Қазіргі кезеңдегі психология және оның ғылымдар жүйесіндегі орны

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Қазіргі кезеңдегі психология және оның ғылымдар жүйесіндегі орны

Психологиялық мәліметтердің басқа ғылымдарда қолданылуы және,
керісінше, психология олардың нәтижелерін қаншалықты шамада қолдануға
құзырлы екені, психологияның ғылымдар жүйесінде алатын орнына байланысты
болады. Қандай да бір тарихи кезеңдегі ғылымдар жүйесіндегі психологияның
алатын орны психологиялық білімдердің даму деңгейін өзінің жіктеу үлгісінің
жалпы философиялық бағытын айқын көрсетті. Қоғамның рухани дамуының
тарихындағы білімнің ешбір саласы, ғылымдар жүйесіндегі орнын, психология
сияқты өзгерткен емес. Қазіргі кезде академик Б.М.Кедров ұсынған сызықтық
емес жіктеу жалпыға ортақ болып саналады. Ол тақырыптары ұқсас
ғылымдар арасындағы байланыстардың жобаларының көптігін көрсетеді.
Ұсынылған үлгі -бұрыштары табиғи, әлеуметтік және философиялық ғылымдарды
білдіретін үш бұрыш пішінді. Бұлайша орналастыру ғылымның осы әрбір негізгі
топтарының әдісі мен пәнінің, қойылған міндетке байланысты үш бұрыштың бір
бұрышына бағытталған, психология пәні мен әдісіне жақын екендігін
көрсетеді.
Психологияның жалпы ғылыми білімдер жүйесіндегі негізгі қызметінің
мағынасы мынада: ғылыми білімнің басқа аумақтарындағы нәтижелерін белгілі
бір қатынаста талдай отырып, Б. Ф. Ломовтың айтуы бойынша зерттеуінің
объектісі адам болатын, барлық ғылыми пәндердің интеграторы болып саналады.
Белгілі психолог Б. Г. Ананьев психология адам туралы мәліметтерді нақты-
ғылыми білім деңгейінде талдауға ыңғайлы екенін көрсете отырып, бұл
мәселені толығымен өңдеді [3, 14 б].
Сонымен бірге адамдардың кез келген іс-әрекеті әрқашанда адам өмірінің
объективтік жағдайларына ғана емес, сондай-ақ олардың субъективтік
сәттерімен арақатынасына байланысты болады. Материалдық психология
субъективтік және объективтік жағдайлардың әрекеттестігіне шынайы ғылыми
негіз береді. Қандай күрделі болса да барлық психикалық құбылыстардың
материалдық негізінің қызметін бас миы қабыршығындағы уақытша байланыстар
жүйесі атқарады. Осы байланыстардың қалыптасуы жэне қызмет жасауы
салдарынан психикалық құбылыстар адамның іс-әрекетіне ықпал етуі мүмкін -
оның қылықтарын реттеп, бағыттайды, адамның объективтік шындықты
қабылдауына ықпалын тигізеді.
Сонымен, психикалық құбылыстардың адам өмірі мен іс-әрекетінің
объективтік жағдайларынан заңды тәуелділікте болатынын анықтай
отырып, психология осы эсерлердің бейнеленуінің физиологиялық механизмдерін
де ашуы керек. Психология физиологиямен, соның ішінде, жоғары жүйке
әрекетінің физиологиясымен тығыз байланысын сақтауы қажет.
Физиология ағзаның қызметін жүзеге асыратын механизмдерін, ал жоғары
жүйке әрекетінің физиологиясы ағзаның қоршаған ортамен "теңесуін"
қамтамасыз ететін жүйке жүйесі жұмысының механизмдерін қарастырады. Осы
үрдістегі қоздыру мен тежелудің негізіне жататын жүйке талшығының жұмыс
істеу заңдылықтарының, жүйке жүйесінің әр түрлі "қабаттарының" және күрделі
жүйке құрылымдарының атқаратын рөлдерін оңай байқауға болады. Талдау мен
жинақтауды жасауға, жүйке байланыстарының түйісуіне себепші болатын бұл
құрылымдар адамның психикалық әрекеттерінің негізгі түрлерін зерттеуші
психологқа, оларды қарапайым сипаттаумен ғана шектеліп қоймай, әрекеттің
бұл күрделі түрлері қандай механизмдерге сүйенетінін, қандай аппараттар
арқылы жүзеге асырылып, жүйелерде білінетінін көрсетуі үшін қажет. Бірақ
психология ғылымының негіздерін меңгеру үшін физиологияны ғана білу
жеткіліксіз болады.
XIX ғасырдың екінші жартысынан басталған, психологияның жеке ғылымға
айналуына, оның табиғи біліммен бірлесуі себеп болды. Бұған психологияға
эксперименттік әдістің (Г. Фехнер) енгізілуін де жатқызуға болады.
Психологиялық ілімдердің табиғи-ғылыми теориясын рефлекторлық құрайды (И.М.
Сеченов, И.П. Павлов, сондай-ақ ірі физиологтардың еңбектері: Л.А. Орбели,
П.К. Анохин, К.М. Быков, Н.И. Красногорский, А.А. Ухтомский, Н.А.
Бернштейн, И.С.Бериташвили). Қазіргі кезеңдегі психологияның негізгі
мәселелерін өңдеуге Ч. Дарвиннің эволюциялық идеялары үлкен ықпал етті.
Олар тіршілік иесінің ортаның ауыспалы жағдайына бейімделуі кезіндегі
психиканың рөлін анықтауға, психикалық әрекеттің төменгі түрден жоғары
түрге көтерілуінің мағынасын түсіндіруге мүмкіндік берді [4, 23 б].
Психолог өсімдіктер мен жануарлардың тіршілік етуіндегі
айырмашылықтарды анық білуі керек. Енгізілетін біркелкі ортадағы бір
жасушалылардың тіршілігінен, ортадағы белсенділігіне өлшенбейтін жоғары
талаптар қойылатын, жер үстінде тіршілік ететін көп жасушалылардың күрделі
өміріне өтуі кезінде, тіршілігінде не өзгеретіндігін анық білуі
қажет. Жоғары омыртқалылар мен жәндіктер дүниесінің арасындағы
айырмашылықты жете меңгеруі керек. Бейімделудің осындай жалпы биологиялық
принциптерін білмей, жануарлардың мінез-құлқының ерекшеліктерін анық түсіну
мүмкін емес, адамның психикалық әрекетінің күрделі түрлерін түсінуге тырысу
өзінің биологиялық негізін жоғалтады. Психология ғылымының пәнін құрайтын
айғақтарды биологиялық айғақтарға теңестіруге мүлдем болмайтынын естен
шығармау керек.
Психологияның қоғамдық ғылымдармен байланыста болуы аса маңызды.
Тарих, экономика, этнография, әлеуметтану, өнертану және т.б. қоғамдық
ғылымдар оқытатын құбылыстар мен үрдістерді зерттеу, психологиялық
мәселелердің пайда болуына әкеледі. Адамның жеке және топтағы мінез-
құлқының механизмдерін білмей, мінез-құлықтың, әдеттің, әлеуметтік көзқарас
пен бағыттың таптауырын қалыптасуының заңдылықтарын білмей, көңіл-күйді,
сезімді, психологиялық климатты зерттемей, тұлғаның психологиялық
қасиеттері мен ерекшеліктерін, оның қабілеттерін, мотивтерін, мінезін,
тұлғааралық қатынастарын және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.