Авиация саласындағы кәсіпорындарда маркетинг құралдарын қолданудың ерекшелігі

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . 3

1. Кәсіпорындағы маркетинг қызметінің теориялық негіздемесі . . . 6

1. 1 Маркетинг қызметінің түсінігі, құрылымы және қолдану принциптері . . . 6

1. 2 Маркетинг - кәсіпорынның өткізу қызметін дамытушы фактор ретінде . . . 19

1. 3 Қызмет көрсету сферасындағы маркетинг құралдарының ерекшелігі мен дамуының жаңа концепциясы . . . 33

2. "Авиакомпания Евразия Эйр" АҚ-ның маркетинг қызметінің қазіргі жағдайын талдау . . . 43

2. 1 "Авиакомпания Евразия Эйр" АҚ-ның ұйымдық-экономикалық қызметінің жалпы сипаттамасы . . . 43

2. 2 Компания қызметінде қолданылатын маркетингтік іс-әрекетті талдау . . . 48

2. 3 Компанияның маркетингтік ортасының негізгі элементтерін талдау және маркетингтік мүмкіндіктерін бағалау . . . 58

3. "Авиакомпания Евразия Эйр" АҚ -ның бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында маркетинг құралдарының тиімді қолданылуын жетілдіру бағыттары . . . 68

3. 1 "Авиакомпания Евразия Эйр" АҚ-да маркетинг қызметі бөлімін құру . . . 68

3. 2 Жылжыту-өткізу саясатын дамытуда маркетинг құралдарын жетілдіру. . 70

Қорытынды . . . 75

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . 77

Қосымшалар . . . 79

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстанның қазіргі әлеуметтік-экономикалық дамуы кезеңінде ұлттық экономиканың барлық салаларын модернизациялау маңызды стратегиялық бағыт болып табылады. Нарықтық экономикаға көшу көптеген отандық кәсіпорындар үшін бірқатар мәселелерді алдыңғы қатарға қойды, олардың бастысы: артып келе жатқан бәсекелестік жағдайында, өткізу нарығының өнім бағасының жоғарылығы мен төлем қабілетсіздігі салдарынан қысқаруы, шикізат тасымалдаушыларды табу күрделілігі мен қаржы ресурстарының шектеулілігі жағдайында нарықта өз үлесін табу және орнығу мәселелері. Бұл мәселелерді шешу үшін кәсіпорынның маркетинг қызметін дамыту қажеттілігі туындады.

Авиация саласындағы кәсіпорындар үшін де нарықтық экономика жағдайларына көшу терең экономикалық күйзеліс ретінде жалғасты, яғни әуе тасымалына деген сұраныстың күрт төмендеуі байқалды. Сонымен қатар шаруашылық жүргізудің нарықтық жағдайларына көшу 2007 жылдардағы әуе тасымалы көлемі өсуінің басталуымен өзекті болған саланың жүйелі мәселелерін анықтауға мүмкіндік берді. Әуе кемелері паркінің моралдық және физикалық тозуы, ұшу кадрларының жетіспеуі және әуе жанармайына деген бағаның өсу темпінің жоғарылығы ұсыныс сипатына көп әсер етеді және саланың тоқырау себебіне айналуы мүмкін, ал бұл өз кезегінде әуе компаниялары арасындағы бәсекелестіктің күшеюіне алып келуі мүмкін.

Егер 1990 жылдардың басында пайда болған көптеген әуе компаниялары үшін маркетинг жаңалық болса, 2007 жылдарға қарай қазіргі заманғы маркетинг құралдарын қолдану көптеген отандық әуе компаниялары үшін нарықта өз үлесін сақтап қалудың маңызды шартына айналды.

Экономиканың ең бәсекеге қабілетті салаларындағы маркетинг тәжірибесі қазіргі заманғы маркетинг құралдарын пайдаланудың отандық компаниялардың бәсекеге қабілеттілігін едәуір арттыруы мүмкін екендігін көрсетті. Кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату қазіргі күнгі стратегиялық міндеттердің біріне айналып отыр. Қазақстан Республикасының Президенті - Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың «Қазақстан-2050» Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауында Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 30 елінің қатарына кіру стратегиясын жүзеге асыру мәселесі маңызды бағыттардың бірі болып табылады [1] . Сонымен қатар елбасымыздың "Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту - Қазастан дамуының басты бағыты" атты Қазақстан халқына жолдауында да бәсекеге қабілетті, әлеуеті зор, экономикасы қуатты елді дамыту мәселесі маңызды бағыттардың бірі болып табылады [2] .

Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 30 елдің қатарына кіру стратегиясын жүзеге асырумен байланысты, авиация саласындағы кәсіпорындардың маркетинг құралдарын тиімді пайдалану арқылы бәсекеқабілеттілігін барынша жоғарлату қажеттілігі зерттеу тақырыбының уақтылы таңдалғанын көрсетеді. Сондықтан да аталмыш зерттеу тақырыбы өзекті және күнделікті тәжірибе талаптарына тікелей жауап береді.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Зерттеу барысында жұмыстың ғылыми жаңалығын сипаттайтын келесі нәтижелерге қол жеткізілді:

• маркетинг қызметінің элементтері түсіндіріліп, негізгі маркетинг құралдарының теориялық аспектілері жүйелендірілді;
• қызмет көрсету саласындағы кәсіпорындарда қолданылатын маркетинг құралдарының өзіндік ерекшеліктері мен күрделілігіне талдау жасалды;
• әуе компаниялардың маркетинг қызметінің қалыптасуына тікелей әсер ететін әуе компаниясы өнімінің ерекшеліктері айқындалды: біріншіден, әуе тасымалы әдетте жеке өнім ретінде емес, жалпы қызметтің құрамдас бөлігі ретінде қарастырылады (туристік немесе іскерлік сапарды ұйымдастыру) ; екіншіден, әуе компаниясының жолаушыларға ұсынатын қызметтерінің стандартизациясы тенденциясы байқалды;
• "Авиакомпания Евразия Эйр" АҚ- ның маркетингтік ортасының негізгі элементтеріне талдау жасалды және маркетингтік мүмкіндіктері бағаланды;
• компанияның маркетинг қызметі бөлімін құру бойынша және жылжыту-өткізу саясатын дамытудағы маркетинг құралдарын жетілдіру бойынша ұсыныстар жасалды.

Зерттеудің теориялық және практикалық тұрғыдан мәнділігі. Зерттеу жұмысында маркетинг құралдарының кәсіпорын қызметіндегі ролін зерттеудің теориялық негіздерінің, сонымен қатар қызмет көрсету сферасындағы маркетинг құралдарының ерекшелігі мен дамуының жаңа концепциясының зерттелуі, "Евразия Эйр Әуе компаниясы" АҚ қызметінде маркетинг құралдарының қолданылу ерекшелігінің толық қарастыруы берілген жұмыстың теориялық мәнділігін айқындайды.

Дипломдық зерттеу жұмысында қол жеткізілген қорытындылар мен нәтижелер авиация саласындағы кәсіпорындардың маркетинг қызметін жетілдіруде пайдаланылу мүмкіндігі бұл жұмыстың практикалық тұрғыдан мәнділігін сипаттайды.

Зерттеу жұмысының мақсаты - авиация саласындағы кәсіпорындарда, оның ішінде "Евразия Эйр Әуе компаниясы" АҚ-дағы маркетинг құралдарының қолдану ерекшелігін талдау, және компанияның бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында маркетинг құралдарының тиімді қолданылуын жетілдіру бойынша ұсыныстар жасау. Бұл мақсатқа жету үшін келесідей міндеттер қойылды:

- "маркетинг құралдары" түсінігіне анықтама беру, мәнін ашу;

- қызмет көрсету сферасындағы маркетинг құралдарының ерекшелігін анықтау;

- "Евразия Эйр Әуе компаниясы" АҚ- ның маркетингтік ортасының негізгі элементтеріне талдау жасау және маркетингтік мүмкіндіктері бағалау;

- "Евразия Эйр" компаниясында қолданылатын негізгі маркетинг құралдарына талдау жасау;

• компанияның маркетинг қызметі бөлімін құру бойынша және жылжыту-өткізу саясатын дамытуда маркетинг құралдарын жетілдіру бойынша ұсыныстар жасау.

Зерттеудің нысаны. "Евразия Эйр" компаниясында қолданылатын негізгі маркетинг құралдары зерттеу нысаны ретінде қарастырылды.

Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негізін маркетингтің, логикалық, экономикалық-статистикалық, құрылымдық-функционалдық ғылыми талдаудың теориясы мен әдіснамасы құрайды.

Диплом жобасының теориялық базасы ретінде экономикалық теория, маркетинг саласындағы отандық және шетелдік ғалымдардың фундаменталдық классикалық және қазіргі заманғы еңбектерінде көрсетілген және негізделген концепциялар мен теориялары; ҚР-ның Статистика агенттігінің ақпараттары қолданылды. Практикалық зерттеу жүргізу үшін мәліметтерді талдау әдісі, графикалық әдіс, SWOT-талдау әдісі қолданылды.

Зерттеудің ақпараттық базасы монографияларда, ағымдағы баспаларда, Internet желісінде берілген маркетингтің теориялық негіздерін; "Евразия Эйр Әуе компаниясы" АҚ бойынша нақты материалдар мен статистикалық мәліметтерді қамтиды. Зерттеу барысында сонымен қатар, ғылыми конференция материалдары, заңнамалық актілер, ҚР Үкіметінің нормативті құжаттары қолданылды.

Жұмыстың көлемі мен құрылымы. Диплом жобасы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер көзінен және қосымшалардан тұрады.

Бірінші бөлімде маркетинг қызметінің теориялық негіздемесі қарастырылды.

Екінші бөлімде "Авиакомпания Евразия Эйр" АҚ-ның маркетинг қызметінің қазіргі таңдағы жағдайына талдау жүргізілген.

Үшінші бөлімде "Авиакомпания Евразия Эйр" АҚ -ның бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында маркетинг құралдарының тиімді қолданылуын жетілдіру бағыттары қарастырылған.

1. Кәсіпорындағы маркетинг қызметінің теориялық негіздемесі

1. 1 Маркетинг қызметінің түсінігі, құрылымы және қолдану принциптері

«Маркетинг» ұғымы ағылшынның «market» (нарық) сөзінен шыққан, ал «инг» жалғауы нарық жасаушы немесе нарық аумағындағы қызмет дегенді сипаттайды. Маркетинг ірі ауқымды өндірістің қалыптасуы және бәсекелестіктің күрт шиеленіскен жағдайында өнімді өндіру мен өткізуді басқарудың әдісі ретінде бөлініп шықты.

Маркетинг дамуының бірінші кезеңі ХХ ғасырдың басынан бастап 40-жылдардың соңына дейін созылды. Бұл кезеңдегі маркетингтің мақсаты - тауарларды ұтымды өткізу, тездетіп сату және коммерциялық іс-әрекеттің тиімділігін арттыру болды.

Маркетинг дамуының екінші кезеңі 1960 - 1970 жылдарды қамтиды, осы кезеңде маркетинг тұтынушылардың сұранысына бейімделген басқару теориясы мен тұжырымдамасының құрамдас бөлігі ретінде қарастырыла бастады. Бұл компаниялардың қызметін басқаруды маркетинг қағидалары негізінде жүзеге асыру ғылымының негізін қалады, ол «басқарудың нарықтық теориясы» деп атала бастады.

70-жылдардың екінші жартысында маркетинг эволюциялық дамуының үшінші кезеңіне аяқ басып, бизнестің философиясына айналады. Нарық құрылымындағы орасан зор өзгерістердің болуы, оның қызмет түрлері мен тауарларға толуы, бәсекелестіктің өршуі, ғылыми-техникалық прогрестің өсуі, маркетинг мәнінің түрленуіне әкелді - оны бәрінен бұрын сыртқы ортаны зерттеу мен оған бейімделудің жолын іздейтін және фирманың барлық қызметін біріктіретін корпоративтік стратегияның элементі ретінде қарастыра бастады.

Өзінің эволюциясы кезінде маркетинг тұжырымдамасы көптеген өзгерістерге ұшырады, соған сәйкес маркетинг мәніне деген көзқарастар өзгерді, оның көптеген анықтамалары туындады. ФРГ-ның Маркетинг институтының мәліметтері бойынша, бүгінгі күні маркетингтің 2000-нан астам анықтамасы бар. Ресейлік ғалым М. Валоваяның пікірінше, маркетинг сөзі құбылмалы, не айтқысы келсе, соны білдіре алады, сондықтан бір ғасырдан астам уақытта ғалымдар оған әр түрлі сипаттағы анықтамалар беруде.

Маркетинг теориясында анықтамалардың екі тобын бөліп көрметеміз, ол: классикалық және осы заманғы. Классикалық түсініктемеде тауарлар мен қызметтерді жылжыту процесіне баса назар аударылады [3; 65] .

Маркетингтің дамуына қарай, ғалымдар мен мамандардың көзқарастары өзгеріп отырады. Ф. Котлер алғашында маркетингті «Фирмаға ұзақ мерзімді ең үлкен шамадағы пайданы қамтамасыз ететін, тұтынушыға бейімделген өндірістік-өткізу әрекеті» деп сипаттаған болса, соңғы еңбектерінде оны «тауарды өндіру, оны тұтынушыға ұсыну және айырбас жолдарымен жеке және топталған тұтынушылардың мұқтаждықтары мен қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған әлеуметтік және басқару процесі» деп көрсетті.

Маркетингтің шетелдік және отандық ғалымдар ұсынған неғұрлым жиі кездесетін анықтамаларын талдай келе, олардың мазмұнына қарай былай топтастыруға болады.

1. Маркетингті тауарлар мен қызметтерді өткізу және сату ретіндеқарастыратын анықтамалар.
2. Маркетинг менеджменттің маңызды міндеті ретінде қарастырылады, мұнда ол фирманаң өндірістік-өткізу әрекетінің басқару жүйесі деп беріледі.
3. Маркетинг - қазіргі бизнес философиясы, ойлау стилі және тұтынушылардың мұқтаждықтары мен тілектерін қанағаттандыруға бағытталған мақсат.
4. Маркетингті адамдардың мұқтаждықтары мен қажеттіліктерін зерттеуге және қанағаттандыруға бағытталған әлеуметтік үдеріс ретінде қарастырылатын анықтамалар.
5. Маркетингтің қағидалары мен әдістері тек өндіріс пен коммерциялық қызметте ғана емес адамзаттық қызметтің барлық өрістерінде қолданылады. Сондықтан маркетинг объектілері тек қана тауарлар мен қызметтер ғана емес, коммерциялық емес ұйымдар, жеке аймақтар, идеялар және адамдар да бола алады.

Маркетингтің мақсаты - тауар және қызмет көрсетудің сапасын арттыру, оларды сатып алу жағдайларын жақсатру.

Маркетинг қызметіне келесілер жатады:

• әртүрлі тұтынушылар топтарының мұқтажын, қажеттіліктерін, сұранысын анықтау;
• тұтынушыға керекті және қажеттілігін қанағаттандыратын тауар шығару;
• тауардың құндылығына сәйкес тұтынушыға қолайлы және өндірушіге пайданы жеткілікті деңгейде қамтамасыз ететін баға қою;
• өндірген тауарды тұтынушыға ең пайдалы және ыңғайлы арнамен жеткізуді анықтау;
• нарыққа, сұранысты қалыптастыруға және өтімді ынталандыруға белсенді әсер ету жолдарын табу.

Сурет 1. Кәсіпорынның маркетинг жүйесін құрайтын элементтер

1-ші суретте қазіргі маркетинг жүйесінің негізгі элементтері көрсетілген. Жоғарыда аталған маркетинг элементтері күнделікті жағдайда бір-бірімен қарым-қатынаста болып, өндірістегі маркетингтің негізі болып табылады. Стандарттық жағдайда маркетинг бәсеке кезінде тұтынушы нарығына қызмет көрсетуді білдіреді. Компания және оның бәсекелесі өндірілген өнімді және ақпаратты тіке немесе үшінші жақ арқылы тұтынушыға жібереді. Бұл жүйенің барлық қатысушыларына сыртқы орта факторлары бірдей әсер етеді (демографиялық, экономикалық, экологиялық, ғылыми-техникалық, саяси-құқықтық, мәдени-әлеуметтік) . Тұтынушы құндылықтарын құру үшін маркетингтік жүйенің әрбір элементі өз еңбегін сіңіреді. Сондықтан, компанияның сәттілігі тек компанияның өз қызметіне ғана тәуелді емес, сонымен қатар, ол маркетингтік жүйенің элементтері тұтынушы қажеттілігін қаншалықты жақсы қанағаттандыруына да тәуелді [3; 93] .

Маркетингтің қызметтік және тұжырымдамалық екі жағы бар:

Қызметтік тұрғыдағы маркетинг - ол бұл кәсіпорынның қазіргі нарық жағдайында фирманың маркетингтік қызметін ұйымдастыру және оның бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату үшін жүзеге асырылатын қызметтер жүйесі.

Маркетингтің классикалық теориясының негізгі маркетинг - микс тұжырымдамасы болып табылыды, оны алғаш рет американ ғалымы Н. Борден ұсынған, кейіннен Дж. Ховард, Б. Фрей, Е. Маккарти, Ф. Котлер дамытқан. Оның негізінде қазіргі кездегі маркетинг тұжырымдамалары қалыптасқан, сондықтан ол классикалық деп аталады.

Мичеган университетінің профессоры Е. Маккарти «маркетинг - микс» тұжырымдамасын дамыта отырып, 1960 жылы төрт элементтен тұратын «4 Р» моделін ұсынды, ол ағылшынша «р» әрпінен басталатын өнім, баға, орын және жылжыту деген ұғымдардан тұрады. Бұл модельдің ықшамдылығы және сыйымдылығы, оны қабылдаудың қарапайымдылығы, құрылуының логикасы оны теорияда және тәжірибеде маркетингтік өзгермелілерді анықтаудың әйгілі түрі ретінде қолдануға мүмкіндік берді.

Маркетинг нарықтық экономикалық жүйеде орны бар, ойлау стилі, іргетасты қалайтын қондырғы немесе басқару философиясы сияқты кәсіпкерліктің де ең негізгі тірегі болмақ. Маркетинг тұжырымдамасы фирма қызметінің басты мұраты - сатып алушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру және осының негізінде оның осу мен мол пайда табу мақсатына жетуді көздейді. Маркетинг түрлерінің жіктелуі және оларды қолдану аумағы 1-қосымшада көрсетілген.

Маркетингтің теориясы мен тәжірибесінде мынадай тұжырымдамалар белгілі:

• өндірістік;
• тауарлық;
• өткізу немесе саудалық;
• маркетингтік;
• қоғамдық немесе әлеуметтік - этикалық маркетинг тұжырымдамасы;

Кесте 1- Маркетингтік тұжырымдамалар

Бұл тұжырымдамалар американдық экономиканың дамуының белгілі бір кезеңдерін, сонымен қатар әлемнің дамыған елдерінде болып жатқан экономикалық және саяси өзгерістерді сипаттайды. Оларды практикалық іс-әрекетте қолдануға фирманың мақсаттары, тауар түрлері, бәсекелестік артықшылықтардың шығу көздері, маркетингтің шоғырлану дәрежесі нарықтағы бәсекелестік деңгейі сияқты көптеген факторлар әсер етеді.

Маркетингтің өндірістік тұжырымдамасы жаппай өндіріс және жаппай тұтыну дәуіріне сәйкес келеді. Бұл тұжырымдаманың қолдануы мынадай шарттарды талап етеді:

• сұраныс ұсыныстан жоғары;
• халықтың көп бөлігінің табысының төмендігіне байланысты шығарылатын тауарлардың өзіндік құнын төмендету қажеттілігі;
• компания тауарын тұтынушылар саны ұлғайған сайын, өндірістік шығындар төмендейді, ол өз кезегінде нарықтың үлкен үлесін жаулапалуға мүмкіндік береді;
• үлкен және тұрақты нарықтың болуы;

Маркетингтің тауарлық тұжырымдамасы - тауарды жетілдіру және оның сапасын жақсартуды негізгі мақсат деп қояды. Бұл тқжырымдаманың негізгі қағидасы - тұтынушыны өзінің сапалық сипаттамалары бойынша бәсекелестердің ұқсас тауарларынан асып түсетін тауарлар мен қызметтерге бейімдеу.

Өткізу немесе сауда тұжырымдамасы ұйымдарды мынадай мақсаттарды орындауға бейімдейді: өндірілген тауарды сату, сатып алушыларды табу, өткізу бойынша жоспарды орындау. Өндірушілер және сатушылар өз қызметін, маркетингтің барлық құралдары мен тетіктерін қолдана отырып, тауарды өткізуге және сатуға бейімдейді. Осы тұжырымдаманы қолданатын өндірушілер тауарлар тапшылығында және монополия жағдайында жұмыс істейді.

Маркетингтік тұжырымдама қазіргі таңдағы жаңа тұжырымдама ретінде өткен ғасырдың 50-жылдары қалыптасты. Оның мәні мынада: ұйымның табысты қызмет етуінің шартты тұтынушының қажеттіліктері мен мұқтаждықтарын анықтау және оларды қанағаттандыру есебінен фирма мен компаниялардың өз мақсаттарына жету. Басты объект - фирманың мұқтаждықтары мен қажеттіліктері бар мақсатты клиенттері. Демек, маркетингтік тұжырымдама - клиенттнрдің мұқтаждықтары мен қажеттіліктерін өтеуге бағытталған фирма жұмысын бір арнаға біріктіру және оларды бәсекелестермен салыстырғана тауармен тиімді қамтамасыз ету.

Көптеген компаниялардың мақсaты - пайда табу, ал маркетинг тұжырымдамасы осы мақсатқа клиенттерді қанағаттандыру арқылы жетуге көмектеседі. Тұтынушыларға сатып алған тауары мен қызметтің құндылығы білініп тұрғаны керек және олар сатып алған тауарының сапалы болғанан қалайды. Мақсатты нарықты таңдау үшін қолданылатын маркетингтік стратегиялар сипаты 2-қосымшада келтірілген.

Қоғамдық немесе әлеуметтік - этикалық маркетинг тұжырымдамасы 80 - жылдардың басында экологиялық және тұтынушылық қозғалыстардың күшеюіне байланысты дамыған. Бұл тұжырымдама мынандай сәйкестендірілген үш факторды пайдалануды талап етеді: олар фирма пайдасы, тұтынушылар қажеттілігі және қоғам мүдделерін қанағаттандыру [4; 142] .

Маркетинг құралдары дегеніміз - бұл кәсіпорынның нарыққа әсер етуі үшін қолданылатын әдістер мен тәсілдер кешені. Маркетинг құралдарының өте кең спектрі бар, олар әрқайсысы өзара тығыз байланыста: маркетингтік зерттеулер, тауар саясаты, өткізу арналары, баға, жарнама, сервистік қызмет көрсету және т. б. Жалпы алғанда, маркетинг құралдары кәсіпорынның маркетинг жүйесін қалыптастырады, ал маркетинг жүйесінің тиімділігінен фирма қызметінің табысты болуы тәуелді. Маркетинг құралдары тұтынушы мен кәсіпорын арасында тұрақты байланыс орнатуды қамтамасыз етуге бағытталады. Маркетингтің негізгі құралдары функциясына байланысты 4 топқа топтастырылады: тауар саясаты, баға саясаты, коммуникациялық саясат, өткізу саясаты.

Қойылған мақсатқа жету үшін барлық маркетинг құралдарының қолданылуы мен таңдалуы маркетинг-микс процедуралары арқылы жүзеге асырылады.

Маркетинг кешені - мақсатты нарықта маркетингтік міндеттерді шешуге бағытталған маркетинг құралдарының жиынтығы. Енді осыған байланысты 4Р концепциясын қарастырайық.

Ең алғаш рет бұл схеманы профессор Джером Маккатни 1960 жылы шыққан «Marketing» («Маркетинг») кітабының бірінші басылымында ұсынған болатын. Маккартни Солтүстік-Батыс университетінде (Northwestern University) профессор Ричард Клюиттің жетекшілігімен диссертациясын қорғады. Ричард Клюит "тауар, баға, дистрибуция және жылжыту" әдісін қолданған болатын. Ал Маккартни "дистрибуция" сөзін "тарату арналарына" ауыстырды. Сол кезден бастап 4Р концепциясы туралы айтыла бастады. Бұл жерде айтылып кететін маңызды мәселе, 4Р - бұл тактикалық схема, және ол сегменттеу, мақсатты нарықты анықтау, тауарды позициялау сияқты стратегиялық шешімдерден кейін жүргізіледі. Маркетинг кешенінің 4Р концепциясы 2-суретте көрсетілген.

Маркетинг-микс міндеті - екінші этапта таңдалған стратегияларды оперативті шараларға айналдыру арқылы бірінші этапта жоспарланған мақсаттарға жету. Маркетинг-микс нақты әрекет ету үшін тиімді маркетинг құралдарын қолдану қажет [5; 245] .

Бұл концепцияның басты элементі - тауар. "Тауар" түсінігі бұл жерде тек қана өндірілген және сатуға ұсынылатын тауарлар мен қызметтер ғана емес, сонымен қатар өнімді жоспарлауды, өндіруді және өнімді қамтитын барлық қызмет түрлерінен де тұрады (мысалы, сатудан кейінгі сервис) .

Тауар - бұл тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында өндірілген өнім. Маркетинг жүйесінде тауар тұтынушылардың мақсатты тобының қажеттіліктерін толығымен қанағаттандыра алатын пайдалы қасиеттердің жиынтығы ретінде қарастырылады. Тауар ретінде материалдық игіліктер (зат, өнім) немесе қызмет түрі болады. Тауар - бұл тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыра алатын барлық нәрсе, және ол нарыққа адамдардың ықыласын, қызығушылығын ояту, сатып алуға ынталандыру мақсатында ұсынылады. Тауар ретінде физикалық нысан, қызметтер, ұйымдар және т. б. бола алады.

Сурет 2. Маркетинг кешенінің 4Р концепциясы

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс