Топырақ және өсімдік жамылғысы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе
1. Климат
2. Гидрография
3. Топырақ және өсімдік жамылғысы
4. Мұзбасу және мұздықтар
5. Антропогендік факторлар

Қорытынды

Кіріспе

Рельеф құратын факторлардың ішіндегі ең маныздысы. Климат пен рельефтің өзара байланысы әр түрлі. Мысалы, үгілу процестерінің ќарќындылыѓы климатќа тікелей байланысты, ол белгілі мөлшерде мүжілу қ±былысының сипатын анықтайды, өйткені климатпен экзогендік күштердін ќарќындылық дәрежесі байланысты. Әр түрлі климат жаѓдайларында өздеріне тән релъефтің ерекше пішіндері пайда болады. Климат рельеф ќ±ратын процестерге каншама тікелей әсер етсе, соншама табиғат ортасының басќа компонеттері, мысалы гидросфера, топырақ-өсімдік жамылғысы арќылы, жанама да әсерін тигізеді. Мысалы, Оңтүстік Батыс Африка жағалауындағы Намиб шөлінің және Оңтүстік Америкадағы Атакама шөлінің пайда болуы жаѓалау бойымен өткен суыќ тењіз ағыстарына байланысты. Бұл жерде климат осындай рельефтіњ пайда болуына гидросфера арқылы әсерін тигізеді.
Климаттың функциясы болып табылатын өсімдік жамылғысыныњ өзі рельеф құратын процестерге ықпал етеді, мысалы, жер бетінде өсімдік жамылѓысын тұтас болып кеткен жағдайда су торларының ағуы бірден азайып, мүлде тоќтап қалуы мүмкін. Ал өсімдіктер сирек болған жаѓдайда, немесе түгел жалаңаштанып калѓан аймаќтарда физикалыќ және механикалық үгілуге және эрозиялық процестердің дамуына әкеп соғады.

Климат

Климат (гр. κλίμα (klimatos) - еңкейіс) - белгілі бір жердегі ауа райының көп жылдық режимі, яғни осы жерде болуға тиісті ауа райы жағдайларының жиынтығы мен оның бір ізбен өзгеріп отыруы.

Ол физикалық (климат жасайтын) процестердің, күн радиациясының, атмосфералық циркуляцияның, жер беті бедерінің туындысы. Белгілі бір жердің климатын толық білу, оның басқа жердің климатымен салыстырғандағы ерекшеліктерін айыру, сонымен қатар берілген жердің климатының өзгеруін байқау тек көп жылдар бойы жүргізілген байқауларды жүйелеу, қорыту негізінде айқындалады. Жер шарының әр нүктесіндегі климаттың әр түрлі болуы - климат құрайтын факторлардың, ягни осы процестерді жасайтын географиялық жағдайлардың айырмашылығынан туады.

Планетаның беткі жазықтығын климаттык өзгешеліктері тұрғысынан бірнеше белдемдерге бөлу ұстанымы. Жер шарынтұтасымен орап өтетін осы белдемдердің жиектері ендік сызықтармен (параллелдермен) орайлас бағытталған. Әрбір климаттық белдем құрамында бірнеше климаттық атыраптар оқшаулануы мүмкін. Климаттық белдем деген ұғым аймақтық түсінік ретінде де қолданылады. Мысалы, таулы өңірлерге тән түрлі биіктік деңгейлерінің тек өздеріне ғана тән климаттык жағдайлармен сипатталуы осы деңгейлерді дербес климаттық белдемдер ретінде даралауға мүмкіндік береді.

Климаттың, мұздықтардың, сушаралардың жаға сызықтарының үзақтығы мен қарқындылық дәрежесі әр түрлі - метаморфизма, яғни бірнеше немесе ондаған жылдардан (мыс., 35 жылдык Брюкнер кезеңдері) бірнеше мыңжылдықтарға дейінгі ырғақты өзгерістері. Орташа жылдық температураның, ылғалдық дәрежесінің, мұздықтар өлшемінің өзгерістерінде білінеді. Әр түрлі себептерге, негізінен жерден тыс - Күн радиациясының кезеңдік өзгерістері мен қаркындылығына, Жер орбитасы эксцентрисетінің ауытқуларына байланысты.

Гидрография

Гидрография (гидро . . . және . . . графия) - гидрологияның су объектілерінің (өзен, көл, бөген), т. б. орналасуын сипаттайтын, олардың геогрия таралу заңдылықтары мен морфолия ерекшеліктерін, режимін және шаруашылықтапайдалану жолдарын зерттейтін саласы.

Гидрография мұхиттар мен теңіздердің гидрометеорологиялық режимін, жағаларының түрлерін, теңіз түбі бедерінің өзгеруін зерттеумен де шұғылданады.

Гидрографиялық зерттеулер гидрографиялық атыраптың сандық және сапалық сипаттамаларын, судың физика-география жағдайлары мен уақыт аралығында өзгеруін, ылғалдану дәрежесін, жылулық режимін, сондай-ақ өзен алабындағы эрозиялық процестер мен су объектілерінің ластануын анықтауға мүмкіндік береді. Гидрографиялық зерттеулер нәтижелері гидроэнергетикада, су көлігі саласында, өнеркәсіпті және елді мекендерді сумен қамтамасыз етуде, балық шаруашылығында, .

Гидрография

өзен, көл, бөген және т. б. су объектілерінің физикалық-географиялық жағдайларының, жүргісі мен пайдаланылуының сапалық жөне сандық сипаты түрғысындагы жазбаларымен айналысатын құрлық гидрологиясының тарауы;
өзеңдердегі, көлдердегі, теңіздердегі және мұхиттардағы су көлігінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету шараларының жиынтығы;
су I объектілерін картаға түсіру мен сызу және олардың жазбаларын (мыс., лоциялар) құрастыру.

Гидрография - 1) өзендердің, көл- дердің, бөгендердің және олардың жеке бөліктерінің орындарын, физикалық-географиялық жағдайларын, режімін және шаруашылыққа пайдаланылуын, сапа және сан жағынан сипаттай отырып жазуға арналған құрлық гидрологиясының бөлімі; 2) кеме жүзетін трассаларды, мұхиттар, теңіздер, көлдер, бөгендер, өзендер, каналдар түптерінің пішіңдерін зерттейтін және кеме жүзуге қолайлы жағдай жасау үшін әдістерін талдап-белгілейтін ғылым.

Топырақ және өсімдік жамылғысы

Өсімдік жамылғысы - өзеннің су режімінің қалыптасуындағы орманның рөлі. Ол жауын- шашынның мөлшеріне, таралуына, оның булануға кеткен шығынына, қардыңжиналуына, судың жер (топырақ) қабатына сіңуге шығындануына, жер асты суларының жиналуына және су ағысының жылдамдығына әсер етеді. Өзен алабындағы орман-тоғайдың мөлшерлік көрсеткіші ретінде алаптың ормандық коэффициенті алынады, ол алаптағы орман-тоғай алып жаткан ауданның алаптың жалпы ауданның қатынасына тең. Ол процентпен немесе бірліктік бөлшегі түрінде келіріледі. Алаптағы көл, батпақ, көпжылдық тоң және мұздықтардың көрсеткіштері қолда бар бақылау деректеріне сәйкес немесе арнайы зерттеулердің негізінде есепке алынады. Өзендердің режіміне және алаптың физикалық, географиялық жағдайына адамдардың шаруашылық әрекеттері (алаптағы жер жырту, орман отырғызу, бөгендер мен әуіттер салу, суды суғаруға пайдалану, су көздерін ластау және т. б. ) елеулі әсер етеді.

Өсімдік жамылғысының карталардағы бейнеленуі - өсімдік жамылғысы табиғи өсімдіктерден (ормандар, бұталар, шалғындар және т. б. ) және әдейі өсірілген өсімдіктерден (бақтар, плантациялар, бақшалар және т. б. ) түзіледі. Өсімдік жамылғысының картадағы бейнеленуі картографиялық мазмұндаудың жалпы заңына бағынады: картаның масштабы кішірейген сайын өсімдік жамылғысы сұлбаларын егжей-тегжейлеу де азаяды, өсімдіктер түрлерінің көрсетілуі кемиді, ал ұсақ масштабты карталардың көбінде өсімдік жамылғысы бейнелері көрсетілмейді. Картаның масштабында білдірілетін өсімдік жамылғысы аймақтары аялық бояулар, торлар және штрихтық шартты белгілер арқылы, ал карта масштабында білдірілмейтіндері масштабтан тыс шартты белгілер арқылы бейнеленеді. Топографиялық карталарда өсімдік жамылғысының кейбір түрлеріне сандық және сапалық сипаттамалар: ормандағы ағаштардың биіктігі, жуандығы, түрлері, бұталардың биіктіктері және т. б. қоса беріледі. Өсімдік жамылғысы геоботаникалық карталарда неғұрлым егжей-тегжейлі бейнеленеді.

Мұзбасу және мұздықтар

Мұз басу - Жер бетіндегі барлық табиғи мұздықтар жиынтығы. Мұз басуға гидросфера мен литосфераның жоғ. бөлігіндегі мұздықтар, ұзақ жылдар жатқан қар, су беті, жер асты, қайраңдық мұздар, мұхиттардың ықпа мұздары жатады. Мұз басу жербетілік, теңіздік, жерастылық болып бөлінеді. Жербетілік Мұз басу құрлықта, теңіз жағалауларында (қайраңдарда) ондаған, жүздеген мың жылдар бойында жинақталады, қардың қайта кристалдануынан, еріген судың қатуынан пайда болған атмосфера фирні (мұз қары) мен мұздың табиғи шоғыры болып саналады. Жербетілік Мұз басуға ғасырлық орташа темп-раның 5 - 7-қа төмендеуі және осыған сәйкес климат ылғалдылығының артуы себепші болады. Температураның осындай ауытқуына байланысты Мұз басуға полюстік және қоңыржай ендік аймақтары ұшырайды. Жербетілік Мұз басужамылғылық, таулық болып ажыратылады. Теңіздік Мұз басу - ұзақ жылдар бойы жүзуші мұздар және бұлармен байланысты процестер мен құбылыстардың жиынтығы болып табылады. Олар өздігінен немесе құрлықтағы Мұз басуға байланысты пайда болады. Бірінші түріне Солтүстік мұзды мұхиттың мұз жамылғысы, оңт. жарты шардың ықпа мұздары, ал екінші түріне қайраң мұздықтары, мұзтаулар жатады. Жерастылық Мұз басу көп жылдар бойы қатып жатқан тау жыныстары аймағын қамтиды. Жер қыртысының жоғ. бөлігінің 0ӘС-тан төмен суынуына байланысты Мұз басу жер тарихында протерозойда, палеозойда (карбон, төм. пермь), кайнозойда (антропоген) орын алған. Жер бетінде Мұз басу кең тараған. Мысалы:Кавказ, Памир, Альпі тауларында, Антарктидада, Гренландия, Шпицберген ар-ры. Соңғы Мұз басу антропоген дәуірінде (б. з. б. 11 - 9 мыңжылдықта) Солтүстік Еуропа мен Солтүстік Америкада, шағын Мұз басу Солтүстік Азияда болған.

Антропогендік факторлар

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.