Бастауыш мектеп оқушыларының зейінін тәрбиелеуде мұғалімнің рөлі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 38 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

І - тарау. Зейіннің физиологиялық және психологиялық ерекшеліктері.

1. 1 Зейіннің түрлері және қасиеттері

1. 2 Зейіннің физиологиялық негізгі және теориялары.

1. 3 Төменгі сынып оқыушыларының психологиялық ерекшеліктері.

ІІ - тарау. Танымдық процесте зейіннің алатын орны.

2. 1 Төменгі сынып оқыушыларының зейін ерекшеліктері және оны зерттеу.

2. 2 Төменгі сынып оқыушыларының зейінін тәрбиелеуде мұғалімнің ролі.

2. 3 Тапсырмалар жаттығыулар, ойындардың зейінді дамытудағы ролі.

Қорытынды.

Қолданылған әдебиеттер.

Кіріспе

Зерттеудің көкейтестілігі: 12 жылдық орта білім жүйесіне өтуге байланысты бастауыш сыныптарда білім беру ерекшеліктері.

Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаев өзінің халыққа арналған жолдауында «XXI ғасырда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірілері анық» дей келе, кадрлар қорын жасақтаудың қажеттігін айтты. Сонымен қатар бұл мәселенің негізінің мектептен басталатынын, сондықтан 2008 жылдан бастап 12 жылдық жалпы орта білімге көшудің керектігін айтып көрсетті.

Осыдан-ақ, мемлекетіміздің өркениеті елдер қатарына ұмтылуына байланысты әлемдік білім кеңістігіне кіру қажеттігі туындап отырғаннын көруге болады. Мұнын өзін егеменді еліміздің білім мазмұны мен құрылымының әлемдік елдер деңгейіне сай болуын меңзейді.

Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейін білім беру тұжырымдамасының мақсатында көрсетілгендей, әлемдік білім беру кеңістігіне ықпалдастырылған және жеке тұлға мен қоғамның қажеттілігін қанағаттандыратын көп деңгейлі үздіксіз білім берудің ұлттық моделін қалыптастыру үшін білім беруді дамытудағы стратегиялық басымдықтарды белгілеу болып табылады.

Қазіргі таңда қоғам алдына қойылып отырған басты міндеттердің ең бір өзектісі - бүкіл білім беру жүйесін түбегейлі жаңартып, дүниежүзілік деңгейге сәйкес келетін, жастарға сапалы білім беруге жағдай жасайтын және олардың үйлесімді дамуына, жеке бастың тұлға ретінде қалыптасуына бағытталған жаңа үлгідегі мектеп құру болып отыр. Бұл мақсатты орындау орта білімнің 12 жылдық мерзімге өтуімен астасып жатыр.

Еліміз 12 жылдық орта білім беруге көшу мәселесін шешуде алыс-жақын шетелдердің іс-тәжірибелеріне және соңғы кездегі педагогика мен психология ғылымдарының алдыңғы қатарлы зерттеу нәтижелеріне сүйнуде. 12 жылдық орта білім беруге көшу аз уақыт ішінде, жеңіл түрде іске асатын мәселе емес. Бұл білім беру мекемелерінде үйлесімді дайындығын, әрбір мұғалімнің өз ісін қайта қарауды, білімнің теориялық және әдістемелік тұстарынан жетілдіру ді талап ететін мәселе. Сонымен қатар, 12 жылдық орта білім беруге көшу осыған байланысты жарық көретін әрбір мемлекеттік құжаттар талаптарының өз кезінде орындалуы және мұғалімдер мен оқушылар қауымына ұсынылатын оқулықтардың, оқу құралдарының недагогикалық, әдістемелік, психологиялық тұрғыдан негізделуі керек етеді.

Осылардың негізінде ғана 12 жылдық орта білім бағдарламаларын, сапалы оқулықтарды, оқушылар белсенділігін тудыратын жаңа технологияларды, әдістемелерді, көмекші құралдарды яғни, оқу-әдістемелік кешенднрді өз дәрежесінде дайындау мүмкіндігі тумақ.

Орта білім жүйесін жаңарту мәселесі баланы алты жастан бастап мектеп жағдайында оқытып, тәрбиелеуді жүзеге асырғалы отыр. Бұл 12 жылдық орта білім беруге көшудің ең басты мәселелерінің бірі және бірегейі. Себебі, бұрын балабақша жағдайында мектепалды дайындығынан өтетін не отбасында жағдайында үйде дайындалатын ойын баласы енді мектепке келіп, парта отырып, оқушылар қатарына өтпек. әрине алты жастағы баланың мектепте оқуға физиологиялық, психологиялық тұрғыдан дайын екенін көптеген ғалымдар зерттеулер негізінде дәлелдеп отыр.

Орыстың алдыңғы қатарлы бала тәрбиесімен және оны дамыту жолдарымен айналысқан ғалымдар: Л. С. Выготский, В. В. Давыдов, Л. В. Занков, Д. Б. Элкониндермен қатар қазақстандық педагог-психологтары: В. К. Павленко, Қ Т. Шерниязданова, Б. Баймұратова зерттеулері бойынша баланың дамуға ең ыңғайлы да, қолайлы да кезеңі бес пен алты жастағы шақтары екендігі айқындалған. Мысалы, психолог А. А. Люблинскаяның пікірінше алты жасар бала мектеп жағдайында оқуға дайын, себебі, ол қимыл-тірек қозғалысы жағынан саналы әрекет етеді. Ол үлкендер ұсынған тілек-талаптарды өздігінен орындай алады. Ойын барысында да ойлы әрекет ету арқылы өзінің не істегісі келетінін біліп, соны дұрыс атқаруға тырысады, өз әрекетін білгілі дәрежеде қорытынды шығарады, ойлай, қиялдай біледі деп түйіндеді. Ал, Д. Б. Эльконин алты жастағы баланың ана тілін дыбыстау жүйесін білетіндігін, есту, көру қабілетінің жақсы дамығандағын, сөз қорын жеткіліктігін, олармен әңгімелесуге, сұрақтарға жауап алуға толық мүмкіндік болатынын айтады. Сонымен қатар алты жастағы бала маңайдағы адамдардың көңіл-күйіне ортақтаса алады. Белгілі дәрежеде өздерінің менез-құлқын да басқара алады. Жақсы -жаман қылықтарды ажыратып, нені істеуге болатынын нені істемеу керектігін де біледі. Міне, мұғалім сабақ берген кезде олардың осы сапаларына сүйенеді.

Физиологтар болса, алтыдағы баланың ми жасушыларының, құрылысының үлкен адамдарға ұқсас қалыптасқандығынан, олардың психологиялық және физиологиялық тұрғыдан мектепте оқуына мол мүмкіндігі барлығын дәлелдейді.

12 жылдық орта білім мазмұнының ең алғашқы бастамасы бастауыш буынында жүзеге асатыны белгілі. Себебі бастауыш буында жоғарғы сыныптарда оқылатын бүкіл пәннің іргетасы қаланып қана қоймайды, сонымен қатар, білім алуға талпынушылық, яғни балалардың оқу әрекеті, танымдық белсенділік, жеке бастың адами қасиеттерінің негізі осы кезеңде қаланады. Сонымен қатар осы кезеңде баланың белсенділігі, оның рухани және дене күші де дами бастайды. Осы жасқа лайықты мазмұн мен оны оқытудың әдісін саралау, бала жанының жақын қарым-қатынас арқылы оларды дамыту мәселесін ғылыми жолға қою оңай мәселе емес. Осыны ескере отырып, 12 жылдық мектептің бастауыш буын бағдарламасында әр пән бойынша дайындық кезеңі жеке қарастырылып, оған арнаулы сағат бөлініп, ерекше көрсетілді. Мұндағы мақсат-психологиялық тұрғыдан мектепке жаңа келген алты жасар баланың ойын әрекетін жалғастыра отырып, біртіндеп оқу әрекетіне көшуін қамтамасыз ететін әдістерді қарастыру. Алты жасар бала үшін жаңа рөл - оқушы, жаңа әрекет - оқу болса, осы мәселелерге олардың шаршамай, жалықпай, қызығушылықпен араласып кетуіне, маңайымен қарым-қатынасының күшеюіне жағдай жасау мұғалімнің шеберлігін және осы жастағы оқушының психологиялық ерекшелігін жете білуін керек етеді.

Бастауыш мектепті бітіргенде 9 (тоғыз) жастағы бала XX ғасырдағы өзінің замандастарымен салыстырғанда оқу, ойлау қарым-қатынас сияқты іс-әрекетінің жоғары деңгейімен, білімді өздігінен ізденуге ұмтылушылығымен, өзін-өзі дамытуға икемдігімен, адамгершілік және отанжандылық құндылықтарының жоғарлығымен, яғни тұлғаның барынша жан-жақты даму үрдісін сезіну біліктілігімен ерекшеленуге тиіс.

Зерттеу жұмысының пәні: Білім беру жүйесінде бастауыш мектеп оқушылырының таным процестерін, зейінін қалыптастыру.

Зерттеу жұмысының обьектісі: Бастауыш мектеп оқушыларының оқу-тәрбие үрдісі.

Дипломдық жұмыстың мақсаты: Бастауыш мектеп оқушыларының зейінін қалыптастыру және тәрбиелеу жолдарын ашып көрсету.

Зерттеу жұмысының міндеті:

Зейіннің түрлері мен оның қасиеттерін анықтау.

Зейіннің физиологиялық негізі мен психологиялық теориялар.

Бастауыш мектеп оқушыларының психологиялық ерекшеліктері.

Бастауыш мектеп оқушыларының зейін ерекшеліктері және оларды зерттеу жолдары.

Бастауыш мектеп оқушыларының зейінін тәрбиелеуде мұғалімнің рөлі.

Зерттеу жұмысының практикалық маңыздылығы: Диплом жұмысын жазу барысында жасалған ғылыми педагогикалық әдебиеттер, эксперимент жұмыстарын білім беру жүйесінде қолдануға зор ықпал етеді.

Зерттеу жұмысының базасы: Ы. Алтынсарин атындағы №65 гуманитарлық-эстетикалық гимназия мектебі.

Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен қосымшадан тұрады.

Кіріспеде тақырыптың өзектілігі, 12 жылдық орта білім жүйесіне өтуге байланысты бастауыш сыныптарда білім беру ерекшеліктері көрсетілген.

Бірінші тарауда зейін түрлері мен оның қасиеттерінің көрініс беруі және бастауыш мектеп оқушыларының психологиялық ерекшеліктері туралы мәліметтер берілген.

Екінші тарауда бастауыш мектеп оқушыларының зейін ерекшеліктерін зерттеу жолдары мен оларды талдау туралы мағлұматтар жазылған.

Қорытындыда жинақталған мәліметтерге сүйене оырып, білім беру процесінде оқушылардың зейінін қалыптастыруда және тәрбиелеуде мұғалімнің рөлі ерекше көрсетілген.

І - тарау. Зейіннің физиологиялық және психологиялық ерекшеліктері.

1. 1. Зейіннің түрлері және қасиеттері.

Психикалық іс-әрекеттің мақсат бағдарлы және нәтижелі болуы үшін адам ең алдымен өзінің ой-санасын істеп жатқан әрекеті мен сол әрекет нысанына тоқтата білу қажет. Әдемі сурет салуға бекінген баланы көз алдыңызға келтіріңіз. Сурет затын, оның түр-түсі мен қағазға қалай орналасуын ойластырамын деп, жас суретшінщ жұмырқа шомғаны сонша, тіпті ата-аналарының оған қарата айтқан сөздерін мүлде аңғарар емес. Мұндайда бала зейінін іс жатқан әрекетіне шоғырланады, назарын қажетті заттарына аударады, басқа заттардың бәріне алаңдамастан, өз керегімен шұғылданды дейміз.

Келтірілген мысал адамның бір мезгілде әрқандай заттар туралы ойлап, әртүрлі іспен бірдей шұғылдана алмайтынының дәлелі. Соңдықтан да оның санасы белгілі мезетте әрбір бөлігінде өзіне қажет болған заттар құбылыстардың маңызды да мәнді тараптарына бағытталады.

Ой-сананың бағытталуы деп ең алдымен психикалық әрекеттің таңдамальлық сипатын, нақты объекті күні бұрын ниетті іріктеуін не оған мән бермеуін айтамыз. Бағытталу түсінігі сонымен бірге іс-әрекеттің біршама уақыт аралығында өз сипатын сақтап тұра алу қасиетін де қамтиды. Зейінді бөлу үшін қаңдай да бір істің түрін таңдап қана алу жеткіліксіз, сол таңдауды тұрақтатып, сақтап қалу қажет. Мысалы, педагогикалық процесте оқушылар зейінін анау не мынау, зат не іске бағыттау онша қиындық тудырмайды, әңгіме төркіні -сол зейін бағытын қажетті уақыт аралығында сақтап тұру.

Зейін сөзі сонымен бірге біздің ой-санамыздың белгі іс-әрекетке шоғырлануы мен шому мағынасын да білдіреді. Адам алдында тұрған міндет неғұрлым қиын болса, зейін де соғұрлым күшіі әрі өткір болып, ал жұмыс қиындығы болмағанда, зейін салудың күші де кемірек келеді. Өз кезегінде зейін шоғырлануы ой-сананы қажетсіз обьектердің бәрінен ауыстыра алумен де байланысты. Зейін күшті толығымен нақты бір істің шешіміне бағышталған шақта, төңіректегі қалған заттардың бәрі біз үшін елес күйінде байқалады.

Сонымен, қандай да бір затқа зейін қоюымыздан, ол зат біздің санамыздың төрінен орын теуіп, қалған дүние дектерінің бәрі сана аймағының шектеріне ығыстырылады. Осыған орай зейін аударылған заттың сана-мыздағы бейнесі айқындалып, ол жөніндегі елестер мен ойлар іс-әрекет мақсатына жеткенше, санамызда бекіген халде сақталады. Осыдан, зейін іс-әрекетті бақылау және реттеу қызм етін де атқарады.

Зейін, әдетте, адамның бет, дене қалпы мен қозғалыстарында көрінеді. Сырттай-ақ зейінді тыңдап отырған оқушыны зейінсізінен айыруға болады. Ал кей жағдайларда зейін қоршаған дүние емес, адам санасындағы ойлар мен бейнелерге де бағытталады. Мұндай жағдайдағы зейін интеллектуалды деп аталып, ол сезімдік (сыртқы) зейіннен біраз өзгеше келеді. Ал ой-сана дене қозғалыстарына бағытталатын болса, онда сөз арқауына қимылдық зейін алынады. Мұның бәрі зейіннің дербес танымдық, өз мазмұнына ие болмай, өзге танымдық процестердің қосалқы қызметтерін атқаратынын дәлелдейді.

Зейіннің мұндай қызықты да қайшылыты қасиеттері ғалымдар назарына түсіп, оның пайда болуы мен мәнін әрқилы пайымдауға негіз берді. Зейін табиғатын түсіндіруде келесі тұжырымдар тобын алға тартады:

1. Зейін қимылдық икемделудін нәтижесі. Мұндай пікір келесі негізде туыңдаған: зейіннің бір заттан екінші затқа ауысуы бұлшықет қозғалыстарынсыз мүмкін емес, қимыл нәтижесінде ғана сезім ағзалары қабылдау үшін тиімді жағдайларға икемдеседі.

2. Зейін сана аумағынын шектеулі болуынан туындайды. Сана аумағы мен ауқымының қандай мінге ие екенін түсіңдіріп жатпастан, И. Герберт пен У. Гамильтон күшті елестердің әлсіз елестерді ығыстыратынын немесе тежейтінің алға тартады.

3. Зейін - көңіл-күй нәтижесі. Ағылшын психологиясында кең өрісті дамыған бұл теория зейіннің алға қойылған ниетке тәуелділігіне негізделеді. Дж. Миль "ұнамды немесе жағымсыз сезімге не идеяға бөлену мен сол факторларға зейінді қатынас - екеуі де бір нәрсе" -деп тұжырымдайды.

4. Зейін өткен тәжірибенің нәгижесі, яғни адам білген, таныған затына ғана ден қояды.

5. Зейін рухтық сананын ерекше белсенділік қабілеті. Зейін құбылысының ғажайыптығына таң қалған психологтар оны пайда болуы түсіндіруге келмейтін әу бастан бар белсенді қабілетпен баламалайды.

6. Зейін жүйке тітіркендіргіштері күшеюінің нәтижесі. Бұл гипотезаға орай зейін ортальгқ жүйке жүйесінің мекенді тітіркену қабілетінің үлғаюынан пайда болады деп түсіндіріледі.

7. Жүйкелік тежелу теориясы зейіннің негізгі себебін төмендегіше пайымдайды: алғашқы физиологиялық жүйке процесінде қаланған елестер соңғы басқа елестер қозғалыстардың физиологиялық процестерінен басымдау келеді, осыдан сананың ерекше шоғырлануы туындайды.

Қазіргі заман психологтарының зейінді түсіңдіруге байланысты пайымдаулары П. Я. Гальперин еңбектерінде келтірілген. Олар келесідей:

- зейін бағыттау-зерттеушілік іс-әрекеттің бір кезеңі, осыдан зейін адам психикасында нақты бір мезетте пайда болған бейнелер мен ой мазмұнын тұрақтатуға бағышталған психологиялық әрекет;

- өз қызметі бойьшша зейін осы мазмұнға қойылған бақылау. Әр адам әрекеті бағыттау, орындау және бақылау бөліктерінен тұрады. Осы тізбекгегі үшінші іс зейін арқылы орындалады;

- белгілі өнім шығаруға бағытталған әрекеттен ерекше зейіннің, яғни бағыттаудьң, өз алдына нәтижесі болмайды:

- психикалық бақылау әрекеті ретінде танылған құбылыс тұрғысынан зейіннің әрбір нақты көрінісі жаңа ақыл-ес ептіліктерінің пайда болу ізімен туындайды.

Аталған теориялар нақты деректерге негізделгені сөзсіз, бірақ әрқайсысы өздері ұстанған зейін белгілерін асыра көтеріп, қалғандарын елемеуге тырысады. Ал, шындыққа жүгінсек, зейіннің мән-мағынасын оған байланысты барша қасиеттер мен сапаларды өзара біріктіре талдау негізінде түсіну мүмкін. Осы тұрғыдан қазіргі уақытта, зейіннің келесідей анықтамасы қабылданған.

Зейін - бұл кісінің сезімдік, акыл-ес және қимылдық белсенділігін көтеруге қажет денелік не идеялды нысанға сананың бағытталуы және шоғырлануы.

Өзінің пайда болуы мен іске асу жағынан, әдетте, зейін ырықсыз және ырықты болып екі түрге бөлінеді. Ырықсыз зейін - ең қарапайым және адамда алғашқы көрінетін психикалық процесс, оны сонымен бірге енжар (пассив), еріксіз деп те атайды, себебі ол адамның алдына қойған мақсатына тәуелсіз туындайды әрі әрекетке қосылады. Орындалып жатқан іс адамды өзінің қызықтылығы және тосындылығымен еріксіз баурап алады. Ырықсыз зейіннің пайда болу себептері әртүрлі, олар іс-әрекет иесінің дене-тәндік психофизиологиялық және психикалық кейіп - қалпымен байланысты келіп, өзара ықпалды қатынасынан туындайды. Ол себептерді бірнеше категорияға келтіріп қарастыру мүмкін.

Бірінші себептер категориясына тітіркендіргіш әсердің сипаты мен сапасы жатады. Олардың ішінде ең алдымен екеретініміз әсер күші мен қарқындылығы (интинсивность) . Елестетіңіз: оқушы жазба жұмысын орындап отыр, оның жұмысқа құныққаны сонша, көшедегі не үйдегі анау-

мынау жеңіл сыбдыр-шуды тіпті аңғарар емес. Ал кенеттен өз столынан түсіп кетіп, "тарс" ете қалған заттың дыбысы, оны еріксіз мойын бұруға мәжбүр етеді . Әрдайым күшті тітіркену әсері, айқай-шу, көз қамастырар жарық, екпінді соққы, ащы иіс, дәм біздің зейінімізді еріксіз тартады. Мұндайдағы зейініміздің аударылуы әсердің шектен тыс күштілігінен емес, сол әсердің қалыпты жағдайға орайлас не орайсыздығынан.

Мысалы, үйде ванна құбырларыңдағы ұдайы болып тұратын су гуілін күндіз тіпті байқамаймыз да аңғармаймыз, ал сол гуіл түнде күшейіп кететіңдей, кейде ұйқы бермейді.

Аталған себептер тобына тітіркеңдіргіш әсердің жаңалығы мен тосыңдылығы (необычность) да кіреді. Бұл тұрғыдан жаңалық деп бұрын білмеген, көрмеген зат, құбылыстар әсерін ғана емес, сонымен бірге бірдейіне ықпалыңда болып жүрген әсерлеріміздің физикалық қасиеттерінің өзгерісі немесе орын ауысуынан туындаған тітіркендіргіштерді танимыз.

Адамның көңіл-күйіне, мұқтаждық-қажетсінуіне сәйкес тысқы тітіркендіруші әсерлер ырықсыз зейін туындатушы себептердің үшінші тобын құрайды. Мысалы, аш адам мен тоқ адамның тағам жөніндегі әңгімені, болмаса оның иісі мен дәмін қабылдауы бірдей емес.

Зейін себептерінің, төртінші тобы тұлғаның жалпы бағыт-бағдарына байланысты. Міне осыдан, көше бойлап келе жатып, аула тазалаушыньң назары қоқысқа түседі, тәртіп сақшысы - орынсыз тұрған машинаны аңғарады, ал архитектор не суретші - ежелгі ғимраттың сәніне сүйсінеді. Адамның бағыт-бағдары сонымен бірге оның бұрынғы тәжірибесі мен қалыптасқан сезімдік күйіне де байланысты. Ырықсыз зейіннің аса маңызды себептері, сонымен, бізді қызықтырып, эмоционалды кейпімізді өзгеріске түсіретін заттар, жағдайлар, қүбылыстар.

Ырықты зейіннің ырықсыз зейіннен ерекшелігі oның саналы мақсатқа теуелді келуі. Зейіннің бұл түрі адам еркімен тығыз байланыста болып, оның еңбектік күш салуларының нәтижесінде пайда болады, сондықтан да ырықты зейін ерікті, белсенді, ниеттелген деп те сипатталады. Қандай да бір шешімді қабылдай отырып, біз іске кірісеміз, сол іс біз үшін тап сол мезетте ұнамаса да оған саналы зейін қойып, оны орындауға өзімізді мәж-бүрлейміз. Ырықты зейіннің басты қызметі - психикалық процесс ағымын белсенді түрде реттеп басқару.

Ырықты зейін себептері биологиялық емес, әлеуметтік: ол тәнмен бірге берілмейді, сәбидің ересектермен қатынасқа келу барысында қалыптасады. Л. С. Выготский зерттеулері анықтағандай, зейін қызметі алғашқы даму кезеңінде сәби мен ересек адам арасында бөлінген: ересек қоршаған ортадан нысанды бөле көрсетіп, оны сөзбен баламалайды, ал бала ым-ишараны байқаумен, затты танып не сөзді қайталап, сигналға жауап қайырады. Осьлайьнша қажетті затты бала тысқы өрістен бөліп алады. Кейін жас бала өз бетінше мақсат қоюға үйренеді. Ырықты зейіи дамуы сөз, сөйлеумен тікелей байланысты. Баладағы ырықты зейіннің қалыптасуы алғашқыда оның өз қылық-әрекетін үлкендердің ауызша нұсқауларына бағыңдыруына тәуелді, aл содан соң, тіл қабілетінің артуымен өз әрекетін өзінің ауызша талаптарына көндіруіне байланысты.

Сапалық жағынан ырықсыз зейіннен үлкен айырмашылығы болғанымен, ырықты зейін де адам сезімдері, қызығулары және бұрынғы тәжірибесімен орайлас келеді. Бірақ бұл факторлардың ырықты зейін кезіндегі әсері тікелей емес, жанама, яғни ортаға саналы белгіленген мақсат енеді. Енді зейін тікелей әрекетке аударылмай, оның мақсаттық мәні мен кейінгі нәтижесіне бұрылады. Ал іс-әрекет болса, өздігінен емес, оның осы мақсат жолында қажеттілігінен ғана қызықтырады.

Ғалым-психологтардың кейбірі ырықты зейін секілді мақсат бағдарлы, бастапқы еріктік күш салуды талап ететін зейіннің және бір түрін айырып қарастырады. Бұл зейін адам толығымен іс-әрекетке шомады, оған енді әрекеттің нәтижесі ғана емес, сол әрекеттің өзі де мәнді әрі қығылықты болып көрінеді. Мұндай зейін түрін орыс тілді әдебиеттерде «послепроизвольный» (Н. Ф. Добрынин) деп атаса, қазақ тіліндегі окулықтарда «үйреншікті зейін» атауымен баламалаған (Қ. Жарықбаев, А. Алдамұратов) . Қай іс-әрекет болмасын алғашқы кезде оны игеру қаншама мандай тер төккзіп, қиналысқа түсіріп, зорлануға душар ететіні белгілі, ал кейін үйрене келе, дағдыланудан әрекеттің нәтижесі ғана емес оның өзі де адамды өзінен-өзі баурап, әдемі орындалуынан көңілді қуаныш сезімге бөлейді. Әрекет енді кайталап, еске түсіріп түруды, ерік күшін қосуды қажет ете бермейді, өзінен өзі орындалып жатқандай болып көрінеді.

Үйреншікті зейін өзінің саналы мақсат пен ырықсыз зейіннен ажыралса, еріктік күшітер қатысынсыз жүзеге асуынан ырықты зейіннен ерекшеленеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.