Кәсіпорынның пайдасының теориялық негіздері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 38 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1 Кәсіпорынның пайдасының теориялық негіздері . . . 6

1. 1 Пайда ұғымы және оның экономикалық мәні . . . 6

1. 2 Кәсіпорынның пайдасының экономикалық мәні мен түрлері . . . 9

1. 3 Кәсіпорында пайданы жоспарлау әдістері . . . 17

2 Кәсіпорынның экономикалық жағдайын талдау . . . 25

2. 1 Кәсіпорынның қысқаша сипаттамасы, қазіргі қаржылық саясаты және

оның жүзеге асырылу механизмі («Халықаралық Астана Әуежайы»

АҚ мысалында) . . . 25

2. 2 Кәсіпорынның экономикалық нормаларын және пайдасын талдау . . . 30

2. 3 Баланс активтерінің және олардың қалыптасу көздерінің құрамы мен

құрылымын және қаржылық нәтижелерін талдау . . . 36

3 Кәсіпорынның кірістілігін жоғарлату және оны болашақта көтеру

жолдары мен әдістері . . . 49 3. 1 Кәсіпорының пайдасын жақсартудың керекті шарттары . . . 49 3. 2 Кәсіпорын пайдасын өсіру жолдарының ұсыныстары мен оның

проблемалары . . . 53

Қорытынды . . . 61

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . 64

Кіріспе

Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Нарықтық экономика жағдайында пайда табу және оны барынша арттыру - кәсіпкерлік қызметке, сонымен қатар ғылыми-техникалық және инновациялық қызметке, кәсіпорынның бәсекелестік артықшылығын қалыптастыруға түрткі болатын, осы арқылы қоғам қажеттіліктерінің қанағаттандырылуына, сапалы экономикалық өсуге жол ашатын қуатты экономикалық тетік. Пайда мақсат статусына ие, өйткені жетілген бәсеке нарығындағы кәсіпорынның мақсатты функциясы - пайданы барынша арттыру. Кәсіпорынның нарықтық экономика жағдайында қызмет етуінің экономикалық кірістілігі пайда табуымен анықталады. Кәсіпорынның пайдалылығы абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштерімен сипатталады. Пайданың абсолютті көрсеткіші - бұл табыстар немесе пайдалардың сомасы. Шетелдік арнаулы әдебиеттерде «Пайда» ұғымы келесідей түрде анықталады:

Пайда - түпкі қаржылық нәтиже ретінде кәсіпорын іс-әрекетінің негізгі көрсеткіші, ол іскерлік белсенділік дәрежесін және кәсіпорынның қаржылық тиімділігін сипаттайды. Түптеп келгенде, кәсіпорын пайдасы - оның экономикалық және әлеуметтік дамуының негізгі факторы. Сондықтан, қаржылық құралдардың тиімді пайдаланылуы, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы және төлем қабілеттілігі, кәсіпорын пайдасын жоспарлау және оны жетілдіру жолдарын анықтау мәселелері қай кезеңде де өзекті.

Ықшамдалған түрде бұл түсінік 1995 жылы 26 желтоқсандағы ″Бухгалтерлік есеп туралы″ заң күші бар, ҚР Президентінің 2732-ші Жарлығында анықталған. Жарлықтың 13-бабында былай делінген: ″Пайда (табыстар) - бұл есептік кезіндегі активтердің ұлғаюы немесе міндеттемелердің азаюы″ [1, 28 бет] . Белгілі бір шығындар шығармай әдетте қажетті табыстарды алу мүмкін емес. Өз кезегінде, табыс алмай кәсіпорынның дамуын жүзеге асыру және әлеуметтік мәселелерді шешу мүмкін емес.

Пайданың көрсеткіштер жүйесі ең алдымен қаржылық нәтижелердің абсолютті көрсеткіштерінен тұрады, олар өнімді (жұмыс, қызметі ) өткізуден алынатын жалпы пайда; негізгі қызметтен алынатын табыс; салық салынғанға дейінгі дағдылы қызметтен алынатын табыс; төтенше жағдайлардан алынған табыс; кәсіпорын қызметінің соңғы қаржылық нәтижесіне болып табылатын таза табыс.

Пайда жинақталған түрде шаруашылық жүргізудің нәтижесін, жанға және затқа айналған еңбектің өнімділігін көрсетеді. Оны кейбір экономист экономикалық тиімділік көрсеткіштері қатарына жатқызса, енді біреулері оны кәсіпорын жұмысының тиімділігіне жатқызады. Біздің ойымызша, алғашқылардың айтқаны дұрыс, өйткені пайданың абсолютті сомасы салынған қаржылардың қайтарымдылығы туралы болжауға мүмкүндік бермейді.

Нарық жағдайында пайданың рөлі айтарлықтай артты. Өзіміз білетіндей жоспарлы - директивті экономика жағдайында оның ролі төмендетілген болатын. Пайда табу кез келген кәсіпорынның мақсатты функциясы ретінде төмендетіледі. Нарықтың экономикаға көшумен пайда оның, яғни кәсіпорынның қозғаушы күшіне айналды. Тек пайда қана өзара байналанысқан үш мәселенің шешімін анықтайды: нені өндіру керек? Қалай өндіру керек? Кім үшін өндіру керек? Пайда табу кез келген кәсіпорынның қызмет етуінің мақсаты болып қалыптасты, ал нарықтық экономика кәсіпорынның негізгі өндірістік және әлеуметтік дамуының көзі болып табылады. Бұл принцип өнімді өндірудегі шығындардың толық ақталуын және кәсіпорынның өндірістік - техникалық базасының кеңеюіне негізделеді. Бұл әр кәсіпорын өзінің ағымдағы және күрделі шығындарын өзінің меншікті қаржы көздерінен жабатындығын білдіреді. Уақытша қаржы тапшылығы кезінде оларға деген қажеттілік, егер бұл ағымдағы шығындар болса, олар банктің қысқа мерзімді саудаларымен және коммерциялық несиелерімен, сонымен қатар капитал салымдары банктің ұзақ мерзімдік несиелерімен жабылуы мүмкін.

Диплом тақырыбының зерттелу дәрежесі. Кәсіпорынның пайдасын талдау барысында оның іскерлігін, тұрақтылығын, қаржылық жағдайын, төлем қабілеттілігі мен өтімділігін зерттеу, жеткен жетістіктері, проблемалары отандық және шетелдік экономистердің еңбектерінде жан-жақты қарастырылған. Шетел ғалымдары Кинг У., Клиланд Д., Хедервик К., Хорн Дж. К. Ван., Хэррис Дж. Мэнвилл. және т. б. зерттеулер жүргізіп жатса, Астахов В. П., Балабанов И. Т., Ковалев А. И., Крейнина М. Н., Палий В. Ф., Стоянова Е. С. сияқты Ресейлік ғалымдар әкімшілік жүйеден нарықтық қатынастарға көшу жағдайында кәсіпорынның жағдайын қалыптастыру және дамыту мәселелері бойынша зерттеулер жүргізіп, еңбектерін жарыққа шығарып отыр. Кәсіпорынның пайдалылығын жоғарлату және орнықтырып, дамыту мәселелерін зерттеу барысына Дүйсенбаев К. Ш., Сейітқасымов Ғ. С., Омарбекова А. Г., Адекенов Т. М., Сейітқасымов А. Г. сияқты отандық экономистер үлкен үлес қосқан.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынның пайдасын жоспарлау және оның көтеру жолдарын қарастыру.

Осы мақсатқа қол жеткізу үшін дипломдық жұмыста мынандай міндеттер жүзеге асырылады;

- пайданың теориялық негіздерін зерттеу;

- кәсіпорын пайдасының салыстырмалы көрсеткіштерін талдау;

- кәсіпорынның экономикалық іскерлігін және пайдасын талдау;

- кәсіпорын пайдасын жоғарлату резервтері және оны жетілдіру жолдарын қарастыру.

Дипломдық жұмыстың объектісі - « Халықаралық Астана Әуежайы » АҚ.

Дипломдық жұмыстың пәні - кәсіпорынның пайдасын талдау және оны ұлғайту жолдары.

Дипломдық жұмыстың жаңашылығы. 2009-2011 жылдар аралығындағы кәсіпорынның пайдасын экономикалық талдау қорытындыларын және оны болашақта көтеру жолдарын болжауды кәсіпорынның жұмысын жақсарту үшін пайдалануға болады.

Дипломдық жұмыстағы зерттеудің методологиялық және теориялық негіздері. Дипломдық жұмыстың тақырыбын зерттеу барысында Қазақстан Республикасының кәсіпкерлік туралы заңдары, нормативті құжаттары, отандық және шетелдік экономисттердің ғылыми еңбектер мен оқулықтар, экономикалық басылымдардағы ғылыми мақалалар қолданылады.

Зерттеу әдістері. Диплодық жұмыстың тақырыбын зерттеуде жалпы диалектикалық, салыстырмалы, аналитикалық, тарихи, логикалық, жүйелік, функционалды талдау әдістері қолданылды.

Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспе, үш тарау, қорытынды, қолданылған әдебиеттер тізімі және қосымшалардан тұрады.

Кіріспеде тақырыптың өзектілігі, мақсаты мен міндеттері, объектісі мен пәні, зерттеу әдістері қарастырылды.

Бірінші тарауда кәсіпорынның пайдасын талдаудың теориялық негіздемесі, нарықтық экономика жағдайында пайданың мәні мен мағынасы, пайданың салыстырмалы көрсеткіштері және кәсіпорынның пайдасын талдаудың ақпараттық негіздері қарастырылады.

Екінші тарауда « Халықаралық Астана Әуежайы » АҚ-нің қызметінің экономикалық мінездемесі, баланс активі мен төлем қаблеттілігінің қаржылық жағдайына талдау жасалып, кәсіпорынның пайдасын талдау көрсеткіштеріне талдау жүргізілді.

Үшінші тарауда қаржылық дағдарыс кезеңінде кәсіпорының пайдасын жоғарлату және оны болашақта көтеру жолдары мен әдістері, кәсіпорының пайдасын жақсартудың керекті шарттары мен пайдалылық деңгейін көтеру ұсыныстарының стратегиясын әзірлеу жолдары қарастырылды.

Дипломдық жұмыстағы зерттеудің нәтижелері мен ұсыныстары қорытындыда жинақталған.

1 КӘСІПОРЫН ПАЙДАСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Пайда ұғымы және оның экономикалық мәні

Пайданың экономикалық категория ретіндегі мәні, мазмұны қазіргі экономика ғылымындағы күрделі мәселелердің бірі болып табылады.

Өндіріспен айналысатын шаруашылық субъектінің басты мақсаты: нарық жағдайында шығынды мейлінше азайтып, пайданы барынша арттыру болып саналады. Бұл жеке шаруашылық жүргізуші субъектінің мақсатын іске асырып қана қоймай, қоғамның да қажеттілігін қамтамасыз етеді. Қаржылық нәтижені анықтау үшін тауарды сатқаннан түскен табысты өндіріске және сатуға кеткен шығындармен салыстыру қажет, егер табыс кеткен шығындардан көп болса, онда қаржылық нәтижесі пайда алынғанын көрсетеді. Егер табыспен шығындар тең болса, онда пайданың болмағаны, соның себебінен шаруашылық субъект өндірісті дамыту үшін қаражаты жоқ деген сөз. Егер шығындар табыстан асып түссе шаруашылықпен айналысатын субъект залал шеккенін білдіреді, осының әсерінен ол банкрот болуы да мүмкін. Демек, пайда - қаржылық нәтиженің оң шамасын, кәсіпорын табысының оның шығыстарынан артық болуын білдіреді. Пайда - бұл өндірістің айналымының қаржылық қорытындысын білдіретін кәсіпорын нәтижелі кызметінің экономикалық көрсеткіші.

Экономикалық тұрғыда пайда - бұл ақшалай түсімдер мен ақшалай төлемдер арасындағы айырма. Шаруашылық тұрғыда пайда дегеніміз - бұл кәсіпорынның жыл соңындағы және есептік кезеңнің басындағы мүліктік жағдайының айырмасы. Пайда түпкі қаржылық нәтиже ретінде кәсіпорын іс-әрекетінің негізгі көрсеткіші болып табылады. Басқаша айтқанда, пайда күрделі экономикалық категория болып табылады, және әртүрлі экономикалық ағымдар шеңберінде түрліше анықталып, түсіндіріліп келген.

Пайда теориясының эволюциясы бухгалтерлік есепте есептелген пайданың шаруашылық іс-әрекеттің шынайы нәтижесін көрсетпейтіні туралы түсінікті қалыптастырды. Бұл бухгалтерлік және экономикалық пайда ұғымдарын айқын жіктеуге әкелді. Біріншісі - тауарлар мен қызметтерді сатып өткізудің нәтижесі, екіншісі - капитал «жұмысының» нәтижесі.

Пайданы екі жақты (бухгалтерлік және экономикалық) түсіндіруде ғалым-экономистер пайда концепциясы келесідей үш мақсатқа қажет деген алғышартқа сүйенеді:

салықтарды есептеу;
кредиторларды қорғау;
ақылға қонымды инвестициялық саясатты таңдау үшін.

Пайданың бухгалтерлік түсіндірмесі тек бірінші мақсатты жүзеге асыруға ғана жарамды, ал үшінші мақсат тұрғысында мүлдем жарамсыз.

Бухгалтерлік және экономикалық пайда арасындағы байланыс төмендегі классикалық түрдегі формуламен көрсетіледі:

Бухгалтерлік пайда

есептік кезең барысында активтер құнындағы

(бағалау) сатудан тыс өзгерістер

бұрынғы (өткен) есептік кезеңдердегі активтер

құнындағы (бағалау) сатудан тыс өзгерістер

болашақ есептік кезеңдердегі активтер құнындағы

(бағалау) сатудан тыс өзгерістер

Экономикалық пайда

Қазіргі есеп теориясында, ең алдымен ағылшын тілді елдерде, пайданың салықтық және экономикалық концепциялары қарастырылады. Осыған байланысты, пайданы есептеудің екі нұсқасы мүмкін: біріншісінде пайда салық салынатын пайда мөлшеріне тең, ал екіншісінде олардың сомалары сәйкес келмейді. Екінші жағдайда қаржылық есептің деректері кәсіпорын акциясының бағамына әсер етеді. Сондықтан, кәсіпорын балансында және есебінде көрсетілген пайда мөлшері салық төленетін пайда мөлшеріне тең бола алмайды.

Өндірістік-шаруашылық үрдісінде кәсіпорын жанды және өткен еңбектің шығындарын қамтитын қосылған құнды жасайды. Пайда қосылған құнның тек тауарлар мен қызметтерді сату нәтижесінде жасалған бөлігі болып табылады. Басқа автивтерді сату, сатудан тыс түсімдер, т. б. кәсіпорын батысын құрайды. Пайда өндірілген және міндетті түрде өткізілген қосымша затты білдіреді. Ол қайта жаңғырту циклының барлық сатысында өндіріледі, бірақ та өзінің ерекше нысанын өнімді өткізу сатысында табады. Пайда таза табыстың негізгі түрі болып табылады.

Пайда шамасына, оның өсу қарқынына шаруашылықпен айналысатын субъектінің қимылына байланысты және байланысы жоқ факторлар әсер етеді.

Ішкі ортадағы факторлар көбінесе белгілі болады және оларды зерттеуге мүмкіндік болады, сондықтан пайданы өсіру мақсатында ықпал жасауға болады. Ішкі факторларға шаруашылықты жүргізу деңгейі, менеджерлердің біліктілігі, өнімнің бәсекеге қабілеттілігі, еңбекақының деңгейі, өткізілген өнім бағасының деңгейі, өндірісті және еңбекті ұйымдастыруы жатады.

Іс жүзінде реттеуге келмейтін сыртқы ортаның факторлары: пайда алуға қажетті ресурстар бағасының деңгейі, нарықтағы өнімнің бағасы, бәсекелік орта, нарыққа ену кедергілері, салық жүйесі, мемлекеттік басқару органдары, саяси, әлеуметтік, мәдени, діни мәселері және т. б. жатады.

Жалпы алғанда, кәсіпорын пайдасы екі көрсеткішке байланысты: өнім бағасы және оны өндіруге кететін шығындар. Нарықтағы өнім бағасы - сұраныс пен ұсыныстың өзара әрекетінің нәтижесі. Еркін бәсеке жағдайында нарықтық баға құн заңының әсерінен өнім бағасы жоғары, не төмен болуы өндірушінің немесе сатып алушының қалауынша болуы мүмкін емес, ол автоматты түрде теңеседі.

Кәсіпорынның пайдасы әр түрлі қызмет есебінен алынуы мүмкін. Барлық пайданың жиынтық деңгейі - фирманың жалпы табысы. Жалпы табыстың негізгі жиынық элементтері болатындар:

- өнімді сатудан, қызмет атқарудан, қызмет көрсетуден түсетін пайда;

- негізгі қорларды, сол сиякты басқа да кәсіпорынның мүліктерін сатудан түсетін пайда;

- өткізуден тыс операциялардың қаржы нәтижелері.

Пайда қаржылық іс-әрекет нәтижесі ретінде белгілі бір қызметтерді атқарады.

Біріншіден, пайда кәсіпорын қызметінің нәтижесіне жетуде экономикалық тиімділікті сипаттайды. Ол шаруашылық субъектінің экономикалық дамуы үшін басты негіз болып табылады. Пайда алудың өзі кәсіпорын қызметінің тиімділігін көрсетеді. Бірақ кәсіпорында қандай да болмасын пайда емес, барынша максималды пайда мөлшері қызықтырады. Пайда мөлшері, оның үдемелі өспелі сипаты, барлық мүдделі тараптардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін лайықты, жеткілікті пайда мөлшері экономикалық тиімділікке итермелейді. Оның мөлшері әртүрлі факторларға тәуелді.

Екіншіден, пайда ынталандыру нысанына ие болады. Оның мазмұны, ол бір жолғы қаржы нәтижесі және кәсіпорынның қаржы ресурстарының негізгі элементтері болып табылады. Осыдан барып, қайта жаңғырту, ынталандыру және бөлу қызметтері туындайды. Пайда мақсат статусына ие болады, яғни кәсіпорынның мақсатты фунциясы (барлық іс-әрекетінің түпкі мақсаты) - пайданы барынша арттыру. Пайданың өсуі өзін өзі қамтамасыз етудің, ұлғаймалы өндірістің, еңбек ұжымының әлеуметтік және материалдық мәселелерін шешудің негізгі көзі болып табылады. Пайда арқылы кәсіпорынның бюджет алдындағы, банктер мен басқа ұйымдар алдындағы міндеттемесі орындалады.

Ол іскерлік белсенділіктің дәрежесін және кәсіпорынның қаржылық сәттілігін сипаттайды. Пайданың көлеміне қарай активтерге жұмсалған қаражаттардың қайтарым деңгейі сыйпатталанады.

Үшіншіден, пайда бюджеттің түрлі деңгейін қалыптастырудың бірден-бір көзі. Ол бюджетке салық түрінде түседі және басқа да табыс түсімдерімен қатар қоғамдық қажеттілікті қанағаттандыру үшін заңды түрде реттелген тәртіппен каржыландыруға пайдаланады.

Сонымен, кәсіпорын пайдасы - оның экономикалық және әлеуметтік дамуының негізгі факторы. Бұл тұжырым кәсіпкерлік іс-әрекеттің мақсаттарынан туындайды. Қазіргі батыстық қаржының басқарушылық теориясына сәйкес, бизнестің бастапқы мақсаты - өз акционерлерінің материалды мүдделілігін, яғни акцияның биржалық бағамын арттыру. Себебі, акционерлер ұзақ мерзімді қазіргі және болашақ пайданы арттыруды көздейді. Пайданы барынша арттыру - бұл қысқа мерзімдегі міндет ретінде қарастырылады.

1. 2 Кәсіпорынның пайдасының экономикалық мәні мен түрлері

Кәсіпорын іс әрекетінің маңызды көрсеткішінің бірі табыстылық болып саналады. Табыстылық - бұл өндіріс кәсіпорын жұмысының сапасын сипаттайтын жалпы көрсеткіш. Себебі тапқан пайданың көлеміне қарамай, кәсіпорынның өндірістік-шаруашылық қызметінің толық салалық бағасын тек табыстылықтың деңгейі ғана көрсете алады. Ол пайданың өндіріс қорына немесе өнімнің өзіндік құнына қатынасын білдіреді. Табыстылықтың көрсеткіші өндіріске кеткен шығынмен табысты салыстыра отырып өндірістің тиімділігін бағалайды.

Таза табыс экономикалық санатының маңызды және келген коммерциялық мекемелері қызметінің негізгі мақсаты болып табылады. Нарықтық қатынастарда пайда экономлкалық санаты ретінде құрылған материалдық өндіріс саласыың таза пайдасын қамтиды.

Сурет 1 Фирма табысын үлестіру және қалыптастыру

Әрбір фирманың жиынтық көрсеткіші пайда түсімі болып табылады. Таза табыс дегеніміз - тауар өткізуден және қызмет көрсетуден алынған ақшалай кіріс пен оны өткізуге және сатуға жұмсалған шығындардың айырмасы. Былайша айтқанда, пайда - бұл өндірістің айналымының қаржылық қорытындысын білдіретін фирма кызметінің нәтижелі экономикалық көрсеткіші. Кез- келген фирмадажалады ұжымға оның жұмсаған еңбегінің тек бір бөлігінің ғана, орнын толтыратыны, ал оның басқа бөлігі - қосымша еңбек-қосымша өнім немесе құн жағынан алғанда, пайда құрайтыны осыдан келіп шығады. Мұнсыз жалпы тауар өндірісінің болуы мүмкін емес. Шынында да, сатқанда бұйым тек жұмсалған, шығынды ғана өтеп, ешқандай пайда келтірмесе, кәсіпорынға бұйым шығарудың қажеті не?

Шынында да, фирма қорлануының мөлшері неге байланысты? Егер белгілі бір кезенде ұжым қажет болып отырған өнім өндіруді арттырып, оның сапасын жақсартып, ассортиментін кеңейтсе, егер еңбек өнімділігі артып өндіріс шығыны азайтылса, пайда мөлшері де өседі. Демек, бұл кәсіпорын өндіріс тиімділігін арттырды деген сөз.

Таза табыс баланстың және есептеулік болып бөлінеді. Жалпы баланстың пайда мынадан құралады:

- тауарлы өнімдерді сатудан түскен пайда;

- тауарлы өнімнің құрамына жатпайтын басқа өнімдерден және қызмет көрсетуден түскен пайда немесе зиян;

- сатылатыннан тыс операцияларды жоспарлаудал түскен пайда немесе зияндар. Оған жататындар: айыппұлдар, сыйлықтар және т. б.

Есептеулік пайда - бұл негізгі өндірістік және айналмалы нормативтік қорларды және банктерден алған несиелерді шегергендегі бюджетке түсетін жалпы баланстық пайда.

Таза табыс жоспары бағалар мен келісім-шарттар, салыстырмалы және қазіргі ңолданылып жүрген бағалар негізінде жасалады. Таза табыс көлемін анықтау тікелей есептеу немесе талдау әдістерімен жүргізіледі Пайданы тікелей есептеу әдісімен анықтау - өнімнің әрбір жеке түрлерін көтерме бағамен есептегендегі сатудан түсетін ақшалай түсім және оның өзіндік қүнының арасындағы айырмасы болып табылады.

Таза табыс белгілі бір нысандарды орындайды.

Біріншіден, кәсіпорын қызметінің нәтижесіне жетуде экономикалық тиімділікті сипаттайды.

Екіншіден, пайда ынталандыру нысанына ие болады. Оның мазмұны, ол бір жолғы қаржы нәтижесі және кәсіпорынның қаржы ресурстарының негізгі элементтері болып табылады.

Үшіншіден, пайда бюджеттің түрлі деңгейін қалыптастырудың бірден-бір көзі. Ол бюджетке салық түрінде түседі және басқа да табыс түсімдерімен қатар қоғамдық қажеттілікті қанағаттандыру үшін каржыландыруға пайдаланады.

Нарықтық экономика жағдайында пайданың маңызы орасан зор. Оны алуға ұмтылу тауар өндірушілерді өнім өткізудің көлемін арттыруға, оган кететін шығындарды азайтуға бағыт көрсетеді.

- өнімді сатудан, қызмет атқарудан, қызмет көрсетуден түсетін пайда;

- негізгі қорларды, сол сиякты басқа да кәсіпорынның мүліктерін сатудан түсетін пайда;

- өткізуден тыс операциялардың қаржы нәтижелері.

Фирманың таза табысы екі көрсеткішке байланысты: өнім бағасы және оны өндіруге кететін шығындар. Нарықтағы өнім бағасы - сұраныс пен ұсыныстың өзара қимылының нәтижесі. Еркін бәсеке жағдайында нарықтық баға құрылымы заңының әсерінен өнім бағасы жоғары, не төмен болуы өндірушінің немесе сатып аушының қалауынша болуы мүмкін емес, ол автоматты түрде теңеседі.

Таза табыстың түрлері және оны есептеудін әдісі

Таза табыстың түрлері және оны есептеудін әдісі: Жалпы пайда = жалпы табыс - өндіріс шығындары

Таза табыстың түрлері және оны есептеудін әдісі:

Экономикалық пайда = жалпы табыс - барлық ресурстардың

экономикалық шығындары

Таза табыстың түрлері және оны есептеудін әдісі: Бухгалтерлік пайда = жалпы табыс - оның шығындары

Кәсіпорын қызметінің тиімділік деңгейін бағалау үшін алынған нәтижеге (жалпы табыс, пайда) кеткен шығандар немесе пайдаланған ресурстармен салыстырылады. Пайданың шығындармен өлшемдестігі пайдалылықты немесе толығынан пайдалылық мөлшерін білдіреді.

Практикада пайдалылық мөлшерін өлшеу екі нұсқада пайдаланады. Бұл пайданың ағындағы шығындарымен қатынасы (кәсіпорын шығындары, өзіндік құн) немесе аванстық жұмсау (негізгі өндірістік қорлар және айналым қаражаты) .

Практикада фирма қызметінің бірнеше пайдалылық көрсеткіштері қолданылады.

1 Өнімнің пайдалылығын барлық сатылған өнімнің және оның жеке түрлерін есептегенде ғана мүмкін болады. Бірінші жағдайда ол өнімді сатқандағы пайданың және оны өндіруге және сатуға кеткен шығындардың қатынасын анықтайды. Барлық сатылған өнімнің пайдалылығын тауарлы өнімді сатудан алынған пайданың өткізуден алынған түсімнің қатынасына есептеп шығарады; баланстық пайда жөнінде - өнімді сатудан алынған түсім; таза - пайда жөнінде - өнімді сатудан алынған түсім. Барлық өнімді сатудағы пайдалылық көрсеткіштері кәсіпорынның ағымдағы шығындарының тиімділігі және өнімді сату табысы жөнінде түсінік білдіреді.

2. Өндіріс қорларының пайдалылығы баланстьпқ пайданың негізгі өндірістік қорлардың және айналым қаржыларының жылдың орташа құнына қатынасы. Бұл көрсеткішті таза пайда арқылы да есептеуге болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.