Қазақстан Республикасындағы зейнетақы және жәрдемақы түсінігі мен түрлері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Академик Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті
Математика және ақпараттық технологиялар факультеті

Реферат

Тақырыбы : Қазақстан Республикасындағы зейнетақы және жәрдемақы түсінігі мен түрлері

Орындаған: Аширов С.

Қабылдаған: Ғалы Ж. О.

Қарағанды 2017

Жоспар

Кіріспе

1. Халықты зейнетақымен қамтамасыз етудің ортақ және жеке жүйелері

2. Зейнетақымен қамсыздандыру, оның құқықтық негіздері

3. Жәрдемақы

Қорытынды

Кіріспе

Зейнетақы Қоры - зейнетақы төлеуге арналған мақсатты қор. Зейнетақы қоры қаражаты салымшылардың міндетті және ерікті зейнетақы жарналары, жұмыс берушілердің, жеке еңбек қызметімен айналысушы азаматтардың міндетті сақтандыру жарналары есебінен құралады. Зейнетақы қоры мынадай арнаулы міндеттерді атқарады:

- Сақтандыру жарналарын жинайды; қызметкерлер мен басқа да азаматтардың жұмыста жарақат алып зақымдануы салдарынан немесе кәсіптік сырқатқа ұшырауы салдарынан болған мүгедектік бойынша немесе асыраушысынан айрылуына байланысты мемлекеттік зейнетақы есептеу үшін олардың денсаулығына зиян келтірілгеніне кінәлі жұмыс берушілер мен азаматтардан ақша өндіріп алады;

- Қор қаражатын капиталға айналдырады, сондай-ақ, оған ерікті жарна тартады;

- Салық органдарының қатысуымен қорға міндетті сақтандыру жарналарының уақытылы және толық түсуін бақылайды;

- Сақтандыру жарналары бойынша барлық санаттағы төлемшілердің мемлекеттік деректер қорын ұйымдастырады;

- Қор құзыретіне қатысты мәселелер бойынша үкіметаралық ынтымақтастықты жолға қояды.

- Зейнетақы қорының қаражаты:

- Жұмыс берушілердің сақтандыру жарналарынан;

- Жеке еңбек қызметімен айналысушы азаматтардың сақтандыру жарналарынан;

- Әскери қызметшілерге және зейнетақы төлеу жөнінен оларға теңестірілген азаматтарға, мемлекеттік зейнетақы мен жәрдемақы төлеуге, олардың отбасыларына әлеуметтік зейнетақы төлеуге, балаларға, жалғызілікті аналарға жәрдемақы төлеуге, Семей ядролық сынақ полигонындағы сынақтардан зардап шеккендерге, экологиялық апат аймақтарындағы азаматтарға берілетін жеңілдіктерге, т. б. арналып, елдің республикалық бюджетінен бөлінген қаражаттан;

- ерікті жарналардан құралады.

“Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы” Заңға сәйкес елде міндетті және ерікті зейнетақы жарналарын жинау міндеті жүктелген жинақтаушы Зейнетақы қорылары құрылды. Олар өз кезегінде мемлекеттік жинақтаушы Зейнетақы қорылары мен мемлекттік емес жинақтаушы Зейнетақы қорыларына ажыратылды. 2001 жылы аяғында елімізде 16 жинақтаушы Зейнетақы қоры тіркелді. Олардың қаражаты 182, 4 млрд. теңге болды. Сонымен қатар заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың ерікті зейнетақы жарналарын тарту қызметін жүзеге асыруға және қосымша зейнетақы төлеуге құзыретті жабық акционерлік қоғам тұрпатындағы мемлекеттік емес ерікті Зейнетақы қорылары да құрылып, жұмыс істей бастады.

1. Халықты зейнетақымен қамтамасыз етудің ортақ және жеке жүйелері

Бүгінде Қазақстанда зейнетақымен қамтамасыз етудің үш дәрежелі жүйесі қалыптаскан:

бірінші дәрежесі - мемлекеттік негіздегі зейнетақы;

екіншісі - міндетті зейнетақы жарналары есебінен болатын ортақ жүйе мен жинақтаушы зейнетақы қорларынан тұратын зейнетақы;

үшіншісі - ерікті және кәсіби зейнетақы аудару есебінен қосымша төлеу.

2005 жылы Қазақстанның барлық азаматтарына үш мың теңге мөлшерінде мемлекеттік негіздегі зейнетақы енгізілді. Бұдан әрі негізгі зейнетақы төлеу мөлшері республикалық бюджет туралы заңда қарастырылатын болады. Келешекте негізгі зейнетақы дәрежесін күнелту минимумы дәрежесіне жақындату жоспарлануда. Зейнетақымен қамтамасыз етудің ортақ жуйесі - көсіпорындардың, ұйымдардың, мекемелердің ерікті ақша аудару есебінен зейнетақы төлеу дегенді білдіреді. Жеке жинақталган жүйе - нақты зейнетақы қорындағы өзінің жеке есебіне табыстарын аудару арқылы әрбір азаматтың зейнетақы сомаларын қалыптастыруы.

Зейнетақы қорлары

Міндетті және ерікті зейнетақылық жарналар болады. Міндетті зейнетақылық жарналарды төлеуді (жинақтаушы зейнетақы корларға) жеке және заңды тұлғалар, сондай-ақ заңды тұлға құрмастан кәсіпкерлікпен және өзге де қызметтермен айналысатьш жеке тұлғалар жүзеге асырады. Ерікті зейнетақылық жарналарды жеке және заңды тұлғалар зейнетақылық шарттарға сәйкес мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорларына төлейді. Қазақстанда 1997 жылдан бастап жинақталу зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесі жұмыс істейді. Бүгінде зейнетақымен қызмет көрсететін әр түрлі фондалар бар. Реформа мезетінен қазіргі уақытқа дейінгі жинақтаушы зейнетақы жүйесінің принциптері болып:

зейнетақы жүйелерін мемлекеттік реттеу;
зейнетақы каржы жинақтарын қалыптастыру үшін азаматтарды жинақтаушы зейнетақы қорын таңдау құқығымен қамтамасыз ету;
азаматтарды белгіленген зейнетақының аз мөлшерімен қамтамасыз етуге тікелей мемлекеттік кепілдік беру;
зейнетақы және басқа әлеуметтік қамтамасыз ету формаларына шек кою;
зейнетақы қаржы жинақтарын қалыптастыруға еңбекке қабілетті жастағы әр азаматтың қатысуы міндеттілігі;
енбекке қабілетті азаматтардың қартайған шағында өздерін зейнетақымен қамтамасыз етуіне жеке жауапкершілігі;
жинақтаушы зейнетақы қорларына ақша салудың қауіпсіздігі мен сақталуынын халықка тиімділігі;
жинақтаушы зейнетақы қорларындағы зейнетақыға азаматтардың мұрагерлік құқығын қамтамасыз ету;
әр азаматтың өз еркімен қосымша зейнетақымен қамтамасыз етілу кұқығы;
азаматтардың зейнетақысын сақтауы инвестиция арқылы экономикаға қосқан үлесі болып табылады.

Мемлекет мемлекеттік жинақтаушы қорда зейнетақы жарналарының сақталуына кепілдік береді. Зейнетақылық жинак каржыларының колсұғылмай сақталуын түрлі шаралар жүйесі аркылы камтамасыз етеді, атап айтканда, жинақтаушы зейнетақы корларының зейнетақы жарналарын түсіру және зейнетақылық төлемдер төлеу жөніндегі қызметін лицензиялау жолымен жүзеге асырады; жинақтаушы зейнетақы корларының жылдық каржылық есептерін міндетті түрде аудиторлық тексеруден өткізу аркылы жасайды, жинақталған зейнетақылық каржыларды алушының таңдауы бойынша толық көлемінде немесе ішінара сақтандыру жолымен де және тағы басқалай төсілдермен жасайды. Салымшылардың зейнеткерлік шарттар жасасу үшін жинақтаушы зейнетақы қорын дербес таңдап алуға, зейнетақылық қаржы жинактарының жағдайы туралы акпараттар алуға құқығы бар. Сонымен, әлеуметтік қамсыздандыру дегеніміз - қартайған және еңбекке қабілетсіз азаматтарды, сондай-ақ балалы отбасыларды қамтамасыз ету және оларға қызмет көрсету жүйесі. Мемлекет тұрмысы нашар азаматтарды әлеуметтік қорғау жөнінде де шаралар ұолданады. Адамның әлеуметтік құқығы дегеніміз - адамдардың белгілі бір жағдайларда мемлекеттен материалдық игіліктер алуына мүмкіндіктер беретін олардың конституциялық құқықтарының жиынтығы. Зейнетақы дегеніміз - азаматтарға заңда белгіленген жағдайларда мемлекет немесе өзге де субъектілер тарапынан өмір бойы үздіксіз беріліп отыратын ақшалай төлем.

2. Зейнетақымен қамсыздандыру, оның құқықтық негіздері

Әлеуметтік қамтамасыз етуде зейнетақымен қамсыздандыру ерекше орын алады. Бір жағынан зейнетақы кедейлікті азайтуға және кедкйшілікті болдырмауға, яғни кірісітің ең төменгі кепілдік берілген деңгейін қамтамсыз етуге бағытталуға тиіс. Екінші жағынан зейнетақы жоғалған жалақыны өтеуге және зейнетақыны ауыстырудың барабар жеке коэфициентін қамтамасыз етуге арналған. Елдегі реформалау нәтижесінде аралас зейнетақы жүйесі құрылды. Жарты миллионнан астам зейнеткерлер зейнетақы төлемдерімен ортақ негізде қамтамасыз етілуде.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 28-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының азаматына жалақы мен зейнетақының ең төменгі мөлшеріне, жасына келген, науқастанған, мүгедек болған, асыраушысынан айырылған жағдайда және өзге де заңды негіздерде әлеуметтік қамсыздандырылуына кепілдік беріледі. Қазақстан Республикасындағы азаматтарды зейнетақымен қамсыздандырудың құқықтық және әлеуметтік негізі «Қазақстан Республикасындағы зейнетақымен қамсыздандыру туралы» Қазақстан Респубилкасы Заңымен (бұдан әрі - Заң) анықталған.
Заңға сәйкес Конституцияға сай Республика азаматтарына мемлекеттік базалық зейнетақы төлемi Орталықтан және (немесе) жинақтаушы зейнетақы қорларынан зейнетақы төлемі, сондай-ақ мүгедектігі бойынша мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы алуына қарамастан жүзеге асырылады. Заңның 9-бабының 1-3-тармақтарына сәйкес зейнеткерлiк жасқа жеткен кезде асыраушысынан айырылу жағдайына және жасына байланысты мемлекеттiк әлеуметтік жәрдемақылар азаматтардың тiлегi бойынша Қазақстан Республикасы заѕнамасында белгiленген тәртiппен мемлекеттiк базалық зейнетақы төлемiмен ауыстырылуы мүмкiн. Азаматтарға осы Заңда белгiленген жағдайлар туған ретте Орталықтан зейнетақы төлемдерiн алу құқығына кепiлдiк берiлгені Заңмен анықталған. Орталықтан жасына байланысты зейнетақы төлемдерi толық көлемiнде Заңда белгiленген жасқа толғанда:
1. еркектерге - 1998 жылғы 1 қаңтарда кемiнде 25 жыл еңбек стажы болғанда және осы Заңның 60-бабының 2-тармағында аталған адамдар арасынан еркектерге қызметiнен босатылған кезiнен бастап тағайындалады. Бұл ретте осы Заңның 60-бабының 2-тармағында аталған адамдар үшiн еңбек стажына 1998 жылғы 1 қаңтардан бастап қызметтен босатылған кезiне дейiнгi қызметi осы кезеңде жинақтаушы зейнетақы қорларына мiндеттi зейнетақы жарналары жасалмаған жағдайда есептеледi;
2. әйелдерге - 1998 жылғы 1 қаңтарда кемiнде 20 жыл еңбек стажы болғанда және Заңның 60-бабының 2-тармағында аталған адамдар арасынан әйелдерге қызметiнен босатылған кезiнен бастап тағайындалады. Бұл ретте Заңның 60-бабының 2) тармағында аталған адамдар үшiн еңбек стажына 1998 жылғы 1 қаңтардан бастап қызметтен босатылған кезiне дейiнгi қызметi осы кезеңде жинақтаушы зейнетақы қорларына мiндеттi зейнетақы жарналары жасалмаған жағдайда есептеледi. Жасына байланысты зейнетақының толық емес көлемдегi төлемдерi Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен, толық зейнетақыдан 1998 жылғы 1 қаңтарда болған еңбек стажына бара-бар үлес ретiнде есептеледi. Мемлекет алушыларға жинақтаушы зейнетақы қорларындағы мiндеттi зейнетақы жарналарының алушының зейнетақы төлемдерiн алу құқығы кезiндегi инфляция деңгейiн ecкepe отырып, iс жүзiнде енгiзiлген мiндеттi зейнетақы жарналары мөлшерiнде сақталуына кепiлдiк бередi. Орталықтан зейнетақы төлемдерi өмiр бойына тағайындалады және қайтыс болған айына қоса төленедi.
Заңда Орталықтан зейнетақы тағайындау үшін еңбек стажын есептеу, Орталықтан төленетін зейнетақы төлемдерінің мөлшерін есептеу тәртібі, Орталықтан зейнетақы төлемдерін тағайындау мен жүзеге асыру және олардан ұстау тәртібі, жинақтаушы зейнетақы қорлары мен сақтандыру ұйымдарынан зейнетақымен қамсыздандыру тәртібі, олардың есебі мен есептілігі, зейнетақы жинақтарының құпиялары белгіленген.
Жыл сайын зейнетақы көтерілуде және соңғы жылдары зейнетақы төлемдерінің нақты өсімі тұтынушылар бағасының индексінің өсуіне өзып түсті. Индексациялаудан басқа, 2003 жылы зейнетақыны саралап өсіру жүзеге асырылады. Бірінші маусымнан бастап 1055, 0 мың адамның зейнетақысы өсіріліп, ең төменгі зейнетақы мөлшерін алатын зейнеткерлер саны қысқарды, ал 450 мыңнан астам адам ең жоғары зейнетақы мөлшерін ала бастады. Нәтижесінде 2004 жылғы қаңтарда ең төменгі зейнетақы мөлшері 5800 теңгені, ал орташа зейнетақы мөлшері 8335 теңгені құрады.
Алайда, зейнетақыны саралап өсіруді барынша оң өзгерту барлық мәселелерді шешкен жоқ. Ең бастысы - зейнетақымен қамсыздандыру деңгейі салыстырмалы төмен деңгейде қалып отыр.
1998 жылғы 1 қаңтарға дейін қолданыста болған зейнетақы заңнамасына сәйкес зейнетақы жалпы ауруы салдарынан мүгедектігі бойынша мүгедектігі болған уақытқа дейін еңбек стажы болғанда, еңбекақысы ескеріле отырып; ал еңбекте мертігуінен немесе кәсіби ауруынан еңбек стажына қарамастан, бірақ еңбекақысы ескеріле отырып тағайындалады.

3. Жәрдемақы

Жәрдемақы - азаматтарды әлеуметтік қорғаудың бір түрі.

Қазақстан Республикасында мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақының 3 түрі бар. Олар:

мүгедектігі бойынша
асыраушысынан айырылуына байланысты
жасына байланысты берілетін жәрдемақы

Бұл жәрдемақыларды Қазақстанның әрбір азаматы, сондай-ақ, азаматтығы жоқ адамдардың алуға құқығы бар. Бір мезгілде әр түрлі мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы алуға құқығы бар адамдарға, олардың таңдауы бойынша бір ғана жәрдемақы тағайындалады. .

Арнаулы мемлекеттік жәрдемақы - өзге жәрдемақы түрлеріне қарамастан, әлеуметтік қорғауды қажет ететіндерге берілетін ақшалай төлем; АӘЖ мемлекеттік әлеуметтік қамсыздандыру жүйесіне кіреді және оларды алуға құқығы бар азаматтарға ай сайын берілетін ақша төлемі болып табылады.

Жәрдемақы алуға құқығы бар азаматтарға мыналар жатады:

1) Ұлы Отан соғысының қатысушылары мен мүгедектері, сондай-ақ жеңілдіктер мен кепілдіктер бойынша Ұлы Отан соғысының қатысушылары мен мүгедектеріне теңестірілген адамдар;

2) Ұлы Отан соғысында қаза тапқан (қайтыс болған, хабарсыз кеткен) жауынгерлердің ата-аналары және олардың екінші рет некеге тұрмаған жесірлері;
3) қайтыс болған әскери қызметшілердің отбасылары, атап айтқанда: Ауғанстандағы немесе өзге де мемлекеттердегі ұрыс қимылдарына қатысу кезінде алынған жарақат, контузия, мертігу, ауру салдарынан қайтыс болған әскери қызметшілердің отбасылары; бейбіт кезеңде әскери қызметін өтеу кезінде қайтыс болған (қаза тапқан) әскери қызметшілердің отбасы, балалары, қайтыс болғандардың (қаза тапқанның, хабарсыз кеткеннің) асырауында болған, қызметтік міндеттерін орындау кезінде қаза болған ішкі істер органдары қызметкерлерінің отбасылары; қайта некеге тұрмаған әйелдері (күйеулері) ; Чернобыль АЭС-індегі апаттың және өзге де радиациялық апаттардың немесе азаматтық не әскери нысан апаттарының салдарларын жою кезінде қаза болғандардың отбасылары; сәулелену салдарынан қаза болғандардың немесе қаза болған мүгедектердің, сонымен қатар өлімі Чернобыль АЭС-імен немесе өзге азаматтық не әскери нысандағы радиациялық апаттармен байланысты азаматтардың отбасылары;

4) қайтыс болған соғыс мүгедектерінің және оларға теңестірілген мүгедектердің қайта некеге тұрмаған әйелдері (күйеулері), сондай-ақ соғысқа қатысып қайтыс болған әскер, партизан, жасырын әскер, «Ленинградты қорғағаны үшін» медалімен немесе «Ленинград блокадасының тұрғыны» белгісімен марапатталған азаматтардың, жалпы ауру, еңбек жарақаты және өзге де себептермен мүгедек деп танылған азаматтардың әйелдері (күйеулері) ;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.