Қан физиологиясы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Қан физиологиясы
Эритроциттер
Гемоглобин
Лейкоциттер
Лейкоциттердің қызметі:
Лейкоциттер, олардың саны мен түрлері
Тромбоциттер
Қанның ұюы
Қан топтары. Кесте
Резус - фактор

Қан физиологиясы
Қан плазмасынан тіндік сұйықтық түзіледі де, жасушаларды қоректендіреді. Қан тіндік сұйықтық көзі болғандықтан оны организмнің әмбебап ішкі ортасы деп атайды. Қан мен тіндік сұйықтық арасындағы физиологиялық механизмдер гистогематикалық бөгеттер деп аталады. Олар капиллярлардың эндотелилерімен көрсетіліп қанды жасушалардан бөліп тұрады. Гистогематикалық бөгеттер қан мен тін арасындағы алмасу үрдістерін реттеп, организмнің ішкі ортасының құрамы мен физикалық - химиялық қасиеттерінің тұрақтылығын қуаттап тұрады. Организм ішкі ортасының құрамы мен қасиеттері: тұрақты, сондықтан олар патология кезіндегі өзгерістерді тез көрсетеді. Сол себептен медицинада қанның клиникалық анализдары кеңінен қолданылады. Қан құрамы және тығыздығы. Қан тұтқырлығы нәруыздар және эритроциттер барлығымен қамтамасыз етіледі. Плазма тұтқырлығы 1,7 - 2,2 ал қан тұтқырлығы 5,1 шамасында. Қан тығыздығы эритроциттер мөлшеріне, оларда гемоглобиннің барлығына және плазманың нәруыздық құрамына тәуелді. Қан тығыздығы: 1,050 - 1,060. Қан құрамы. Қан плазмадан және пішінді элементтерден тұрады. Егер қанға оны ұйытпайтын зат қосып, біраз уақыт қойса, онда ол екіге бөлінеді: үстіңгі сарғыштауы плазма, ал астыңғы қызыл түсті эритроциттер мен тромбоцит, ал лейкоциттер қызыл тұнбаның үстіне ақшыл болып жиналады. Плазма мен пішінді элементтердің көлемдік арақатынасы гематокрит деп аталады. Қан плазмасы оның құрамы. Плазма судан ( 90 - 92%) және құрғақ ( 8 - 10 % органикалық және бейорганикалық ) заттардан тұрады. Органикалық заттары:
Нәруыздар - альбуминдер ( 4 - 5 %), глобуминдер ( 2 - 3,5 %), фибриноген ( 0,2 - 0,4%) . Нәруыздардың жалпы мөлшері 7 - 8 %;
Құрамында азоты бар нәруыз емес қосындылар ( амин қышқылдары, полипептидтер, мочевина, несеп қышқылы, креатинин, креатинин, аммиак )11 - 15 ммольл ( 30 - 10 мг%). Бүйрек қызметі бұзылғанда қанда осы қалдықтық азот мөлшері кілт көтеріледі;
Құрамында азоты жоқ органикалық заттар: глюкоза 4,4 - 6,65 ммольл ( 80 - 120 мг %), бейтарап майлар, липидтер;
Ферменттер мен проферменттер: олар қан ұю үрдісіне және фибринолизге қатысады.

Бейорганикалық заттар ( 1% дай):
Na+, Ca+, K+, Mg+ катиондары;
Cl-, HPO-, HCO- - аниондары.

Плазма құрамы әр кезде тұрақты. Қанның пішінді элементтері:
Эритроциттер - ядросы жоқ, гантельге ұқсайды. Ер адамның 1 литр қанында 4,0х1012 - 5.0х10 12 л. Әйелдерде 3,7х10 12 - 4,7 - 10 12 л қанында. Сыртқы және ішкі орта факторлар әсерінен эритроциттер мөлшері өзгереді. Эритроциттер көбеюі - эритроцитоз, азаюы - эритропения деп аталады.
Эритроциттердің қызметі:
тыныс алу - ол тыныс алу пигменті гемоглобин арқылы өзіне оттегі мен көмірқышқыл газын қосып алатын қасиеті бар;
қоректік - қоректік заттарды ас қорыту ағзаларынан жасушаларға тасымалдайды;
қорғаныс - эритроциттер токсиндерді антиденелер арқылы байланыстырады, қан ұюға қатысады;
ферментативтік - әр түрлі ферменттердің тасушысы.

Гемоглобин - қанның тыныс алу пигменті. Ол оттегі мен көмірқышқыл газын тасымалдайды. 100г қанда 16,67 - 17,4 г гемоглобин бар. Ер адамда 130 - 160 гл , әйелде 120 - 140 гл. Гемоглобин 600 амин қышқылдарынан тұрады. Гемоглобин глобин нәруызынан, төрт гем молекуласынан құралған. Гем молекуласында бір атом темір бар. Темір өзіне оттегін қосып алады да, жасушаларға оңай береді. Глобин - гемнің нәруыз тасушысы. Гемоглобиннің қызметі: Тыныс алу - гемоглобин өкпеден тіндерге оттегін және тіндерден өкпеге көмірқышқыл газын тасымалдайды. Гемоглобиннің көмірқышқыл газымен қосындысы карбогемоглобин, оттегімен қосындысы - оксигемоглобин, иісті газбен - карбоксигемолглобин деп аталады.

Лейкоциттер - қанның ақ денешіктері. Олар түссіз және ядролары бар. Дені сау адамда тыныштық жағдайда лейкоциттердің мөлшері 4,0 - 9,0х109л. Лейкоциттердің көбеюі - лейкоцитоз, азаюы - лейкопения деп аталады. Лейкоциттер екі топқа бөлінеді: гранулоциттер (түйіршікті) және агранулациттері ( түйіршіксіз). Лейкоциттер арасындағы пайыздық қатынас лейкоцитарлық формула деп аталады.

Лейкоциттердің қызметі:
Қорғаныс - ең маңызды қызметі.
Лейкоциттер лейкиндер бөліп шығарады.
Лейкиндер микробтарды жойып жібереді;
Базофилдер, эозинофилдер, антитоксиндерді, токсиндерді залалсыздандырады. Яғни дезинтоксикациялық қасиеттері бар;
Антиденелер өндіреді;
Базофилдер қан ұюына және фибринолизге қатысады;
Регенеративтік үрдістерді ынталандырып, жараның жазылуын тездетеді;
Моноциттер фагоцитоз арқылы өлген жасушалардың ыдырауына белсенді қатысады;
Ферментативтік - олардың құрамына әр түрлі ферменттер бар. Олар жасушаішілік ас қорыту үшін қажет;
Лейкоциттер қасиеттері:
Амеба тәрізді қозғалуы;
Диопедез лейкоциттердің капиллярлар қабырғасынан өтетін қасиет.
Фагоцитоз - бөгде заттармен микробтарды обып сініруі.

Лейкоциттер, олардың саны мен түрлері
Бір литр қанда 4,5 -- 9-Ю9 лейкоцит болады. Лейкоцит (Іеисо-суіиз) қанның ақ клеткасы (Іеисо -- ақ, суіиз -- клетка). Эритро-циттен айырмашылығы -- ядросы бар, эритроциттен үлкендеу (диаметрі 12 мкм), амеба сияқты протоплазмасынан жалран аяқ-тар шыгарып (псевдоподий) қозғалады.

Қанда лейкоцит санының көбеюі лейкоцитоз деп, азаюы лейкоцитопения деп аталады, Лейкоцит саны сау адамда да, ауру адамда да өзгеріп отырады. Сондықтан лейкоцитоз физиология-лық және патологиялық лейкоцитоз болып екіге бөлінеді. Лей-коцит санының көбеюі қан клеткаларыньщ түзілуіне, қан тузіле-тін ағзалар кызметінің күшеюіне байланысты болса, мұндай лейкоцитозды абсолюттік лейкоцитоз дейді. Мәселен, абсолюттік лейкоцитоз эмоция (катты шаттану, зорыру т. б.) салдары болуымүмкін: эмоция кезінде адреналин шектен тыс көп болып шығады да кан түзілетін ағзаларды тітіркендіреді (қоздырады). Бірақ лейкоцитоз қан түзілетіи ағзалар қызметінен (лейкопоэзден) тыо кары жағдайда да болады. Мұндай лейкоцитоз салыстыр.малы лей- ':::: коцитоз деп аталады. Салыстырмалы лейкоцитоз -- қан мөлшері-нің барлық қан тамырларында бірдей еместігінің салдары. Тамыір кеңейіп, қан мөлшері көбейіп оның жылжуы баяулайды, тамыр кабыррасы мен лейкоциттер арасыңда үйкеліс шығады да, лейко-циттер бөгсліп олардың саны көбейеді. Қан тамыры тарылып, оның ішіндегі қанның күшейсе лейкоцит саны азаяды. Фи-зпологиялық лейкоцитоздардың көбі аралас, әр текті келеді.
Лейкоцит түрлері (Лейкограмма).Үлкен-кішілігіне, ядросы-ның иішініие, протоплазмада түйіршіктердің бар-жоқтығына және олардың қандай бояумен боялғанына қарай лейкоциттер бірнеше түрге бөлінеді. Лейкоцит түрлерін Гимза-Романовский әдісімен боялган, яғни төсеніш шыныға жағылған қан жұғынды-сын микроскоп арқылы (иммерсия жүйесі) қарап көруге болады.

Лейкоцит түрлерінің арақатынасын есептеп шырарумен қа-тар олардың абсолюттік санын білу қажет. Лейкоциттін, абсолют-тік саны деп бір мкл қандары лейкоцит бір түрінін, санын айтады. Оны болу үшін лейкоциттердің 1 мкл-дегі жалпы санын жоне лей-кограммадагы түрінің процентін білу керек.

Ауырғанда лсйкоциттердің жалпы саны өзгермесе, олардың жеке түрінің саны өзгеруі мүмкін. Оның ауру анықтауда ман.ы-зы бар. Нейтрофилдердіц абсолюттік саны көбейсе, оны нейтро-филез дейді, сол сияқты эозинофилез, лимфоцитоз, моноцитоз және базофилез болуы мүмкін.

0 Лейкоциттер алуан түрлі қызмет атқарады. Лейкоциттің ен басты қызметі -- онын фагоцитоздық кабілеті. Бүл И. М. МечІІиков зерттеулерінен белгілі.
Фагоцитоз -- грекше рһа^іеп -- жалмау, жұту, қармалап алу суіиз -- клетка. Басқаіпа айтқанда кармалап алатын клетка қо-рытады. Демек, фагоцитоз денеге келін түскен бөгде заттарды,

моселен, микробтарды аяқтарымен қармалап алып ферменттер-мен қорытады. Ол -- үш сатылы процесс. Бірінші -- миграция (кө-шу) сатысы* Лейкоциттер амеба сияқты жалған аяқтарын созып, капилляр эпителийлері арасынан өтіп сыртқа шығады.

Лейкоциттер оң зарядты, олардың хемотаксис қасиеті бар, бөгде денелермен ұқсастыгы күшті. Табиғаттағы физиотаксис құ-былысы өздеріне белгілі. Ол өсімдік жапырақтарының күн сәу-лесіне карай кимылдауы. Лейкоциттер бөтен заттарға қарай қи-мылдайды, оны оң хемотаксис дейді. Қимылдау кезінде олар қан арысына қарсы жүруі мүмкін, сөйтіп бөгде заттарға жақындаған кезде қылтамыр кабырғасындағы эндотелийлер арасына жалған аяқтарымен еніп, лейкоцит протоплазмасы сыртқа қарай ығысып бүтін қылтамыр сыртына. Осы қүбылысты диапедез деп атайды. Сыртқа шыгысымен лейкоциттер жылжып бөгде затқа жақындай түседі.

Фагоцитоздың екінші сатысы -- бөгде затты танып, қармау, жұту фазасы. Микробтарға жақындаған сэтте лейкоцит денесі-нен опсонин деген зат бөліп шыға;рады да, бөгде заттарды дене-дегі клеткалардан ажыратады (таниды), осыдан кейін оларды лейкоцит мембранасына жабыстырады. Бетіне жабысқан бөгде затты лейкоцит аяқшаларымен айнала қармап қоршайды да, өз гцютоплазмасына қарай тартады.

Фагоцитоздық үшінші сатысы -- жұту және қорыту.. Лейко-циттің ішіне енген бөгде затқа лизосоманың түрлі ферменттері осер етеді. Бұлардың ішінде бөгде заттарды бейтараптайтын бактериоцидтік заттар (пероксидаза галоидтар -- Л, С1, лизосом-дық катиондар және гистондар), вирусқа қарсы заттар -- инте-роферондар бар.

'Фагоцитоз -- бейарнамалы иммунитеттің бір түрі.*

Фагоцитоз барлық лейкоциттерге тән қасиет. Бірақ олардың ішіпде бір жұтқанда 30 -- 40 денені бірак жұтатын -- микроцит-термеи (нейтрофилдер) қатар макроциттер -- моноциттер және лимфоциттер бар. Бір моноцит 100 шақты бөгде затты бірден жұ-тады.

'' Нейтрофилдер -- лейкоциттердің ішіндегі ең көбі (50 -- 70%). Ядроларыныц пішіні олардын. пісіп жетілуіне байланыстьь Нейт-рофилдердің ең жасы метамиелоциттер (ядросы үлкен бұршақ тәрізді), онаң соң таяқша ядролылар, әбден жетілген нейтрофил-дің ядролары сегменттелген. Бұлар лейкограммада жетілу дәре-жесіне карай ең жасы сол жақта, ал әбден пісіп жетілгені оң жақта орналасады. Метамиелоцит қанда кездеспеуі мүмкін, сондықтан ол 0 -- 1%, таяқша ядролы 1 -- 5% дейін, ал сегмент ядролы нейтрофилдердің саны 45 -- 65%. Кейбір ауруларда жас нейтрофилдер мен сегмент ядролардың арақатынасы өзгеріп, жас-тарының саны (метамиелоциттер мсн таякша ядролылардық) көбейіп кетеді. Жас және пісіп жетілген нейтрофилдердің арақа-тынасын регенерациялық индекс деп атайды. Қалыпты жағдайда ол 0,05 -- 0,1 тең. Нейтрофилдердің жас түрлерінің көбеюі, яғни регенерациялық индекстід жоғарылауы лейкограмманың солға карай жылжуы болып саналады. Бұл сүйек кемігінде лейкоцит-тер түзілуінің күшейгенін көрсетеді.

Нейтрофилдер организмді микробтар мен улы заттардың за-лалды әсерлерінен қорғайды. Оларды қоршап жұтады және фер-менттер арқылы ыдыратып жояды. Мұнымен бірге залалды зат-тармен әрекеттесетін белоктар және вирустарра қарсы интерфе-рон бөледі. Нейтрофилдердің қимылы басқа лейкоциттерге қа-рағанда өте тез. Сондықтан олар басқа ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.