MS Access деректер қорында кесте құру
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 4
1 ДЕРЕКТЕР БАЗАСЫ 6
1.1 Дерекқор 6
1.2 MS Access деректер қорында кесте құру 12
2 DELPHI ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫ 19
2.1 Delphi программалау жүйесі 19
2.2 Өнімнің негізгі сипаттамалары 20
3 ЖОБАЛЫҚ БӨЛІМ 24
3.1 ДББЖ да нақты реляциялық деректер базасын құру 24
3.2 Бағдарламаны құру 25
3.3 Delphi- де есеп беру формасын құру 27
ҚОРЫТЫНДЫ 34
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 36
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың тақырыбының актуалдылығы. Қазіргі заманғы қоғамның
деңгейін және интеллектуалдық мүмкіндіктерін анықтайтын бірден-бір фактор
адамның ақыл ойының автоматының негізі - ақпараттық техниканың құралының
жабдықталуы болып табылады. Қазіргі уақытта ЭЕМ-ді қолдану сферасы өте кең
таралған, ЭЕМ-ді қолдану мақсатсыз болған аудан жоқ. ЭЕМ-нің маңызды ролі,
ғылымның дамуы, өндірілетін өнім деңгейі және басқару тиімділігінің
жоғарылауы. Маңызды тенденцияның бірі қазіргі заманғы есептеу техникасын
қолдану деңгейін мінездейтін, есептеуіш қуаттылық деңгейіндегі айырмашылығы
және қосымша есептерді шешу үшін қолданушылар дайындығы үшін ЭЕМ-ді
қолдану.
Қазіргі таңда ұжымдар ақпаратты өңдеуде көптеген проблемалармен
соқтығысады, мысалы, берілген шешімдерді басқару негізінде және тез
жасауда, құрушылар штатын мобильді және өндіруді ұлғайтуды қажеттенеді,
сонымен қатар, қатал ұлғаюшы талаптарға сәйкес инфрақұрылымдарды жоғарылату
арқылы табанды талаптармен ақпаратты технологияның ортақ қаражатын
төмендетуді қажеттенеді.
Әлемдегі миллиондаған программистер Delphi-де жұмыс жасайды және
олардың көбісі Delphi-де мәліметтерді өңдеуге және сақтауға арналған
программалар құрады. Күнбе-күн коммерциялық және жеке мәліметтерді
санамағанда (адам аттары, мекен-жайлар, есепшоттар) визуальды интерфейс
көмегімен жұмыс істеу керек болатын көптеген ақпараттар бар: дыбыс
файлдары, видео көріністер, WEB –парақшалары және т.б. Осындай көп ақпарат
арасында өзімізге керекті мәліметтерді алу үшін, оларды өңдейтін
программалар қажет.
Программа құруға ыңғайлы тамаша ортаның бірі – Delphi ортасы таңдап
алынды. Оны оқып үйрену , түсіну және логикалыңқ ойлауға өте
қарапайым , әрі жеңіл. Delphi программалаудың структуралық тәртібін және
программалаудың басқа тілдерге қарағанда жалпы жақсы дамыған.Оның
қызықты рекурсивті мүмкіндіктері , сонымен қатар қызықты есептер шығару
мүмкіндіктері бар.
Delphi типті жүйені тез және визуальды құру ортасы деп
атайды.Себебі ол өзіне компилятормен қоса редактор және көптеген
дайын программалар жиынтығын қамтиды.Delphi – де шамамен 200 – ге
жуық дайын компоненттер бар.
Delphi-де программа құру жақсы жабдықталған компьютерді қажет
етеді.
Бұл курстық жобаның мақсаты Аптека ақпараттық базасын калыптастыру,
ақпараттық ішкі жүйесін құрастыру болып табылады.
Жұмыстың тәжірибелік мәні дәріхананың жұмысын автоматтандыру үшін
қызмет ететін бағдарламалық құралды құрастырумен анықталады.
Зерттеу объектісі – дәріхананың жұмысы.
Зерттеудің негізгі тапсырмалары:
– дәріхананыңда ақпаратты өңдеу процесінің ағымдық жағдайын талдау;
– бұл курстық жобаның ішінен табылған қателіктерді болдырмау, олардың
жеткіліксіздіктерін табу және аналогты құрастырылатын жүйелерді
талдау;
– автоматтандырылған ішкі жүйенің іске асыру және жобалау.
Курстық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш бөлімі бар үш тараудан,
қорытындыдан, пайдаланылған әдебиет тізімінен тұрады.
1 ДЕРЕКТЕР БАЗАСЫ
1 Дерекқор
Дерекқор, деректер базасы (франц. base, грек. basіs – негіз) – ұзақ
мерзімге сақтауға (әдетте, компьютердің жадында), өңдеуге
және күнделікті қолдануға арналған деректердің (мәліметтердің) реттелген
жиынтығы.
Жазба деректерді реттелген жүйеге келтіру адамзат мәдениетінің
ажырамас белгісі болып табылады.
Компьютерлік дерекқордың негізін түрлі кестелер,
каталогтар, телефондық кітаптар, күнтізбелер, карталар мен атластар,
әртүрлі картотекалар, анықтамалық б асылымдар, құжаттар, т.б. құруы мүмкін.
Ақпарат қорын бір жерге шоғырландыру (ЭЕМ-нің жадында)
ақпараттарды сақтауды әрі оны толықтырып отыруды қамтамасыз етеді; ал
орталық ЭЕМ-мен желілік байланыс арқылы ақпаратты тұрақты әрі жылдам алуға
болады. Компьютерлік дерекқор деректерді сақтауды, реттеуді, іздеуді және
ЭЕМ-нің сыртқы құрылғыларына жіберуді қамтамасыз ететін белгілі
бір файлдық жүйеге сүйенеді. Пайдаланушылар мен дерекқор арасындағы қарым-
қатынас дерекқорды басқару жүйесі арқылы жүзеге асырылады.
Басқару жүйесі пайдаланушының сұранысын қабыл алады да файлдық жүйеге
қажетті бұйрықтар беріп, ақпараттық хабарды пайдаланушының қолдануына
ыңғайлы түрге келтіріп береді.
Дерек алмасу бірлігі ретінде арнаулы жазу өлшемі қабылданған. Әр
жазудың құрамында өзіндік тақырып немесе осы жазуды іздейтін кілт (кілттік
сөз) болады. Жазу тақырыптары дерекқордың мазмұны іспетті
анықтамалық кестелерге біріктірілед і. Кілттер мен анықтамалық кестелер жасау
дерекқордағы ақпараттарды іздеу мәселесін толықтай автоматтандыруды
қамтамасыз ететін формальдық ережелерге бағынады. Дерекқорға өзгерту енгізу
әрі толықтырып отыру компьютерлік желі әкімгерлері арқылы орындалады.
Мәліметтер базасы (орыс т. База данных; ағылш. database). Мәліметтерді
пайдаланушының көзқарасы тұрғысынан қарастырғанда мәліметтер базасын
былайша түсіндіруге болады:
– нақты атауы бар біртекті өнімдердің жиымы. Бұл жиымның ішкі
құрылымына тәуелсіз іздестіру жұмыстарын жүргізуге рұқсат
етілген. Жиымда магниттік таспаға немесе дискетке жазылған ауыл
шаруашылығының барлық салалары мен ғылым саласы бойынша баспада
жарияланған және жарияланбаған құжаттардың библиографиялық
немесе фактографиялық алғашқы және соңғы сипаттамалары тұрады;
– жүйелі түрде ұйымдастырылған және пайдалануға ұсынылған
мәліметтер жиынтығының объективтік формасы. Бүл мәліметтер
компьютер көмегімен оңай табылады және өңделеді;
– мәліметтердің реттелген жиынтығы;
– мәліметтердің өзара байланысты жиынтығы.
Оны ұйымдастырудың ережесі мәліметтерді сипаттаудың, сақтаудың және
амалды әрекет жасаудың жалпы принципіне негізделген. Мәліметтер базасынан
библиографиялық және библиографиялық емес деп бөлу қабылданған.
Библиографиялық Мәліметтер базасында құжаттар жайында екінші ретті ақпарат
берілген. Мұнда рефераттар мен аннотациялар да қамтылған. Библиографиялық
емес мәліметтер базасының көптеген түрлері бар: алуан түрлі объектілер мен
құбылыстар жайындағы анықтамалық мәліметтер базасы алғашқы ақпараты бар
мәліметтер базасының толық мәтіні, объектілер мен құбылыстардың сандық
сипаттамалары мен параметрлері бар сандық мәліметтер базасы объектлердің
бейнеленуі мен сипаттамалары бар мәтіндік-сандық мәліметтер базасы банктер,
биржалар, фирмалар және т.б. берген қаржылық ақпараты бар қаржылық
мәліметтер базасы салалар, аймақтар, елдер бойынша құқықтық құжаттары бар
заңды мәліметтер базасы. Мәліметтерді өңдеу технологиясы бойынша мәліметтер
базасы — орталықтандырылған мәліметтер базасы және үлестірілген мәліметтер
базасы болып екіге бөлінеді. Орталықтандырылған мәліметтер базасы есептеуіш
жүйенің жадында сақталады. Егер бұл есептеуіш жүйе компьютер желісінің
құраушысы болса, онда мұндай базаға үлестірілген қатынас құруға мүмкіндік
болады! Мәліметтер базасынан н пайдаланудың мұндай тәсілі дербес
компьютердің жергілікті желілерінде жиі пайдаланылады. Үлестірілген
мәліметтер базасы есептеу желісінің алуан түрлі компьютерлерінде сақталатын
' бірнеше бөліктерден, тіпті бірін-бірі қайталайтын бөліктерден тұрады.
Мұндай базамен жұмыс істеу үлестірілген мәліметтер базасынан басқару
жүйесінің көмегімен орындалады. Мәліметтерге қатынас құру тәсілі бойынша
мәліметтер базасы жергілікті қатынас құру мәліметтер базасы және қашықтан
(желілік) қатынас құру мәліметтер базасы болып екіге бөлінеді. Мәліметтер
базасынан пайдаланушыларға алуан түрлі қолданбалы программалар,
программалық кешендер, сондай-ақ, тұтынушы рөліндегі пән салаларының немесе
мәліметтер көзінің мамандары жатады. Мәліметтер базасының қазіргі замангы
технологиясында мәліметтер базасынан жасау, оны толықтыру және мәліметтерді
пайдаланушылардың оған қатынас құруын жасақтау арнайы программалық аспаптар
арқылы, яғни мәліметтер базасынан басқару жүйесі арқылы орталықтандырылған
түрде жүзеге асырылады.
Қызметтің кез келген саласында жиі деректердің үлкен көлемдерімен
жұмыс жасау қажет. Бұл кездегі негізгі операциялар – бұл ақпаратты жинау,
оны өңдеу (қажет деректерді іздеу, сұрыптау және т.б.), деректерді қарап
шығуға және баспаға шығаруға арналған формаларды құрастыру болып табылады.
Осы барлық функцияларды қамтамасыз ететін ең таңымалды программалық құрал
MS Access деректер базасын басқару жүйесі болып табылады.
Деректер базасы – бұл ақпарат, яғни деректер арнайы форматта (*.mdb)
сақталынатын файл (құжат). Деректер базасын басқару жүйесі – бұл программа.
Ол арқылы ақпарат деректер базасына енгізілінеді, сұрыпталынады, сүзбеу
жүргізілінеді, қажет ақпарат ізделінеді, қажет ақпарат басқа программаларға
көшірілінеді. Деректер базасындағы бағандар өрістер деп аталады, ал жолдар
– жазулар. Жазулар саны қатты дисктің сыйымдылығымен шектеледі. Өрістердің
максималды саны – 255. Өрістер мен олардың қасиеттерінің жиынтығы деректер
базаның құрылымын анықтайды. Жазуы жоқ деректер базасы да деректер базасы
болып табылады, өйткені оның құрылымы бар. Деректер базасын құрастыру: 1
қадам. Оның құрылымын құрастыру. 2 қадам. Құрылымды ақпаратпен толтыру.
Access-ті жүктеген кезде деректер қорының объектілерімен жұмыс жасауға
арналған мәзір пайда болады.
Жұмыс жасаудың режимдері және объектілері.
Кестелер – жазулар жиынтығы болып табылады. Деректер базасында не
сақталынады соның бәрі оның кестелерінде сақталынады. Олардың құрылымы және
мазмұны бар. Кестенің құрылымын құрастырғанда өрістердің атауларын,
өрістердің типтерін және олардың өлшемдерін анықтау қажет. Кестенің әрбір
өрісіне ерекше ат беріледі. Содан кейін қандай типті деректер әрбір өрісте
орналасады екендігін шешу. Өріс типінің мәні Конструктор режимінде ғана
көрсетілінеді.
Сұраныстар – толтырылған деректер базасымен жұмыс жасауға арналған
негізгі объект. Деректерді өзгерту, таңдау және талдау құралы болып
табылады. Олар бойынша бірнеше кестенің деректерін өзгертуге, талдауға және
қарауға болады. Базаның байланысқан кестелерінен деректердің күрделі
таңдауын орындауға және оларды нәтижелі кестелер түрінде көрсетуге
мүмкіндік береді. Нәтижелі кестелер тек жедел жадыда сақталынады, ал бірақ
оларды сақтауға болады.
Формалар – кестенің деректерін енгізу және бір жазуды көру үшін және
т.б. мақсаттары үшін қолданылатын экранның арнайы форматы болып табылады.
Формалар деректерді енгізуге, оларды түзетуге, қосуға және жазуларды жоюға
мүмкіндік береді. Бір уақытта өз ара байланысқан кестелермен операциялар
істеу үшін формаларды құруға болады.
Есептер – бұл деректерді ұйымдастыру және баспаға пайдаланушыға
қажетті түрде шығарудың ең тиімді құралы.
Макростар – бұл белгілі бір операцияларды орындайтын макрокомандалар
жиынтығы. Ол базамен жұмыс жасауын автоматтандырудың құралы болып табылады.
Модуль – бұл Visual Basic for Application (VBA) программалау тілінде
жазылған программа.
Дерекқор, деректер базасы (франц. base, грек. basіs – негіз) – ұзақ
мерзімге сақтауға (әдетте, компьютердің жадында), өңдеуге және күнделікті
қолдануға арналған деректердің (мәліметтердің) реттелген жиынтығы.
Жазба деректерді реттелген жүйеге келтіру адамзат мәдениетінің
ажырамас белгісі болып табылады. Компьютерлік дерекқордың негізін түрлі
кестелер, каталогтар, телефондық кітаптар, күнтізбелер, карталар мен
атластар, әртүрлі картотекалар, анықтамалық басылымдар, құжаттар, т.б.
құруы мүмкін.
Ақпарат қорын бір жерге шоғырландыру (ЭЕМ-нің жадында) ақпараттарды
сақтауды әрі оны толықтырып отыруды қамтамасыз етеді; ал орталық ЭЕМ-мен
желілік байланыс арқылы ақпаратты тұрақты әрі жылдам алуға болады.
Компьютерлік дерекқор деректерді сақтауды, реттеуді, іздеуді және ЭЕМ-нің
сыртқы құрылғыларына жіберуді қамтамасыз ететін белгілі бір файлдық жүйеге
сүйенеді. Пайдаланушылар мен дерекқор арасындағы қарым-қатынас дерекқорды
басқару жүйесі арқылы жүзеге асырылады. Басқару жүйесі пайдаланушының
сұранысын қабыл алады да файлдық жүйеге қажетті бұйрықтар беріп, ақпараттық
хабарды пайдаланушының қолдануына ыңғайлы түрге келтіріп береді.
Дерек алмасу бірлігі ретінде арнаулы жазу өлшемі қабылданған. Әр
жазудың құрамында өзіндік тақырып немесе осы жазуды іздейтін кілт (кілттік
сөз) болады. Жазу тақырыптары дерекқордың мазмұны іспетті анықтамалық
кестелерге біріктіріледі. Кілттер мен анықтамалық кестелер жасау
дерекқордағы ақпараттарды іздеу мәселесін толықтай автоматтандыруды
қамтамасыз ететін формальдық ережелерге бағынады. Дерекқорға өзгерту енгізу
әрі толықтырып отыру компьютерлік желі әкімгерлері арқылы орындалады.
Мәліметтер базасы
Мәліметтер базасы (орыс т. База данных; ағылш. database). Мәліметтерді
пайдаланушының көзқарасы тұрғысынан қарастырғанда мәліметтер базасын
былайша түсіндіруге болады:
нақты атауы бар біртекті өнімдердің жиымы. Бұл жиымның ішкі құрылымына
тәуелсіз іздестіру жұмыстарын жүргізуге рұқсат етілген. Жиымда магниттік
таспаға немесе дискетке жазылған ауыл шаруашылығының барлық салалары мен
ғылым саласы бойынша баспада жарияланған және жарияланбаған құжаттардың
библиографиялық немесе фактографиялық алғашқы және соңғы сипаттамалары
тұрады;
жүйелі түрде ұйымдастырылған және пайдалануға ұсынылған мәліметтер
жиынтығының объективтік формасы. Бүл мәліметтер компьютер көмегімен оңай
табылады және өңделеді;
мәліметтердің реттелген жиынтығы;
мәліметтердің өзара байланысты жиынтығы. Оны ұйымдастырудың ережесі
мәліметтерді сипаттаудың, сақтаудың және амалды әрекет жасаудың жалпы
принципіне негізделген. Мәліметтер базасынан библиографиялық және
библиографиялық емес деп бөлу қабылданған. Библиографиялық Мәліметтер
базасында құжаттар жайында екінші ретті ақпарат берілген. Мұнда рефераттар
мен аннотациялар да қамтылған. Библиографиялық емес мәліметтер базасының
көптеген түрлері бар: алуан түрлі объектілер мен құбылыстар жайындағы
анықтамалық мәліметтер базасы алғашқы ақпараты бар мәліметтер базасының
толық мәтіні, объектілер мен құбылыстардың сандық сипаттамалары мен
параметрлері бар сандық мәліметтер базасы объектлердің бейнеленуі мен
сипаттамалары бар мәтіндік-сандық мәліметтер базасы банктер, биржалар,
фирмалар және т.б. берген қаржылық ақпараты бар қаржылық мәліметтер базасы
салалар, аймақтар, елдер бойынша құқықтық құжаттары бар заңды мәліметтер
базасы. Мәліметтерді өңдеу технологиясы бойынша мәліметтер базасы —
орталықтандырылған мәліметтер базасы және үлестірілген мәліметтер базасы
болып екіге бөлінеді. Орталықтандырылған мәліметтер базасы есептеуіш
жүйенің жадында сақталады. Егер бұл есептеуіш жүйе компьютер желісінің
құраушысы болса, онда мұндай базаға үлестірілген қатынас құруға мүмкіндік
болады! Мәліметтер базасынан н пайдаланудың мұндай тәсілі дербес
компьютердің жергілікті желілерінде жиі пайдаланылады. Үлестірілген
мәліметтер базасы есептеу желісінің алуан түрлі компьютерлерінде сақталатын
' бірнеше бөліктерден, тіпті бірін-бірі қайталайтын бөліктерден тұрады.
Мұндай базамен жұмыс істеу үлестірілген мәліметтер базасынан басқару
жүйесінің көмегімен орындалады. Мәліметтерге қатынас құру тәсілі бойынша
мәліметтер базасы жергілікті қатынас құру мәліметтер базасы және қашықтан
(желілік) қатынас құру мәліметтер базасы болып екіге бөлінеді. Мәліметтер
базасынан пайдаланушыларға алуан түрлі қолданбалы программалар,
программалық кешендер, сондай-ақ, тұтынушы рөліндегі пән салаларының немесе
мәліметтер көзінің мамандары жатады. Мәліметтер базасының қазіргі замангы
технологиясында мәліметтер базасынан жасау, оны толықтыру және мәліметтерді
пайдаланушылардың оған қатынас құруын жасақтау арнайы программалық аспаптар
арқылы, яғни мәліметтер базасынан басқару жүйесі арқылы орталықтандырылған
түрде жүзеге асырылады.
2 MS Access деректер қорында кесте құру
MS Access-тегі деректер қоры өзіндегі кесте, есеп, сұраныс, форма
т.б. құрамдарымен тұтас объект болады және оларды тұтас дискілік файлда
.mdb кеңейтілуімен сақтауға мүмкіндік береді.
Деректер қоры негізгі құрылымдық компоненті кесте болып табылады.
Кесте қатарлардан (жазбалар жиынынан) тұрады. Барлық жазбалар құрылымы
жиында бірдей, ал жазба саны кестеде айнымалы. Әр жазбадағы деректер
элементі өріс деп аталады.
Кестенің әр өрісіне уникальді ат тағайындалады. Ол бос орындарды
қосқанда 64 символға дейін сыйғыза алады. Өріс атында нүкте, леп белгісі,
қатарүсті символы (апостроф) және тік жақша қолдануға болмайды. Өріс аты
бос орыннан немесе басқару символынан (ASCII 00-31 кодтары) басталмау
керек. Өріс аттарының ішкі функция және MS Access қасиеттері аттарымен
сәйкес болмағаны дұрыс.
Кесте бағанындағы деректер бір типті болуы керек. MS Access ДҚБЖ -де
деректердің 8 типі бар. (1-кесте)
MS Access- те кесте құрудың 3 тәсілі бар: кесте шебері көмегімен,
кесте режимінде, конструктор режимінде.
MS Access ДҚБЖ -де деректердің типтері
1-кесте
Деректер типі Пайдаланушы өлшемі
Мәтіндік Алфавитті-цифрлық деректер 255 байт
Memo өрісі Алфавитті-цифрлық деректер – 64 кбайт
сөйлемдер, жаңа жол, мәтіндер
Сандық Сандық деректер 1, 2, 8 және 16 байт
Датауақыт Дата және уақыт 8 байт
Ақшалық Ақша суммасы туралы деректер. 8 байт
Үтірден кейін 4 таңбаға дейін
Счетчик 4 байт
Логикалық Логикалық деректер 1 бит
OLE объектісі Диаграммалар, суреттер және 1 гбайт
Windows-тың қосымшаларының басқа да
объектілері
Жұмыстың орындалу реті:
MS Access-ті іске қосыңыз. Бұл үшін MS Office панелінде орналасқан MS
Access пиктограммасын басыңыз немесе Іске қосу (Пуск)–Программалар-MS
Access командаларын орындаңыз немесе “Менің компьютерім” терезесінен MS
Office папкасы ішінен MS Access пиктограммасын таңдаңыз.
“Деректер қорын құру” терезесінен “Жаңа деректер қоры” ауыстырып-
қосқышын таңдаңыз.
“Жаңа деректер қоры файлы” терезесінде деректер қоры файлы орналасатын
диск және каталогты (папканы) көрсетіп, файл аты өрісіне файлдың атын
енгізіңіз. ОК батырмасын басыңыз.
“Деректер қоры” терезесінде “Кесте” батырмасын таңдап, “Құру”
батырмасын басыңыз.
“Жаңа кесте” терезесінде жаңа кестенің құрылымын құру режимі –
Конструкторды таңдаңыз.
Кестенің Конструктор терезесінде әр өріске ат беріңіз және типін
таңдаңыз.
Өрістің типін беру үшін Деректер типі бағанындағы сәйкес ұяшықты
шертіңіз. Таңдалған ұяшықтың оң жағында пайда болатын тізім символын ашып,
керекті типті таңдаңыз. Әр өріске қасиеттер беріңіз (қасиеттер тізімі
деректердің таңдалған типіне тәуелді болады).
- Өріс өлшемі - өрістердің максимальді өлшемін береді. Сондықтан
деректерге өріс өлшемі төмендегідей болады:
байт – 0-ден 255-ке дейін бүтін сандар, сақтау кезінде 1 байт орын
алады.
бүтін (целое) – -32768-ден 32767-ге дейінгі бүтін сандар, 2 байт
орын алады.
Ұзын бүтін (длинное целое)- -2147483648-ден 2147483647-ге дейінгі
бүтін сандар, 4 байт орын лады.
Жылжымалы нүктелі (с плавающей точкой) (4 байта) – -3,4*1038-ден
3,4*1038-ге дейінгі 6 таңбалы дәлдікке дейінгі сандар
Жылжымалы нүктелі (с плавающей точкой)(8 байта) – -1,797*10308-ден
1,797*10308-ге дейінгі 10 таңбалы дәлдікпен берілетін сандар
- Өріс өлшемі (Размер поля) – берілген өріс үшін кесте бағанының
тақырыбын анықтайды.
- Өріс форматы – өріс мазмұнын бейнелеу тәсілін береді.
- Қолтаңба – сәйкес өріс атына басқа баған тақырыбын береді.
Бұл пайдаланылатын өріс атына қарағанда ұзын және түсінікті баған
тақырыбының болуы керек жағдайда пайдалы.
Енгізу маскасы (Маска ввода) – енгізілген символдарды тексеруді
автоматтандыруға мүмкіндік беретін формат береді.
Енгізу маскасы деректердің позицияда қандай мөлшерде және қандай типте
енгізілетінін көрсететін тұрақты символдардан (жақша, нүкте немесе
дефистер) және арнайы символдардан тұрады. Енгізу маскасы деректердің
анықталған форматқа және де әр позицияға енгізілген мәннің берілген типіне
сәйкестігін қамтамасыз етеді. Енгізу маскасын беру үшін пайдаланылатын
символдар 2-кестеде көрсетілген.
Үнсіздік бойынша қабылданған мән (Значение по умолчанию) - өріс мәні
ретінде автоматты түрде тағайындалатын мәнді береді.
Мәнге қойылатын шарт - өріске енгізілетін деректерге қойылатын шартты
анықтайды. Енгізілетін деректер көрсетілген шартқа сәйкес емес болса қате
туралы хабарлама шығады.
Қате туралы хабарлама – деректерді енгізу кезінде Мәнге қойылатын шарт
қасиетінде көрсетілген шарт орындалмаған жағдайда шығатын хабарламаны
анықтайды.
Міндетті өріс –деректер қорын толтырғанда берілген өрісті міндетті
түрде толтыруды қажеттігін анықтайтын қасиет. Егер бұл қасиет мәні иә
болса, онда жаңа жазба енгізу кезінде осы өріске мән енгізу қажет. Бос
(Null) мәндер бұл өрісте жіберілмейді.
Индекстелген өріс – берілген өрістің индекстелгендігін, егер солай
болса қай режимде екенін анықтайды. Егер өріс индекстелген болса, онда
жүйеде ДҚБЖ құралдарымен деректерге енуді жылдамдатуды қамтамасыз ететін
берілген өрістің мазмұнының реттелген тізімі құрылады. Индекстелген өрістің
Жоқ қасиетінің: жоқ (мәні бастапқы келісім бойынша) – индекс
құрылмайды; иә (сәйкестіктер жіберіледі) – индексте қайталанатын мәндер
жіберіледі; иә (сәйкестіктер жіберілмейді) – қайталанатын мәндер индексте
жіберілмейді.
Енгізу маскасын беру үшін пайдаланылатын символдар
символ арналуы
0 0-ден 9-ға дейінгі сандар (енгізу міндетті; + және -
символдары жіберілмейді)
9 Цифр немесе бос орын (енгізу міндетті емес; + және -
символдары жіберілмейді)
# Цифр немесе бос орын (енгізу міндетті емес)
L әріп (А-дан Z-ke немесе А-дан Я-ға дейін, енгізу міндетті )
? әріп (әріп (А-дан Z-ke немесе А-дан Я-ға дейін, енгізу міндетті
емес)
A әріп немесе цифр (енгізу міндетті)
a әріп немесе цифр (енгізу міндетті емес)
& Кез-келген символ немесе бос орын (енгізу міндетті)
C Кез-келген символ немесе бос орын (енгізу міндетті емес)
.. ; : - Ондық бөлгіш және мыңдық бөлгіш, дата және уақыт мәндері
Келесі символдардың барлығын төменгі регистрге ауыстыру
Келесі символдардың барлығын жоғарғы регистрге ауыстыру
! Енгізу маскасын солдан оңға қарай емес, оңнан солға қарай
толтыруды көрсетеді
\ Кез-келген символды мәтіндік тұрақты ретінде енгізуді көрсетеді,
ол масканың арнайы символы болса да
пароль Пароль енгізу үшін өріс құру. Өріске енгізілген кез-келген
символ символ болып сақталады, бірақ (*) жұлдызша болып
бейнеленеді
Арнайы мәтіндік өрістер және Memo өрістер үшін форматтар төмендегі
символдар көмегімен құрылады:
Бос орын – бос орын символы форматқа бос орын клавишасын басу
арқылы енгізіледі және шығатын мәнде бейнеленеді.
АВС - тырнақшаға алынған символдар жиыны шығады.
*- * символынан кейінгі мүмкін бос кеңістікті символмен толтыруға
мүмкіндік береді. Мысалы, АВСD*х форматтау қатары өрісті 8 символды
өлшеммен АВСDхххх қатарымен толтырады.
[цвет] – мән тік жақшада көрсетілген түспен шығады.Мүмкін түстер аты:
Қара - Black, Жасыл - Green , Көгілдір - Cyan, Қызыл - Red, Алқызыл -
Magenta, Сары - Yellow, Ақ - White, Көк - Blue.
Мәтіндік және Memo өрістері үшін форматтар нүктелі үтірмен бөлініп
тұратын екі бөлімнен тұруы мүмкін. Бірінші бөлімі – форматтың өзі болып
табылады, ал екіншісі егер деректер оған енгізілмеген болса өріс мәнін
анықтайды,.
Кестеде кілттік өріс көрсетіңіз. Өрісті таңдап Аспаптар панелінде Кілт
пиктограммасын таңдаңыз. Құрамдық кілт құру үшін клавишасын баса отырып
қажетті өрістерді таңдап, Аспаптар панелінде Кілт пиктограммасын басыңыз.
Кілттік өріс деректері автоматты түрде өсу реті бойынша сұрыпталады. Өріс
қасиеті облысында Индекстелген ... жалғасы
КІРІСПЕ 4
1 ДЕРЕКТЕР БАЗАСЫ 6
1.1 Дерекқор 6
1.2 MS Access деректер қорында кесте құру 12
2 DELPHI ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫ 19
2.1 Delphi программалау жүйесі 19
2.2 Өнімнің негізгі сипаттамалары 20
3 ЖОБАЛЫҚ БӨЛІМ 24
3.1 ДББЖ да нақты реляциялық деректер базасын құру 24
3.2 Бағдарламаны құру 25
3.3 Delphi- де есеп беру формасын құру 27
ҚОРЫТЫНДЫ 34
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 36
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың тақырыбының актуалдылығы. Қазіргі заманғы қоғамның
деңгейін және интеллектуалдық мүмкіндіктерін анықтайтын бірден-бір фактор
адамның ақыл ойының автоматының негізі - ақпараттық техниканың құралының
жабдықталуы болып табылады. Қазіргі уақытта ЭЕМ-ді қолдану сферасы өте кең
таралған, ЭЕМ-ді қолдану мақсатсыз болған аудан жоқ. ЭЕМ-нің маңызды ролі,
ғылымның дамуы, өндірілетін өнім деңгейі және басқару тиімділігінің
жоғарылауы. Маңызды тенденцияның бірі қазіргі заманғы есептеу техникасын
қолдану деңгейін мінездейтін, есептеуіш қуаттылық деңгейіндегі айырмашылығы
және қосымша есептерді шешу үшін қолданушылар дайындығы үшін ЭЕМ-ді
қолдану.
Қазіргі таңда ұжымдар ақпаратты өңдеуде көптеген проблемалармен
соқтығысады, мысалы, берілген шешімдерді басқару негізінде және тез
жасауда, құрушылар штатын мобильді және өндіруді ұлғайтуды қажеттенеді,
сонымен қатар, қатал ұлғаюшы талаптарға сәйкес инфрақұрылымдарды жоғарылату
арқылы табанды талаптармен ақпаратты технологияның ортақ қаражатын
төмендетуді қажеттенеді.
Әлемдегі миллиондаған программистер Delphi-де жұмыс жасайды және
олардың көбісі Delphi-де мәліметтерді өңдеуге және сақтауға арналған
программалар құрады. Күнбе-күн коммерциялық және жеке мәліметтерді
санамағанда (адам аттары, мекен-жайлар, есепшоттар) визуальды интерфейс
көмегімен жұмыс істеу керек болатын көптеген ақпараттар бар: дыбыс
файлдары, видео көріністер, WEB –парақшалары және т.б. Осындай көп ақпарат
арасында өзімізге керекті мәліметтерді алу үшін, оларды өңдейтін
программалар қажет.
Программа құруға ыңғайлы тамаша ортаның бірі – Delphi ортасы таңдап
алынды. Оны оқып үйрену , түсіну және логикалыңқ ойлауға өте
қарапайым , әрі жеңіл. Delphi программалаудың структуралық тәртібін және
программалаудың басқа тілдерге қарағанда жалпы жақсы дамыған.Оның
қызықты рекурсивті мүмкіндіктері , сонымен қатар қызықты есептер шығару
мүмкіндіктері бар.
Delphi типті жүйені тез және визуальды құру ортасы деп
атайды.Себебі ол өзіне компилятормен қоса редактор және көптеген
дайын программалар жиынтығын қамтиды.Delphi – де шамамен 200 – ге
жуық дайын компоненттер бар.
Delphi-де программа құру жақсы жабдықталған компьютерді қажет
етеді.
Бұл курстық жобаның мақсаты Аптека ақпараттық базасын калыптастыру,
ақпараттық ішкі жүйесін құрастыру болып табылады.
Жұмыстың тәжірибелік мәні дәріхананың жұмысын автоматтандыру үшін
қызмет ететін бағдарламалық құралды құрастырумен анықталады.
Зерттеу объектісі – дәріхананың жұмысы.
Зерттеудің негізгі тапсырмалары:
– дәріхананыңда ақпаратты өңдеу процесінің ағымдық жағдайын талдау;
– бұл курстық жобаның ішінен табылған қателіктерді болдырмау, олардың
жеткіліксіздіктерін табу және аналогты құрастырылатын жүйелерді
талдау;
– автоматтандырылған ішкі жүйенің іске асыру және жобалау.
Курстық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш бөлімі бар үш тараудан,
қорытындыдан, пайдаланылған әдебиет тізімінен тұрады.
1 ДЕРЕКТЕР БАЗАСЫ
1 Дерекқор
Дерекқор, деректер базасы (франц. base, грек. basіs – негіз) – ұзақ
мерзімге сақтауға (әдетте, компьютердің жадында), өңдеуге
және күнделікті қолдануға арналған деректердің (мәліметтердің) реттелген
жиынтығы.
Жазба деректерді реттелген жүйеге келтіру адамзат мәдениетінің
ажырамас белгісі болып табылады.
Компьютерлік дерекқордың негізін түрлі кестелер,
каталогтар, телефондық кітаптар, күнтізбелер, карталар мен атластар,
әртүрлі картотекалар, анықтамалық б асылымдар, құжаттар, т.б. құруы мүмкін.
Ақпарат қорын бір жерге шоғырландыру (ЭЕМ-нің жадында)
ақпараттарды сақтауды әрі оны толықтырып отыруды қамтамасыз етеді; ал
орталық ЭЕМ-мен желілік байланыс арқылы ақпаратты тұрақты әрі жылдам алуға
болады. Компьютерлік дерекқор деректерді сақтауды, реттеуді, іздеуді және
ЭЕМ-нің сыртқы құрылғыларына жіберуді қамтамасыз ететін белгілі
бір файлдық жүйеге сүйенеді. Пайдаланушылар мен дерекқор арасындағы қарым-
қатынас дерекқорды басқару жүйесі арқылы жүзеге асырылады.
Басқару жүйесі пайдаланушының сұранысын қабыл алады да файлдық жүйеге
қажетті бұйрықтар беріп, ақпараттық хабарды пайдаланушының қолдануына
ыңғайлы түрге келтіріп береді.
Дерек алмасу бірлігі ретінде арнаулы жазу өлшемі қабылданған. Әр
жазудың құрамында өзіндік тақырып немесе осы жазуды іздейтін кілт (кілттік
сөз) болады. Жазу тақырыптары дерекқордың мазмұны іспетті
анықтамалық кестелерге біріктірілед і. Кілттер мен анықтамалық кестелер жасау
дерекқордағы ақпараттарды іздеу мәселесін толықтай автоматтандыруды
қамтамасыз ететін формальдық ережелерге бағынады. Дерекқорға өзгерту енгізу
әрі толықтырып отыру компьютерлік желі әкімгерлері арқылы орындалады.
Мәліметтер базасы (орыс т. База данных; ағылш. database). Мәліметтерді
пайдаланушының көзқарасы тұрғысынан қарастырғанда мәліметтер базасын
былайша түсіндіруге болады:
– нақты атауы бар біртекті өнімдердің жиымы. Бұл жиымның ішкі
құрылымына тәуелсіз іздестіру жұмыстарын жүргізуге рұқсат
етілген. Жиымда магниттік таспаға немесе дискетке жазылған ауыл
шаруашылығының барлық салалары мен ғылым саласы бойынша баспада
жарияланған және жарияланбаған құжаттардың библиографиялық
немесе фактографиялық алғашқы және соңғы сипаттамалары тұрады;
– жүйелі түрде ұйымдастырылған және пайдалануға ұсынылған
мәліметтер жиынтығының объективтік формасы. Бүл мәліметтер
компьютер көмегімен оңай табылады және өңделеді;
– мәліметтердің реттелген жиынтығы;
– мәліметтердің өзара байланысты жиынтығы.
Оны ұйымдастырудың ережесі мәліметтерді сипаттаудың, сақтаудың және
амалды әрекет жасаудың жалпы принципіне негізделген. Мәліметтер базасынан
библиографиялық және библиографиялық емес деп бөлу қабылданған.
Библиографиялық Мәліметтер базасында құжаттар жайында екінші ретті ақпарат
берілген. Мұнда рефераттар мен аннотациялар да қамтылған. Библиографиялық
емес мәліметтер базасының көптеген түрлері бар: алуан түрлі объектілер мен
құбылыстар жайындағы анықтамалық мәліметтер базасы алғашқы ақпараты бар
мәліметтер базасының толық мәтіні, объектілер мен құбылыстардың сандық
сипаттамалары мен параметрлері бар сандық мәліметтер базасы объектлердің
бейнеленуі мен сипаттамалары бар мәтіндік-сандық мәліметтер базасы банктер,
биржалар, фирмалар және т.б. берген қаржылық ақпараты бар қаржылық
мәліметтер базасы салалар, аймақтар, елдер бойынша құқықтық құжаттары бар
заңды мәліметтер базасы. Мәліметтерді өңдеу технологиясы бойынша мәліметтер
базасы — орталықтандырылған мәліметтер базасы және үлестірілген мәліметтер
базасы болып екіге бөлінеді. Орталықтандырылған мәліметтер базасы есептеуіш
жүйенің жадында сақталады. Егер бұл есептеуіш жүйе компьютер желісінің
құраушысы болса, онда мұндай базаға үлестірілген қатынас құруға мүмкіндік
болады! Мәліметтер базасынан н пайдаланудың мұндай тәсілі дербес
компьютердің жергілікті желілерінде жиі пайдаланылады. Үлестірілген
мәліметтер базасы есептеу желісінің алуан түрлі компьютерлерінде сақталатын
' бірнеше бөліктерден, тіпті бірін-бірі қайталайтын бөліктерден тұрады.
Мұндай базамен жұмыс істеу үлестірілген мәліметтер базасынан басқару
жүйесінің көмегімен орындалады. Мәліметтерге қатынас құру тәсілі бойынша
мәліметтер базасы жергілікті қатынас құру мәліметтер базасы және қашықтан
(желілік) қатынас құру мәліметтер базасы болып екіге бөлінеді. Мәліметтер
базасынан пайдаланушыларға алуан түрлі қолданбалы программалар,
программалық кешендер, сондай-ақ, тұтынушы рөліндегі пән салаларының немесе
мәліметтер көзінің мамандары жатады. Мәліметтер базасының қазіргі замангы
технологиясында мәліметтер базасынан жасау, оны толықтыру және мәліметтерді
пайдаланушылардың оған қатынас құруын жасақтау арнайы программалық аспаптар
арқылы, яғни мәліметтер базасынан басқару жүйесі арқылы орталықтандырылған
түрде жүзеге асырылады.
Қызметтің кез келген саласында жиі деректердің үлкен көлемдерімен
жұмыс жасау қажет. Бұл кездегі негізгі операциялар – бұл ақпаратты жинау,
оны өңдеу (қажет деректерді іздеу, сұрыптау және т.б.), деректерді қарап
шығуға және баспаға шығаруға арналған формаларды құрастыру болып табылады.
Осы барлық функцияларды қамтамасыз ететін ең таңымалды программалық құрал
MS Access деректер базасын басқару жүйесі болып табылады.
Деректер базасы – бұл ақпарат, яғни деректер арнайы форматта (*.mdb)
сақталынатын файл (құжат). Деректер базасын басқару жүйесі – бұл программа.
Ол арқылы ақпарат деректер базасына енгізілінеді, сұрыпталынады, сүзбеу
жүргізілінеді, қажет ақпарат ізделінеді, қажет ақпарат басқа программаларға
көшірілінеді. Деректер базасындағы бағандар өрістер деп аталады, ал жолдар
– жазулар. Жазулар саны қатты дисктің сыйымдылығымен шектеледі. Өрістердің
максималды саны – 255. Өрістер мен олардың қасиеттерінің жиынтығы деректер
базаның құрылымын анықтайды. Жазуы жоқ деректер базасы да деректер базасы
болып табылады, өйткені оның құрылымы бар. Деректер базасын құрастыру: 1
қадам. Оның құрылымын құрастыру. 2 қадам. Құрылымды ақпаратпен толтыру.
Access-ті жүктеген кезде деректер қорының объектілерімен жұмыс жасауға
арналған мәзір пайда болады.
Жұмыс жасаудың режимдері және объектілері.
Кестелер – жазулар жиынтығы болып табылады. Деректер базасында не
сақталынады соның бәрі оның кестелерінде сақталынады. Олардың құрылымы және
мазмұны бар. Кестенің құрылымын құрастырғанда өрістердің атауларын,
өрістердің типтерін және олардың өлшемдерін анықтау қажет. Кестенің әрбір
өрісіне ерекше ат беріледі. Содан кейін қандай типті деректер әрбір өрісте
орналасады екендігін шешу. Өріс типінің мәні Конструктор режимінде ғана
көрсетілінеді.
Сұраныстар – толтырылған деректер базасымен жұмыс жасауға арналған
негізгі объект. Деректерді өзгерту, таңдау және талдау құралы болып
табылады. Олар бойынша бірнеше кестенің деректерін өзгертуге, талдауға және
қарауға болады. Базаның байланысқан кестелерінен деректердің күрделі
таңдауын орындауға және оларды нәтижелі кестелер түрінде көрсетуге
мүмкіндік береді. Нәтижелі кестелер тек жедел жадыда сақталынады, ал бірақ
оларды сақтауға болады.
Формалар – кестенің деректерін енгізу және бір жазуды көру үшін және
т.б. мақсаттары үшін қолданылатын экранның арнайы форматы болып табылады.
Формалар деректерді енгізуге, оларды түзетуге, қосуға және жазуларды жоюға
мүмкіндік береді. Бір уақытта өз ара байланысқан кестелермен операциялар
істеу үшін формаларды құруға болады.
Есептер – бұл деректерді ұйымдастыру және баспаға пайдаланушыға
қажетті түрде шығарудың ең тиімді құралы.
Макростар – бұл белгілі бір операцияларды орындайтын макрокомандалар
жиынтығы. Ол базамен жұмыс жасауын автоматтандырудың құралы болып табылады.
Модуль – бұл Visual Basic for Application (VBA) программалау тілінде
жазылған программа.
Дерекқор, деректер базасы (франц. base, грек. basіs – негіз) – ұзақ
мерзімге сақтауға (әдетте, компьютердің жадында), өңдеуге және күнделікті
қолдануға арналған деректердің (мәліметтердің) реттелген жиынтығы.
Жазба деректерді реттелген жүйеге келтіру адамзат мәдениетінің
ажырамас белгісі болып табылады. Компьютерлік дерекқордың негізін түрлі
кестелер, каталогтар, телефондық кітаптар, күнтізбелер, карталар мен
атластар, әртүрлі картотекалар, анықтамалық басылымдар, құжаттар, т.б.
құруы мүмкін.
Ақпарат қорын бір жерге шоғырландыру (ЭЕМ-нің жадында) ақпараттарды
сақтауды әрі оны толықтырып отыруды қамтамасыз етеді; ал орталық ЭЕМ-мен
желілік байланыс арқылы ақпаратты тұрақты әрі жылдам алуға болады.
Компьютерлік дерекқор деректерді сақтауды, реттеуді, іздеуді және ЭЕМ-нің
сыртқы құрылғыларына жіберуді қамтамасыз ететін белгілі бір файлдық жүйеге
сүйенеді. Пайдаланушылар мен дерекқор арасындағы қарым-қатынас дерекқорды
басқару жүйесі арқылы жүзеге асырылады. Басқару жүйесі пайдаланушының
сұранысын қабыл алады да файлдық жүйеге қажетті бұйрықтар беріп, ақпараттық
хабарды пайдаланушының қолдануына ыңғайлы түрге келтіріп береді.
Дерек алмасу бірлігі ретінде арнаулы жазу өлшемі қабылданған. Әр
жазудың құрамында өзіндік тақырып немесе осы жазуды іздейтін кілт (кілттік
сөз) болады. Жазу тақырыптары дерекқордың мазмұны іспетті анықтамалық
кестелерге біріктіріледі. Кілттер мен анықтамалық кестелер жасау
дерекқордағы ақпараттарды іздеу мәселесін толықтай автоматтандыруды
қамтамасыз ететін формальдық ережелерге бағынады. Дерекқорға өзгерту енгізу
әрі толықтырып отыру компьютерлік желі әкімгерлері арқылы орындалады.
Мәліметтер базасы
Мәліметтер базасы (орыс т. База данных; ағылш. database). Мәліметтерді
пайдаланушының көзқарасы тұрғысынан қарастырғанда мәліметтер базасын
былайша түсіндіруге болады:
нақты атауы бар біртекті өнімдердің жиымы. Бұл жиымның ішкі құрылымына
тәуелсіз іздестіру жұмыстарын жүргізуге рұқсат етілген. Жиымда магниттік
таспаға немесе дискетке жазылған ауыл шаруашылығының барлық салалары мен
ғылым саласы бойынша баспада жарияланған және жарияланбаған құжаттардың
библиографиялық немесе фактографиялық алғашқы және соңғы сипаттамалары
тұрады;
жүйелі түрде ұйымдастырылған және пайдалануға ұсынылған мәліметтер
жиынтығының объективтік формасы. Бүл мәліметтер компьютер көмегімен оңай
табылады және өңделеді;
мәліметтердің реттелген жиынтығы;
мәліметтердің өзара байланысты жиынтығы. Оны ұйымдастырудың ережесі
мәліметтерді сипаттаудың, сақтаудың және амалды әрекет жасаудың жалпы
принципіне негізделген. Мәліметтер базасынан библиографиялық және
библиографиялық емес деп бөлу қабылданған. Библиографиялық Мәліметтер
базасында құжаттар жайында екінші ретті ақпарат берілген. Мұнда рефераттар
мен аннотациялар да қамтылған. Библиографиялық емес мәліметтер базасының
көптеген түрлері бар: алуан түрлі объектілер мен құбылыстар жайындағы
анықтамалық мәліметтер базасы алғашқы ақпараты бар мәліметтер базасының
толық мәтіні, объектілер мен құбылыстардың сандық сипаттамалары мен
параметрлері бар сандық мәліметтер базасы объектлердің бейнеленуі мен
сипаттамалары бар мәтіндік-сандық мәліметтер базасы банктер, биржалар,
фирмалар және т.б. берген қаржылық ақпараты бар қаржылық мәліметтер базасы
салалар, аймақтар, елдер бойынша құқықтық құжаттары бар заңды мәліметтер
базасы. Мәліметтерді өңдеу технологиясы бойынша мәліметтер базасы —
орталықтандырылған мәліметтер базасы және үлестірілген мәліметтер базасы
болып екіге бөлінеді. Орталықтандырылған мәліметтер базасы есептеуіш
жүйенің жадында сақталады. Егер бұл есептеуіш жүйе компьютер желісінің
құраушысы болса, онда мұндай базаға үлестірілген қатынас құруға мүмкіндік
болады! Мәліметтер базасынан н пайдаланудың мұндай тәсілі дербес
компьютердің жергілікті желілерінде жиі пайдаланылады. Үлестірілген
мәліметтер базасы есептеу желісінің алуан түрлі компьютерлерінде сақталатын
' бірнеше бөліктерден, тіпті бірін-бірі қайталайтын бөліктерден тұрады.
Мұндай базамен жұмыс істеу үлестірілген мәліметтер базасынан басқару
жүйесінің көмегімен орындалады. Мәліметтерге қатынас құру тәсілі бойынша
мәліметтер базасы жергілікті қатынас құру мәліметтер базасы және қашықтан
(желілік) қатынас құру мәліметтер базасы болып екіге бөлінеді. Мәліметтер
базасынан пайдаланушыларға алуан түрлі қолданбалы программалар,
программалық кешендер, сондай-ақ, тұтынушы рөліндегі пән салаларының немесе
мәліметтер көзінің мамандары жатады. Мәліметтер базасының қазіргі замангы
технологиясында мәліметтер базасынан жасау, оны толықтыру және мәліметтерді
пайдаланушылардың оған қатынас құруын жасақтау арнайы программалық аспаптар
арқылы, яғни мәліметтер базасынан басқару жүйесі арқылы орталықтандырылған
түрде жүзеге асырылады.
2 MS Access деректер қорында кесте құру
MS Access-тегі деректер қоры өзіндегі кесте, есеп, сұраныс, форма
т.б. құрамдарымен тұтас объект болады және оларды тұтас дискілік файлда
.mdb кеңейтілуімен сақтауға мүмкіндік береді.
Деректер қоры негізгі құрылымдық компоненті кесте болып табылады.
Кесте қатарлардан (жазбалар жиынынан) тұрады. Барлық жазбалар құрылымы
жиында бірдей, ал жазба саны кестеде айнымалы. Әр жазбадағы деректер
элементі өріс деп аталады.
Кестенің әр өрісіне уникальді ат тағайындалады. Ол бос орындарды
қосқанда 64 символға дейін сыйғыза алады. Өріс атында нүкте, леп белгісі,
қатарүсті символы (апостроф) және тік жақша қолдануға болмайды. Өріс аты
бос орыннан немесе басқару символынан (ASCII 00-31 кодтары) басталмау
керек. Өріс аттарының ішкі функция және MS Access қасиеттері аттарымен
сәйкес болмағаны дұрыс.
Кесте бағанындағы деректер бір типті болуы керек. MS Access ДҚБЖ -де
деректердің 8 типі бар. (1-кесте)
MS Access- те кесте құрудың 3 тәсілі бар: кесте шебері көмегімен,
кесте режимінде, конструктор режимінде.
MS Access ДҚБЖ -де деректердің типтері
1-кесте
Деректер типі Пайдаланушы өлшемі
Мәтіндік Алфавитті-цифрлық деректер 255 байт
Memo өрісі Алфавитті-цифрлық деректер – 64 кбайт
сөйлемдер, жаңа жол, мәтіндер
Сандық Сандық деректер 1, 2, 8 және 16 байт
Датауақыт Дата және уақыт 8 байт
Ақшалық Ақша суммасы туралы деректер. 8 байт
Үтірден кейін 4 таңбаға дейін
Счетчик 4 байт
Логикалық Логикалық деректер 1 бит
OLE объектісі Диаграммалар, суреттер және 1 гбайт
Windows-тың қосымшаларының басқа да
объектілері
Жұмыстың орындалу реті:
MS Access-ті іске қосыңыз. Бұл үшін MS Office панелінде орналасқан MS
Access пиктограммасын басыңыз немесе Іске қосу (Пуск)–Программалар-MS
Access командаларын орындаңыз немесе “Менің компьютерім” терезесінен MS
Office папкасы ішінен MS Access пиктограммасын таңдаңыз.
“Деректер қорын құру” терезесінен “Жаңа деректер қоры” ауыстырып-
қосқышын таңдаңыз.
“Жаңа деректер қоры файлы” терезесінде деректер қоры файлы орналасатын
диск және каталогты (папканы) көрсетіп, файл аты өрісіне файлдың атын
енгізіңіз. ОК батырмасын басыңыз.
“Деректер қоры” терезесінде “Кесте” батырмасын таңдап, “Құру”
батырмасын басыңыз.
“Жаңа кесте” терезесінде жаңа кестенің құрылымын құру режимі –
Конструкторды таңдаңыз.
Кестенің Конструктор терезесінде әр өріске ат беріңіз және типін
таңдаңыз.
Өрістің типін беру үшін Деректер типі бағанындағы сәйкес ұяшықты
шертіңіз. Таңдалған ұяшықтың оң жағында пайда болатын тізім символын ашып,
керекті типті таңдаңыз. Әр өріске қасиеттер беріңіз (қасиеттер тізімі
деректердің таңдалған типіне тәуелді болады).
- Өріс өлшемі - өрістердің максимальді өлшемін береді. Сондықтан
деректерге өріс өлшемі төмендегідей болады:
байт – 0-ден 255-ке дейін бүтін сандар, сақтау кезінде 1 байт орын
алады.
бүтін (целое) – -32768-ден 32767-ге дейінгі бүтін сандар, 2 байт
орын алады.
Ұзын бүтін (длинное целое)- -2147483648-ден 2147483647-ге дейінгі
бүтін сандар, 4 байт орын лады.
Жылжымалы нүктелі (с плавающей точкой) (4 байта) – -3,4*1038-ден
3,4*1038-ге дейінгі 6 таңбалы дәлдікке дейінгі сандар
Жылжымалы нүктелі (с плавающей точкой)(8 байта) – -1,797*10308-ден
1,797*10308-ге дейінгі 10 таңбалы дәлдікпен берілетін сандар
- Өріс өлшемі (Размер поля) – берілген өріс үшін кесте бағанының
тақырыбын анықтайды.
- Өріс форматы – өріс мазмұнын бейнелеу тәсілін береді.
- Қолтаңба – сәйкес өріс атына басқа баған тақырыбын береді.
Бұл пайдаланылатын өріс атына қарағанда ұзын және түсінікті баған
тақырыбының болуы керек жағдайда пайдалы.
Енгізу маскасы (Маска ввода) – енгізілген символдарды тексеруді
автоматтандыруға мүмкіндік беретін формат береді.
Енгізу маскасы деректердің позицияда қандай мөлшерде және қандай типте
енгізілетінін көрсететін тұрақты символдардан (жақша, нүкте немесе
дефистер) және арнайы символдардан тұрады. Енгізу маскасы деректердің
анықталған форматқа және де әр позицияға енгізілген мәннің берілген типіне
сәйкестігін қамтамасыз етеді. Енгізу маскасын беру үшін пайдаланылатын
символдар 2-кестеде көрсетілген.
Үнсіздік бойынша қабылданған мән (Значение по умолчанию) - өріс мәні
ретінде автоматты түрде тағайындалатын мәнді береді.
Мәнге қойылатын шарт - өріске енгізілетін деректерге қойылатын шартты
анықтайды. Енгізілетін деректер көрсетілген шартқа сәйкес емес болса қате
туралы хабарлама шығады.
Қате туралы хабарлама – деректерді енгізу кезінде Мәнге қойылатын шарт
қасиетінде көрсетілген шарт орындалмаған жағдайда шығатын хабарламаны
анықтайды.
Міндетті өріс –деректер қорын толтырғанда берілген өрісті міндетті
түрде толтыруды қажеттігін анықтайтын қасиет. Егер бұл қасиет мәні иә
болса, онда жаңа жазба енгізу кезінде осы өріске мән енгізу қажет. Бос
(Null) мәндер бұл өрісте жіберілмейді.
Индекстелген өріс – берілген өрістің индекстелгендігін, егер солай
болса қай режимде екенін анықтайды. Егер өріс индекстелген болса, онда
жүйеде ДҚБЖ құралдарымен деректерге енуді жылдамдатуды қамтамасыз ететін
берілген өрістің мазмұнының реттелген тізімі құрылады. Индекстелген өрістің
Жоқ қасиетінің: жоқ (мәні бастапқы келісім бойынша) – индекс
құрылмайды; иә (сәйкестіктер жіберіледі) – индексте қайталанатын мәндер
жіберіледі; иә (сәйкестіктер жіберілмейді) – қайталанатын мәндер индексте
жіберілмейді.
Енгізу маскасын беру үшін пайдаланылатын символдар
символ арналуы
0 0-ден 9-ға дейінгі сандар (енгізу міндетті; + және -
символдары жіберілмейді)
9 Цифр немесе бос орын (енгізу міндетті емес; + және -
символдары жіберілмейді)
# Цифр немесе бос орын (енгізу міндетті емес)
L әріп (А-дан Z-ke немесе А-дан Я-ға дейін, енгізу міндетті )
? әріп (әріп (А-дан Z-ke немесе А-дан Я-ға дейін, енгізу міндетті
емес)
A әріп немесе цифр (енгізу міндетті)
a әріп немесе цифр (енгізу міндетті емес)
& Кез-келген символ немесе бос орын (енгізу міндетті)
C Кез-келген символ немесе бос орын (енгізу міндетті емес)
.. ; : - Ондық бөлгіш және мыңдық бөлгіш, дата және уақыт мәндері
Келесі символдардың барлығын төменгі регистрге ауыстыру
Келесі символдардың барлығын жоғарғы регистрге ауыстыру
! Енгізу маскасын солдан оңға қарай емес, оңнан солға қарай
толтыруды көрсетеді
\ Кез-келген символды мәтіндік тұрақты ретінде енгізуді көрсетеді,
ол масканың арнайы символы болса да
пароль Пароль енгізу үшін өріс құру. Өріске енгізілген кез-келген
символ символ болып сақталады, бірақ (*) жұлдызша болып
бейнеленеді
Арнайы мәтіндік өрістер және Memo өрістер үшін форматтар төмендегі
символдар көмегімен құрылады:
Бос орын – бос орын символы форматқа бос орын клавишасын басу
арқылы енгізіледі және шығатын мәнде бейнеленеді.
АВС - тырнақшаға алынған символдар жиыны шығады.
*- * символынан кейінгі мүмкін бос кеңістікті символмен толтыруға
мүмкіндік береді. Мысалы, АВСD*х форматтау қатары өрісті 8 символды
өлшеммен АВСDхххх қатарымен толтырады.
[цвет] – мән тік жақшада көрсетілген түспен шығады.Мүмкін түстер аты:
Қара - Black, Жасыл - Green , Көгілдір - Cyan, Қызыл - Red, Алқызыл -
Magenta, Сары - Yellow, Ақ - White, Көк - Blue.
Мәтіндік және Memo өрістері үшін форматтар нүктелі үтірмен бөлініп
тұратын екі бөлімнен тұруы мүмкін. Бірінші бөлімі – форматтың өзі болып
табылады, ал екіншісі егер деректер оған енгізілмеген болса өріс мәнін
анықтайды,.
Кестеде кілттік өріс көрсетіңіз. Өрісті таңдап Аспаптар панелінде Кілт
пиктограммасын таңдаңыз. Құрамдық кілт құру үшін клавишасын баса отырып
қажетті өрістерді таңдап, Аспаптар панелінде Кілт пиктограммасын басыңыз.
Кілттік өріс деректері автоматты түрде өсу реті бойынша сұрыпталады. Өріс
қасиеті облысында Индекстелген ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz