Клиент - серверлік мәліметтер қоры

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

ОГЛАВЛЕНИЕ

КIРIСПЕ 6
1 БАҒДАРЛАМАЛАУ ОРТАСЫНЫҢ НЕГІЗГІ ЭЛЕМЕНТТЕРІ 8
1.1 Delphi-дi iске қосу. Delphi интерфейсi. Проект 8
1.2 Оқиғалар. Программалық код терезесi. Әдiс 10
1.3 Программаны компиляциялау. ЕХЕ файл 16
2. DELPHI-ДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН МӘЛІМЕТТЕР ҚОРЫНЫҢ ТҮРЛЕРІ 18
2.1 Клиент – серверлік мәліметтер қоры 19
2.2. Delphi-де МҚ байланысты ұйымдастыру 21
3 ADO ҚҰРАЛДАРЫМЕН ДЕРЕКТЕРГЕ ҚОЛ ЖЕТКІЗУ 24
3.1 ADO байланысын баптау 24
3.2 ДБ-ның деректер модулін қолдану 27
3.3 ADOTable компоненті 28
3.4 Жазуларды фильтрлеу, іздеу, модификациялау, редактрлеу, қосу,
өшіру 32
ҚОРЫТЫНДЫ 33
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 34

КIРIСПЕ

Borland корпорациясы аз ғана мерзім ішінде Delphi7-нің негізгі
версиялары мен бірнеше модификацияларын шығарды. Delphi 7 версиясында өте
көп өзгерістер енгізілген. Программалармен қамтамасыз етудің тиімді өңдеу
құралдарын қажет ету “жылдам жасау” ортасы деп аталатын программалау
жүйелерінің пайда болуына алып келді. Мұндай ортаға мысал ретінде Borland
Delphi жатады. Жылдам жасау RAD – жүйесінде “Rapid Application Development”
жүйесінің негізі визуалды жобалау және оқиғаны өндеуді программалар
технологиясы жатады, оның мағынасы өңдеу үнемсіз жұмыстың көп бөлігін өзіне
алады да, программистке диалогты терезелерді және оқиғаны өңдеу функциясын
құрастыру жұмыстары қалады. Ортада қатаң типтелген объектіге бағдарлы тілі
қолданылады, оның негізіне Object Pascal (Turbo Pascal жалғасы) жатады.
Delphi әр түрлі программаларды құруға мүмкіндік береді: қарапайым
біртерезелі қосымшалардан тармақталған дерекқорларды басқару
программаларына дейін. Delphi-дің ұлғайтылған мүмкіндіктері графикпен,
мультимедиямен, дерекқорларымен жұмыс істейтін және динамикалық
құрылымдармен қосымшаларды құруға мүмкіндік береді. Delphi-дің айрықша
ерекшелігі .NET технологиясының сүйемелдеуі болып табылады.
Жалпы қазіргі уақытта Delphi, MathCad, Maple туралы алған білімдердің
болашақ мамандар және қоғам үшін маңызы өте зор. Қазір осындай пәндерді
игеру үшін көптеген оқулықтар мен оқу-әдістемелік нұсқаулар жазылуда.
Мысалы, Delphі ортасымен танысып және онда жұмыс жасап үйренуде Фаронов,
Культин Н секілді жазушылар еңбектерінің маңызы зор болса, ал компьютерлік
математикамен танысуда жазушы В.И.Дьяконовтың еңбектерінің орны ерекше.
Delphi Windows жүйесiнде программалаудың ыңғайлы құралы.Онда көптеген
операторларды пайдаланып программа дайындау, программа мәзiрiн
құру,анимация, мультимедиа процестерiн ұйымдастыру, OLE технологиясын
пайдаланып, басқа офистiк қосымшаларды шақыру, олармен жұмыс iстеу және
т.б. iс-әрекеттердi орындау да мүмкiн. Көптеген операторлардың жазылуы
Турбо Паскальдағы сияқты.
Delphi екi түрде дайындалған: бiрiншiсi – күрделi қосымшаны бiрлесiп
дайындаушылар үшiн (Delphi Client – Server), екiншiсi – қалған
программалаушылар үшiн (Delphi for Windows). Соңғысы ыңғайланып,
қысқартылып алынған түрi. Ол тек маман программаушылар емес, барлық Delphi
— мен жұмыс iстеушiлерге арналған. әдетте пайдаланылатыны – екiншi түр.
Delphi-дi Паскаль программалау тiлiмен жұмыс iстеген адамдардың
меңгеруi көп қиындық келтiрмейдi. Бiрақ, мұнда программалауды үйрену
үшiн объект, оқиға, қасиет түсiнiктемелерiмен еркiн танысып, онда
компоненттердi пайдалану және әдiстер деп аталатын түрлi командалардың
жазылу түрлерiн бiлу қажет. Жалпы, Delphi-де пайдалылатын процедуралар
(әдiстер) мен түрлi кластарға, компоненттерге енгiзулi мәндер меншiктелетiн
қасиеттер көп. Нақты есептердi шешу программаларын құруды үйрену арқылы
ғана Delphi-де программалауды үйренуге болады.

1 БАҒДАРЛАМАЛАУ ОРТАСЫНЫҢ НЕГІЗГІ ЭЛЕМЕНТТЕРІ

1.1 Delphi-дi iске қосу. Delphi интерфейсi. Проект

Windows жүйесiнде Delphi ортасын iске қосу үшiн оны алдын-ала
компьютерге орнату қажет. Орта компьютерге орнатылған соң, Delphi-дi iске
қосу командасы:
Iске қосу - Программалар - Borland Delphi 6 ( Delphi 6
Нәтижеде экранда Delphi интерфейсi көрiнедi (1-сурет).

1-сурет. Delphi ортасы
1 - Delphi
Сурет 1. Delphi’дің негізгі терезесі
5-тiң негiзгi терезесi;
2 - Форма (Form1);
3 - Объект инспекторы терезесi (Object Inspector).
- Ортада программа құруға арналған модуль терезесi да iске
қосылады (Unit1.pas). Форма терезесiнiң астында
орналасқандықтан, ол экранда көрiнбейдi.
- Delphi интерфейсiнiң құрамына негiзгi мәзiр, аспаптар панелi
және компоненттер палитрасы (2-сурет) енгiзiлген.

Сурет 2. Delphi-дiң негiзгi терезесi

Негiзгi мәзiр пункттерiне (iшкi мәзiрлерге) Delphi-де жұмыс iстеу
командалары, аспаптар панелiне iшкi мәзiрлерге енгiзiлген негiзгi
командаларды орындайтын түймелер орналастырылған.
Delphi-де дайындалатын программа проект деп аталады. Форма -
программаны дайындау алдында ашылатын, программаның сүхбаттық терезесi.
Delphi алғашқы рет iске қосылған кезде формаға Form1 атауы берiледi (1-
сурет). Оның жиектерiне тышқан көрсеткiшiн орналастырып, ол екi жақты
нұсқама түрiне айналған кезде форманы кеңейтуге не қысуға болады.
Программа пайдалану үшiн форма бетiне түрлi компоненттер орнатылады.
Негiзгi компоненттер Delphi терезесiнiң компоненттер палитрасында
орналасқан.
Форманың және форма бетiне енгiзiлетiн компоненттердiң түрлi
қасиеттерi бар. Олар объектiнiң түрлi мүмкiндiктерiн сипаттап, ағымдық
күйiн анықтайды. Мысалы, форма қасиеттерi - форма тақырыбының мәтiнi,
өлшемi, экранда орналасуы, түсi т.б. Delphi iске қосылған кезде форма
қасиеттерiне алғашқы ағымдық мәндер меншiктелiп қойылады.
Форманы, онда орнатылған компоненттi қосымша құру үшiн дайындау оның
кейбiр қасиеттерiнiң мәндерiн өзгертуден басталады. Қасиеттер тiзiмi Объект
инспекторы (Object Inspector) терезесiне енгiзiлген. Тiзiмдi инспектор
терезесiне шығару үшiн керектi объектiнi (форманы не формада орнатылған
форма компонентiн) таңдау керек. Инспектор терезесiнiң жоғарғы қатарына
таңдалған объект атауы жазылып қойылады. Delphi iске қосылған кезде
форманың алғашқы қасиеттер терезесi 1-суретте көрсетiлген. Қасиеттер
терезесiнiң екi қосымша бетi бар: Properties (Қасиеттер) және Events
(Оқиғалар). Терезе ашылғанда екi бағанға енгiзiлген жазулардан түратын оның
Properties бөлiмi ашылулы тұрады (1-сурет). Бiрiншi бағанда – қасиет
атаулары жазылған, екiншi бағанға – олардың мәндерi енгiзiледi.

1.2 Оқиғалар. Программалық код терезесi. Әдiс

Delphi-де программалар оқиғалар арқылы басқарылады. Мысалы,
пайдаланушы программа құру үшiн алдымен формаға компонент орнатып формада
орналастырылған компоненттi тышқан арқылы шертуi мүмкiн. Осы iс-әрекет
(тышқанның шертiлуi) оқиға деп аталады. Яғни, оқиға - программаның жұмыс
iстеуi барысында объект жағдайын өзгертетiн белгiлi бiр iс-әрекеттi
шақырады.

Сурет 3. Форма оқиғалары

Delphi ортасында жиi қолданылатын оқиғалар:
OnClick – тышқан түймесiн бiр рет басу;
OnDblClick – тышқан түймесiн екi рет басу;
OnKeyDown – клавиштi басу;
OnKeyUp – басылған клавиштi босату;
OnMouseDown – тышқан түймесiн басу;
OnMouseUp – тышқан түймесiн босату;
OnMouseMove – тышқан көрсеткiшiн жылжыту;
OnCreate – форманы екi рет шерту, т.б.
Delphi-де программа (проект) екi бөлiмнен тұрады: алғашқыда автоматты
түрде project1 атауы берiлетiн проект файлы (негiзгi модуль) және unit1.pas
атауы берiлетiн модуль. Олар жеке терезелерде орналастырылған. Модульге
оқиғаларға сәйкес iс-әрекеттердi орындайтын программа мәтiнi (процедуралар)
енгiзiледi (олар 1.4-тақырыпта кең тұрде қарастырылған). Программа мәтiнiн
программалық код деп, терезенi программалық код терезесi не қысқаша
редактор терезесi деп те атайды. Оны экранға шығару тәсiлдерi:

- форманы жабу (жабу тұймесiн шерту);
- код терезесiнiң бiр шетi форма астында көрiнiп тұрса,
оны шерту. Терезе белсендiрулi тұрде ашылады да, онда процедура дайындамасы
(ұлгiсi) көрiнедi. Оның тақырыбы нұкте арқылы бөлiнген класс және процедура
атауларынан тұрады (4-сурет), т.б.

Формадан код терезесiне өту және код терезесiнен формаға өту ұшiн
F12 клавишiн басу жеткiлiктi. 4-суретте көрiнiп тұрғаны – код терезесiне
енгiзiлген процедура дайындамасы. Оқиғаға байланысты құрылатын процедура
оқиғаны өңдеуiш не оқиғаны өңдеу процедурасы делiнедi. Процедура
дайындамасының жазылу тұрi:
Procedure атау (Sender : TObject);
сипаттау бөлiмi
begin
процедура денесi
end;
- мұндағы Sender параметрi құрылатын процедураның қай класқа
тиiстiлiгiн анықтайды.
Терезенiң сол бөлiгiндегi - браузер терезесi. Онда код терезесiнде
барлық жарияланулардың құрылымын көрiп шығуға болады.

Сурет 4. Программалық код терезесi.

Кез келген программа program сөзiнен басталатын проект файлы мен бiр
не бiрнеше модульдерден тұрады да, қолдан құрылатын программа модуль iшiне
енгiзiледi. Проект файлы dpr, модуль pas кеңейтiлуi бойынша сақталады.
Проект файлын негiзгi модуль деп атайды. Негiзгi модульдiң мазмұны
проектiнiң жалпы сипаттамасынан тұрады. Delphi iске қосылған кезде оны ол
автоматты тұрде дайындап шығады. Негiзгi модульге ерекше жағдайлардан басқа
кездерде қосымша нұсқаулар енгiзудiң қажетi жоқ. Негiзгi модуль (проект):

program Project1;
uses
Forms,
Unit1 in 'Unit1.pas' {Form1};

{$R *.RES}

begin
Application.Initialize;
Application.CreateForm(TForm1, Form1);
Application.Run;
end.
- мұндағы,
Project1 – негiзгi модуль (проект) атауы. Проектiнi дайындап, жаңа
атау бойынша сақтаған кезде ол соңғы атауға алмастырылып қойылады;
Uses (қолдану) – Турбо Паскальдағы сияқты, қызметшi сөз. Оның соңына
программада пайдаланылатын стандартты (кiтапханалық) Forms модулi мен
Delphi-дiң модульге алғашқы рет меншiктеген атауы (Unit1) жазылған. Unit1-
ден соң оның қайсы модульдiк файлда құрылатыны (in ’Unit1.pas’) және онымен
байланысты форма атауы көрсетiледi ({Form1}).
{$R*.RES} – нұсқау. Ол компиляторға қосымшаның (Windows көмегiмен
дайындалған қолданбалы программаның) қор сипаттамаларын, мысалы,
шартбелгiлер (пиктограммалар) сақталған файлды және т.с.с. пайдалану
керектiгiн көрсетедi (файлдың кеңейтiлуi - .res);
Begin - end операторларының аралығына енгiзiлген соңғы бөлiм -
қосымшаның алғашқы жұктелуiн қамтамасыз ететiн әдiстер (Delphi-де арнайы iс-
әрекеттi орындайтын процедура, функция және командалар әдiстер делiнедi):
Application.Initialize – қосымша объектiсiн инициалдау (программаны
алғашқы рет дайындау) әдiсi;
Application.CreateForm – проект құрамына енетiн форманы дайындап,
экранда көрсету әдiсi (create - құру);
Application.Run – программаны iске қосуды қамтамасыз ету әдiсi.
- Delphi-де әдiстiң командалық тұрде жазылуы:
Объект.әдiс
- Мысалы, Application.Initialize – Application объектiсiнiң
Initialize әдiсiн орындау.
Кейбiр жағдайда бөлiмге проект сақталатын бума атын меншiктеу
командасын қосып қою да мұмкiн, т.б.
Delphi-де программаның орындалуы автоматты тұрде негiзгi модульдi
орындаудан басталады.
Модуль – тұрлi iс-әрекеттердi орындауға арналған программа бөлiмi.
Модуль тақырыбы Unit (модуль) қызметшi сөзiнен басталып, соңына
әдеттегiдей нұктелi ұтiр (;) таңбасымен аяқталатын модуль атауы жазылады.
Delphi-дiң модульге алғашқы рет меншiктейтiн атауы: Unit1. Жаңа проект
ашылған кезде модуль дайындамасы да автоматты тұрде құрылады:
unit Unit1;
interface
uses
Windows, Messages, SysUtils, Classes,
Graphics, Controls, Forms, Dialogs;
type
TForm1 = class(TForm)
private
{ Private declarations }
public
{ Public declarations }
end;
var
Form1: TForm1;
implementation
{$R *.DFM}
end.
Интерфейс (interface) бөлiмi interface кiлттiк сөзiмен басталады да,
оған келесi бөлiмдер енгiзiледi: uses – Турбо Паскальда пайдаланатын бөлiм
сияқты, оған стандартты модуль атаулары жазылады, бөлiмге пайдаланушы
дайындаған модуль атауын кiрiстiрiп қою да мұмкiн. Одан әрi, Delphi
дайындаған форма типi сипатталады (онда өрiстер, қасиеттер, компоненттер
сипатталып, олардан соң модульде жазылатын процедуралар мен функциялар
(программа элементтерi) жарияланады, т.б.).
Private (жеке, дербес) бөлiмiне тек ағымдық модульге тиiстi элементтер
енгiзiлуi мұмкiн (элемент – өрiстер, әдiстер, қасиеттер мен оқиғалар);
Public (көпшiлiк) бөлiмiнiң iшiнде ағымдық модульге қол жеткiзуге болатын
кез келген программа не модульдiң көрiнетiн элементтерi, облыстары
енгiзiледi. Олар класқа енетiн элементтердiң пайдалану облыстарын ғана
анықтайтын болғандықтан, әдетте (көп жағдайда) олар бос көрiнедi.
Implementation (iске асыру,орындау) бөлiмiндегi {$R*.DFM} – .dfm
кеңейтiлуi бойынша жазылған файлды пайдалану нұсқауы. Ол модульдi оған
сәйкес форманың сипаттамасымен байланыстырады (файлға форма қасиеттерiнiң
мәндерi жазылып қойылған. Ол формада орнатылған компоненттер қасиеттерiнiң
де сипаттаммаларын бойында сақтайды. Қасиеттер сәйкес Object Inspector
терезесiнде көрiнедi). Одан соңғы қатарларға программалаушы Delphi тiлiнде
қажеттi процедураларды қолдан кiрiстiру керек. Олардың iшiндегi оқиғаны
өңдеуiш процедуралардың тақырыптары модульдiң интерфейс бөлiмiнде автоматты
тұрде жазылып қойылады.
Кейде модульдiң соңына инициалдау (initialization) бөлiмi енгiзiледi.
Бөлiм модуль айнымалыларын инициалдап (бастапқы мәндер берiп), программаны
дайындау ұшiн қажет. Егер ол толтырылса, бұл бөлiм басқаруды программа
денесiне беруден бұрын орындалады. Бөлiм нұсқауларын begin және end
кiлттiк сөздерiнiң арасына енгiзу керек. Жоғарыда көрсетiлген сияқты, бөлiм
толтырылмаса, begin сөзi жазылмай, оған тек end. сөзi енгiзiледi. Ол -
модульдiң соңын бiлдiретiн кiлттiк сөз.

1.3 Программаны компиляциялау. ЕХЕ файл

Жаңа құрылған программаны (проектiнi) сақтаған соң, оны iске қосу
ұшiн компиляциялау қажет. Ол ұшiн берiлетiн команда: Project-Compile
Project (Проект-Проектiнi компиляциялау). Жұйенiң сәйкес кұйге келтiрiлуiне
байланысты, iске қосу командасы берiлген кезде компиляциялау барысы
Compiling сұхбаттық терезесiнде көрiнiп тұрады (7-сурет).

Сурет 5. Компиляциялау барысын көрсету терезесi

Компиляциялау командасы берiлген кезде Compiling терезесi экранда
көрiнбеуi ықтимал. Оны экранға шығару тәсiлi:
Tools-Environment Options (Сервис-Кұйге Келтiру) командасын беру.
Environment Options терезесi ашылады;
терезенiң Preferences (Орнату) қосымша бетiн ашып, Compiling and
running (Компиляциялау және орындау) блогында орналасқан Show Compiler
progress (компиляциялау барысын көрсету) жалаушасын орнату.
Компилятор ерекшелеген жолда синтаксистiк қате болмай, қате оның
алдындағы жолда жiберiлуi де мұмкiн, мысалы, оған енгiзiлген команда соңына
нұктелi ұтiр (;) таңбасы қойылмаған, т.б.
Қате тұзетiлiп болған соң Iске қосу командасын қайта беру керек не Run-
Step Over (Iске қосу-Қадамнан бастап) командасын беруге болады.
Егер программада синтаксистiк қате бар болса, компиляциялау кезiнде
Delphi қате табылған жолды код терезесiнде ерекшелеп көрсетiп, қате
жiберiлген орынға курсорды орналастырады және қате типiн терезенiң төменгi
бөлiгiнде орналасқан терезеде көрсетiп, машина жұмысын тоқтатады.
Мұндағы ескеретiн жайт: компилятор бiр қатенi төменгi терезеде екеу
етiп көрсетедi: бiрiншiсi - синтаксистiк қате жөнiнде мәлiмет, екiншiсi -
файлдың компиляцияланбағанын және орындалмайтынын хабарлау.
Проектiнi сақтау кезiнде Delphi PAS, DFM, DCU кеңейтулерi қосылатын ұш
файл дайындап шығады. PAS - файлы – код терезесiндегi мәтiн көшiрмесi; DFM
файлында форма терезесiнiң iшiндегiсi сипатталады; DCU - файлы – екi
файлдың да машиналық нұсқауға тұрлендiру нәтижесi. Егер программада
синтаксистiк қате болмаса, компилятор оларды ехе файлға тұрлендiрiп шығады
(файлдың аты проект атауымен бiрдей етiп жазылады да, оған .ехе кеңейтiлуi
қосылып қойылады). Ол Windows-қа кiрiстiрiлiп, проект файлы сақталған
бумада орналастырылады. Оны Windows жетекшiсi (сiлтеушiсi) терезесiнен
әдеттегiдей iске қоса беру мүмкiн.

2. DELPHI-ДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН МӘЛІМЕТТЕР ҚОРЫНЫҢ ТҮРЛЕРІ

Локалдік вариантта мәліметтермен жұмыс істеу бір пайдаланушы режимінде
болады. Бұл вариант корпоративтік жұмыста іс жүзінде кездеспейді, себебі
бір мезгілде мәліметтермен жұмыс істеп отырған пайдаланушы саны мен
мәліметтер қоры қөшірмесінің саны тең болатындай бірнеше мәліметтер қор
қөшірмесінің құрамын синхрондау қиын.
Файл-Сервер

Локальдік машина МҚ

МҚ

Желі
BDE

Бағдарлама BDE
BDE
...
... ...
Бағдарлама
Бағдарлама

Клиент

Файл – сервер мәліметтер қорында мәліметтер желілік файл – серверде
орналасады, ол бір мезгілде бірнеше пайдаланушы жұмыс істей алады,
сондықтан мұндай мәліметтер қорында қөп пайдаланушы режимінде пайдалануы
мүмкін. Мәліметтер қорында ғы мәліметтердің жалғыз ғана сақталады, әрбір
клиент әр уақыт мезетінде осы мәліметтердің локалдік қөшірмесімен жұмыс
істейді, мәліметтерді басқару түгелімен клиент бағдарламасына
жүктеледі.Олар әрбір клиент орнындағы мәліметтердің локалдік қөшірмесін
негізгі мәліметтер қоры құрамымен синхрондауды жүргізуі тиіс.
Екеуінде де BDE клиент машинасында болады, және бағдарламамен бірігіп
локалдік мәліметтер қорын басқару жүйесін құрады, мұнда қөшірме саны мен
пайдаланушы саны тең болады.Бұл жүйеде қашықтағы орналасқан компьютерлермен
INTERNET желісіне шығуға болады. BDE локалдік және клиент – серверлік
мәліметтер қорын төмендегідей пайдалануды қамтамасыз ететін PLL- библиотека
жиынын білдіреді. Ол Delphi – де жазылған мәліметтер қорымен жұмыс істеу
үшін қолданылатын қосымшаларды пайдаланатын әрбір компьютерге қондырылады.

2.1 Клиент – серверлік мәліметтер қоры

Клиент – сервер архитектурасында BDE мен мәліметтер қоры арасында
мәліметтер қор сервері (арнайы бағдарлама, мәліметтер қоры басқарады) –
деген маңызды аралық звено пайда болады.
Клиент – серверге реляциялық мәліметтер қоры (бір – бірімен байланысы
бар кестелерден тұратын мәліметтер қоры) үшін өндірістін стандарт болатын
SQL(Structured Query Language – құрылымдық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.