Құқықтық олқылықтарды құқық нормасымен талқылау әдістері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Жоғарыда аталған курыстық жұмыстың тақырыбы өмірде алатын орны ерекше. Құқық адамдардың өмірімен тығыз байланысты дамиды: олардың бостандығына, мінез-құлқына, іс-әрекетіне, сана-сезіміне өте әсер етеді.
Курстық жұмыстың өзектілігі: Құқық адамдардың өздерінің түрлі қажеттіліктері мен мүдделерін қоғамда белгілі бір тәртіп орнату арқылы іске асыру ниеттерінің қалыптасуына ықпыл жасайды. Сөйтіп, құқық адамның мінез-құлқының себепкері бола отырып қоғамға әсер етіп, құқықтық нормалардың іске асырылуының маңызды құралына айналады.
Құқықтық қатынаста болу қоғамдық қатынас, адамдардың арасындағы
қатынас және олардың іс-әрекетімен, мінез-құлқымен тікелей байланысты.
Курстық жұмыстың мақсаты: Қоғамның ең басты мақсаты бүкіл адамдардың құқықты саналық пен орындаулары, оған құрметпен қарап, өз іс әрекеттерін заңдармен ұштастыру болып табылады. Ол үшін заңдарды жетілдіре түсіруміз керек, олар адамға қызмет істеулері тиіс, жас заңгер кадрларын дәйекті өз көмегін тигізуі қажет. Құқықтық қатынастың пайда болуы, адамдар арасындағы қарым-
қатынастың қалыптасуы.
Курстық жұмыстың міндеті: Құқық қоғамдағы адамдардың жүріс тұрысы,сана сезімінің, қоғамдағы мәдениеттін, адамдардың қарым-қатынасын қалыптастыру. Құқық - бұл адамдардың қоғамға деген қатынасын көрсететін түсініктер мен сезімдердің, көзқарастар мен эмоциялардың, бағалаулардың жиынтығы түріндегі қоғамдық ақаулықтың ерекше нысаны.
Құқықтық қатынас - мемлекетпен қорғалатын жақтардың арасындағы пайда болатын, заңдылық құқыққа және міндеттілікке сай біріккен қоғамдық қатынастар.
Құқықтық ақаулықты түзете отырып оны толықтыру әдістері сыртқы еркіндіктің өлшемін, оның қатысушыларына құқық нормалары арқылы беріледі. Құқықтық ақаулықты толықтыру тар мағынада түсіну оны заң нормаларымен реттелген әлеуметтік қатынастардың бірі деп ұғыну және бұл қатынасқа түсушілердің өзара бірігіп араласып кеткен құқықтарымен міндеттері болады.

І ТАРАУ. ҚҰҚЫҚТАҒЫ АҚАУЛЫҚ ЖӘНЕ ОНЫ ТОЛЫҚТЫРУ ӘДІСТЕРІ

І.1 Құқықтағы қарама-қайшылықтың түсінігі

Басқа тіршілік иелерінен адандардың айырмашылығы- олардың еркі мен санасының болуында. Сана, елестету, қабылдау, сезім, мұрат секілді құбылыстардың көмегімен адамдар бір-бірімен қоғамдық қатынастарға барады. Қоршаған орта, дүние тек қана адамның санасында бейнелеп қана қоймайды, сол адамдардың санасы мен еркіне, еңбегінінің негізінде өзгеріске
ұшырайды. Сондықтан адамның айналадағы шындыққа деген құндылық қатынасы қоғамдық және жекелік сана аралық қалыптасады.
Қоғамдық сананың нысандарына құқық, мораль, ғылым, өнер, идеология, дінт.б. жатады. Аталған қоғамдық сананың нысандары қоршаған ортаның қырсырын өзінше танып, сол ортаға, құбылысқа байланысты өзінің қатынасын қалыптастырады. Мысалы, дінің қоғамдық сананың басқа нысандарынан айырмашылығы сонда, ол бізді қоршаған дүниенің құбылыстарын діни жолмен не құдайдың атымен байланыстырып түсіндіреді.
Құқықтық сана да қоғамдық сананың бір түрі бола отырып құқықтық
құбылыстар мен үрдістерді ұғына отырып, олардың өзгеруін бейнелейді.
Құқық арқылы қоғамдық пайдалық және қоғамдық зиянды әрекеттер
байқалады, сондықтан құқық өзіне тиісті белгілі бір қатынасты қалыптастырады. Бұндай құқыққа деген көзқарас болымды, дұрыс, яғни тұлға қоғамдық құқықтың орның, маңызын ұғынып, бағалап, құқықтың нормаларын мойындауға, оған бағынуға бейімділігін білдіреді.
Керісінше,құқықтық қоғамдағы маңызын жоққа шығару, оның қажет емес екендігін, пайдасының жоқтығын дәлелдеуге тырысқан көзқарастар да болады.
Құқық әуел баста әлеуметтік құбылыс және қоршаған ортаның нақты
шындығын бейнелеуші ретінде, адамдардың әділеттілік ұғымына негізделген
құқықтық нормалар, заңдар жайындағы ниеттерінен барып қалыптасады.
Әділетілік деген бұл жерде бостандық, теңдік және қоғамдық татулық,
келісім деп түсініледі. Сөйтіп қоғам дамуының объективті қажеттіліктерін
бейнелей отырып құқықтық сана құқықтың қайнар көзі болып табылады.
Құқықтық психалогия арқылы мыналар жүзеге асырылады: құқықтық мәдениетке тән әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлер, тұлғанын мәдениетіне, күнделікті өміріне, әдетіне еніп кеткен барлық элементтер; тұлғаның өзін-өзі бағалау, яғни, өз жүріс-тұрысын құқық нормаларына сәйкетігі тұрғысынан сындарлы түрде бағалай білу қабілеті.
Құқықтық идеология - бұл адамдардың құқыққа қатынасын білдіретін құқықтық көзқарастардың, түсініктердің, қағидалардың, сенімдердің, талаптардың жүйеленген ғылыми көрінісі. Бұл субъектілердің құқықтық құбылыстарды тереңірек түсінуге; ол құқықтық бағалаудың ерекше деңгейін білдіреді.
Құқықтық идеология - құқықтық сананың құрылымындағы басты элемент.
Адамдардың және олардың ұйымдарының арасындағы өмірлік қарым-қатынастардың әр түрлі жақтары және сыртқы көріністерінің өзіндік нысандары болады. Олар моральдік, саяси, ұлттық, діни, соған қосымша құқықтық болуы мүмкін. Әрбір қоғамдық қатынастар қиын және көпжақты құбылыстар, оларға әр түрлі қоғамдық мүдделердің бөлімдері және қажеттіліктері қосылуы ықтимал. Кейбіреулері құқықтық реттеумен қамтылса, басқалар қамтылмайды. Мысалы, отбасы өмірінде заңды нысандарға көшетін әдеттегідей, материалдық қарым-қатынастар адамдардың дінге, өзіне қатынасы, құқықтық реттеу аясынан сыртта болады.
Соған байланысты, қоғамдық қатынастардың бәрі бірдей толық көлемде заңды нысандарға көшпейді. Құқықтық қатынас адамдар арасындағы құқық нормалырымен белгіленген анық қатынастарды көрсетеді. Барлық қоғамдық құбылыстар объективті түрде заңды бола алмайды. Қатынастар құқықтық сипатты тек сол кезде алады, егер әңгіме әлеуметтік маңызы бар актілерді жүргізуге арналады.
Құқықтық қарама-қайшылықтар-бұл бірдей және ұқсас қоғамдық қатынастарды реттейтін жекелеген нормативтік құқықтық актілер арасындағы келіспеушіліктер немесе қарама-қайшылықтар, сондай-ақ құқық қолдану үрдісінде және құзіретті органдар мен лауазымды тұлғалардың өз өкілеттіктерінжүзеге асыру барысында пайда болған қарама-қайшылықтарды айтамыз.
Қарама-қайшылықты жою үшін құқықты талқылаушы және құқықты қолданушы тұлғаның жоғары кәсібилігін, істің мәнін дәл талдауды ең орынды шешімді таңдауды қажет етеді.
Әрине, қарама-қайшылықты жаңа нормаларды, яғни коллизиялық нормаларды қабылдау мен жоюға болады.
Кей авторлардың айтуынша, бұл төреші нормалар,олар қарама-қайшылық құқығын қалыптастырады.
Оларды жеке құқық саласы ретінде бөліп, шығаруға болады. Өйткені, қарама-қайшылық құқығын қалыптастыру үшін,жағдайлар бар, яғни өзінің пәні (қоғамдық қатынастардың ерекше саласы) және құқықтық реттеу әдісі. Бұл екі негіз кез-келген құқық саласын бөліп, шығаруға негіз болады.
Заңи қарама-қайшылық құқық жүйесінің қызметіне кедергі жасайды, адамның құқықтарын шектейді, заңдылық құқықтық тәртіпке, қоғамның құқықтық мәдениетіне құқықтық санасына әсер етеді. Егер бірдей жағдайды екі, үш және одан да көп бір-біріне қайшы келетін актілер реттесе, орындаушы біреуінде орындамауға мүмкіндік алады.
Бұларды шешу заң ғылымы мен практикасының міндетті. Құқық нормалардың қарама-қайшылығынан бәсекелес нормаларда айыра білу керек, бәсекелес нормалар бір-біріне қарама-қайшы емес, екі, үш нормалар бірдей қоғамдық қатынастарды реттейді.
Әдетте, бұндай нормалардың заңи күші, деңгейі әр түрлі болады. Осы жағдайда нормалар бір-біріне бәсекелес болады. Заңнаманың қарама-қайшылығы елдерде Қазақстан Республикасы заңдарының бірдей қолданылумен байланысты. Қазақстан Республикасының заңдары толығымен жойылған жоқ, ал жаңа заңдар толық көлемде қабылданған жоқ.
Құқықтық қарама-қайшылықтардың себептері объективті және субъективті мағынада болады.
Объективті себептерге құқықпен реттелетін қоғамдық қатынастардың әр алуандылығы, өзгермелілігі, қарама-қайшылығы. Сондай-ақ, құқықтық (ескеруі, консерватизмі) нақты өмірден қалып қоюы, жете алмауы. Бұндай жағдайда мемлекеттік реттеуді қажет ететін жағдайлар туындауы мүмкін. Сондықтан да, құқық әр қашанда нақтыланып, жаңа талаптарға сәйкестендіріледі.
Субъективті себептерге- саясаткер заң шығарушы, адамдардың еркіне және санасына байланысты себептер жатады. Заң шығарушының тиісті білімінің, кәсібилігінің болмауы.
Құқықтағы қарама-қайшылықтың түрлері.
Құқықтық қарама-қайшылықтар өзінің макзмұны,сипаты, иерархиясы, әлеуметтік бағыты, шешудің әдістеріне байланысты әр алуан. Оларды төмендегідей топтастырады:
1) Заңи қарама-қайшылықты үш топқа бөлуге болады:
-нормативті актілер немесе жеке құқық нормалары арасындағы қарама-қайшылықтар;
-құқық шығармашылықтағы қарама-қайшылық (бір-бірін жоққа шығаратын актілерді қабылдау);
-құқық қолданудағы қарама-қайшылық (басқару қызметінің келіспеушілігі, бірдей мәселелерді іске асырудағы түсініксіздік);
-мемлекеттік органдар, лауазымды тұлғалар, басқа да үстем құрылымдар мен бөлімшелердің мәртебесі мен өкілеттіктерінің қарама-қайшылығы;
-мақсаттарының қарама-қайшылығы (әр түрлі деңгейдегі және органдардың нормативтік актілерінің бір-біріне қарама-қайшы,жоққа шығаратын мақсаттарының болуы);
-ұлттық және халықаралық құқықтың арасындағы қарама-қайшылық.
2) заңдар мен заңға тәуелді актілер арасындағы қарама-қайшылық болған да, заң есебіне шешіледі, өйткені, оның жоғарғы заңи күші болады.
3)Конституциямен басқа да актілер,заңдар арасындағы қарама-қайшылық конституция есебіне шешіледі, өйткені, ол заңдардың заңы.
4)жалпы федеральдік актілермен федерация субъектілері актілері арасындағы қарама-қайшылық жалпы федеральдік актілер есебіне шешіледі.
5) ұлттық және халықаралық құқық арасындағы қарама-қайшылық халықаралық құқық есебіне шешіледі. Өйткені, конституцияға сәйкес олардың басым күші болады.
Құқықтағы қарама-қайшылықтарды шешудің әдістері-бұл оларды жоюға байланысты нақты тәсілдер,құралдар, механизмдер және рәсімдерді айтамыз. Қарама-қайшылықтың сипатына байланысты қандай да бір әдіс, нысан қолданылады, туындаған қарама-қайшылықты жою немесе құқықтық тығырықтан шығудың қандай да бір жолы таңдалады.
Құқықтағы қарама-қайшылықтарды шешудің ең көп таралған түрі келесідей:
-талқылау;
-жаңа актіні қабылдау;
-ескі актіні жою;
-қолданыстағы құқықты нақтылау немесе өзгерістер енгізу;
-сот, әкімшілік, төрелік және аралық сот талқысы;
-заңнаманы жүйелеу;
-келіссөздер үрдісі, келісу комиссиясын құру;
-конституциялық әділеттілік;
-құқық қолдануды жетілдіру теориясымен практиканың байланысы;
-халықаралық рәсімдер.
Құқықты қолдану барысында қарама-қайшылықты анықтаған лауазымды тұлға немесе орган, әдетте, келесі ережелерді басшылыққа алады:
-егер бір органның әр уақытта қабылдаған актілері арасында бір мәселеге байланысты туындаса, кейін қабылдаған заңның күші болады;
-егер қарама-қайшы актіні әр түрлі орган бір уақытта қабылдаса, онда жоғары заңи күші бар акт қолданылады;
-егер бір деңгейдегі арнайы және жалпы акт бір-біріне қайшы келсе, арнайы, ал әр түрлі деңгейдегі арнайы және жалпы актілер арасында қарама-қайшылық болса, жалпы акт қолданылады.

І.2 Құқыққа сәйкес іс-әрекеттер

Құқыққа сәйкес іс-әрекет- бұл субъектілердің құқық нормаларына және әлеуметтік маңызды мақсаттарға сай келетін іс-әрекеті.
Құқыққа сәйкес іс-әрекет қоғамның мүддесін көздейтін қажеттілік болып табылады. Ол құқықтық нормалар арқылы ынталандырылады, әрі мемлекет тағайындаған ережесі адамның саналылық қатынастарының нәтижесі болып табылады.
Кей уақытта адамның құқыққа сәйкес іс-әрекет құқықтық нормалар талабын бұзғандығы үшін жазадан қорқу негізінде жүзеге асырылады.
Демек, кез келген адамның іс-әрекеті заңдық мәнді бола бермейді, ол үшін оның белгілі бір құқықтық белгілеріне ие болуы керек екен. Құқыққа сәйкес іс-әрекет келесі белгілермен сипатталады:
-іс-әрекеттің әлеуметтік мәнділігі (яғни, экономикалық, саяси және басқа да қатынастарды дамытудағы пайда болған іс-әрекет);
-адамның санасына және еркіне еріктілігіне бағыныштылығы (яғни, егер іс-әрекет адамның сана сезімімен және еркімен реттелмейтін болса, онда ол іс-әрекеттің мүмкіндігінен тыс жатады);
-құқықтық салаға кіруі (яғни, іс-әрекеттің мінездемелілік сипаты нақтылы әрі құқықтық қайнар көздерінде, соның ішінде нормативтік құқықтық актілерде дәлме-дәл тұжырымдалуы тиіс);
-мемлекеттің юрисдикциясында болуы және оның органдарының жағынан бағынатындығы (яғни, мемлекеттік кепілдігімен және мемлекеттің шынайы мүмкіндігімен қамтамасыз етіледі);
-заңды зардаптарды болдыру қабілеттігі (яғни, белгілі бір жағдайларда адамның іс-әрекеті құқықпен реттелінетін қатынастардың тууына ықпал ете алатындығы).
Осы жоғарыда аталған белгілерге сәйкес келетін адамның іс-әрекеті құқықтық болып табылады, ал қалғандары құқыққа сәйкес еместігін білдіреді.
Құқыққа сәйкес іс-әрекет мына негіздер бойынша түрлерге бөлінеді:
1) Әлеуметтік маңыздылығы дәрежесіне қарай: қажетті (мысалы, әскери борышты өтеу); қалауы (мысалы, ғылыми және көркем шығармашылық); рұқсат етілген (мысалы, діни рәсімдерді орындау).
2) Себептеріне, яғни, субъективтік жағына, байланысты: әлеуметтік белсенді; конформисттік; әдетті; маргиналды.
Әлеуметтік белсенді іс-әрекет - бұл құқықтық сана мен құқықтық мәдениеттің, жауапкершілік пен еріктіліктің жоғары деңгейімен сипатталатын іс-әркеттің жоғарғы нысаны.
Бұл жерде субъект жазадан қорықанынан немесе марапаттауды күткенінен емес, құқықтық іс-әркеттің қажеттігіне сенуінің негізінде әрекет етеді.
Әлеуметтік белсенді іс-әрекет мынадай элементтерден құралады:
А)қызметтің мемлекеттік ұйымдастырылған түрлеріндегі, құқық шығармашылық және құқықты жүзеге асыру салаларындағы белсенділік;
Ә)ерікті ұйымдардың қызметіндегі белсенділік;
Б)қоғамдық және қоғамдық-мемлекеттік құрылымдарды құрудағы және олардың қызметіндегі белсенділік;
В)тұлғаның құқық саласындағы дербес белсенділігі.
Конформисттік іс-әрекет-бұл құқықтық ережелерге оларды терең әрі жан-жақты түсінбестен, жоғары құқықтық белсенділіксіз бағынумен сипатталатын әрекет. Басқаша айтқанда, адам басқалардың да осылай жүріп-тұрғанын көргендіктен құқықтық іс-әрекетті таңдайды.
Әдетті іс-әрекет-бұл құқық нормаларының орындалуы әдетке айналып кеткен жағдайда көрініс табатын іс-әрекет. Әдет әрекеттердің бірнеше рет таныс жағдайда қайталануының нәтижесінде қалыптасады.
Маргиналды іс-әрекет-бұл мемлекеттің мәжбүрлеуінің, жазадан қорқудың нәтижесінде жүзеге асырылатын құқықтық іс-әрекет.

ІІ ТАРАУ. ҚОҒАМАҒЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ ОЛҚЫЛЫҚТАР

ІІ.1 Құқықтық олқылықтар түсінігі

Республикамыздың қоғамдық, саяси жә не экономикалық нарықтық өміріндегі қазіргі түбегейлі өзгерістер, жүзеге асырылып жатқан -құқықтық реформа еліміздің әрбір азаматынан құқықтық сауаттылықты талап етеді.
Еліміз демократиялық өркениетті мемлекеттер қатарына қосылуға бекем бел байлады. Адам құқықтары аяқ асты етілмей, заңсыздық пен жемқорлық жайламай, мемлекетіміз нығаю, дамуы және. көркеюі үшін заңның талабы мүлтіксіз орындалуы тиіс.
Заң үстемдігі болмаған жерде құқықтық мемлекет те болмайды. Тіпті ежелгі дүние адамдары да еркіндікті аңсағанда заңның үстемдігі арқылы бостандыққа жетуге болады деп топшылаған екен. Ежелгі Римнің әйгілі ғұлама ойшылы Марк Тулий Цицерон: "Біз заңның құлы болғанда ғана еркін бола аламыз"деп әсерлі айтқан екен. Әділеттік, ізгілік қағидаларын жүзеге асыру, қоғамды және мемлекетті демократиялық тұрғыдан ұйымдастыру заңның үстемдіғі арқылы қамтамасыз етіледі.
Демократиялық қуқықтық мемлекет құрамыз дсген әрбір адамның өз құқыктарын жете біліп, заң саласынан мағлұмат алғаны дұрыс. Сондықтан еліміздің әр азаматы республикамыздың Конституциясымен, соған сай келетін заңдармен, өзге де нормагивтік-құқықтық актілермен жстс танысуы тиіс.
Конституциялық-құқықтық, нормалар реттейтін қарым-қатынастардың субъектісіне, алдымен, әлеуметтік бірлестіктер-халық, таптар, ұлттар, топтар, коллективтер және жеке тұлғалар жатады. Сонымен қатар, конституциялық-құқықтыҚ нормалар реттейтін қарым-катынастардың субъектісіне әлеуметтік бірлестіктердің саяси-құқықтық қызметін жүзеге асыратын ұйымдык, құрылымдар жатады.
Солардың ішінде басты орын мемлекет пен саяси жүйеге беріледі. Әртүрлі мемлекеттік және қоғамдық ұйымдар да, еңбек коллективтері де конституциялық норма реттейтін қатынастардың субъектісі болып табылады. Әрине, ұйымдардың барлығы тек конституциялық-құқықтық норма реттейтін қатынастардың субъектісі, ғана емес, олардың көпшілігі ағымдағы заңдардың нормаларына сәйкес қызмет атқарады.
Конституциялық-құқықтық норма солардық саяси және экономикалық жүйедегі орнын анықтайды. Конституциялық-құқықтық норманың, басқа құқықтық нормаларға қарағанда, реттейтін қарым-қатынастар ауқымы кеңірек және объектілері өзгеше. Конституциялық-құқықтық норма мемлекеттік және қоғамдық өмірдің маңызды салаларындағы қарым-қатынастарды реттейді.
Конституциялық-құқықтық норма мемле кеттік ұйымдардың мәртебесін, мемлеқеттік органдардың қүзіретін, азаматтардың, қоғамдық ұйымдардың, еңбек
коллективтерінің құқықтық жағдайын реттейді, мемлекеттік және қоғамдық ұйымдардың қызмет істеу қағидаларын белгілсйді және олардың өзара карым-қатынас жасау негізін бекітеді. Конституциялық құқықтан өзге құқық салаларының нормалары қоғамдық қарым-қатынастарды реттеу барысында ықпал етудің нақтылы түрлері мен әдістерін қолданады. Мысалы, әкімшілік құкық саласында-әрекет жасауға ұйғарымды қолдану, әрекет ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.