Бөгембай Ақшаұлы

Бөгембай Ақшаұлы, Қанжығалы Бөгембай, кейбір әдебиеттерде Бөгенбай, (1680ж. Қаратау бөктеріндегі Бөген өз. Бойы – 1775, кейбір деректерде 1776,1778, Ақмола облысы Ерейментау ауданы Қоржынкөл қаласының маңы) – қазақ халқының жоңғары шапқыншылығына қарсы азаттық күресі тарихында ерекше рөл атқарған батыр, қолбасшы. 18 ғасырдағы қазақ батырларының жасы үлкен ақсақалы, сондықтан оны халық аңыздарында ардақтап «Қанжығалы қарт Бөгембай» деп атап кеткен. Қарабалта түбінде қырғыздармен болған шайқаста Бөгембай батыр 77 жаста болған деседі. Арғынның қанжығалы руынан. Батырлар әулетінен шыққан. Атасы Әлдеуін батыр Есім хан әскерінің қолбасшысы, әкесі Ақша батыр Тәуке ханның 80 мың қолын басқарған сардар болған. Бөгембай 1708ж. (кейбір деректерде 1709ж.) Әз Тәукенің бұйрығымен 30 мың жасақты бастап, қазақ елінің берекесін ала бастаған қазақ – орыстарды түре қуып, Еділден әрі асырып тастағаны туралы деректер бар. Осы ұрыстар Бейімбет алғаш рет ерлігімен көзге түсті. Бөгембай жоңғарларға қарсы 100-ден астам шайқасқа қатысқан. «Қазақтың қамал - қорғаны» (Бұқар жырау) баһадүр Бейімбет қазақ халқының Абылай хан бастаған ұзақ жылдарғы ұлт бірлігі үшін күресінің ұйытқысы болды. 1710ж. Қарақұмда өткен үш жүз қазақтарының құрылтайында бүкілқазақтық жасақ құрып, жоңғар шапқыншылығына тойтарыс беру жоспары талқыланды, бұл жиында көшіп кетіп ұсынғандар да болды, бірақ «сол кезде ерлігімен әйгілі болған рубасы Бөгембай мұндай әрекеттердің бәрін тыйды». Осы құрылтайда Бөгембай батыр үш жүздің бас сардары болып сайланды. 1726ж. Бөгембай бастаған қазақ қолы Бұланты өзенінің бойында қалмақтарға қарсы соққы берді. 1727ж. көктемде Қожаберген бастаған қазақ – татар жасағымен тізе қосып, Бейімбет бастаған қазақ – ноғай – қарақалпақтың біріккен әскері нияз, Аюлы тауларының етегінде жоңғарлармен болған шайқаста жеңіске жетті. «Аңырақай шайқасында» Орта жүз қолын бастаған Бейімбет батыр Қаракерей Қабанбай, Шақшақ Жәнібек, керей Жәнібек, т.б.