Теломералар, теломеразалық белсенділік

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Теломералар, теломеразалық белсенділік
Жоспары:
1.Кіріспе
:: Молекулалық және генетикалық биологияның мәні
2.Негізгі бөлім
:: Теломер және теломеразаның тарихы
:: Теломер және теломеразаның құрылысы мен функциясы
:: Теломерлер хромосомасының ұштары
:: Теломер және теломераза жасушаның қартаюына тигізетін әсері
3.Қорытынды бөлім
:: Биологиядағы маңыздылығы
:: Қолданылған әдебиеттер
Молекулалық генетиканың ең негізгі жетістіктері - геннің химиялық құрылымының анықталуы, организмнің тұқым куалау ақпаратының қолдануы мен оның жазылу әдісін талдау, гендік инженерия әдістерін зерттеу болып табылады.
1.Молекулалық биология
2.Медициналық генетика
Молекулалық биология - тіршілік құбылыстарының молекулалық негіздері туралы ғылым. Генетика, биохимия, биофизика ғылымдарымен тығыз байланысты. Негізгі мақсаты - биологиялық ірі молекулалар құрылымын барлық деңгейде зерттеу. 1953 жылы ағылшын ғалымы Ф.Крик пен АҚШ биологы Дж.Уотсон ДНҚ-ның макромолекуласының құрылымының кеңістік моделін жасауы - молекулалық биология ғылымының өз алдына жеке ғылым болып қалыптасуына негіз болды.
Медициналық генетика -- тұқым қуалайтын аурулар, олардан сақтану, оларды анықтау және емдеу туралы ғылым, генетиканың бір саласы. Медициналық генетиканың дамуына молекулалық генетика ашқан ғылыми жаңалықтардың тигізетін әсері зор. Осы заманның молекулалық генетиканың негізгі шешетін мәселесі -- тұқым қуалаушылықтың молекулалық негізін анықтап, оның механизмін зерттеу.
ТЕЛОМЕРДІҢ ТАРИХЫ
1938 жылы теломер сөзін алғаш ғылымға енгілген қолданған ғалым аты Херманн Мюллер. Ағылышын тілінден аударғанда хромосоманың қосылмаған бөлігі деген мағна береді. (Telos (end = шет) + meros (part =бөлeк))
1965 жылы хромосоманың соңғы бөліктеріндегі ДНҚ тізбектері болатындығы және көбі сомалық жасушаларда әр бөліну кезеңінде тағыда қысқарып отырандығы ашылды. (Leonard Hayflick)
1994 жылы Грейдер UCSF де Блакбурндің лабораториясынен бірігіп теломердің синтезіне жауапты деген оймен бір ферментті толық зерттейді. Блакбурн мен бірге жасаған тәжирбелерден соң,теломераза ферменті табылған.
1999 жылы "Натуре" журналында берілген мақалда Доллий де жасушалардың белгісіз теломер синтезіне кедергі келтіретін бір жайттың болғаны анықталған. Теломер, лабораторияда жасалған жасушалар үшін кәріліктін сағатты программасы бағдарламасы
сияқты десекте болады. Теломерлердің кәрі жануарларда жас жанұармен салыстырғанда тағы қысқа болатындығы табылған(The data are from Dr. Paul Shiels of PPL Therapeutics in Roslin, Scotland, and his colleagues, including Dr. Ian Wilmut of the Roslin Institute, who
created Dolly).
АҚШ-тық зерттеушілердің ойынша,теломер ұзындығы ұзын адамдарда, ұзындығы қысқа болғандарға қарағанда 5-6 жылдан асе уақыт өмір сүретіндігі табылды. Ұзын хромосома өмірдін ұзақтығына тең деген ой қалыптасты.
2000 жылы теломердің кез-келген бөлінуі мен қысқаруы табылған.
2003 жылы "Longer Chromosomes, Longer Life" Ұзын хромосома бұл ұзак өмір деп қабылдады.
2004 жылы көп жасуша бөлінгеннен кейін, ДНҚ мөлшері азаяды, мұның себебі теломер қысқаруына байланысты екендігі анықталды. Теломердің қысқаруы, бөлінуі тұрақтандырады және қартаюды пайда боладырады.Теломераза қызметінің уақыт өткен сайын азаюы, теломер бойының қысқаруын тұдырады және бұл жасушаның қартаюы деп аталған.
2005 жылы Спектормен оның қізметтестерінің ойынша, теломер қысқаруы хромосоманың тұрақтылығы мен төмендейді. Бұның себебі хромосоманың мутацияға өту мүмкіндігі. Яғни шеттеріне ДНҚ тізбектері қосылуына мумкіндік болады. Сол себебі теломерлер тағы
бір мағынада хросоманың қорғаушысы болады.

5
2009 жылы үш ғалым теломерді зерттегендері үшін Нобел сыйлығымен марапатталған.
Табылуы
Эволюцияда жасуша теломері табылғаннан кейін ол барлық жасушалар үшін өте маңызды бір өзгеріс болды .Себебі теломердің әсерінен ол жасүша туады, өседі сосын өледі. Теломерден ескі жасушалар өлмейді. Теломер эволюцияның ең маңызды бөлігі болды. Өйткені әлемдегі барлық тірі ағзалардың күшті өзгеруіне себеп болды. Бұдан соң тірі ағзалардың бәрі өзара талас-тартысты. Аз мөлшердегі генетиқалық материалға ие болсажда бактерияларда, дөңгелек сияқты генетиқалық ақпарат жұмысының
жүруі үшін жетеді. Бірақ берілген уақыт бойынша жаңа мағлұматтар келгенше бұл дөңгелек қодты оқи алмағанға дейін немесе мағлұматтарды қорғай аламағанша өседі. Өйткені дөңгелекке қосылған 6-шы тізбек келді ЦЦГГГГ тізбекті Сүтқоректілерде ЦЦЦАГГ. Қайда барсада ол тізбекте берілген ол жерге тізбектеліп антонимдік шетпен араласу турақталады.
Бұл жағдайдан соң хромосоманың шетінде басқа бір ДНҚ тізбегті кездесоқ байланыса алмайды. Бірнешеден генетиқалық ақпараттада тұрақтылық пайда болады. Бірақ ең маңыздысы, хромосоманың шетіне орналасқан бұл қарапайым теломер тізбегі, ДНҚ-да болады көбейіп (дуплиқация) ферменттердін байлануы үшін керек болатын гендердің қасына тағы түзіледі. Мұнда ферменттің жасалуы а-РНҚ арқылы тұрақты жүреді.
Адам ДНҚ ларының шетінде ццаггг қайталанғанда болатын бөлшекті теломер деп айтамыз. Ракты жасушалар эмбриониқалық жасушалар және ұрпақтық жасушалардан басқа жасушаларда бұл тізбек реплике қатыспайды. ДНҚ сы қысқарған тірі ағза біраз уақыт өткенде өледі. Бұл бөлекті қайталаған теломераза ферментінің белокты бөлігін қоддаған гендер, басқаша тірі ағзаларға ұксайды. Бұл өзгергіш бір проблема мен бірге келеді. ДНҚ көбейгенде теломерге байланатын пример деген бір молекула бар. . Бұл тізбекше ДНҚ реплиқациясында полимераза ферменті үшін мықты бастауға себеп болады бірақ бұл қомплементтер қомегі мен оқуы мумкін емес қылады. Яғни әр жасуша бөліну кезінде ДНК шетінде болатын теломер тізбектерінің бір неше реттік реплиқациясын мүмкін емес және сонымен дублиқация белгілі ферменттердің жоғалуынан пайда
болады, мұның биологиядағы маңызы жасуша өледі.Бөлінген адам жасушасында хромосомалар 2 есе көбейгенімен онда 23 жұп хромосома болғанамен, жасушаны бір бөлмеге ұқсатсак 92 дана 23 басқаша түсте әрібірінің бойы мың км ден астам бірбірімен
араласып кеткен бір қатушқа түзеді. Бұлай араласқан жіптер, бөлінген жасушада ертурлі түстен бір болмаса 2 ден ажырайды. Сол себебтін бұл жіптерді бір қатушқа сияқты орау керек. Содан оралған бұл қатушқаң біз хромосома деп айтамыз . Барлық жасушалардын хромосома саны және турі басқаша болады. Орау гистондарымен бірге болатын. Тұрақты болсын деген гистондарға ораланады.
Бөлінуі біткен жаңа жасушада қатушқа босап хромосомалар қайтадан араласқан жіп сияқты болады және жұмыс істейді. Эуқариот жасушаларында . ДНҚ сырма (замок) сияқты ашылады. Бір тізбек бөліксіз синтезделеді, қасында болатын тізбек бөлек бөлек
реплиқация болады (ЛАГЫНГ) "оқазаки фрагменттери" сырмаңін байланған бөлшек орындарында , яғни теломерде, бұл реплиқация кезіндегі синтезделуі бір бөлек болады тізбекте, қасына келетін қомплементерде тізбекте реплиқация қарама-қарсы жүреді бұдан да оқазаки бөлшектері болатындыұтан, шет жақта бір бөлшек реплиқацияға ұшырамайды және бұл бөлшек кесіліп лактырылады. Себебі соңғы бөлешктің синтезделуі үшін РНҚ примердиңінің байлануы үшін ДНҚ тізбегі қалмаған. Өйткені хромосоманың бір тізбегі жасуша бөліген сайын 20-200 арасында тізбек қысқарады

Теломерлар қызметтері:
1. Механикалық қызметі:
1) Хромосомалардың ядро матрикісіне бекінуге қатысады
2) Хромосома хроматидаларының ұштарын бір-бірімен тіркестіреді;
2. Тұрақтандырушы қызметі:
1)Жасушада теломераза болмаған жағдайларда ДНҚ-ның кодтаушы бөлімін толық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.