Генетика этикасы. Жаңа евгеника. Гендік инженерия. Гендік ақпарат

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

МАРАТ ОСПАНОВ АТЫНДАҒЫ БАТЫС ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ

Студенттің өзіндік жұмысы

Кафедра: Қоғамдық денсаулық және денсаулық сақтау
Факультет: Қоғамдық денсаулық сақтау
Тақырыбы: Генетика этикасы. Жаңа евгеника. Гендік инженерия. Гендік ақпарат.
Орындалу түрі: мәнжазба

Орындаған: Малдыбаева Д. Е
Тексерген: Изимбергенова Г. Н
Курс: 3
Тобы: 306

Ақтөбе 2018ж
Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім:
2.1. Медициналық генетика. Медициналық этика
2.2. Евгеника туралы түсінік
2.3. Гендік инженерия
2.4. Гендік ақпарат
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер

,

Кіріспе
Генетика -- бүкіл тірі ағзаларға тән тұқым қуалаушылық пен өзгергіштікті зерттейтін биология ғылымының бір саласы. Ағзалардың тұқым қуалаушылығы мен өзгергіштігі туралы ғылымды генетика деп атайды (грекше "genetіkos" -- шығу тегіне тән). Бұл атауды 1906 жылы ағылшын биологы У.Бэтсон ұсынды.
Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштіктің заңдылықтарын ашып, оларды қоғамды дамыту үшін пайдаланудың жолдарын шешуде генетика ғылымы зор үлес қосты. Сондықтан, биология ғылымының басқа салаларының арасында маңызды орын алады. Жер бетіндегі тірі материяның дамуы олардың үздіксіз ұрпақ алмастыруымен қатар жүріп отырады. Тіршілік организмдердің көбеюімен тікелей байланысты. Сол арқылы белгілі бір биологиялық түрге тән белгілер мен қасиеттер ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отырады. Басқаша айтқанда, ұрпақтар белгілі дәрежеде өзінің ата-анасына ұқсас болып туады. Мұны тұқым қуалаушылық дейді. Көпшілік жағдайда организмнің белгілері мен қасиеттері өзгермей біршама тұрақты түрде берілетіндіктен, ұрпағы ата-аналарына ұқсас болып келеді. Бірақ олардың арасында толық ұқсастық болмайды. Бір ата-анадан тарайтын ұрпақтың бір-бірінен қандай да бір белгісі жөнінен айырмашылығы болады.Организмнің тұқым қуалаушылық қасиеті сыртқы орта факторларының әсерінен үнемі өзгеріп отырады. Оны -- өзгергіштік дейді. Көбею барысында организмнің белгілі бір қасиеттерінің тұрақты сақталуымен қатар, екінші біреуі өзгеріске ұшырайды. Осыған байланысты олар жаңарып, түрлене түседі.Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік -- бірімен-бірі қатар жүретін, бір жағынан бір-біріне қарама-қарсы, өзара тығыз байланысты процестер.

2.1. Медициналық генетиката -- тұқым қуалайтын аурулар, олардан сақтану, оларды анықтау және емдеу туралы ғылым, генетиканың бір саласы. Медициналық генетиканың дамуына молекулалық генетика ашқан ғылыми жаңалықтардың тигізетін әсері зор. Осы заманның молекулалық генетиканың негізгі шешетін мәселесі -- тұқым қуалаушылықтың молекулалық негізін анықтап, оның механизмін зерттеу.
Бұл -- жасуша тіршілігін және тірі жүйедегі организмдердің барлық деңгейдегі биологиялық бағыну тәртібін анықтайды. Бүгінгі таңда тұқым қуалайтын 1 мыңнан аса ауру түрлері бар, соның 400-ден астамы бір ғана ген мутациясының себебінен болады. Жаңа туған нәрестелердің орта есеппен 5%-ындағы кемтарлық олардың генетикалық материалына тікелей байланысты. Гендік терапия ауру адамның соматикалық немесе ұрықтық (алғашқы дамуы стадиясында) клеткасындағы кемістікті түзетумен байланыстырыла жүргізіледі. Бірақ мұндай емдеудің қиыншылығы -- геннің жеткізілу механизмімен тығыз байланысты, яғни ген қажетті жасушаға дұрыс жеткізіліп, организмнің жұмыс істеу қабілеті жақсарып, оған ешқандай қауіп-қатер төнбеуі керек.
Қазіргі уақытта гендік терапия тұқым қуалайтын ауруларға бейім адамдарды, жұқпалы, тағыда басқа ауруларды емдеуде жиі қолданылады. Мысалы, меланома, гемофилия, анемия, гиперхолестеринемия, Паркинсон ауруы, Дюшени бұлшық ет дистрофиясы, атеросклероз. Болашақта молекулалық генетиканың жетістіктерін тек тұқым қуалайтын ауруларды ғана емес, қатерлі ісік және созылмалы вирустық инфекция ауруларын емдеуде қолдану көзделіп отыр. Мысалы, осы күні меланоманы емдеуде лимфоцитті пайдаланады, себебі, зақымданған органға лимфоцит енгізу -- жақсы нәтиже беруде. Қазақстандағы медициналық генетика саласындағы зерттеулер 20 ғасырдың басынан басталады. Қазір медициналық генетикамен Ана мен баланың денсаулығын қорғайтын ғылыми-зерттеу орталығы, ҚазҰМУ, Ақмола, Семей, Қарағанды, Батыс Қазақстан медицин академиялары, Жалпы генетика және цитология, Қазақ онкология және радиология ғылыми-зерттеу институттары, тағыда басқа мекемелер шұғылданады.

2.2. Этика - адамның іс-әрекеті сферасында өте жиі қолданылатын түсінік. Сондықтан этиканы философияның бір бөлігі ретінде бөліп алу қажет, яғни, философиялық ғылымды- және этиканы оның қосымша түсінігі ретінде. Этика ғылым ретінде (грекше ēthiká от ếthos - дәстүр, мінеқұлық) моральді оқытады. Зерттеу аймағы мағынасын білдіргендіктен бұл терминді алғаш рет Аристотель қолданды. Этика адам қоғамы дамуының әр түрлі этаптарында моральді принцптердің, бағалылықтың түзілу заңдылығын қарастырады.
Медициналық этика. Медициналық этика - медицина қызметкерлерінің адамгершілік қасиеттерінде кѳрініс табуда. Ол медицина қызметкерлерінің ерекшеліктері мен қоғамда алатын орнына байланысты мінез-құлық нормаларын реттейтін қағидалар жиынтығын қамтып, дәрігердің науқастармен және олардың туыстарымен өзара қарым-қатынасына, тән және жан тазалығын қарастырады.Медициналық этиканың құрамдас бѳлігі деонтология болып табылады. Бұл жаңа ғылым саласы XIX ғасырдың басында пайда болды (грекше dеоn - тиісті; lоgоs - ғылым, ілім). Деонтология термині қолданысқа енгеніне аса кѳп болтан жоқ: өткен ғасырдың басында ағылшын философы И. Бентам оны адамның кәсіби мінез-құлқы туралы ғылымның атауы ретінде ауызға алған. Этиканың маңызы тәжірибелік қызметтегі, ғылыми жұмыстардағы адамдар арасындағы қатынас-тың нормаларын суреттеуде қолданылады. Кәсіп-тік этика түсінігі кең қолданылады. Сондықтан мамандық көзқарасына дәстүрлер, идеялар, тәжірибелер жиынтығы болады. Дәрігерлік және мей-ірбикелік этика туралы түсінік, ғылыми медици-налық зерттеулер туралы этика планетамыздағы медициналық қызметтің барлық тарихына кіретін принцптерді құрайды. Бұл жерде медицина қыз-меткерлерінің кәсіптік міндеті, кәсіптік компетенттілік, деонтология сияқты категорияларға көп орын бөлінеді.
2.3. Евгеника - биологияның адамды генетикалық әдістермен жақсарту мүмкіншіліктерін баяндайтын саласы. Алғашқы селекциялық Евгеника, (1900-1930 жж.) күшпен көбейту немесе кейбір тандамалы нәсілдерін сақтап қалу мақсатында жеке бір адамдарды стерилизациялауға негізделген әдістерді ұсынады. Осы заманға онтайлы евгеника дәл адамгершілік, әдептілік қатынасында адамның генофондық сақтау үшін, денсаулығын жақсартып өмірін ұзарту үшін гендік инженерияға үміт артады.
Евгеника -- адамның түқымқуалаушылығы және оны жақсарту жолдары туралы адам генетикасы мен медициналық генетиканы пайдалануға шақыратын ілім. Евгениканың кейбір бағыттары нәсілшілдік пен өлеуметтік дарвинизм" ағымдарының теріс идеяларын пайдалана отырып, адамдардың мәдени теңсіздігі олардың психо-физиологиялық айырмашылықтарына байланысты және адамдардың "жаңа тұқымын" шығару керек деген антигумандық кағидаларды ұстанған. Бірақ Евгениканың және оның жаңғыртылған қазіргі бағыттарында көптеген маңызды адамдық мәселелер көтерілген. Неоевгениканың өкілдері (П.Рамсей, Ч.Фрэнкель, Дж. Ледерборг, Д. Рорвик, М. Эбон және т.б) тұқымдық инженерияның қойған жаңа мәселелеріне назар аударады. "Жасалып жатқан адам" еңбегінде Г.Рамрсей зиянды түқымдық мутацияларға қарсы күрес қажеттігін алғай қойды, сонымен бірге ол адам "фенотипін" жөндеу, жасанды пробиркалық нәресте, тұқымдық бақылау калық, демографиялык кысымды азайту мәселелерін гуманизм мен этика талаптарына сай шешуді қалайды. Ч.Френкель "Евгеника елесі" деген мақаласында биомедициналық биоэтикаға тәуелді болуын жақтап, жаңа евгеникалық жобалардың құндылықтарынан лашақтамауын қолдайды. Бірақ адамдарды генетикалық жолмен модификациялау көптеген гуманитарлық және этикалық қиындықтармен кездесті. М. Эбон "Адамда клондау; тамаша жаңа үміт немесе жаңа үрей" еңбегінде бұл мәселеге үлкен байыппен қарауға шақырады.
Евгениканың қағидаларын алғаш белгілеп берген - Ф.Гальтон. Өзінің "Таланттың тұқым қуалаушығы" атты кітабында мықты еркектер мен дені сау әйелдер арасындағы неке ақыр аяғында дарынды нәсілдің пайда болуына алып келеді деп болжады. 1926 жылы негізі қаланған американдық евгеникалық қоғам Гальтон теорияларын қолдады.
2.4. Гендік инженерия немесе генетикалық инженерия -- генетикалық және биохимиялық әдістердің көмегімен түраралық кедергілері жоқ, тұқым қуалайтын қасиеттері өзгеше, табиғатта кездеспейтін жаңа гендер алу; молек. биологияның бір саласы. Гендік инженерия әр түрлі организмдер геномының бөлігінен рекомбинатты ДНҚ құрастырумен қатар, ол рекомбинатты молекулаларды басқа ағза геномына енгізіп, жұмыс істеуін (экспрессиясын) қамтамасыз етеді. Гендік инженериядағы тұңғыш тәжірибені 1972 ж. американ биохимигі Т. Берг (Нобель сыйл. лауреаты) іске асырды. Ол маймылдың онноген вирусы SV-40-тың толық геномын, бактериофаг -- L геномының бір бөлігін және Е. Colі бактериясының галактоза генін біріктіру арқылы рекомбинантты (гибридті) ДНҚ алды. 1973 -- 74 ж. Америка биохимиктері С. Коэн, Г. Бойер, т.б. түрлі ағзалардан бөліп алынған генді бактерия плазмидасының құрамына енгізді. Бұл тәжірибе басқа организмдер гендерінің жаңа ағза ішінде жұмыс істей алатынын дәлелдеді. Жануарлар клеткаларымен жүргізілген тәжірибелерде бір клетканың ядросын екіншісімен алмастыруға, екі немесе бірнеше эмбриондарды қосып біріктіруге, оларды бірнеше бөлікке бөлшектеуге болатыны анықталды. Мыс., генотиптері әр түрлі тіндердің клеткаларын біріктіру арқылы тышқанның аллофенді особьтары (фенотипі әр түрлі дарабастар) алынды. Гендік инженерия-ның теориялық негізіне генетикалық кодтың әмбебаптылығы жатады. Бір ғана кодтың (триплиттің) әр түрлі ағзадағы белок ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.