Өнімнің ассортиментін, құрылымын және сапасын талдау

Кіріспе . . . 3

1. Өнімді өндіру мен өткізу жоспарының орындалуы мен динамикасын талдау. 4
2. Өнімнің ассортиментін, құрылымын және сапасын талдау . . . 5
3. Өндірістің ырғақтылығын талдау . . . 7
4. Тауарлы және өткізілген өнім көлемінің жоспарлық көрсеткіштерінің орындалуын талдау . . . 9

Қорытынды . . . 10

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 11

Кіріспе

Қазіргі кезде әрбір кәсіпорын шаруашылық қызметін өз бетімен жоспарлап, өндіретін өніміне (қызмет, жұмыс) нарықтағы сұранысты зерттеудің негізінде өзінің даму болашағын анықтай алады.

Егер жоспарлы экономика жағдайында бірінші орынға өндірістік көрсеткіштер қойылса, ал нарық жағдайында өнімді өткізу көлемі өндірістік бағдарламаны жасаудың негізі болып табылады. Кез келген кәсіпорын өз қызметінде тұтынушылардың мүдделері мен өндірілетін өнімнің сапасына қоятын талаптарын басты назарда ұстауы тиіс. Кәсіпорын өнімін нарықта нақты өткізе алатындай көлемде ғана өндіруі қажет.

Өнімді өндіру мен өткізу көлемі - бұл кәсіпорын қызметін сипаттайтын негізгі көрсеткіштер және оларды талдау кәсіпорынның өндіріс пен өткізу көлемін жоспарлаудағы қызметін бағалауда маңызы зор.

1. Өнімді өндіру мен өткізу жоспарының орындалуы мен динамикасын талдау

Өндіріс көлемі және өнімді өткізу көлемі бір-біріне байланысты көрсеткіштер. Нарық жағдайы мен бәсекелестіктің күшеюінде сату көлемі негізгі өндірістік бағдарлама болып табылады. Кәсіпорын сатылатын өнімді шығаруы керек.
Өнімді өндіру мен өткізу көлемінің өсу қарқыны, өнімнің сапасын жоғарлату - кәсіпорын шығындары, табыстары және тиімділік шамаларына тікелей әсер етеді.

Сондықтан, кәсіпорын жұмысының талдауы өнімді шығару көрсеткіштерін зерттеуден басталады. Өндіріс көлемін талдау жалпы тауарлы өнімнің динамикасын, өсу мен өсімнің базистік және тізбекті қарқындарын есептеуден басталады.

1 - кесте - Тауарлы өнімнің динамикасы

Өсудің орташа жылдық қарқынын Т (өсім Т _ө ) орташа геометриялық немесе орташа арифметикалық өлшем бойынша есептеуге болады. Оны орташа геометриялық формуламен есептейік:

Т = ^n-1 √Т ₁ * Т ₂ *Т ₃ *Т ₄ *Т ₅ = ⁴ √1, 0*1, 040*1, 059*1, 050*1, 067 = ⁴ √1, 23 = 1, 0539 = 105, 39%

Т _ө = 5, 39% (105, 39-100)

Сонымен, тауарлы өнімді өндіру көлемі 5 жылда 6, 7%-ға өсті. Өсімнің орташа жылдық қарқыны 5, 39%-ды құрады. Есепті кезеңде (ай, тоқсан, жыл) жоспардың орындалуын бағалау 2. кестеде келтірілген деректер бойынша есептелінеді.

Өнім өндірісінің көлемі бойынша жоспардың орындалуы жыл басынан бастап өсу қортындысымен талданады.

2 - кесте - Есепті кезеңде жоспардың орындалу көрсеткіштері

2. Өнімнің ассортиментін, құрылымын және сапасын талдау

Талдамалық жұмыстардың қажетті элементі - бұйымдардың ассортименті бойынша жоспардың орындалуын талдау болып табылады.

Ассортимент - бұйымдардың әрқайсысы бойынша саны көрсетілген бұйымдардың тізімі. Ол толық (барлық түрлері мен алуан түрлілігі), топтық (туыс топтары бойынша) және топішілік ассортимент болып ерекшеленеді.

Ассортименті бойынша жоспардың орындалуы төмендегідей бағалануы мүмкін:

- ең аз пайыз тәсілі бойынша;

- өнімді шығару жоспары орындалған, бұйымдар атауының жалпы тізіміндегі үлес салмағы бойынша;

- өнім ассортименті бойынша: орташа пайыз көмегімен, ол жоспар шегінде өнімнің жалпы нақты шығарылымын өнімнің жалпы жоспарлық шығарылымына бөлу жолымен есептелінеді (жоспарда қарастырылмаған немесе жоспардан тыс дайындалған өнім ассортименттер бойынша жоспардың орындалуына кірмейді) .

Ассортимент бойынша жоспарды толық орындамау себебі сыртқы, сондай-ақ ішкі болуы мүмкін.

Өнімнің жекелеген түрлері бойынша жоспардың орындалуының біркелкі болмауы оның құрылымының өзгеруіне әкеледі.

Өнімнің құрылымы - бұл жекелеген бұйымдардың, олардың жалпы шығарылымындағы үлес салмағының қатынасымен анықталатын құрылым. Құрылымы бойынша жоспарды орындау дегеніміз - өнімнің нақты шығарылымында оның жекелеген түрлерінің жоспарланған арақатынасын сақтау. Өнім құрылымындағы өзгерістер шаруашылық қызметінің, өнімді шығару және өткізу, еңбек өнімділігі, өзіндік құн мен табыс сияқты жалпылама көрсеткіштерінің динамикасына әсер етеді.

Өндіріс құрылымының аталған көрсеткіштердің деңгейіне әсер етуін әртүрлі тәсілдермен анықтауға болады. Тізбектеп қою тәсілімен анықтау 3. кестесінде келтірілген.

3 - кесте - Тауарлы өнім құрылымын талдау

Тұтас кәсіпорын бойынша тауарлы өнім жоспарының орындалу коэффициенті

К _жо = 139000 : 144000 = 0, 96528

Егер жоспарланған құрылым бұзылмаса, онда өндірістің жалпы көлемі жоспар бағасы бойынша 83796 мың теңгені құраған болар еді. Ал нақты құрылымда ол 544 мың теңгеге жоғары (84340-83796), яғни шығарылымның жалпы көлеміндегі анағұрлым қымбат өнімнің (бұйым) үлесі өсті. Сонымен қатар осы нәтижені басқа да оңай жолмен есептеуге болады. Ол үшін пайыздар айырмасының тәсілін қолданамыз. Өнім Осы есептеудің негізіне тізбектеп қою тәсілі алынған.

ЖӨV _н = ∑(ӨV _{н. жалпы} *ҮС _нi *Б _нi ) = 84340 мың теңге.

ЖӨV _шарт = ∑(ӨV _{Н. жалпы} *ҮС _жi *Б _жi ) = 83796 мың теңге.

∆ЖӨV _құр = ЖӨV _Н - ЖӨV _шарт = 84340 - 83796 = +544 мың теңге.,

мұндағы ЖӨV - жалпы өнім, мың теңге;

ӨV _жалпы - өнім өндіру көлемі, мың теңге;

ҮС _i - i - түрлі өнімнің жалпы көлемдегі үлес салмағы;

Б _i - i - түрлі өнімнің бағасы, теңге

Құрылымдық фактордың өнімнің өндірісіне әсер етуін, сондай-ақ, абсолюттік айырым тәсілімен және орташа алынған бағаны анықтау тәсілімен есептеуге болады.

Өнімнің сапасы өндіріс кәсіпорындары қызметінің негізгі көрсеткіші болып табылады.

Өнімнің сапасы - арнауына сәйкес, білгілі бір тұтынуды қанағаттандыратын өнім қасиетінің жиынтығы. Өнімнің сапасы бұйымның тұтынушылық, параметрлік, технологиялық, дизайнерлік және басқа да қасиеттерді сипаттайды, оның стандартизациялық және бірыңғайлау деңгейі сенімділік пен ұзақ мерзімділік.

Өнім сапасының көрсеткіштері жалпылама, жеке және жанама болып бөлінеді.

Өнім сапасын талдаудың басты міндеті - көрсеткіштер динамикасын зерттеу, олардың деңгейі бойынша жоспарды орындау, олардың өзгеру себебін анықтау және өнім сапасының деңгейі бойынша жоспардың орындалуын бағалау. Өнім сапасының деңгейі бойынша жоспардың орындалуын жалпылама бағалау үшін әртүрлі тәсілдер пайдаланылады. Оның бірі бағалаудың балдық тәсілі болып табылады, оның мәні өнім сапасының орташа шамалы балын анықтап, сондан соң оның нақты және жоспарлы деңгейін салыстыру жолымен сапасы бойынша жоспардың орындалу пайызын табуда.

Сапасы сортымен сипатталатын өнім бойынша өндірістің жалпы көлеміндегі әрбір сорттың үлесі, сорттылығының орташа коэффициенті, салыстырмалы шарттарда бұйымның орташа бағасы есептелінеді.

Сонымен, сорттылығының орташа коэффициентін екі түрлі амалмен анықтауға болады:

 І - сортты өнім санының жалпы санына қатынасымен;

 Барлық сортты өнім құнының І - сорттың бағасы бойынша өнімнің ықтималды құнына қатынасымен.

Екінші амал бойынша сорттылығының коэффициенті мына формуламен анықталады:

К _сорт = ∑( ӨV _i * Б _i ) /(ӨV _жалпы *Б _1сорта ) ;

Сонымен бірге талдаудың маңызды міндеті өнім сапасының кәсіпорын жұмысының құндық көрсеткіштеріне, тауарлы өнімді шығаруға (∆ТӨ), өнімді өткізуден түскен түсімге (∆Т ¹ ) және табысқа (∆Т) әсерін анықтау. Бұл көрсеткіштерді есептеу келесіде көрсетілген:

∆ТӨ =(Б ₁ - Б ₀ ) * C ₁ ,

∆T ¹ = (Б ₁ - Б ₀ ) * ӨӨV ₁ ,

∆Т = [(Б ₁ - Б ₀ ) * ӨӨV ₁ ] - [(ӨҚ ₁ - ӨҚ ₀ ) * VӨӨ ₁ ],

мұндағы: Б ₀ мен Б ₁ - сәйкесінше сапаның өзгеруіне дейінгі және кейінгі бұйымның бағасы, теңге;

ӨҚ ₀ мен ӨҚ ₁ - сәйкесінше сапаның өзгеруіне дейінгі және кейінгі бұйымның өзіндік құнының деңгейі, теңге;

С ₁ - өндірілген жоғары сапалы өнімнің саны, дана;

ӨӨV ₁ - жоғары сапалы өнімді өткізу көлемі, мың теңге.

3. Өндірістің ырғақтылығын талдау

Ырғақтылық - бұл жоспарда қарастырылған көлемі мен ассортиментіне, кестеге сәйкес өнімнің бірқалыпты шығарылуы.

Ырғақты жұмыс өнімнің уақытылы шығарылуы мен өткізілуінің негізгі шарты болып танылады. Ырғақсыздық барлық экономикалық көрсеткіштерді нашарлатады: өнімнің сапасы төмендейді, аяқталмаған өндіріс көлемі және жоспардан тыс қоймадағы өнімнің қалдықтары өседі және соның салдарынан капиталдың айналымдылығы баяулайды; келісім бойынша жеткізілімдер орындалмайды да, кәсіпорын өнімді уақытылы жеткізбегені үшін айыппұл төлейді; түсім уақытылы түспейді; айдың басында жұмысшыларға тоқтап тұруына төлесе, соңында мерзімінен тыс жұмыс жасағаны үшін төлейді де, еңбекақы қоры артық жұмсалады. Бұның барлығы өнімнің өзіндік құнын жоғарлатуға, табыс сомасының кемуіне, кәсіпорынның қаржылық жағдайын нашарлатуға әкеп соғады.

Ырғақтылық коэффициенті К _ы кең тараған көрсеткіштердің бірі болып табылады. Ол ырғақтылық бойынша жоспардың орындалуында есептелген қосындыны өнімнің жоспарлық шығарылымына бөлумен анықталады. Сонымен бірге ырғақтылық бойынша жоспардың орындалуында өнімнің жоспарланған нақты шығарылымы есепке алынады.

К _ы = (∑ ӨV ₁ + ∑ ӨV ₂ ) / ∑ ӨV _Ж * 100, %,

мұнда К _ы - ырғақтылық коэффициенті;

∑ ӨV ₁ - жоспар орындалған және артық орындалған кезеңдегі жоспар шегіндегі өнім өндіру көлемі, теңге; ∑ ӨV ₂ - жоспар орындалмаған кезеңдегі нақты өнім өндіру көлемі, теңге; ∑ ӨV _Ж - жоспар бойынша өнім өндіру көлемі, теңге.

Ырғақтылық коэффициенті, әдетте, бір айға (декадалық), тоқсанға, жарты жылға, бір жылға анықталады.

Ырғақтылықты бір жылға есептеу мысалын 4 кестесінің деректері бойынша жүргізейік.

4 - кесте - Өнімді шығару көлемі

4 кестеден жоспардың 101, 5%-ға орындалып және 20, 3 мың теңгеге жоспардан артық өнім шығарылғаны көрсетілген. Бірақ, төрт ай бойы жоспар орындалмаған. Яғни,

К _ы =(100, 2+103, 2+111, 8+111, 8+103, 2+111, 8+111, 8+111, 6+111, 8+111, 8+98, 5+109, 5) / 1315, 8 *100 = 1297, 0 / 1315, 8 *100 = 98, 6%

Ырғақсыздық есебінен өнімнің шығыны: ∆ӨV _ш

∆ӨV _ш = (100- К _ы ) *ӨV _ж / 100 = (100-98, 6%) *1315, 8 / 100% = 18, 4 мың теңге.

Онда ырғақты жұмыс кезіндегі өнімнің жылдық көлемі 1336, 1+18, 4=1354, 5 мың теңге немесе жоспарға 102, 9% болар еді.

4. Тауарлы және өткізілген өнім көлемінің жоспарлық көрсеткіштерінің орындалуын талдау

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс