5%), бұқаларда- 10%, сиырларда және жас бұқаларда 18%. ( А.ИИ Жигачев және басқалары), шароледе (Англия) - 12,84, лимузиндерде 4-14%- ке дейін. 129 хромосомаларының траслокациясы ірі қара малдың төлдегіштік қасиетін 3,5-10% төмендетеді.
Швед ғалымдарының есептеуіне қарағанда транслокацияның таралуынан швецияның қызыл- ала тұқымынан 565 мың доллар зиян келген. 129 хромосомаларының транслокациясы бар сиырлар Густавссонның мәліметі бойынша сүттілігі нашар болады, сондықтан олар ерте ақауланып шығарылады. Басқа зерттеулерге қарағанда бұл транслокацияның лейкоз, туа болған нейрофиброматоз, хондродистроия және ұрықтануы өте төмен сияқты аурулармен байланысы барлығы анықталды. Ғалымдардың айтуына қарағанда 129 хромосомаларының транслокациясы ірі қара малдың әр түрлі генетикалық табиғаты болуы керек, осыған сәйкес шаруашылыққа пайдалы белгілермен байланысы да әр түрлі. Ол малдардың немесе олардың гаметаларының импорты мен экспортында цитогенетикалық куәліктер немесе шектеулер бар.

Ірі қара малда әр түрлі аутосомалар жұптарының орталарының қосылу типтері (Густавссон, 1980; Жигачев, 1983)
Орталық байланыстарға түскен аутосомалар жұптары
Тұқымдар
Мемлекеттер
129

1321

11-12 15-16 немесе 1321 немесе 14-20

711 2025

56 1516 немесе 616

24

2729

125

(34)

89

2527
Әр түрлі

Голштино- Фриз

Симментал

Ақ аквитон же Лимузин

Декстер

Британ фризі

Гернзей

Симментал

Лимузин

Швид

Альпы қара малы
Әр түрлі

Венгрия, Жаңа Зелландия, Англия

Венгрия

Франция

АҚШ

Англия

Канада

ФРГ

Франция

Швейцария

Швейцария

Транслокациядан басқа ірі қара малда аутосомалар жұптары орталарының қосылулары кездеседі.
Осы қосылулардың 2527 транслокациядан басқасының фенотипке қалай әсер ететіндігі жөнінде деректер өте аз, ал 2527 транслокациясы малдың ұрықтылғын төмендетеді. Екі мысалмен 129 және 2527 хромосомаларының сиырлардың ұрықтылығына қалай әсер ететіндігін қарастырып көрейік. Италияның ғалымдары ұрықтылық пен сүт өнімін салыстыру үшін қалыпты көк альпы тұқымының сиырларын оратша көрсеткіштері үшін бойынша алған. Швейцарияда дәл осындай талдау үшін симментал тұқымын алған. (51- кесте).
51- кесте
Ұрық байланғанға дейін ұрықтандыру саны (Ценнер және басқалары, 1982)
Кариотип және тұқым
Ұрықтандыру саны
Буаз сиырлар саны
Ұрықтандыру индексі
Айырмасы
Көк альпы сиыры

2п=60, XX

2п=59,

XX, Т 2527

Симментал (бұқаның шифры)

Н2п=60, XX

Н2п=59, XX, Т

2п=59, XX, Т

129

51

51

55

104

109

101

43

43

41

69

65

62

1,18

1,18

1,43

1,51

1,66

1,63

0,16

0,15

0,12

2527 хромосомалар транслокациясы бар сиырлар буаз болу үшін қалыпты жартылай ұрғашы туыстарына қарағанда көп рет ұрықтандыру керек. Бұзауланғаннан кейін келесі ұрықтануға дейінгі күн саны (сервис- кезең) қалыпты ұрғашы туыстарына қарағанда транслокациясы бар сиырларда ұзақтау.
Венгер ғалымы Ковач (1982) хромосомалық орталық қосындылардың ұрықтылыққа әсер ету дәрежесі айырмашылықтары теңеспеген гаплоидты клеткалардан немесе эмбриондардандың әр түрлі уақытта өлуіне әкеп соғады дейді. Бұл айырмашылықтар транслокацияға түсетін хромосомалардың центромерлік учаскелерін жоғалтуға немесе олардың қызметінің белсенділігінің жоғалуына байланысты болуы мүмкін. Центрлік қосылыс транслокациясынан басқа ірі қара малда реципрокты (алма кезек) және тандемді (бірінен кейін бірі) транслокациялар болады. Мысалы, Хасен (1970) Данияның сүтті сиырларында 1 және 9 xромосомалардың тандемді транслокациясын тапты. Бұл аберрация эмбриондық өлімді жоғарылатып, малдың ұрықтылығын 10%-ке төмендеткен.
Герциог (1972) 1 және 7 xромосомалардың тандемді транслокациясын немістің қызыл тұқымында бақылаған. Бұл малдарда ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.