Көру анализаторы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Көру анализаторы

Көру талдағышы ең жақсы дамыған құрылым. Оның қызметі нәтижесінде организм
қоршаған ортаны бағдарлап, айналасындағы заттардың түсін, пішінін, көлемін
және оларға дейінгі ара қашықтықты ажыратады.

Эволюциялық даму барысында көру мүшесі жарық пен түсті ажыратуға
бейімделген. Адам мен сүт қоректі жануарларда ол дамудың ең жоғары
деңгейіне жеткен.

Көру талдағышының негізгі мүшесі - көз алмасы. Ол бас сүйектің аддынғы
жағындағы екі ойықта - көз шарасында, орналасқан. Көру мүшесі оптикалық,
фоторецепциялық жүйелерден және қосымша қорғағыш аппараттан құралады.

Көз алмасы шар пішінді құрылым. Онын алдына қарай шығыңқы келген бөлігін
көздің алдынғы полюсі, ал артқы жағын - артқы полюсі деп атайды. Сырт
жағынан көз алмасы үш қабықпен қапталған. Ең сыртқы фибриозды қабық - ақ
қабық, ортаңғы -тамырлы қабық, және ішкі - торлы қабық.

Сыртқы қабықтың алдынғы болігін қасаң кІабықіі деп атайды. Ол түссіз,
мелдір, дөңгелек, дөңес, сағат әйнегіне үқсас келеді. Қасаң қабық арқылы
көздің ішіне жарық сэулесі сыңцырылып өткізіледі. Осы фиброзды қабықтың
артқы бөлігін ақ қабық деп атайды. Ақ қабық көз алмасының артқы жағынан
шыққан көру жүйкесінің сыр-тын қаптап, нерв қабын түзеді.

Ақ қабықты астарлай тамырлы қабық орналасады. Бұл қабатта көзді
қоректендіретін кан тамырлары орын тебеді. Тамырлы қабықтың қасаң қабықты
астарлай орналасқан алдыңғы бөлігін нурлы қабық деп атайды. Көздің түсі осы
нұрлы қабықтағы бояғыштарға (пигменттерге) байланысты болады. Нұрлы
қабықтың ортасында қарашық деп аталатын тесік болады. Ол арқылы жарық
сәулесі көздің ішіне өтіп, торлы қабыққа жетеді. Нұрлы кдбықта сақиналы
және сәулелі бағытта орналасқан ет талшыктары болады. Сақиналы еттер
жиырылғанда көз қарашығы тарылады, сәулелі еттер жиырылғанда - ол кеңейеді.
Осының нәтижесінде көз алмасының ішіне өтетін жарық сәулесінің шоғыры
кебейіп, не азайып отырады да, көз жарық күшіне бейімделеді - көз
адаптациясы жүреді.

Қарашықтық артында екі беті дөңес линза пішінді мөлдір дене -көз бүршағы
орналасады. Ол сыртынан белдемшелі жүқа қабықпен капталады. Қабық белдеміне
циннов байламы бекиді. Бұл байлам тамырлы қабықтың құрылымы - кірпекше
еттермен жалғасады. Кірпікшелі дененің жиырылуы нәтижесінде көз бүршағының
пішіні өзғеріп, ол не қабысыл, не дөңестеліп отырады. Қасаң қабық пен коз
қарашығының арасындағы қуысты коздің алдыңгы камерасы, ал қара-шық пен көз
бүршағы арасындағы қуысты - көздің артқы камерасы деп атайды. Бұл камералар
мөлдір сүйықпен - шылауықпен толған. Көз алмасының көз бұршағының артында
жатқан қуысын шыны тәрізді дене деп аталатын түссіз, мөлдір, қоймалжың
сүйық зат толтырып тұрады. Аталған құрылымдар - қасаң қабық, шылауық, көз
бұршағы және шыны тәрізді дене, - көздің оптикалық, немесе сындырушы
жүйесі, деп аталады. Оптикалық жүйе, әсіресе көз бұршағы, көздің әртүрлі
қашықтықтан айқын көруге бейімделуін - аккомодация үрдісін, - қамтамасыз
етеді.

Торлы қабықта жарық сезгіш рецепторлар - таяқшалар мен сау-ытшалар
орналасады, сондықтан оны жарық сезгіш, немесе фоторецепциялық, бөлім деп
атайды.

Торлы қабықтың құрылымы өте күрделі, ол 10 қабаттан түрады. Оның, тамырлы
қабықпен жанасатын сыртқы қабатын пигментті жасушалар түзеді. Бұл жасушалар
қүрамында жарықтың шағылысуына мүмкіндік бермейтін фусцин деген пигмент
болады. Көзге тым күшті жарық түссе, пигмент дәндері эпителиальдық
жасушалардан олардың өсінділеріне ығысып, таяқшалар мен сауытшаларды күшті
жарықтан калқалайды.

Түнгі тіршілікке бейімделген жануарларда пигментті жасушалар мен
фоторецепторлар арасында ерекше кристалдан, немесе талшықтан құралған
жарықты кері шағылыстыратын қабат болады. Жарықтың кері шағылысуы
нәтижесінде жарық түскенде түнгі жануарлар көзі жарқырап тұрады. Осыдан
фоторецепторларға тікелей ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.