ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ АДВОКАТУРА ЖӘНЕ АДВОКАТТЫҚ ҚЫЗМЕТ
Заң факультеті
Мамандық: 5В030100- Құқықтану
Пән: ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ АДВОКАТУРА ЖӘНЕ АДВОКАТТЫҚ ҚЫЗМЕТ
Дәріс тезистері
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
ЖАЛПЫ БӨЛІМ.
Тақырып № 1. . Адвокатураның дамуы мен құрылуы.
§ 1. Адвокатураның ұғымы,оның міндеттері мен маңызы және мақсаты ... ... ...7
§ 2. Адвокаттық қызметті реттейтін заң актілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
§ 3. Адвокатура және адвокаттық қызмет оқу курсының пәні, мазмұны және жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
Тақырып №2. Адвокатураның ұйымдастырылуы мен қызметінің негізгі қағидалары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
Тақырып №3. Адвокатураның құрылу сатылары.
§ 1. 1917 жылғы октябрь төңкерісіне дейінгі Ресейде адвокатура институтының құрылуы Қазақстандағы адвокатура институтының пайда болуы мен дамуының алғышарты ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
§ 2. Қазақстанда 1917 жылға дейін адвокатура институтының бекітілуі ... ... ..23
§ 3. 1917 жылдан кейінгі адвокатур институтының ҚССР-да дамуы ... ... ... ... .25
§ 4. КСРО-ның құрамы ретінде Қазақ РОдағындағы адвокатура институтының дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28§ 5. Қазіргі замандағы Қазақстандағы адвокатура және адвокаттық қызметтің дамуының мәселелері мен болашағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...34
Тақырып № 4. Адвокаттық қызметтің ұйымдық және құқықтық негізі.
§ 1. Адвокаттар алқасы және оның органдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 39
§ 2. Заң консультациялары мен адвокаттар кеңсесі- Адвокаттар қызметінің ұйымдық формасы ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41
§ 3.Заңды тұлға құрмай-ақ адвокаттық қызметпен айналысатын жеке адвокаттар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..42
Тақырып №5. Адвокаттардың құқықтық жағдайы.
§ 1. Адвокаттар алқасының мүшелігіне үміткерлерге қойылатын талаптар ... ..44
§ 2. Адвокаттардың құқықтары мен міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 46
§ 3. Адвокаттың көмекшілері мен тағлымадан өтушілері ... ... ... ... ... ... .. ..49
§ 4. Адвокаттардың тәртіптік жауапкершілігі ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...51
Тақырып №6 . Адвокаттар еңбегіне ақы төлеу.
§ 1. Адвокаттар еңбегіне ақы төлеу мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 54
ЕРЕКШЕ БӨЛІМ
Тақырып № 7. Адвокаттың қылмыстық іске қатысуы.
§ 1. Қылмыстық іс бойынша қорғаушы тұлғалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...57
§ 2. Адвокаттың қылмыстық іске қатысуының құқықтық негізі ... ... ... ... ... ..60
§ 3. Ұстау және бұлтартпау шараларын қолданғанда адвокаттардың iс әрекетi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61
§ 4. Адвокат қылмыстық iс бойынша iс қозғау сатысында ... ... ... ... ... ... .. ...62
§ 5.Алдын ала тергеу кезіндегі адвокат-қорғаушының қызметі ... ... ... ... ... ...64
§ 6. Бұлтартпау шараларын қолдануда адвокаттың қызметі ... ... ... ... ... ... ... 68
§ 7. Адвокаттың қылмыстық жауаптылықты жеңiлдететiн мән-жайларды қолдануы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 75
§ 8. Қорғау мүддесi үшiн сот сараптамасын тағайындау және қорытындылау негiздерi ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..76
§ 9. Алдын ала тыңдау сатысындағы адвокаттың ролi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..78
§ 10. Адвокаттың сот процесiне дайындалуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..79
§ 11. Адвокаттардың сот тергеуiне қатысуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 82
§ 12 . Қорғаушыдан бас тарту негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...88
§ 13. Адвокаттың апелляциялық және қадағалау сатысына қатысуы ... ... ... ... .89
Тақырып №8. Адвокаттың азаматтық іске қатысуы.
§ 1. Азаматтық істер бойынша адвокаттардың өкілдік етуі ... ... ... ... ... ... ... 93
§ 2. Азаматтық іс жүргізудің сотқа дейінгі сатысындағы адвокаттың қызметі..93
§ 3. Адвокаттың азаматтық істерді сотта қарау сатысында қатысуы ... ... ... ...96
Тақырып №9.Әкімшілік құқық бұзушылық істер бойынша адвокаттың қызметі.
ТІРКЕЛДІ
1. Адвокатура пәні бойынша студенттерге арналған Оқу Бағдарламасы (Силлабус)
2. Сызбалар
3. Қылмыстық істер бойынша өндіріс жүргізу үшін адвокаттарға көрсетілетін методикалық нұсқау
4. Адвокаттық қызметті зерттеу үшін ұсынылатын нормативтік актілер мен арнайы әдебиеттер.
КІРІСПЕ
Демократияның аса маңызды сипатты белгісі мынада, азаматтардың құқықтары мен бостандықтары жарияланып қана қоймай, оларға әртүрлі кепілдіктерде беріледі. олар экономикалық, әлеуметтік, саяси және заңдық кепілдіктер болып бөлінеді. Осылардың ішінен заң кепілдігіне тоқталатын болсақ, алдымен кепілдік дегеніміз - қамтамасыз ету деген мағынаны білдіретінін білеміз. Ал заң кепілдігі дегеніміз қолданылып жүрген заңдар арқылы мемлекеттің субъективтік құқықтардың жүзеге асырылуын қамтамасыздандыру құралдары мен тәсілдері. Бұл ең алдымен әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғау, білікті заң көмегін алу құқықтары т.б.
Бұзылған құқықты қорғау үшін өкімет билігі немесе басқару органына өтініш жасау, егер заң құжаттарында өзгеше көзделмесе, құқық қорғау туралы талап қойып сотқа жолдануға кедергі жасалмайды. Ол үшін әрбір адам заң тұжырымдарын біліп қана қоймай, оны қолдана алатын болуы қажет. өкінішке орай әзірше азаматтардың құқық сауаттылығы жоққа тән.
Сондықтан адвокаттардың (қорғаушылардың,өкілдердің) көмегіне жүгінуге әкеп соқтырады.
Конституциясының 13-бабында: Әркiмнiң бiлiктi заң көмегiн алуға құқығы бар. Заңда көзделген жағдайларда заң көмегi тегiн көрсетiледi - деп жазылуы кепiлдiктiң тағы да бiр көрiнiсi.
Көмектiң түрi әртүрлi. Ол - конституция (заңдарды түсiндiру) ретiнде, не адвокаттардың қылмыстық, азаматтық, әкімшілік iстерге байланысты сот iстерiне қатысып, заң көмегiн беруi ретiнде болуы мүмкiн. Ұсталған, тұтқындалған, қылмыс жасады деп айып тағылған әрбiр адам сол ұсталған, тұтқындалған немесе айып тағылған кезден бастап адвокаттың (қорғаушының ) көмегiн пайдалануға құқылы.
Адвокатураның қызметi көмек сұраған азаматтар мен ұйымдарды бiлiктi заң көмегiн көрсету жолымен құқықтық қорғауды қамтамасыз етуге тиiс, ондай көмек, мысалы, сотта қылмыстық, азаматтық және өзге де iстер бойынша олардың мүдделерiн бiлдiру, негiзсiз қылмыстық қудалаудан қорғау және т.б. арқылы көрiнуi мүмкiн.
Қазақстан Республикасындағы адвокат дегеніміз - заңгерлік жоғары білімі бар, заңгерлік мамандық бойынша жұмыс стажы 2 жылдан кем емес, адвокаттық қызметті іске асыруға құқық беретін лицензиясы бар және адвокаттар алқасының мүшесі болып табылатын Қазақстан республикасының азаматтарын айтамыз.
Оқу құралының мақсаты - заң қызметінің бір түрі ретінде адвокатура адвокаттық қызмет және адвокат ұғымдары нені білдіреді және Қазақстан Республикасындағы адвокаттардың ұйымдық және құқықтық негізі ретінде Адвокаттар алқасының құрылу тәртібі, оның жоғарғы органдары, заң консультациялары мен адвокаттардың қызметтері қандай, осыларды жете зерттеуге ден қойылады. Болашақ заң мамандарына адвокаттар көрсететін заң көмегінің түрлерін, олардың өзін-өзі қаржыландыратын коммерциялық емес ұйымға яғни адвокаттар алқасына бірігетінін және жекеше адвокаттардың да болатынын көрсету.
Ал Адвокатура және адвокаттық қызмет пәнiн оқыту мақсаты- iс жүзiндегi осы қатынастарды реттейтiн заңнамаға және адвокатура органдарының адвокаттық қызметтi қолдану практикасына талдам жасау, сонымен қатар осы негiзде туындалған мәселелерді анықтау мен оларға баға беру және адвокаттық қызмет туралы заңнаманы жетiлдiру жолдарын айқындау болып табылады.
Болашақта адвокаттық қызметпен айналысу үшін заң мамандарының өзіне тән нәтижесі, адвокаттық қызметтің алдағы құрылып жатқан құқықтық мемлекетте алар орны да, мәртебесі де жоғары болатынына сеніміміз мол.
Бiр сөзбен қорыта айтқанда, адвокаттардың әділ шешім шығаруда қылмыстық және азаматтық істерде, сотта мәні бойынша қарап талдауының құқық қорғау үшін азаматтар мен заңды тұлғалардың мүдделерін, бостандықтарын, құқықтарын қалпына келтіруiнiң негiзгi көзi, қызметi, кәсiби қорғаушылық iсi болып табылады. Сондықтан оқу құралында адвокаттардың азаматтық,қылмыстық және әкімшілік iстерге басынан қалай қатысатынын, құқық қорғау тактикасы ретiнде ненi қолданатынын өзiмiздiң қазақстандық авторлармен қоса шетелдiк авторлардың да еңбектерiн пайдалана отырып, кеңiнен зерттеуге ден қойылды. Адвокатура және адвокаттық қызмет бойынша қазақ тiлiнде шыққан заң әдебиеттерi жоқтың қасы,сондықтан, оқу құралын өзiміздiң ана тiлiмізде жазуға бiраз қиындықтар болды. Бiрақ ол қиындықтарды жеңген сияқтымыз деп ойлаймын, өйткенi алда баяндалар еңбегiміз соның жемiсi.
ЖАЛПЫ БӨЛІМ
Тақырып № 1. Адвокатураның дамуы мен құрылуы.
§ 1. Адвокатураның ұғымы, оның міндеттері мен маңызы және мақсаты
Дамудың демократиялық қағидаларын қамтамасыз етуде адвокатураның алатын орны ерекше. Ол ең алдымен қоғамның әртүрлі салаларында жиі-жиі кездесіп тұратын заңсыздықтарды болдырмау үшін күреседі. Ал қазіргідей өтпелі кезеңде, орын алып отырған келеңсіздіктермен қатар күні кеше ауылшаруашылығында жүргізілген жекешелендіру барысында туындаған проблемалар және әртүрлі жеке фирмалар мен ЖШС-тер өмір сүріп жатқан қазіргі кезеңде орын алып жатқан заңсыздықтардан аяқ алып жүре алмайсың. Сонымен қоса тергеу, тексеру, жауап алу барысында құқық қорғау орындары тарапынан жіберіліп жатқан заңсыздықтар да аз емес.
Соңғы кездері әлеуметтік көмек мәселесі көп проблемаларды туындатып отыр. Көп жағдайларда әлеуметтік көмекті мүшелерінің заң талаптарын жете білмеуі салдарынан кейбір азаматтарға тиесілі әлеуметтік көмек көрсетілмей келеді. Немесе керісінше, алуға тиісті емес азаматтар көмек алып жатады. Әрине, соңғыларына көп жағдайларда қылмыстық іс қозғалатыны да заңды құбылыс. Бірақ, соған тек әлеуметтік көмек алып жүрген адам ғана кінәлі ме? Міне, осындай кездері адвокат қорғаушылардың атқаратын рөлі зор.
Азаматтардың өздерінің сот істерін өздері жеке жүргізуге көптеген жағдайларда мүмкіндіктері бола бермейді. Олар басқа қалада өтетін сот отырысына өздерінің күнделікті шаруасынан қол үзіп барулары керек болады, сондай-ақ ертедегі римдіктердің айтуы бойынша, өз істерін жеке жүргізу ауруда, жасының келуі де, аяқ астынан жолсапарларда және көптеген басқа себептерде кедергі келтіреді демекші, шын мәнісінде барлық уақытта ойлағанындай, барам деген жеріңе бара алмайсың, айтсам ба деген ойыңды айта алмайсың. Сондықтан кейбір нақты іс-әрекеттерді атқару үшін басқа адамдарға өз атыңнан өкілдік беріп, өз істеріңді атқаруды тапсыру қажеттілігі туындайды яғни соттағы іс-әрекетіңді атқару, соттағы өкілдік дегеніміз - бір тараптың яғни өкілдің екінші тараптың, яғни екінші өкілдік берушінің мүддесін қорғап, іс жүргізуге қатысуы.
Сотта өз істерін табысты жүргізу үшін заңдарды жақсы біліп және сот өндірісінің формальдылығын жете сезініп түсінумен қатар, өз ойын анық бір-бірімен байланыстыра жеткізе білуі керек. Бірақ кез-келген азамат мұндай білімдер мен қасиеттерге ие емес. Осылардың негізінде қажетті заң көмегін алуда сот істерінде тек қана кеңестер беріп қоймай, сот ісін де өзінің сөзімен, сөйлеу өнерімен алып шығатын адамның қажеттігі туады. Сот ісіне қатысып отырған заң көмегін беруші тараптың әрекетіне қосымша оның атынан іс жүргізу құжаттарын толтырып, сот жарыссөзінде азаматтың құқығымен мүддесін қорғап сөйлеуін құқық қорғау деп атайды.
Шынында, құқық қорғау соттағы өкілдіктің жеке оқиғасы іспеттес. Бірақ, егер өкіл негізінен өкілдік берушіні толық сотта ауыстырады, ол юрист-консульт, яғни заң кеңесшісі құқық қорғаушы өкіл берушіні ауыстырмай-ақ бірақ оған іс жүргізуде көмектесе отырып, сот өндірісінде жеке маңызды рөлге ие болады. Құқық қорғау қажеттілігі арқасында адвокатура атты кәсіби мамандық пайда болды. Бұл термин advokatus атты латын сөзінен шыққан, яғни шақыру деген мағынаны білдірген. Сонымен римдіктер, өздерін сот ісіне ертіп апарып, сот отырысында кеңестер берген достары мен туыстарын осылай атады. Империя кезінде бұл сөз қандай мағынаға ие боса, қазіргі кезде де сондай-ақ көптеген тілдерде де сол кездегі мағынаға ие болған қалпында сақталып қалды. Яғни Адвокат - бұл маман-заңгер және оратор-шешен болсын, кез-келген істе тараптармен бірге болсын, яғни тараптарсыз болсын, олардың ісін жүргізуші, көмектесуші болып табылады.
Адвокаттық қызметпен айналысу үшін заңмен бекітілген қатаң білім мен адалдық бағасы болуы керек. Адвокаттар өздерінің мүшелерінің заң дайындығы мен моральдық қасиеттерінің сай келуін бақылау мақсатында кәсіби корпорацияларға бірікті.
Ежелгі Римнен бері адвокатура тарихында құқық қорғау өз әрекетімен соттағы өкілдікпен тығыз байланысты. Бұл дегеніміз бірден екі жақты жүгінбей, біреуіне яғни істі шынайы жүргізу де толық және бөлінбейтін жауапкершілік алатын жаққа жүгіну тиімділігін көрсетеді.
1864 жылғы сот реформасынан кейін ресейде құқық қорғау мен өкілдік бағыттары бірге бірігіп кеткінімен, адвокаттардың екі түрі болды, олардың бірі корпорацияға біріккен сенімді өкілдер болса, енді бірі соттарда болатын жеке сенімді адамдар. Біріншісі - адвокаттық элита болса, екіншісі одан бір саты төмен болды. Бұлардың бірігу бағыттарының кері әсерлері де жақтары да бар.
Адвокатура сотта құқықты дұрыс қолданып пайдалану үшін барлық қоғамның мүддесі үшін күреседі. Бұдан шығатын қорытынды, бұл кәсіп қоғамға қызмет ету үшін аянбай еңбек етумен қатар арамдық ойламай, адалдықты қажет ететін кәсіп.
Ғалым-эксперттен құқық пен сот ораторы ретінде таза құқық қорғау қасиетінен қандай болмасын адвокат заң жағынан маклер, көпшілік арасында құрметке ие, практика іскері ретінде өзінің клиенттерінің мүддесін материалдық тұрғыда биік қоятын кәсіби маман.
Қазіргі кезде Қазақстанда өкілдік пен құқық қорғау бағыттары бір-бірінен бөлінген.
Өкілдікті адвокаттар да басқа да тұлғаларға да белгіленген. Ал құқық қорғау бағыттарын сотта прокуратура органдары мен мемлекеттік басқару органдары, сондай-ақ басқа тұлғалардың құқықтары мен мүдделерін сотта қорғау үшін қатысатын қоғамдық ұйымдар мен азаматтар болады.
Сонымен, адвокатура ұғымы бірнеше анықтамаға ие, соның ішінде:
1. Адвокатура - сотта басқа адамдардың мүдделерін жүргізуге қатысатын белгілі маман адвокаттардың іс әрекеті.
2. Адвокатура - бұл соттағы өкілдікке қарама-қарсы құқық қорғау.
3. Адвокатура - адвокаттар құрамы, яғни өздерін осы кәсіпке арнаған тұлғалар класы.
Осыларға қарап адвокатураға толық ұғымды былай беруге болады.
Адвокатура - елді мекендер мен заңды және жеке тұлғаларға заң негізінде юридикалық көмек көрсететін кәсіби ұйым.
Адвокатураның қызметі, сөз жоқ құқық қорғауға жатады. Ол Қазақстан Республикасының Конституциясымен 1997 жылғы 5 желтоқсандағы Адвокаттық қызмет туралы Заңның негізінде жүзеге асырылады, кәсіпкерлікке жатпайды, өйткені негізгі мақсаты ретінде пайда табуды көздемейді және міндеттері мыналар болып табылады.
1. қылмыстық істер бойынша қорғауды;
2. азаматтық, әкімшілік, қылмыстық және басқа да істер бойынша өкілдікті;
3. сондай-ақ азаматтар мен заңды тұлғаларға өзге де заңгерлік көмек көрсетуді алға қояды.
Мәселен, ол консультациялар, түсіндірулер, кеңестер беруден, кәсіпқойлық білімді талап ететін мәселелер бойынша жазбаша тұжырымдамалар жасаудан, талап арыздарын, шағымдарын, құқықтық сипаттағы өзге де құжаттар жазудан, жеке және заңды тұлғаларға анықтау органдарында, алдын-ала тергеуде, соттарда, мемлекеттік және өзге де органдарда, ұйымдарда және азаматтармен қарым-қатынаста өкіл болудан және оларды қорғаудан көрінеді.
Адвокатура мемлекет кепілдік берген және Конституциямен бекітілген адамның өзінің құқықтарын, бостандықтарын сот арқылы қорғау және білгірлік көмек алу құқығын жүзеге асыруға көмектесуге міндетті.
Адвокаттың өз өкілеттігін жүзеге асырарлықтай жеткілікті құқықтары бар.
Сонымен , барша адамдар заң көмегiн , сондай-ақ ол көмектi адвокаттың қатысуымен алуға құқығы туралы конституциялық ереженi сақтау, сотта тараптардың бәсекелестiгi және тең құқықтылығы негiзiнде жүзеге асыруға, iс бойынша ақиқатты анықтап, заңды да негiздi сот шешiмiн шығаруға ықпал етедi.
Адвокат азаматтың заңды құқығын қорғағанда ол тек қана нақты тұлғаға ғана емес бүкіл қоғамға маңызы бар іс жасайды. ¤йткені қате сот шешімдерінің кетуіне кедергі жасай отырып, заңдылық пен құқықтық тәртіпке деген сенімді нығайта түседі. Міне сондықтан, кәсіби және белсенді және шапшаң түрде азаматтардың мүддесін заңға байланысты өзінің дегенінде тұруы азаматтармен қатар қоғам мен мемлекеттің мүддесіне жауап береді.
Қылмыстық және азаматтық істер бойынша әділсотты жүзеге асыру үшін тиімді әрекет ететін мемлекеттік органдармен қатар, сондай-ақ күшті тәуелсіз кәсіби адвокатура қажет.
Адвокат айыпталушы немесе басқа субъектінің өкілі. Дегенмен, адвокаттар қызметі жеке сипатқа ие емес, өйткені оның қызметі тек айыпталушыға ғана емес, сондай-ақ іс жүргізуші мемлекеттік органдар үшінде ауадай қажет. Сондықтан оның құрылу бағыттары тиісті заң бойынша әділсотқа жіберудің маңызды шарттары бойынша адвокатура ролін тез арада көтеру керек.
§ 2. Адвокаттық қызметті реттейтін заң актілері.
Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтыра отырып, адам және азаматтың өмірі, құқықтары мен бостандықтарын ең басты қазынасы ретінде қарастырады.
Қазақстан Республикасындағы Ата Заңымыз адам және азаматтық құқықтары мен бостандықтарын қорғауды басты мақсатқа қояды және оларға кепілдік береді. Қазақстан республикасының Конституциясында адам және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына арналған 32 бап бар.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 13 бабының 3 тармағында әркімнің білікті заң көмегін алуға құқығы бар. Заңда көзделген жағдайда заң көмегі тегін көрсетіледі делінген.
Осыған орай 1997 жылы 5 желтоқсанда ҚР Адвокаттық қызмет туралы заңы қабылданды. Бұл заңның негізгі мақсаты- адамның өз құқықтарын бостандықтарын сотта қорғауға және білікті заң көмегін алуға мемлекет кепілдік берген және ҚР Конституциясымен баянды етілген құқықтарын жүзеге асыруға жәрдемдесуге арналған.
Адвокатура адвокаттардың азаматтық, әкімшілік, қылмыстық және басқа да істер бойынша қорғау және өкілдік ету жөніндегі, сондай-ақ азаматтың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғау және оның іске асырылуына заңгерлік көмек көрсету мақсатындағы қызметін ұйымдастырады. Адвокаттардың адвокаттық қызмет аясында жүзеге асыратын заңгерлік көмек кәсіпкерлік қызмет болып табылмайды.
Адвокаттық қызмет туралы ҚР. Заңының мазмұнын құрайтын барлық нормативті материалдар 4 тарау 34-бапқа жүйеленген.
Баптар өз кезегінде бөлімдерден, пункттерден, пункт ішіндегілерден тұрады. Олар нормативтік құқықтық актінің құрылымына байланысты:
- жалпы бөлім;
- адвокаттар мәртебесі;
- қорытынды және өтпелі кезеңдерден тұрады.
Адвокаттық қызметтiң құқықтық негiздерi Адвокаттық қызмет туралы Заңның 2 бабында бекiтiлген. Адвокаттық қызмет туралы заңдар осы заңнан және адвокаттық қызметтi реттейтiн өзге де заңдардан тұрады (ҚIЖК, АIЖК Сот орындаушыларының мәртебесi және атқарушылық iсiн жүргiзу туралы Заң және т.б.).
Негізінде, адвокаттық қызметті реттейтін заңдардың тізімін келтіретін болсақ , ол былай шығар еді.
1 ҚР Конституциясы 1995.30.08. 7.10.1998 жылы өзгертулер мен толықтырулар енгiзiлген.
2 ҚР Адвокаттық қызмет туралы заңы 5.12.1995 жылы.
3 Қазақстан Республикасының Президентінің 1994 жылғы12 ақпандағы "Қазақстан Республикасындағы құқықтық реформаның мемлекеттік бағдарламасы туралы" қаулысы
4 Қазақстан Республикасының Президентінің "Қазақстан Республикасының құқықтық саясат тұжырымдамасы" 2004 жыл қаңтар.
5 Қазақстан Республикасындағы Азаматтық Iс Жүргізу Кодексі 1999 жылы 13 шiлде..
6 Қазақстан Республикасы Қылмыстық Iс Жүргізу Кодексі 13.12.1997ж.
7 Қазақстан Республикасындағы Әкімшілік құқық бұзушылық кодексі 30 қаңтар 2001 жыл.
8 Общий кодекс правил для адвокатов. Европейского сообщество. Адвокат 1995. №10.
9 ҚР Президентiнiң лицензиялау туралы заң күшi бар Жарлығы. 17 сәуiр 1995 жыл.
10 Адвокаттық қызметпен айналысуға лицензия беру тәртiбi туралы ЕрежеҚР Әдiлет Министрiнiң 1998 жыл 21 қаңтар № 19 бұйрығымен бекiтiлген.
Адвокаттық қызметтің кәсіби стандарты - бұл қолданыстағы заңдар мен халықаралық актілерде көрсетілген, адвокаттардың тиімді негіздерде жалпы және нақты бір істер бойынша адвокаттар қызметінің ұйымдастыру құралдары мен адвокаттық практикамен пісіп-жетілген тәсілдерді адвокаттардың іс жүргізуде қолданудағы сапасына қойылатын талаптарды айтамыз.
Адвокаттар қызметінің кәсіби сапасына қойылатын ең маңызды және жалпы талаптар Нью-Иоркте 1990 жылы тамыз айында өткен қылмыстарға ескертпелер негізінде БҰҰ-ның сегізінші конгресінде қабылданған Адвокаттар ролінің Негізгі Ережелерінде бекітілген.
Бірақ бұл Ережелер адвокаттардвң қылмыстық және әкімшілік істерге қатысуы бойынша қарастырылса да ол адвокаттардың азаматтық және басқа да істерге қатысуына қолданылады.
Халықаралық Пакте азаматтардың азаматтық саяси құқықтарымен бірге экономикалық,әлеуметтік және мәдени құқықтарында БҰҰ Жарғысына сай адамдардың құқықтары мен бостандықтарын сақтау және құрметпен қарау мемлекеттің міндеті екені баса айтылған.
Бiздiң мемлекетiмiздiң ең басты қазынасы - адам және адамның өмiрi, құқықтары мен бостандықтары болып есептелiнедi.
Қазақстан мемлекетi өз азаматтарының белгiлi бiр iс әрекетiнiң заң жүзiндегi мүмкiндiктерiн таниды және оларға кепiлдiк бередi. Адам мен азамат құқығы - Қазақстан Республикасы Конституциясының iргелi категориясы, ол адамды қазақстандық қоғамның ең жоғарғы құндылығы ретiнде орнықтырады.
Қазақстан азаматтары өз құқықтары мен бостандықтарын заңға қайшы келмейтiн әдiстермен қорғауға құқығы бар. Қазақстан азаматтары ғана емес, сонымен қатар, Қазақстан аумағында тұратын азаматтығы жоқ адамдар, сондай-ақ басқа елдiң азаматтығы бар шетелдік азаматтар Қазақстан аумағында құқықтары мен бостандықтарына қысым жасалған болса, олар өз құқықтары мен бостандықтарын қорғауды сұрай алады.
Адвокаттық қызметті реттейтін нормативтік актілердің қайнар көзіне жатпаса да адвокатураны ұйымдастыру мен қызметін реттеуде тиісті заңдар негізінде жасалған адвокаттар алқасының Жарғысы мен оның Жалпы Жиналысының шешімдері үлкен маңызға ие болады.
Адвокаттардың барлығы осы заң талаптарымен басқа да құқықтық нормативтер, заң актілеріне сүйенеді.
Жақсы адвокат болу оңай емес. Ол үшін білімді, білікті, жоғары мәдениетті болумен бірге ҚР заңдарын терең білу қажет. Сонда ғана оның беделі өсіп, мәртебесі биіктей түседі, азаматтар құқығының нағыз қорғаушысы, тағдырымыздың арашашысы бола алады. Сонда ғана адвокатқа деген адамдардың сенімі артады
§3. Адвокатура және адвокаттық қызмет .оқу курсының пәні,мазмұны және жүйесі.
Қазақстан Республикасында құқықтық мемлекет құру жолында және нарықтық экономиканың даму барысында қоғамның құқыққорғау жүйесінде адвокатураның ролі арта түсті. Адвокаттық қызметсіз барлық жеке тұлғалар мен заңды тұлғалардың ,азаматттар мен кәсіпкерлердің заңды мүддесін,құқықтары мен бостандықтарын тиімді қорғау мүмкін емес.
Оның үстіне күні кешеге дейін заң оқу орындарының оқу бағдарламасында сот, прокуратура сияқты құқыққорғау органдарына қарағанда адвокатураға тиісінше назар аударылмады.Ресейдің Адвокатура и современность жинағының авторлары бұл олқылықты дұрыс көрсете білді. Олар ...бұндай теңсіздік студенттердің адвокатураға деген тұрақсыз қатынастарын қалыптастырады. Адвокаттық қызмет туралы сұрақтар тек қылмыстық іс жүргізу, сот және прокуратура органдарын ұйымдастыру курстарында қаралғаны жеткіліксіз болады. Сондықтан болашақ құқыққорғау қызметкерлерінің қызметіне дұрыс көзқарас қалыптастыру үшін адвокатура жайлы жеке оқу курсы керек.
Заң оқу орындарының стуленттеріне тек қана адвокаттардвң қорғау қызметіне жақсы көзқарас қалыптастыру үшін ғана емес, одан да кең ауқымды жоспар бойынша адвокаттық қызметтің тек қылмыстық іс жүргізуде ғана қорғау функциясын жүзеге асырмай, азаматтық, әкімшілік іс жүргізулерде өкілдікті және тағы да басқа көптеген салаларда кәсіби заң көмектерін көрсететінін жүйелі түрде олардың саналарына қалыптастыра білу керек.
Болашақ судья, тергеуші, прокурор , адвокаттар мен басқа да маман-заңгерлерге жүйелі қалыптастырылған білім беру бағытында Адвокаттық қызмет оқу курсы аясында осы оқу-әдістемелік оқулық даярланып отыр. Оның үстіне соңғы жылдары жоғары заң оқу орындары да заң мамандарын даярлауда жан-жақты кірісуде. Оның үстіне көптеген ведомоствалық мекемелер - Ішкі Істер Министрлігі, Ұлттық Қауіпсіздік Комитеті,Салық қызметтері, сот және прокуратура органдары да өздерінің бағытында қызмет жасайтын мамандарды өздері дайындау үстінде.
Келешекте адвокаттарды да арнайы мамандандырылған оқу орындарында оқытылуы, кәсіби білімін көтеру үшін адвокаттарда соттар сияқты яғни Сот Академиясында даярланатындай Адвокатура Академиясында оқытылу керек деп ойлаймын. Өйткені қазіргі кезеңде Адвокаттардың мәртебесін сот және прокурордың мәртебесімен теңестіру алда кезек күттірмейтін істердің бірі. Сондықтан Адвокатура және адвокаттық қызмет туралы оқу-әдістемелік оқулық осы курсты оқып үйрену үшін таптырмайтын оқу құралы деп ойлаймын.
Адвокатура және адвокаттық қызмет оқу курсының пәні болып, Қазақстан Республикасындағы адвокатура және адвокаттық қызметтің және жеке адвокаттың кәсіби маңызды қасиеттері, Адвокатура тарихы,адвокаттық қызметтің құқықтық, ұйымдық және әтикалық негіздері, адвокаттың сотта сөйлеу,шешендік өнері, сондай-ақ адвокаттар көрсететін әртүрлі кәсіби заң көмектерінің түрлеріне жалпы сипаттама бере отырып, осы мәселелерді зерттеуді айтамыз.
Адвокаттық қызмет курсының мазмұны мен жүйесін Жалпы және Ерекше бөлімде көрсетілген тақырыптар бойынша оқу-практикалық материалдар құрайды.
Оқу курсының Жалпы бөлімі 9 - тақырыптан тұрады.
ЖАЛПЫ БӨЛІМ.
1. Адвокатураның дамуы мен құрылуы.
2. Адвокатураның ұйымдастырылуы мен қызметінің негізгі қағидалары.
3. Адвокатураның құрылу сатылары.
4. Адвокаттық қызметтің ұйымдық және құқықтық негізі.
5. Адвокаттардың құқықтық жағдайы.
6. Адвокаттар еңбегіне ақы төлеу .
7. Кәсіби адвокаттық қызмет стандарттары.
8. Адвокаттың сөйлеу шешендік өнерінің негіздері.
9. Адвокаттық қызметтің этикалық негіздері.
Ал Ерекше бөлім мына тақырыптарды қамтиды.
10.Адвокаттың қылмыстық іске қатысуы.
11. Адвокаттың азаматтық іске қатысуы
12.Әкімшілік құқық бұзушылық істер бойынша адвокаттың қызметі.
Бақылау сұрақтары:
1. Құқық қорғау органдар жүйесінде адвокатураның алатын орны және атқаратын қызметі.
2. Адвокатураның маңызы мен мақсаты қандай?
3.Адвокаттық қызметті реттейтін заң актілерінің негізгілері?
4.Адвокатураға қандай анықтама беруге болады және адвокаттық қызметтің міндеттері қандай?
Тақырып № 2. Адвокатураның ұйымдастырылуы мен қызметінің негізгі қағидалары.
Азаматтар құқығын қорғауда адвокаттық қызметтi жетiлдiрудiң маңызы өте зор. Зайырлы мемлекет құруға қадам басқан Қазақстанда оның алар орны жөнiнде айтып жатудың өзi артық.
Азаматтардың адвокаттық қызметке қол жеткiзудегi тағы бiр мәселе заң көмегiнiң сапасына байланысты болуда. Бұл бiрiншi кезекте адвокаттардың кәсiби мiндеттерiн орындаудағы жауапкершiлiктi нығайтуды көздейдi.
Қазақстанда адвокатураның қызметінің негізгі ұйымдық мәртебесі болып өзінің аумақтық белгісі бойынша айқындалған адвокаттар алқасы танылады.
Адвокаттар алқасын құруға мемлекеттік органдардың арнайы рұқсаты талап етілмейді. Адвокаттар алқасын адвокаттық қызметпен айналысуға құқығы бар, лицензиясы бар адвокаттар құрай алады. Адвокаттар алқасы жеке және заңды тұлғаларға білікті заң көмегін көрсету үшін адвокаттардың құқықтары мен заңды мүдделерін білдіру және қорғауүшін құрылатын адвокаттардың коммерциялық емес кәсіби өзін-өзі қаржыландыратын ұйым болып табылады.
Адвокаттар алқасы облыстық және республикадағы үлкен басқа қалаларында бір ғана өзі жұмыс жасайды. Облыстық, республикалық маңызы бар қаланың, астананың аумағында адвокаттар алқасы болмаған жағдайда заң талаптарына сәйкес келетін кемінде 10 құрылтайшының бастамшылығы құрылады. Заң талаптарына сәйкес келетін адвокат деп адвокаттық лицензиясымен заң шеңберінде адвокаттық қызмет көрсететін адвокаттар алқасының мүшесі болып табылатын және жоғары заң білімі бар заңгер мамандығы бойынша кемінде екі жыл стажы бар адвокат бола алатынын бiлдiк.
Жеке және заңды тұлғалардың істері бойынша қорғау мен өкілдік етуді жүзеге асырған кездегі адвокаттардың іс жүргізу құқықтары мен міндеттері Қазақстан республикасының заң актілерінде белгіленеді.
Адвокатураның ұйымдастырылуы мен қызметі:
1) Адвокаттардың өз қызметін жүзеге асыру кезінде тәуелсіздігі;
2) Адвокаттық қызметті заңдарда тыйым салынбаған әдістермен және құралдармен жүзеге асыру;
3) Заң актілерінде тікелей көрсетілген жағдайларды қоспағанда, прокуратура, соттар, анықтау және алдын ала тергеу органдары, мемлекеттік органдар тарапынан адвокаттардың қызметіне араласуға жол бермеу;
4) Кәсіби мінез-құлық нормаларын ұстау және адвокаттық құпияны сақтау қағидаларына негізделеді.
Осы қағидаттарға жеке - жеке тоқталатын болсақ,
1. Адвокаттардың өз қызметін жүзеге асыру кезінде тәуелсіздігі:
а) адвокатура ұйымдастырылуы мен құрылуында мемлекеттік және басқа органдар мен олардың лауазымды тұлғаларына тәуелді емес.Оның ішінде адвокаттар алқасының санды құрамы, оған мүшелікке қабылдау,шығару және әрбір адвокаттар алқасының әрбір мүшесіне тәртіптік жауапкершілік қолдану туралы мәселелерді де адвокаттар алқасы өздері шешеді.
б) Мемлекеттік органдардың, саяси партиялардың, қоғамдық бірлестіктердің және өзге де ұйымдардың лауазымды адамдарының адвокаттық қызметті жүзеге асыруға тікелей немесе жанама түрде кедергі жасауға құқығы жоқ.
Адвокатты ол заң көмегін көрсетіп отырған адам мен теңдестіруге тыйым салынады.
Адвокаттан өз кәсіби міндеттерін жүзеге асыруға байланысты оған мәлім болған мән-жайлар туралы куәгер ретінде жауап алуға тыйым салынады
2) Адвокаттық қызметті заңдарда тыйым салынбаған әдістермен және құралдармен жүзеге асыру;
Адвокаттарлан, адвокаттар алқасы төралқасының заң консультацияларының, адвокаттық кеңселердің басшылары мен қызметкерлерінен, заңмен белгіленген жағдайларды қоспағанда, белгілі бір адамға заң көмегін көрсетуге байланысты қандай да болмасын мәліметтер беруді талап етуге тыйым салынады.
Адвокаттық іс жүргізу және адвокаттың соған байланысты өзге де материалдары мен құжатттары, заң актілерінде тікелей көзделгеннен басқа жағдайларда, тексеруге қарауға, алуға, алып қоюға және тексеріске жатпайды.
Адвокатқа өзі қорғайтын адаммен оңаша жолығуға рұқсат беруден бас тартуға тыйым салынады.
3) Заң актілерінде тікелей көрсетілген жағдайларды қоспағанда, прокуратура, соттар, анықтау және алдын ала тергеу органдары, мемлекеттік органдар тарапынан адвокаттардың қызметіне араласуға жол бермеу
Анықтау, алдын ала тергеу органдары мен соттар адвокатты іске қатысуға жіберген сәттен бастап оған өзі қорғайтын адам қамауда болатын бүкіл кезеңге іске қатысуға жіберілгені туралы дереу жазбаша растау беруге міндетті.
Анықтау және алдын ала тергеу органдары, іс жүргізу заңында көзделген жағдайларда, адвокатпен келісілген мерзімде тергеу және өзге іс жүргізу әрекеттеріне оның қатысуы қажеттігі туралы адвокатқа хабарлауға міндетті.
Мемлекеттік қызметшілер мен мемлекеттік емес ұйымдардың басшылары адвокаттың нақты іс бойынша заң көмегін көрсетуге байланысты өтінішіне заңда белгіленген мерзімнен кешіктірмей жазбаша жауап беруге міндетті.
Адвокаттардың заңсыз араласуға жол берген немесе осындай қызметті жүзеге асыруға кедергі келтіретін адамдар заңға сәйкес жауапқа тартылады.
4) Кәсіби мінез-құлық нормаларын ұстау және адвокаттық құпияны сақтау қағидаларына негізделеді яғни Адвокат құпиясы.
Адвокат құпиясын адвокатқа жүгіну фактісі, көмек сұрап өтініш жасаған адаммен және басқа да адамдармен жасалған ауызша келіссөздердің мазмұны туралы, көмек сұрап өтініш жасаған адамның мүдделерінде жасалатын әрекеттердің сипаты мен нәтижелері туралы мәліметтер, сондай-ақ заң көмегін көрсетуге өзге ақпарат құрайды.
Адвокаттардың, адвокаттар алқасы төралқасы, заң консультациясы, адвокат кеңсесі қызметкерлерінің заң көмегін көрсетуге байланысты алынған мәліметтерді жария етуге, сондай-ақ өз мүдделері немесе үшінші бір адамдардың мүдделері үшін пайдалануға құқығы жоқ.
Заңға сәйкес жауапты болады!
Кейбір жағдайларда адвокаттық қызметті жүзеге асыратын адвокатура белгілі бір нақты дәрежеде мемлекеттің бақылауында болады. Яғни,
oo адвокаттық қызметпен айналысуға рұқсат беретін лицензия беру,не одан бас тарту және күшін жою,
oo адвокаттар еңбекақысынан салық алыну.
oo Алдын ала тергеу органдары мен сот органдарының тағайындауымен тұлғалардың жеке бір категорияларына тегін заң көмегін көрсету (ҚР Адвокаттық қызмет туралы Заңның 5-6 баптары)
Әділет органдары туралы ҚР Заңының 19-бабының тармағының 1,3,6 пункттері бойынша Адвокатураның бұндай қызметтеріне бақылауды ҚР Әділет Министрлігі және оның аумақтық органдары жүзеге асырады.
Дегенмен ондай бақылауды адвокатураның ұйымдастырылуы мен қызметіне араласпай жасау керек. Басқа да органдардың адвокатураның қандай болмасын адвокаттық қызметіне араласуына жол берілмейді.
Сонымен адвокатура - қылмыстық, азаматтық экономикалық іс жүргізу, әкімшілік жағынан болсын жеке бір сала ретінде өз қызметін жүзеге асыратын тәуелсіз ұйым.
Бақылау сұрақтары.
1. .Адвокаттардың өз қызметін жүзеге асыру кезінде тәуелсіздігі қандай қағидаттарға негізделеді?
2. Адвокаттардың өз қызметін жүзеге асыру кезінде тәуелсіздігінің кепілдіктерін атаңыз?
3. 3.Адвокаттардың өз қызметін жүзеге асыру кезінде қандай тәсілдер мен құралдарды қолданады?
4. Адвокатураның қандай болмасын адвокаттық қызметіне араласуына жол берілмейтіндігі жайлы қандай заңдармен реттеледі?.
5. Кәсіби адвокаттар құпиясын сақтау дегеніміз нені білдіреді?
Тақырып №3. Адвокатураның құрылу сатылары.
§1. 1917 жылғы октябрь төңкерісіне дейінгі Ресейде адвокатура институтының құрылуы Қазақстандағы адвокатура институтының пайда болуы мен дамуының алғышарты.
Қазақстандағы адвокатура институтын қарап ұғыну үшін оның ең алдымен құрылу, даму тарихын зерттемей, қоғамдық-құқықтық институт болып саналатын адвокатураның маңызы мен міндетін білу мүмкін емес. ¤йткені соңғы қорытындыда бұл бізге құқықтық-демократиялық мемлекетте адвокатураның орны, ролі және маңызы қандай екенін анықтаумызға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар Қазақстандағы адвокатура институтын зерттеу үшін алдымен Ресейдегі адвокатура институтының дамуы мен қатар отырып зерттеу керек. Адвокатураның қызметінің бағыты, құқықтық қатынастары жүйесіндегі жағдайы әр кезеңдерде қоғамның саяси жүйесінің, экономикалық жағдайы, құқықтық мәдениеті мен азаматтардың құқықтық сана-сезімін өзгеруіне байланысты ол да өзгеріп дамып отырады.
Адвокатураның құрылу жолы қиын болды және әрқашан әр кезеңдерде қоғамның дамуы адвокаттық қызметтің құрылу, дамуының құралдары мен әдістерін іздестіріп отырды.
1917 жылға дейінгі адвокатураның дамуы Ресей империясының заңдарының құрылу және даму тарихымен және 1864 жылғы прогрессивті сот реформасының құрылуымен де тығыз байланысты. Юридикалық терминологиядан сол кездегі уақытта "адвокат" ұғымы 1864 жылы пайда болды, бірақ бұл термин неге екені белгісіз 1939 жылғы совет кезеңіне дейін заңда көрсетілген жоқ. Ал, адовкатураның қызметінің ұйымдық-құқықтық формасы бойынша адвокаттар алқасы қандай болады деген сұрақ осы кезеңде де бұрында дамыған демократиялық елдерде АҚШ-та, Германия, Франциядағыдай қоғамдық-құқықтық маңыз бен корпоративтік бірлестік ретінде бізде әлі де мән-мағынаға өз дәрежесінде ие болмай келе жатыр.
1864 жылы сот уставтары шықты. Олар "Сот мекемелерінің құрылуы туралыУстав", "Қылмыстық сот өндірісі туралы Устав", "Бітімгершілік соттардың жаза тағайындауы туралы Уставтары" Қазақша осы сот жарғы - уставтары негізінде Ресейде сот жүйесінің нақты біртұтас жүйесі құрылды.
20 ноябрь 1864 жылғы "Сот мекемелерінің бекітулері туралы" билік етуші Сенаттың қаулысымен бекітілген Уставы, адвокатураны Ресейде жаңа юридикалық-заңды мекеме ретінде қалыптастырды.
Патшалық билікте адвокатураның дамуы азаматтық қоғамда жаңа тәуелсіз институт яғни кәсіби адвокаттар ұйымының құрылуына мемлекеттің өзінің мүддесі болмағандықтан теңемелікке ұшырады. Барлық императорлар І Петрдан бастап І Николайға дейін Ресей империясында батыс үлгісіндегі адвокаттар корпорациясын құруға үзілді-кесілді қарсы тұрды.
І Петрдің өзі адвокаттарды "ұрылар мен қарылар, жүрегі таза еместерді құрайтын топ, өздерінің қажет емес әртүрлі келтірулері арқылы соттарды адасушылыққа әкелетін бұл топ жақын арада құритынын айтса, І Николай: "Францияны адвокаттар құртпай кім құртты. Мирабо, Марат Робеспьер деген кімдер еді? Жоқ, мен билік етіп тұрғанда Ресейге адвокаттар керегі жоқ оларсыз-ақ күн көреміз", - деді.
Осыған қарап-ақ сот реформасына дейін қорғау институты өзінің формалық-ұйымдық қоғамдық тпо ретінде өзінің алдына қойған міндеттері, бағыттары және мүдделері түгілі, олардың өкілдерінің тиісті кәсіби білімі, өздерінің ұйымдық құрылымы, керек десеңіз аты болған жоқ. Адвокаттардың ролін көптеген ғасырлар бойы жеке тұлғалар - іс бойынша ұсыныс түсірушілер атқарды. Олардың қызметі заң бойынша бекітілген жоқ, және оларға тиісті нақты талаптар қойылмады. Ереже бойынша олардың міндеті аз ғана құжаттар мен қағаздар толтырумен оны берімен шектелді. Керек десеңіз, 1832 жылы құрылған алқалы "стряпчих" институттары, ресейдің әлеуметтік топтарының алдарына бөгде адамдардың құқығын қорғауда олар кепілдік бере алмады.
Сот бекітулерінің жаңа Ережелеріне сәйкес жалпы империялық соттар жүйесі - бітістіруші судялар, облыстық және жоғарғы сот инстанциясы қалыптасты. Бірақ бұл реформаның барлығы да отаршылдық және феодалдық езгіні күшейте түсуге бағытталған еді. Сондықтан адвокатураның құрылу негізі өзіне қарама-қарсы жағдай қалыптастырды, оның адвокаттың бір тұлға ретінде құқық қорғаушы шешен, және өзінің өкілдік берушісінің атынан өкіл болып қатысуы қазіргі заман талабындағы адвокаттың қызметінің бағытымен міндеттеріне сай келмейді. Көрсетілген құқықтық анықтама біздің ҚР заңдарында сақталған, біздің көзқарасымызша бұл дұрыс емес. ¤йткені Еуропа елдерінің көбісінде құқық қорғау мен сот өкілдігі екі бөлек институт ретінде жеке-жеке дамыды.
Адвокаттар үлкен екі категорияға бөлінді - оның бірі төрелік өкілдік етушілер - адвокаттарға ант қабылдауға және өкілдік етушілерге, адвокаттық практикамен жеке айналысатындарға кәсіби басшылық жасайтын корпорация болса, екіншісі сот талаптарында төрелік өкілдік етушілердің кеңесі құрылды. Бұл жоғарыдағы төрелік өкілдік етушілердің мүшелерінің арасынан сайланды. Олардың міндеті болып жеке адвокаттардың қызметіне бақылау жасау және т.б. бағыттарда қызметтер кірді. Төрелік өкілдік етушілер кеңесінен қызметіне жоғарғы бақылау, қадағалау жұмысы соттар Палатасы мен Билік етуші Сенатқа жүктелді.
Төрелік өкілдік етушілер өзін-өзі басқару органы ретінде, кәсіби мүшелерден тұра отырып соттар палатасында кеңесте әрекет жасады. Олардың кеңесі, төрелік етуші - Председательден, оның жолдастарынан, және сайлау тәртібімен қызмет жасайтын өзге кеңес мүшелерінен тұрды. Кеңеске сайлау әр лауазымға жеке және көпшілік дауыспен сайланды. Кеңес мүшелері әр жыл сайын өткен кеңес мүшелерінің есебін тыңдай отырып қайтадан сайлау жүргізеді.
Кеңес өзінің қызметін әртүрлі бағыттарда жүргізеді. Ол кеңес мүшелерін қабылдайды, шығарады және тәртіптік тәжірибе ұйымдастырады. Төрелік өкілдік етушілер арасында "тегін" істерді бөледі. ¤Здерінің арасындағы әртүрлі дауларды шешіп отырады. ¤зінің шешімін ол көпшілік дауысымен қабылдады.
Сонымен, адвокаттар төрелігі - бостандықты кәсіптен құралған тұлғалардың корпорациясы бола отырып жоғарғы сот орындарының сырттай бақылауына ие.
Қылмыстық құқықта қорғаушы, азаматтық іс жүргізудегі өкілдіктен басқа оларға жергілікті жерлерге оның ішінде кедей тұратын аумақтарға тегін қызмет көрсету де кірді.
Сот бекітулерінің жаңа Ережелеріне сәйкес жаңа қоғамдық-құқықтық институтқа қатаң талаптар қойылды. Онда төрелік өкілдік етушілердің құқықтары, міндеттері және жауапкершіліктері анық көрсетілді. Төрелік өкілдік етуші болып сол талаптарға жауап беретін және белгіленген тәртіпте адвокаттар корпорациясына қабылданғандар ғана алынды.
Бұл нормативті құқықтық талаптар 2 категорияға бөлінді. Біріншісі, қалыпты, яғни кім болады және кері кім болмайды деген сұрақтарға жауап берді.
Сонымен Сот бекітулерінің 354-бабы бойынша төрелік өкілдік етуші болып жасы 25-ке толған, жоғары заң білімі бар, және сот ведомстолығының чиновнигінен және төрелік өкілдік етушіден 5 жыл сот сынағынан өткендер бола алады.
Ал 355 бап бойынша төрелік өкілдік етуші бола алмайтындар анық көрсетілген. Олар:
1) 25 жасқа толмағандар;
2) шетелдіктер мен жағдайы жоқ;
3) қарызын өтеуге жағдайы жоқ деп жарияланғандар;
4) үкімет қызметінде айлық жалақы алып тұрғандар;
5) сот үкімі бойынша бас бостандығынан айырылғандар немесе құқықтық жағдайы шектелгендер, сондай-ақ діни соттардың үкімі бойынша ,дін шенінен айырылған діни қызметкерлер;
6) сот тергеуі бойынша қылмыстары мен әрекеттері бас бостандығы мен құқықтық жағдайын шектейтін жаза қолданылатын болса не оларға сот ақтау үкімін шығармағандар;
7) қызметтен сот бойынша діни мекемеден кемшіліктерімен немесе қоғамнан дворяндық жиналыстар мен үкімдермен кеткендер;
8) сот бойынша басқа біреудің ісіне араласуға тыйым салынғандар мен төрелік өкілдік етушілер мүшелігінен шығарылғандар.
Осы жағдайларды негізге ала отырып төрелік өкілдік етушілер кеңесі өз құрамына кандидатураларды қабылдағанда осылармен қатар олардың адамгершілік қасиеттерін есепке алады. Жан-жақты мәліметтер жиналады. Сот бекітулері туралы Ережелерде төрелік өкілдік етуші қызметін жүзеге асыру үшін оған қабылдау тәртібі анық көрсетілумен қатар тағы да мынадай талаптар қойды:
1. Қабылдау және тіркеу, қабылдау. Кеңестің өкілеттілігінде болды. Оның шешімі - төрелік өкілдік етушілер корпорациясына қабылдау туралы негізгі құжат болып есептелді. Кей жағдайда І кеңес қабылдауға қарсы болғанда, ол тұлға келесі кеңеспен қабылданды. Кеңестің формальды құқық қабілеттілік шарттарына сәйкес қабылдамауы жоғары тұрған Сенат арқылы сот палаталарына шағымдануға болады. Бірақ тұлғаның адамгершілік қасиеттеріне қарап кеңестің қабылдамауы ешқандай шағымдануға жатпайтын.
Тіркеу - формальды анықтамаға ие болатын. ол тек сот палатасының кеңестің анықтамасы бойынша нақты тұлғаны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мамандық: 5В030100- Құқықтану
Пән: ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ АДВОКАТУРА ЖӘНЕ АДВОКАТТЫҚ ҚЫЗМЕТ
Дәріс тезистері
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
ЖАЛПЫ БӨЛІМ.
Тақырып № 1. . Адвокатураның дамуы мен құрылуы.
§ 1. Адвокатураның ұғымы,оның міндеттері мен маңызы және мақсаты ... ... ...7
§ 2. Адвокаттық қызметті реттейтін заң актілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
§ 3. Адвокатура және адвокаттық қызмет оқу курсының пәні, мазмұны және жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
Тақырып №2. Адвокатураның ұйымдастырылуы мен қызметінің негізгі қағидалары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
Тақырып №3. Адвокатураның құрылу сатылары.
§ 1. 1917 жылғы октябрь төңкерісіне дейінгі Ресейде адвокатура институтының құрылуы Қазақстандағы адвокатура институтының пайда болуы мен дамуының алғышарты ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
§ 2. Қазақстанда 1917 жылға дейін адвокатура институтының бекітілуі ... ... ..23
§ 3. 1917 жылдан кейінгі адвокатур институтының ҚССР-да дамуы ... ... ... ... .25
§ 4. КСРО-ның құрамы ретінде Қазақ РОдағындағы адвокатура институтының дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28§ 5. Қазіргі замандағы Қазақстандағы адвокатура және адвокаттық қызметтің дамуының мәселелері мен болашағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...34
Тақырып № 4. Адвокаттық қызметтің ұйымдық және құқықтық негізі.
§ 1. Адвокаттар алқасы және оның органдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 39
§ 2. Заң консультациялары мен адвокаттар кеңсесі- Адвокаттар қызметінің ұйымдық формасы ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41
§ 3.Заңды тұлға құрмай-ақ адвокаттық қызметпен айналысатын жеке адвокаттар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..42
Тақырып №5. Адвокаттардың құқықтық жағдайы.
§ 1. Адвокаттар алқасының мүшелігіне үміткерлерге қойылатын талаптар ... ..44
§ 2. Адвокаттардың құқықтары мен міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 46
§ 3. Адвокаттың көмекшілері мен тағлымадан өтушілері ... ... ... ... ... ... .. ..49
§ 4. Адвокаттардың тәртіптік жауапкершілігі ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...51
Тақырып №6 . Адвокаттар еңбегіне ақы төлеу.
§ 1. Адвокаттар еңбегіне ақы төлеу мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 54
ЕРЕКШЕ БӨЛІМ
Тақырып № 7. Адвокаттың қылмыстық іске қатысуы.
§ 1. Қылмыстық іс бойынша қорғаушы тұлғалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...57
§ 2. Адвокаттың қылмыстық іске қатысуының құқықтық негізі ... ... ... ... ... ..60
§ 3. Ұстау және бұлтартпау шараларын қолданғанда адвокаттардың iс әрекетi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61
§ 4. Адвокат қылмыстық iс бойынша iс қозғау сатысында ... ... ... ... ... ... .. ...62
§ 5.Алдын ала тергеу кезіндегі адвокат-қорғаушының қызметі ... ... ... ... ... ...64
§ 6. Бұлтартпау шараларын қолдануда адвокаттың қызметі ... ... ... ... ... ... ... 68
§ 7. Адвокаттың қылмыстық жауаптылықты жеңiлдететiн мән-жайларды қолдануы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 75
§ 8. Қорғау мүддесi үшiн сот сараптамасын тағайындау және қорытындылау негiздерi ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..76
§ 9. Алдын ала тыңдау сатысындағы адвокаттың ролi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..78
§ 10. Адвокаттың сот процесiне дайындалуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..79
§ 11. Адвокаттардың сот тергеуiне қатысуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 82
§ 12 . Қорғаушыдан бас тарту негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...88
§ 13. Адвокаттың апелляциялық және қадағалау сатысына қатысуы ... ... ... ... .89
Тақырып №8. Адвокаттың азаматтық іске қатысуы.
§ 1. Азаматтық істер бойынша адвокаттардың өкілдік етуі ... ... ... ... ... ... ... 93
§ 2. Азаматтық іс жүргізудің сотқа дейінгі сатысындағы адвокаттың қызметі..93
§ 3. Адвокаттың азаматтық істерді сотта қарау сатысында қатысуы ... ... ... ...96
Тақырып №9.Әкімшілік құқық бұзушылық істер бойынша адвокаттың қызметі.
ТІРКЕЛДІ
1. Адвокатура пәні бойынша студенттерге арналған Оқу Бағдарламасы (Силлабус)
2. Сызбалар
3. Қылмыстық істер бойынша өндіріс жүргізу үшін адвокаттарға көрсетілетін методикалық нұсқау
4. Адвокаттық қызметті зерттеу үшін ұсынылатын нормативтік актілер мен арнайы әдебиеттер.
КІРІСПЕ
Демократияның аса маңызды сипатты белгісі мынада, азаматтардың құқықтары мен бостандықтары жарияланып қана қоймай, оларға әртүрлі кепілдіктерде беріледі. олар экономикалық, әлеуметтік, саяси және заңдық кепілдіктер болып бөлінеді. Осылардың ішінен заң кепілдігіне тоқталатын болсақ, алдымен кепілдік дегеніміз - қамтамасыз ету деген мағынаны білдіретінін білеміз. Ал заң кепілдігі дегеніміз қолданылып жүрген заңдар арқылы мемлекеттің субъективтік құқықтардың жүзеге асырылуын қамтамасыздандыру құралдары мен тәсілдері. Бұл ең алдымен әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғау, білікті заң көмегін алу құқықтары т.б.
Бұзылған құқықты қорғау үшін өкімет билігі немесе басқару органына өтініш жасау, егер заң құжаттарында өзгеше көзделмесе, құқық қорғау туралы талап қойып сотқа жолдануға кедергі жасалмайды. Ол үшін әрбір адам заң тұжырымдарын біліп қана қоймай, оны қолдана алатын болуы қажет. өкінішке орай әзірше азаматтардың құқық сауаттылығы жоққа тән.
Сондықтан адвокаттардың (қорғаушылардың,өкілдердің) көмегіне жүгінуге әкеп соқтырады.
Конституциясының 13-бабында: Әркiмнiң бiлiктi заң көмегiн алуға құқығы бар. Заңда көзделген жағдайларда заң көмегi тегiн көрсетiледi - деп жазылуы кепiлдiктiң тағы да бiр көрiнiсi.
Көмектiң түрi әртүрлi. Ол - конституция (заңдарды түсiндiру) ретiнде, не адвокаттардың қылмыстық, азаматтық, әкімшілік iстерге байланысты сот iстерiне қатысып, заң көмегiн беруi ретiнде болуы мүмкiн. Ұсталған, тұтқындалған, қылмыс жасады деп айып тағылған әрбiр адам сол ұсталған, тұтқындалған немесе айып тағылған кезден бастап адвокаттың (қорғаушының ) көмегiн пайдалануға құқылы.
Адвокатураның қызметi көмек сұраған азаматтар мен ұйымдарды бiлiктi заң көмегiн көрсету жолымен құқықтық қорғауды қамтамасыз етуге тиiс, ондай көмек, мысалы, сотта қылмыстық, азаматтық және өзге де iстер бойынша олардың мүдделерiн бiлдiру, негiзсiз қылмыстық қудалаудан қорғау және т.б. арқылы көрiнуi мүмкiн.
Қазақстан Республикасындағы адвокат дегеніміз - заңгерлік жоғары білімі бар, заңгерлік мамандық бойынша жұмыс стажы 2 жылдан кем емес, адвокаттық қызметті іске асыруға құқық беретін лицензиясы бар және адвокаттар алқасының мүшесі болып табылатын Қазақстан республикасының азаматтарын айтамыз.
Оқу құралының мақсаты - заң қызметінің бір түрі ретінде адвокатура адвокаттық қызмет және адвокат ұғымдары нені білдіреді және Қазақстан Республикасындағы адвокаттардың ұйымдық және құқықтық негізі ретінде Адвокаттар алқасының құрылу тәртібі, оның жоғарғы органдары, заң консультациялары мен адвокаттардың қызметтері қандай, осыларды жете зерттеуге ден қойылады. Болашақ заң мамандарына адвокаттар көрсететін заң көмегінің түрлерін, олардың өзін-өзі қаржыландыратын коммерциялық емес ұйымға яғни адвокаттар алқасына бірігетінін және жекеше адвокаттардың да болатынын көрсету.
Ал Адвокатура және адвокаттық қызмет пәнiн оқыту мақсаты- iс жүзiндегi осы қатынастарды реттейтiн заңнамаға және адвокатура органдарының адвокаттық қызметтi қолдану практикасына талдам жасау, сонымен қатар осы негiзде туындалған мәселелерді анықтау мен оларға баға беру және адвокаттық қызмет туралы заңнаманы жетiлдiру жолдарын айқындау болып табылады.
Болашақта адвокаттық қызметпен айналысу үшін заң мамандарының өзіне тән нәтижесі, адвокаттық қызметтің алдағы құрылып жатқан құқықтық мемлекетте алар орны да, мәртебесі де жоғары болатынына сеніміміз мол.
Бiр сөзбен қорыта айтқанда, адвокаттардың әділ шешім шығаруда қылмыстық және азаматтық істерде, сотта мәні бойынша қарап талдауының құқық қорғау үшін азаматтар мен заңды тұлғалардың мүдделерін, бостандықтарын, құқықтарын қалпына келтіруiнiң негiзгi көзi, қызметi, кәсiби қорғаушылық iсi болып табылады. Сондықтан оқу құралында адвокаттардың азаматтық,қылмыстық және әкімшілік iстерге басынан қалай қатысатынын, құқық қорғау тактикасы ретiнде ненi қолданатынын өзiмiздiң қазақстандық авторлармен қоса шетелдiк авторлардың да еңбектерiн пайдалана отырып, кеңiнен зерттеуге ден қойылды. Адвокатура және адвокаттық қызмет бойынша қазақ тiлiнде шыққан заң әдебиеттерi жоқтың қасы,сондықтан, оқу құралын өзiміздiң ана тiлiмізде жазуға бiраз қиындықтар болды. Бiрақ ол қиындықтарды жеңген сияқтымыз деп ойлаймын, өйткенi алда баяндалар еңбегiміз соның жемiсi.
ЖАЛПЫ БӨЛІМ
Тақырып № 1. Адвокатураның дамуы мен құрылуы.
§ 1. Адвокатураның ұғымы, оның міндеттері мен маңызы және мақсаты
Дамудың демократиялық қағидаларын қамтамасыз етуде адвокатураның алатын орны ерекше. Ол ең алдымен қоғамның әртүрлі салаларында жиі-жиі кездесіп тұратын заңсыздықтарды болдырмау үшін күреседі. Ал қазіргідей өтпелі кезеңде, орын алып отырған келеңсіздіктермен қатар күні кеше ауылшаруашылығында жүргізілген жекешелендіру барысында туындаған проблемалар және әртүрлі жеке фирмалар мен ЖШС-тер өмір сүріп жатқан қазіргі кезеңде орын алып жатқан заңсыздықтардан аяқ алып жүре алмайсың. Сонымен қоса тергеу, тексеру, жауап алу барысында құқық қорғау орындары тарапынан жіберіліп жатқан заңсыздықтар да аз емес.
Соңғы кездері әлеуметтік көмек мәселесі көп проблемаларды туындатып отыр. Көп жағдайларда әлеуметтік көмекті мүшелерінің заң талаптарын жете білмеуі салдарынан кейбір азаматтарға тиесілі әлеуметтік көмек көрсетілмей келеді. Немесе керісінше, алуға тиісті емес азаматтар көмек алып жатады. Әрине, соңғыларына көп жағдайларда қылмыстық іс қозғалатыны да заңды құбылыс. Бірақ, соған тек әлеуметтік көмек алып жүрген адам ғана кінәлі ме? Міне, осындай кездері адвокат қорғаушылардың атқаратын рөлі зор.
Азаматтардың өздерінің сот істерін өздері жеке жүргізуге көптеген жағдайларда мүмкіндіктері бола бермейді. Олар басқа қалада өтетін сот отырысына өздерінің күнделікті шаруасынан қол үзіп барулары керек болады, сондай-ақ ертедегі римдіктердің айтуы бойынша, өз істерін жеке жүргізу ауруда, жасының келуі де, аяқ астынан жолсапарларда және көптеген басқа себептерде кедергі келтіреді демекші, шын мәнісінде барлық уақытта ойлағанындай, барам деген жеріңе бара алмайсың, айтсам ба деген ойыңды айта алмайсың. Сондықтан кейбір нақты іс-әрекеттерді атқару үшін басқа адамдарға өз атыңнан өкілдік беріп, өз істеріңді атқаруды тапсыру қажеттілігі туындайды яғни соттағы іс-әрекетіңді атқару, соттағы өкілдік дегеніміз - бір тараптың яғни өкілдің екінші тараптың, яғни екінші өкілдік берушінің мүддесін қорғап, іс жүргізуге қатысуы.
Сотта өз істерін табысты жүргізу үшін заңдарды жақсы біліп және сот өндірісінің формальдылығын жете сезініп түсінумен қатар, өз ойын анық бір-бірімен байланыстыра жеткізе білуі керек. Бірақ кез-келген азамат мұндай білімдер мен қасиеттерге ие емес. Осылардың негізінде қажетті заң көмегін алуда сот істерінде тек қана кеңестер беріп қоймай, сот ісін де өзінің сөзімен, сөйлеу өнерімен алып шығатын адамның қажеттігі туады. Сот ісіне қатысып отырған заң көмегін беруші тараптың әрекетіне қосымша оның атынан іс жүргізу құжаттарын толтырып, сот жарыссөзінде азаматтың құқығымен мүддесін қорғап сөйлеуін құқық қорғау деп атайды.
Шынында, құқық қорғау соттағы өкілдіктің жеке оқиғасы іспеттес. Бірақ, егер өкіл негізінен өкілдік берушіні толық сотта ауыстырады, ол юрист-консульт, яғни заң кеңесшісі құқық қорғаушы өкіл берушіні ауыстырмай-ақ бірақ оған іс жүргізуде көмектесе отырып, сот өндірісінде жеке маңызды рөлге ие болады. Құқық қорғау қажеттілігі арқасында адвокатура атты кәсіби мамандық пайда болды. Бұл термин advokatus атты латын сөзінен шыққан, яғни шақыру деген мағынаны білдірген. Сонымен римдіктер, өздерін сот ісіне ертіп апарып, сот отырысында кеңестер берген достары мен туыстарын осылай атады. Империя кезінде бұл сөз қандай мағынаға ие боса, қазіргі кезде де сондай-ақ көптеген тілдерде де сол кездегі мағынаға ие болған қалпында сақталып қалды. Яғни Адвокат - бұл маман-заңгер және оратор-шешен болсын, кез-келген істе тараптармен бірге болсын, яғни тараптарсыз болсын, олардың ісін жүргізуші, көмектесуші болып табылады.
Адвокаттық қызметпен айналысу үшін заңмен бекітілген қатаң білім мен адалдық бағасы болуы керек. Адвокаттар өздерінің мүшелерінің заң дайындығы мен моральдық қасиеттерінің сай келуін бақылау мақсатында кәсіби корпорацияларға бірікті.
Ежелгі Римнен бері адвокатура тарихында құқық қорғау өз әрекетімен соттағы өкілдікпен тығыз байланысты. Бұл дегеніміз бірден екі жақты жүгінбей, біреуіне яғни істі шынайы жүргізу де толық және бөлінбейтін жауапкершілік алатын жаққа жүгіну тиімділігін көрсетеді.
1864 жылғы сот реформасынан кейін ресейде құқық қорғау мен өкілдік бағыттары бірге бірігіп кеткінімен, адвокаттардың екі түрі болды, олардың бірі корпорацияға біріккен сенімді өкілдер болса, енді бірі соттарда болатын жеке сенімді адамдар. Біріншісі - адвокаттық элита болса, екіншісі одан бір саты төмен болды. Бұлардың бірігу бағыттарының кері әсерлері де жақтары да бар.
Адвокатура сотта құқықты дұрыс қолданып пайдалану үшін барлық қоғамның мүддесі үшін күреседі. Бұдан шығатын қорытынды, бұл кәсіп қоғамға қызмет ету үшін аянбай еңбек етумен қатар арамдық ойламай, адалдықты қажет ететін кәсіп.
Ғалым-эксперттен құқық пен сот ораторы ретінде таза құқық қорғау қасиетінен қандай болмасын адвокат заң жағынан маклер, көпшілік арасында құрметке ие, практика іскері ретінде өзінің клиенттерінің мүддесін материалдық тұрғыда биік қоятын кәсіби маман.
Қазіргі кезде Қазақстанда өкілдік пен құқық қорғау бағыттары бір-бірінен бөлінген.
Өкілдікті адвокаттар да басқа да тұлғаларға да белгіленген. Ал құқық қорғау бағыттарын сотта прокуратура органдары мен мемлекеттік басқару органдары, сондай-ақ басқа тұлғалардың құқықтары мен мүдделерін сотта қорғау үшін қатысатын қоғамдық ұйымдар мен азаматтар болады.
Сонымен, адвокатура ұғымы бірнеше анықтамаға ие, соның ішінде:
1. Адвокатура - сотта басқа адамдардың мүдделерін жүргізуге қатысатын белгілі маман адвокаттардың іс әрекеті.
2. Адвокатура - бұл соттағы өкілдікке қарама-қарсы құқық қорғау.
3. Адвокатура - адвокаттар құрамы, яғни өздерін осы кәсіпке арнаған тұлғалар класы.
Осыларға қарап адвокатураға толық ұғымды былай беруге болады.
Адвокатура - елді мекендер мен заңды және жеке тұлғаларға заң негізінде юридикалық көмек көрсететін кәсіби ұйым.
Адвокатураның қызметі, сөз жоқ құқық қорғауға жатады. Ол Қазақстан Республикасының Конституциясымен 1997 жылғы 5 желтоқсандағы Адвокаттық қызмет туралы Заңның негізінде жүзеге асырылады, кәсіпкерлікке жатпайды, өйткені негізгі мақсаты ретінде пайда табуды көздемейді және міндеттері мыналар болып табылады.
1. қылмыстық істер бойынша қорғауды;
2. азаматтық, әкімшілік, қылмыстық және басқа да істер бойынша өкілдікті;
3. сондай-ақ азаматтар мен заңды тұлғаларға өзге де заңгерлік көмек көрсетуді алға қояды.
Мәселен, ол консультациялар, түсіндірулер, кеңестер беруден, кәсіпқойлық білімді талап ететін мәселелер бойынша жазбаша тұжырымдамалар жасаудан, талап арыздарын, шағымдарын, құқықтық сипаттағы өзге де құжаттар жазудан, жеке және заңды тұлғаларға анықтау органдарында, алдын-ала тергеуде, соттарда, мемлекеттік және өзге де органдарда, ұйымдарда және азаматтармен қарым-қатынаста өкіл болудан және оларды қорғаудан көрінеді.
Адвокатура мемлекет кепілдік берген және Конституциямен бекітілген адамның өзінің құқықтарын, бостандықтарын сот арқылы қорғау және білгірлік көмек алу құқығын жүзеге асыруға көмектесуге міндетті.
Адвокаттың өз өкілеттігін жүзеге асырарлықтай жеткілікті құқықтары бар.
Сонымен , барша адамдар заң көмегiн , сондай-ақ ол көмектi адвокаттың қатысуымен алуға құқығы туралы конституциялық ереженi сақтау, сотта тараптардың бәсекелестiгi және тең құқықтылығы негiзiнде жүзеге асыруға, iс бойынша ақиқатты анықтап, заңды да негiздi сот шешiмiн шығаруға ықпал етедi.
Адвокат азаматтың заңды құқығын қорғағанда ол тек қана нақты тұлғаға ғана емес бүкіл қоғамға маңызы бар іс жасайды. ¤йткені қате сот шешімдерінің кетуіне кедергі жасай отырып, заңдылық пен құқықтық тәртіпке деген сенімді нығайта түседі. Міне сондықтан, кәсіби және белсенді және шапшаң түрде азаматтардың мүддесін заңға байланысты өзінің дегенінде тұруы азаматтармен қатар қоғам мен мемлекеттің мүддесіне жауап береді.
Қылмыстық және азаматтық істер бойынша әділсотты жүзеге асыру үшін тиімді әрекет ететін мемлекеттік органдармен қатар, сондай-ақ күшті тәуелсіз кәсіби адвокатура қажет.
Адвокат айыпталушы немесе басқа субъектінің өкілі. Дегенмен, адвокаттар қызметі жеке сипатқа ие емес, өйткені оның қызметі тек айыпталушыға ғана емес, сондай-ақ іс жүргізуші мемлекеттік органдар үшінде ауадай қажет. Сондықтан оның құрылу бағыттары тиісті заң бойынша әділсотқа жіберудің маңызды шарттары бойынша адвокатура ролін тез арада көтеру керек.
§ 2. Адвокаттық қызметті реттейтін заң актілері.
Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтыра отырып, адам және азаматтың өмірі, құқықтары мен бостандықтарын ең басты қазынасы ретінде қарастырады.
Қазақстан Республикасындағы Ата Заңымыз адам және азаматтық құқықтары мен бостандықтарын қорғауды басты мақсатқа қояды және оларға кепілдік береді. Қазақстан республикасының Конституциясында адам және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына арналған 32 бап бар.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 13 бабының 3 тармағында әркімнің білікті заң көмегін алуға құқығы бар. Заңда көзделген жағдайда заң көмегі тегін көрсетіледі делінген.
Осыған орай 1997 жылы 5 желтоқсанда ҚР Адвокаттық қызмет туралы заңы қабылданды. Бұл заңның негізгі мақсаты- адамның өз құқықтарын бостандықтарын сотта қорғауға және білікті заң көмегін алуға мемлекет кепілдік берген және ҚР Конституциясымен баянды етілген құқықтарын жүзеге асыруға жәрдемдесуге арналған.
Адвокатура адвокаттардың азаматтық, әкімшілік, қылмыстық және басқа да істер бойынша қорғау және өкілдік ету жөніндегі, сондай-ақ азаматтың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғау және оның іске асырылуына заңгерлік көмек көрсету мақсатындағы қызметін ұйымдастырады. Адвокаттардың адвокаттық қызмет аясында жүзеге асыратын заңгерлік көмек кәсіпкерлік қызмет болып табылмайды.
Адвокаттық қызмет туралы ҚР. Заңының мазмұнын құрайтын барлық нормативті материалдар 4 тарау 34-бапқа жүйеленген.
Баптар өз кезегінде бөлімдерден, пункттерден, пункт ішіндегілерден тұрады. Олар нормативтік құқықтық актінің құрылымына байланысты:
- жалпы бөлім;
- адвокаттар мәртебесі;
- қорытынды және өтпелі кезеңдерден тұрады.
Адвокаттық қызметтiң құқықтық негiздерi Адвокаттық қызмет туралы Заңның 2 бабында бекiтiлген. Адвокаттық қызмет туралы заңдар осы заңнан және адвокаттық қызметтi реттейтiн өзге де заңдардан тұрады (ҚIЖК, АIЖК Сот орындаушыларының мәртебесi және атқарушылық iсiн жүргiзу туралы Заң және т.б.).
Негізінде, адвокаттық қызметті реттейтін заңдардың тізімін келтіретін болсақ , ол былай шығар еді.
1 ҚР Конституциясы 1995.30.08. 7.10.1998 жылы өзгертулер мен толықтырулар енгiзiлген.
2 ҚР Адвокаттық қызмет туралы заңы 5.12.1995 жылы.
3 Қазақстан Республикасының Президентінің 1994 жылғы12 ақпандағы "Қазақстан Республикасындағы құқықтық реформаның мемлекеттік бағдарламасы туралы" қаулысы
4 Қазақстан Республикасының Президентінің "Қазақстан Республикасының құқықтық саясат тұжырымдамасы" 2004 жыл қаңтар.
5 Қазақстан Республикасындағы Азаматтық Iс Жүргізу Кодексі 1999 жылы 13 шiлде..
6 Қазақстан Республикасы Қылмыстық Iс Жүргізу Кодексі 13.12.1997ж.
7 Қазақстан Республикасындағы Әкімшілік құқық бұзушылық кодексі 30 қаңтар 2001 жыл.
8 Общий кодекс правил для адвокатов. Европейского сообщество. Адвокат 1995. №10.
9 ҚР Президентiнiң лицензиялау туралы заң күшi бар Жарлығы. 17 сәуiр 1995 жыл.
10 Адвокаттық қызметпен айналысуға лицензия беру тәртiбi туралы ЕрежеҚР Әдiлет Министрiнiң 1998 жыл 21 қаңтар № 19 бұйрығымен бекiтiлген.
Адвокаттық қызметтің кәсіби стандарты - бұл қолданыстағы заңдар мен халықаралық актілерде көрсетілген, адвокаттардың тиімді негіздерде жалпы және нақты бір істер бойынша адвокаттар қызметінің ұйымдастыру құралдары мен адвокаттық практикамен пісіп-жетілген тәсілдерді адвокаттардың іс жүргізуде қолданудағы сапасына қойылатын талаптарды айтамыз.
Адвокаттар қызметінің кәсіби сапасына қойылатын ең маңызды және жалпы талаптар Нью-Иоркте 1990 жылы тамыз айында өткен қылмыстарға ескертпелер негізінде БҰҰ-ның сегізінші конгресінде қабылданған Адвокаттар ролінің Негізгі Ережелерінде бекітілген.
Бірақ бұл Ережелер адвокаттардвң қылмыстық және әкімшілік істерге қатысуы бойынша қарастырылса да ол адвокаттардың азаматтық және басқа да істерге қатысуына қолданылады.
Халықаралық Пакте азаматтардың азаматтық саяси құқықтарымен бірге экономикалық,әлеуметтік және мәдени құқықтарында БҰҰ Жарғысына сай адамдардың құқықтары мен бостандықтарын сақтау және құрметпен қарау мемлекеттің міндеті екені баса айтылған.
Бiздiң мемлекетiмiздiң ең басты қазынасы - адам және адамның өмiрi, құқықтары мен бостандықтары болып есептелiнедi.
Қазақстан мемлекетi өз азаматтарының белгiлi бiр iс әрекетiнiң заң жүзiндегi мүмкiндiктерiн таниды және оларға кепiлдiк бередi. Адам мен азамат құқығы - Қазақстан Республикасы Конституциясының iргелi категориясы, ол адамды қазақстандық қоғамның ең жоғарғы құндылығы ретiнде орнықтырады.
Қазақстан азаматтары өз құқықтары мен бостандықтарын заңға қайшы келмейтiн әдiстермен қорғауға құқығы бар. Қазақстан азаматтары ғана емес, сонымен қатар, Қазақстан аумағында тұратын азаматтығы жоқ адамдар, сондай-ақ басқа елдiң азаматтығы бар шетелдік азаматтар Қазақстан аумағында құқықтары мен бостандықтарына қысым жасалған болса, олар өз құқықтары мен бостандықтарын қорғауды сұрай алады.
Адвокаттық қызметті реттейтін нормативтік актілердің қайнар көзіне жатпаса да адвокатураны ұйымдастыру мен қызметін реттеуде тиісті заңдар негізінде жасалған адвокаттар алқасының Жарғысы мен оның Жалпы Жиналысының шешімдері үлкен маңызға ие болады.
Адвокаттардың барлығы осы заң талаптарымен басқа да құқықтық нормативтер, заң актілеріне сүйенеді.
Жақсы адвокат болу оңай емес. Ол үшін білімді, білікті, жоғары мәдениетті болумен бірге ҚР заңдарын терең білу қажет. Сонда ғана оның беделі өсіп, мәртебесі биіктей түседі, азаматтар құқығының нағыз қорғаушысы, тағдырымыздың арашашысы бола алады. Сонда ғана адвокатқа деген адамдардың сенімі артады
§3. Адвокатура және адвокаттық қызмет .оқу курсының пәні,мазмұны және жүйесі.
Қазақстан Республикасында құқықтық мемлекет құру жолында және нарықтық экономиканың даму барысында қоғамның құқыққорғау жүйесінде адвокатураның ролі арта түсті. Адвокаттық қызметсіз барлық жеке тұлғалар мен заңды тұлғалардың ,азаматттар мен кәсіпкерлердің заңды мүддесін,құқықтары мен бостандықтарын тиімді қорғау мүмкін емес.
Оның үстіне күні кешеге дейін заң оқу орындарының оқу бағдарламасында сот, прокуратура сияқты құқыққорғау органдарына қарағанда адвокатураға тиісінше назар аударылмады.Ресейдің Адвокатура и современность жинағының авторлары бұл олқылықты дұрыс көрсете білді. Олар ...бұндай теңсіздік студенттердің адвокатураға деген тұрақсыз қатынастарын қалыптастырады. Адвокаттық қызмет туралы сұрақтар тек қылмыстық іс жүргізу, сот және прокуратура органдарын ұйымдастыру курстарында қаралғаны жеткіліксіз болады. Сондықтан болашақ құқыққорғау қызметкерлерінің қызметіне дұрыс көзқарас қалыптастыру үшін адвокатура жайлы жеке оқу курсы керек.
Заң оқу орындарының стуленттеріне тек қана адвокаттардвң қорғау қызметіне жақсы көзқарас қалыптастыру үшін ғана емес, одан да кең ауқымды жоспар бойынша адвокаттық қызметтің тек қылмыстық іс жүргізуде ғана қорғау функциясын жүзеге асырмай, азаматтық, әкімшілік іс жүргізулерде өкілдікті және тағы да басқа көптеген салаларда кәсіби заң көмектерін көрсететінін жүйелі түрде олардың саналарына қалыптастыра білу керек.
Болашақ судья, тергеуші, прокурор , адвокаттар мен басқа да маман-заңгерлерге жүйелі қалыптастырылған білім беру бағытында Адвокаттық қызмет оқу курсы аясында осы оқу-әдістемелік оқулық даярланып отыр. Оның үстіне соңғы жылдары жоғары заң оқу орындары да заң мамандарын даярлауда жан-жақты кірісуде. Оның үстіне көптеген ведомоствалық мекемелер - Ішкі Істер Министрлігі, Ұлттық Қауіпсіздік Комитеті,Салық қызметтері, сот және прокуратура органдары да өздерінің бағытында қызмет жасайтын мамандарды өздері дайындау үстінде.
Келешекте адвокаттарды да арнайы мамандандырылған оқу орындарында оқытылуы, кәсіби білімін көтеру үшін адвокаттарда соттар сияқты яғни Сот Академиясында даярланатындай Адвокатура Академиясында оқытылу керек деп ойлаймын. Өйткені қазіргі кезеңде Адвокаттардың мәртебесін сот және прокурордың мәртебесімен теңестіру алда кезек күттірмейтін істердің бірі. Сондықтан Адвокатура және адвокаттық қызмет туралы оқу-әдістемелік оқулық осы курсты оқып үйрену үшін таптырмайтын оқу құралы деп ойлаймын.
Адвокатура және адвокаттық қызмет оқу курсының пәні болып, Қазақстан Республикасындағы адвокатура және адвокаттық қызметтің және жеке адвокаттың кәсіби маңызды қасиеттері, Адвокатура тарихы,адвокаттық қызметтің құқықтық, ұйымдық және әтикалық негіздері, адвокаттың сотта сөйлеу,шешендік өнері, сондай-ақ адвокаттар көрсететін әртүрлі кәсіби заң көмектерінің түрлеріне жалпы сипаттама бере отырып, осы мәселелерді зерттеуді айтамыз.
Адвокаттық қызмет курсының мазмұны мен жүйесін Жалпы және Ерекше бөлімде көрсетілген тақырыптар бойынша оқу-практикалық материалдар құрайды.
Оқу курсының Жалпы бөлімі 9 - тақырыптан тұрады.
ЖАЛПЫ БӨЛІМ.
1. Адвокатураның дамуы мен құрылуы.
2. Адвокатураның ұйымдастырылуы мен қызметінің негізгі қағидалары.
3. Адвокатураның құрылу сатылары.
4. Адвокаттық қызметтің ұйымдық және құқықтық негізі.
5. Адвокаттардың құқықтық жағдайы.
6. Адвокаттар еңбегіне ақы төлеу .
7. Кәсіби адвокаттық қызмет стандарттары.
8. Адвокаттың сөйлеу шешендік өнерінің негіздері.
9. Адвокаттық қызметтің этикалық негіздері.
Ал Ерекше бөлім мына тақырыптарды қамтиды.
10.Адвокаттың қылмыстық іске қатысуы.
11. Адвокаттың азаматтық іске қатысуы
12.Әкімшілік құқық бұзушылық істер бойынша адвокаттың қызметі.
Бақылау сұрақтары:
1. Құқық қорғау органдар жүйесінде адвокатураның алатын орны және атқаратын қызметі.
2. Адвокатураның маңызы мен мақсаты қандай?
3.Адвокаттық қызметті реттейтін заң актілерінің негізгілері?
4.Адвокатураға қандай анықтама беруге болады және адвокаттық қызметтің міндеттері қандай?
Тақырып № 2. Адвокатураның ұйымдастырылуы мен қызметінің негізгі қағидалары.
Азаматтар құқығын қорғауда адвокаттық қызметтi жетiлдiрудiң маңызы өте зор. Зайырлы мемлекет құруға қадам басқан Қазақстанда оның алар орны жөнiнде айтып жатудың өзi артық.
Азаматтардың адвокаттық қызметке қол жеткiзудегi тағы бiр мәселе заң көмегiнiң сапасына байланысты болуда. Бұл бiрiншi кезекте адвокаттардың кәсiби мiндеттерiн орындаудағы жауапкершiлiктi нығайтуды көздейдi.
Қазақстанда адвокатураның қызметінің негізгі ұйымдық мәртебесі болып өзінің аумақтық белгісі бойынша айқындалған адвокаттар алқасы танылады.
Адвокаттар алқасын құруға мемлекеттік органдардың арнайы рұқсаты талап етілмейді. Адвокаттар алқасын адвокаттық қызметпен айналысуға құқығы бар, лицензиясы бар адвокаттар құрай алады. Адвокаттар алқасы жеке және заңды тұлғаларға білікті заң көмегін көрсету үшін адвокаттардың құқықтары мен заңды мүдделерін білдіру және қорғауүшін құрылатын адвокаттардың коммерциялық емес кәсіби өзін-өзі қаржыландыратын ұйым болып табылады.
Адвокаттар алқасы облыстық және республикадағы үлкен басқа қалаларында бір ғана өзі жұмыс жасайды. Облыстық, республикалық маңызы бар қаланың, астананың аумағында адвокаттар алқасы болмаған жағдайда заң талаптарына сәйкес келетін кемінде 10 құрылтайшының бастамшылығы құрылады. Заң талаптарына сәйкес келетін адвокат деп адвокаттық лицензиясымен заң шеңберінде адвокаттық қызмет көрсететін адвокаттар алқасының мүшесі болып табылатын және жоғары заң білімі бар заңгер мамандығы бойынша кемінде екі жыл стажы бар адвокат бола алатынын бiлдiк.
Жеке және заңды тұлғалардың істері бойынша қорғау мен өкілдік етуді жүзеге асырған кездегі адвокаттардың іс жүргізу құқықтары мен міндеттері Қазақстан республикасының заң актілерінде белгіленеді.
Адвокатураның ұйымдастырылуы мен қызметі:
1) Адвокаттардың өз қызметін жүзеге асыру кезінде тәуелсіздігі;
2) Адвокаттық қызметті заңдарда тыйым салынбаған әдістермен және құралдармен жүзеге асыру;
3) Заң актілерінде тікелей көрсетілген жағдайларды қоспағанда, прокуратура, соттар, анықтау және алдын ала тергеу органдары, мемлекеттік органдар тарапынан адвокаттардың қызметіне араласуға жол бермеу;
4) Кәсіби мінез-құлық нормаларын ұстау және адвокаттық құпияны сақтау қағидаларына негізделеді.
Осы қағидаттарға жеке - жеке тоқталатын болсақ,
1. Адвокаттардың өз қызметін жүзеге асыру кезінде тәуелсіздігі:
а) адвокатура ұйымдастырылуы мен құрылуында мемлекеттік және басқа органдар мен олардың лауазымды тұлғаларына тәуелді емес.Оның ішінде адвокаттар алқасының санды құрамы, оған мүшелікке қабылдау,шығару және әрбір адвокаттар алқасының әрбір мүшесіне тәртіптік жауапкершілік қолдану туралы мәселелерді де адвокаттар алқасы өздері шешеді.
б) Мемлекеттік органдардың, саяси партиялардың, қоғамдық бірлестіктердің және өзге де ұйымдардың лауазымды адамдарының адвокаттық қызметті жүзеге асыруға тікелей немесе жанама түрде кедергі жасауға құқығы жоқ.
Адвокатты ол заң көмегін көрсетіп отырған адам мен теңдестіруге тыйым салынады.
Адвокаттан өз кәсіби міндеттерін жүзеге асыруға байланысты оған мәлім болған мән-жайлар туралы куәгер ретінде жауап алуға тыйым салынады
2) Адвокаттық қызметті заңдарда тыйым салынбаған әдістермен және құралдармен жүзеге асыру;
Адвокаттарлан, адвокаттар алқасы төралқасының заң консультацияларының, адвокаттық кеңселердің басшылары мен қызметкерлерінен, заңмен белгіленген жағдайларды қоспағанда, белгілі бір адамға заң көмегін көрсетуге байланысты қандай да болмасын мәліметтер беруді талап етуге тыйым салынады.
Адвокаттық іс жүргізу және адвокаттың соған байланысты өзге де материалдары мен құжатттары, заң актілерінде тікелей көзделгеннен басқа жағдайларда, тексеруге қарауға, алуға, алып қоюға және тексеріске жатпайды.
Адвокатқа өзі қорғайтын адаммен оңаша жолығуға рұқсат беруден бас тартуға тыйым салынады.
3) Заң актілерінде тікелей көрсетілген жағдайларды қоспағанда, прокуратура, соттар, анықтау және алдын ала тергеу органдары, мемлекеттік органдар тарапынан адвокаттардың қызметіне араласуға жол бермеу
Анықтау, алдын ала тергеу органдары мен соттар адвокатты іске қатысуға жіберген сәттен бастап оған өзі қорғайтын адам қамауда болатын бүкіл кезеңге іске қатысуға жіберілгені туралы дереу жазбаша растау беруге міндетті.
Анықтау және алдын ала тергеу органдары, іс жүргізу заңында көзделген жағдайларда, адвокатпен келісілген мерзімде тергеу және өзге іс жүргізу әрекеттеріне оның қатысуы қажеттігі туралы адвокатқа хабарлауға міндетті.
Мемлекеттік қызметшілер мен мемлекеттік емес ұйымдардың басшылары адвокаттың нақты іс бойынша заң көмегін көрсетуге байланысты өтінішіне заңда белгіленген мерзімнен кешіктірмей жазбаша жауап беруге міндетті.
Адвокаттардың заңсыз араласуға жол берген немесе осындай қызметті жүзеге асыруға кедергі келтіретін адамдар заңға сәйкес жауапқа тартылады.
4) Кәсіби мінез-құлық нормаларын ұстау және адвокаттық құпияны сақтау қағидаларына негізделеді яғни Адвокат құпиясы.
Адвокат құпиясын адвокатқа жүгіну фактісі, көмек сұрап өтініш жасаған адаммен және басқа да адамдармен жасалған ауызша келіссөздердің мазмұны туралы, көмек сұрап өтініш жасаған адамның мүдделерінде жасалатын әрекеттердің сипаты мен нәтижелері туралы мәліметтер, сондай-ақ заң көмегін көрсетуге өзге ақпарат құрайды.
Адвокаттардың, адвокаттар алқасы төралқасы, заң консультациясы, адвокат кеңсесі қызметкерлерінің заң көмегін көрсетуге байланысты алынған мәліметтерді жария етуге, сондай-ақ өз мүдделері немесе үшінші бір адамдардың мүдделері үшін пайдалануға құқығы жоқ.
Заңға сәйкес жауапты болады!
Кейбір жағдайларда адвокаттық қызметті жүзеге асыратын адвокатура белгілі бір нақты дәрежеде мемлекеттің бақылауында болады. Яғни,
oo адвокаттық қызметпен айналысуға рұқсат беретін лицензия беру,не одан бас тарту және күшін жою,
oo адвокаттар еңбекақысынан салық алыну.
oo Алдын ала тергеу органдары мен сот органдарының тағайындауымен тұлғалардың жеке бір категорияларына тегін заң көмегін көрсету (ҚР Адвокаттық қызмет туралы Заңның 5-6 баптары)
Әділет органдары туралы ҚР Заңының 19-бабының тармағының 1,3,6 пункттері бойынша Адвокатураның бұндай қызметтеріне бақылауды ҚР Әділет Министрлігі және оның аумақтық органдары жүзеге асырады.
Дегенмен ондай бақылауды адвокатураның ұйымдастырылуы мен қызметіне араласпай жасау керек. Басқа да органдардың адвокатураның қандай болмасын адвокаттық қызметіне араласуына жол берілмейді.
Сонымен адвокатура - қылмыстық, азаматтық экономикалық іс жүргізу, әкімшілік жағынан болсын жеке бір сала ретінде өз қызметін жүзеге асыратын тәуелсіз ұйым.
Бақылау сұрақтары.
1. .Адвокаттардың өз қызметін жүзеге асыру кезінде тәуелсіздігі қандай қағидаттарға негізделеді?
2. Адвокаттардың өз қызметін жүзеге асыру кезінде тәуелсіздігінің кепілдіктерін атаңыз?
3. 3.Адвокаттардың өз қызметін жүзеге асыру кезінде қандай тәсілдер мен құралдарды қолданады?
4. Адвокатураның қандай болмасын адвокаттық қызметіне араласуына жол берілмейтіндігі жайлы қандай заңдармен реттеледі?.
5. Кәсіби адвокаттар құпиясын сақтау дегеніміз нені білдіреді?
Тақырып №3. Адвокатураның құрылу сатылары.
§1. 1917 жылғы октябрь төңкерісіне дейінгі Ресейде адвокатура институтының құрылуы Қазақстандағы адвокатура институтының пайда болуы мен дамуының алғышарты.
Қазақстандағы адвокатура институтын қарап ұғыну үшін оның ең алдымен құрылу, даму тарихын зерттемей, қоғамдық-құқықтық институт болып саналатын адвокатураның маңызы мен міндетін білу мүмкін емес. ¤йткені соңғы қорытындыда бұл бізге құқықтық-демократиялық мемлекетте адвокатураның орны, ролі және маңызы қандай екенін анықтаумызға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар Қазақстандағы адвокатура институтын зерттеу үшін алдымен Ресейдегі адвокатура институтының дамуы мен қатар отырып зерттеу керек. Адвокатураның қызметінің бағыты, құқықтық қатынастары жүйесіндегі жағдайы әр кезеңдерде қоғамның саяси жүйесінің, экономикалық жағдайы, құқықтық мәдениеті мен азаматтардың құқықтық сана-сезімін өзгеруіне байланысты ол да өзгеріп дамып отырады.
Адвокатураның құрылу жолы қиын болды және әрқашан әр кезеңдерде қоғамның дамуы адвокаттық қызметтің құрылу, дамуының құралдары мен әдістерін іздестіріп отырды.
1917 жылға дейінгі адвокатураның дамуы Ресей империясының заңдарының құрылу және даму тарихымен және 1864 жылғы прогрессивті сот реформасының құрылуымен де тығыз байланысты. Юридикалық терминологиядан сол кездегі уақытта "адвокат" ұғымы 1864 жылы пайда болды, бірақ бұл термин неге екені белгісіз 1939 жылғы совет кезеңіне дейін заңда көрсетілген жоқ. Ал, адовкатураның қызметінің ұйымдық-құқықтық формасы бойынша адвокаттар алқасы қандай болады деген сұрақ осы кезеңде де бұрында дамыған демократиялық елдерде АҚШ-та, Германия, Франциядағыдай қоғамдық-құқықтық маңыз бен корпоративтік бірлестік ретінде бізде әлі де мән-мағынаға өз дәрежесінде ие болмай келе жатыр.
1864 жылы сот уставтары шықты. Олар "Сот мекемелерінің құрылуы туралыУстав", "Қылмыстық сот өндірісі туралы Устав", "Бітімгершілік соттардың жаза тағайындауы туралы Уставтары" Қазақша осы сот жарғы - уставтары негізінде Ресейде сот жүйесінің нақты біртұтас жүйесі құрылды.
20 ноябрь 1864 жылғы "Сот мекемелерінің бекітулері туралы" билік етуші Сенаттың қаулысымен бекітілген Уставы, адвокатураны Ресейде жаңа юридикалық-заңды мекеме ретінде қалыптастырды.
Патшалық билікте адвокатураның дамуы азаматтық қоғамда жаңа тәуелсіз институт яғни кәсіби адвокаттар ұйымының құрылуына мемлекеттің өзінің мүддесі болмағандықтан теңемелікке ұшырады. Барлық императорлар І Петрдан бастап І Николайға дейін Ресей империясында батыс үлгісіндегі адвокаттар корпорациясын құруға үзілді-кесілді қарсы тұрды.
І Петрдің өзі адвокаттарды "ұрылар мен қарылар, жүрегі таза еместерді құрайтын топ, өздерінің қажет емес әртүрлі келтірулері арқылы соттарды адасушылыққа әкелетін бұл топ жақын арада құритынын айтса, І Николай: "Францияны адвокаттар құртпай кім құртты. Мирабо, Марат Робеспьер деген кімдер еді? Жоқ, мен билік етіп тұрғанда Ресейге адвокаттар керегі жоқ оларсыз-ақ күн көреміз", - деді.
Осыған қарап-ақ сот реформасына дейін қорғау институты өзінің формалық-ұйымдық қоғамдық тпо ретінде өзінің алдына қойған міндеттері, бағыттары және мүдделері түгілі, олардың өкілдерінің тиісті кәсіби білімі, өздерінің ұйымдық құрылымы, керек десеңіз аты болған жоқ. Адвокаттардың ролін көптеген ғасырлар бойы жеке тұлғалар - іс бойынша ұсыныс түсірушілер атқарды. Олардың қызметі заң бойынша бекітілген жоқ, және оларға тиісті нақты талаптар қойылмады. Ереже бойынша олардың міндеті аз ғана құжаттар мен қағаздар толтырумен оны берімен шектелді. Керек десеңіз, 1832 жылы құрылған алқалы "стряпчих" институттары, ресейдің әлеуметтік топтарының алдарына бөгде адамдардың құқығын қорғауда олар кепілдік бере алмады.
Сот бекітулерінің жаңа Ережелеріне сәйкес жалпы империялық соттар жүйесі - бітістіруші судялар, облыстық және жоғарғы сот инстанциясы қалыптасты. Бірақ бұл реформаның барлығы да отаршылдық және феодалдық езгіні күшейте түсуге бағытталған еді. Сондықтан адвокатураның құрылу негізі өзіне қарама-қарсы жағдай қалыптастырды, оның адвокаттың бір тұлға ретінде құқық қорғаушы шешен, және өзінің өкілдік берушісінің атынан өкіл болып қатысуы қазіргі заман талабындағы адвокаттың қызметінің бағытымен міндеттеріне сай келмейді. Көрсетілген құқықтық анықтама біздің ҚР заңдарында сақталған, біздің көзқарасымызша бұл дұрыс емес. ¤йткені Еуропа елдерінің көбісінде құқық қорғау мен сот өкілдігі екі бөлек институт ретінде жеке-жеке дамыды.
Адвокаттар үлкен екі категорияға бөлінді - оның бірі төрелік өкілдік етушілер - адвокаттарға ант қабылдауға және өкілдік етушілерге, адвокаттық практикамен жеке айналысатындарға кәсіби басшылық жасайтын корпорация болса, екіншісі сот талаптарында төрелік өкілдік етушілердің кеңесі құрылды. Бұл жоғарыдағы төрелік өкілдік етушілердің мүшелерінің арасынан сайланды. Олардың міндеті болып жеке адвокаттардың қызметіне бақылау жасау және т.б. бағыттарда қызметтер кірді. Төрелік өкілдік етушілер кеңесінен қызметіне жоғарғы бақылау, қадағалау жұмысы соттар Палатасы мен Билік етуші Сенатқа жүктелді.
Төрелік өкілдік етушілер өзін-өзі басқару органы ретінде, кәсіби мүшелерден тұра отырып соттар палатасында кеңесте әрекет жасады. Олардың кеңесі, төрелік етуші - Председательден, оның жолдастарынан, және сайлау тәртібімен қызмет жасайтын өзге кеңес мүшелерінен тұрды. Кеңеске сайлау әр лауазымға жеке және көпшілік дауыспен сайланды. Кеңес мүшелері әр жыл сайын өткен кеңес мүшелерінің есебін тыңдай отырып қайтадан сайлау жүргізеді.
Кеңес өзінің қызметін әртүрлі бағыттарда жүргізеді. Ол кеңес мүшелерін қабылдайды, шығарады және тәртіптік тәжірибе ұйымдастырады. Төрелік өкілдік етушілер арасында "тегін" істерді бөледі. ¤Здерінің арасындағы әртүрлі дауларды шешіп отырады. ¤зінің шешімін ол көпшілік дауысымен қабылдады.
Сонымен, адвокаттар төрелігі - бостандықты кәсіптен құралған тұлғалардың корпорациясы бола отырып жоғарғы сот орындарының сырттай бақылауына ие.
Қылмыстық құқықта қорғаушы, азаматтық іс жүргізудегі өкілдіктен басқа оларға жергілікті жерлерге оның ішінде кедей тұратын аумақтарға тегін қызмет көрсету де кірді.
Сот бекітулерінің жаңа Ережелеріне сәйкес жаңа қоғамдық-құқықтық институтқа қатаң талаптар қойылды. Онда төрелік өкілдік етушілердің құқықтары, міндеттері және жауапкершіліктері анық көрсетілді. Төрелік өкілдік етуші болып сол талаптарға жауап беретін және белгіленген тәртіпте адвокаттар корпорациясына қабылданғандар ғана алынды.
Бұл нормативті құқықтық талаптар 2 категорияға бөлінді. Біріншісі, қалыпты, яғни кім болады және кері кім болмайды деген сұрақтарға жауап берді.
Сонымен Сот бекітулерінің 354-бабы бойынша төрелік өкілдік етуші болып жасы 25-ке толған, жоғары заң білімі бар, және сот ведомстолығының чиновнигінен және төрелік өкілдік етушіден 5 жыл сот сынағынан өткендер бола алады.
Ал 355 бап бойынша төрелік өкілдік етуші бола алмайтындар анық көрсетілген. Олар:
1) 25 жасқа толмағандар;
2) шетелдіктер мен жағдайы жоқ;
3) қарызын өтеуге жағдайы жоқ деп жарияланғандар;
4) үкімет қызметінде айлық жалақы алып тұрғандар;
5) сот үкімі бойынша бас бостандығынан айырылғандар немесе құқықтық жағдайы шектелгендер, сондай-ақ діни соттардың үкімі бойынша ,дін шенінен айырылған діни қызметкерлер;
6) сот тергеуі бойынша қылмыстары мен әрекеттері бас бостандығы мен құқықтық жағдайын шектейтін жаза қолданылатын болса не оларға сот ақтау үкімін шығармағандар;
7) қызметтен сот бойынша діни мекемеден кемшіліктерімен немесе қоғамнан дворяндық жиналыстар мен үкімдермен кеткендер;
8) сот бойынша басқа біреудің ісіне араласуға тыйым салынғандар мен төрелік өкілдік етушілер мүшелігінен шығарылғандар.
Осы жағдайларды негізге ала отырып төрелік өкілдік етушілер кеңесі өз құрамына кандидатураларды қабылдағанда осылармен қатар олардың адамгершілік қасиеттерін есепке алады. Жан-жақты мәліметтер жиналады. Сот бекітулері туралы Ережелерде төрелік өкілдік етуші қызметін жүзеге асыру үшін оған қабылдау тәртібі анық көрсетілумен қатар тағы да мынадай талаптар қойды:
1. Қабылдау және тіркеу, қабылдау. Кеңестің өкілеттілігінде болды. Оның шешімі - төрелік өкілдік етушілер корпорациясына қабылдау туралы негізгі құжат болып есептелді. Кей жағдайда І кеңес қабылдауға қарсы болғанда, ол тұлға келесі кеңеспен қабылданды. Кеңестің формальды құқық қабілеттілік шарттарына сәйкес қабылдамауы жоғары тұрған Сенат арқылы сот палаталарына шағымдануға болады. Бірақ тұлғаның адамгершілік қасиеттеріне қарап кеңестің қабылдамауы ешқандай шағымдануға жатпайтын.
Тіркеу - формальды анықтамаға ие болатын. ол тек сот палатасының кеңестің анықтамасы бойынша нақты тұлғаны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz