Топырақ құрамындағы органикалық заттарды анықтау

Жұмыс түрі: Диссертация
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

МАЗМҰНЫ: НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

: 4

МАЗМҰНЫ: БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

: 6

МАЗМҰНЫ: КІРІСПЕ

: 8

БҮЛІНГЕН ТОПЫРАҚТЫ ДЕТОКСИКАЦИЯЛАУ МЕН

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

1. 1

Топырақтың химиялық деградациялануы және экологиялық

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

мониторингтің маңызы

12:

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

1. 2

Негізгі ластағыштарға сипаттама

12:

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

1. 3

Бүлінген топырақты қалпына келтіру жолдары

12: 28

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

1. 4

1-ші бөлім бойынша қорытынды

12:

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ: 2 ЗЕРТТЕУ НЫСАНДАРЫ ЖӘНЕ ӘДІСТЕРІ

12: 35

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

2. 1

Топырақ және өсімдіктер үлгілерін іріктеп алу және талдау

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

әдісі

12:

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

2. 2

Топырақ сығындысындағы ауыр металдарды

: атомдық-

12:

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

абсорбциялық спектрофотометрия әдісімен анықтау

12: 36

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

2. 3

Ерітінділерде үретінж адсорбция үдерісін

: зерттеуге

12:

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

қолданылатын статикалық әдіс

12:

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

2. 4

Топырақтағы гумустың мөлшерін анықтау

12:

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

2. 5

Топырақ құрамындағы органикалық заттарды анықтау

: 38

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

2. 6

Бентониттің физикалық және физикалық-химиялық

12: 38

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

қасиеттері

12:

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

2. 7

Кальций пероксидіне қысқаша сипаттама

12:

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

2. 8

Зерттелген сұр топырақтың физи калық-механикалық қасиеті

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

мен химиялық құрамы

12:

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

2. 9

Топырақ сығындысындағы қорғасын

мен

12: кадмийді

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

электрохимиялық әдіспен анықтау

12:

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

2. 10

Тәжрибелік нәтижелерді статистикалық өңдеу әдісі

12: 51

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

2. 11

Топырақтың физикалық қасиетін анықтау

12:

ТАЗАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ АСПЕКТІСІ:

2. 12

2-ші бөлім бойынша қорытынды

12:

АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ ӨСІМДІКТЕРІНІҢ ӨНІМІ МЕН САПАСЫНА ТЕХНОГЕНДІ ЛАСТАНҒАН ТОПЫРАҚТЫҢ ӘСЕРІ ЖӘНЕ ГЕОХИМИЯЛЫҚ КЕДЕРГІЛЕРДІ ҚОЛДАНУ

НЕГІЗДЕРІ

НЕГІЗДЕРІ: 3. 1

Ауыр

: металдардың

: транслокация

: үдерісін

54: геохимиялық

НЕГІЗДЕРІ:

тосқауыл арқылы тежеу

: 54

НЕГІЗДЕРІ: 3. 1. 1

Ауыр металдардың транслокациясына бентонит,

: биогумус

НЕГІЗДЕРІ:

және олардың қоспаларының әсері

: 54

НЕГІЗДЕРІ: 3. 1. 2

Ластағыштардың

: жылжу,

жинақталу

: және

НЕГІЗДЕРІ:

трансформациялану үрдістеріне топырақ құрауыштарының

НЕГІЗДЕРІ:

қосатын үлесі

54: 58

НЕГІЗДЕРІ: 3. 2

Ауыр

: металдардың

миграциялық

: қас иетін

54: иммобилизация

НЕГІЗДЕРІ:

коэффициенті мен бағалау

: 67

НЕГІЗДЕРІ: 3. 1. 2

Ауыр

: металдардың

: транслокация үдерісіне

: күкірт зауыты

сүзбелік қалдығының әсері

70

3. 2

сүзбелік қалдығының әсері:

3-ші бөлім бойынша қорытынды

70:

72

: 4

БҮЛІНГЕН ТОПЫРАҚТАРДЫ ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУДІҢ

сүзбелік қалдығының әсері:

ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРІ

сүзбелік қалдығының әсері:

73

4. 1

сүзбелік қалдығының әсері:

Түркістан өңіріндегі зерттелінген топырақтың физикалық

сүзбелік қалдығының әсері:

химиялық қасиеттері

70:

73

4. 2

сүзбелік қалдығының әсері:

Ауылшаруашылық қалдықтарын

(көңнің,

: өсімдіктер және

70:

сүзбелік қалдығының әсері:

т. б. ) кешенді өңдеу және кәдеге жарату технологиясы

79

4. 3

сүзбелік қалдығының әсері:

Қызыл калифорниялық жауын құрттардың көмегімен

сүзбелік қалдығының әсері:

ауылшаруашылық қалдықтарынан биогумус алу

83

4. 4

сүзбелік қалдығының әсері:

Сүзбелік қалдық пен биогумустен тұратын тыңайтқыштың -

сүзбелік қалдығының әсері:

мелиоранттық қоспаны өндірістік сынақтан өткізгендегі

сүзбелік қалдығының әсері:

нәтижелер

70:

91

4. 5

сүзбелік қалдығының әсері:

4 -ші бөлім бойынша қорытынды

70:

95

: 5

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ - ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІКТІ

сүзбелік қалдығының әсері:

ЕСЕПТЕУ

сүзбелік қалдығының әсері:

96

5. 1

сүзбелік қалдығының әсері:

дәстүрлі

: тәсілдерімен

70:

сүзбелік қалдығының әсері:

салыстырудағы экологиялық және экономикалық сынақтары

96

: 6

ҚОРЫТЫНДЫ

сүзбелік қалдығының әсері:

99

: 7

ӘДЕБИЕТ ТІЗІМІ

сүзбелік қалдығының әсері:

101

: 8

ҚОСЫМШАЛАР

сүзбелік қалдығының әсері:

112

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Осы Ph. D докторлық диссертацияда келесі стандарттарға сілтемелер пайдаланылған:

ҚР СТ (ИСО 10390-2007) 33 бет топырақ сапасы рН анықтау

ҚР СТ ( ИСО 11048 - 2007) 53 бет топырақтардың сапасы құрамында суда еритін жəне қышқылда еритін сульфаттардың болуын анықтау

ҚР СТ (ИСО 14507-2010) 42 бет табиғатты қорғау тпырақтың сапасы үлгілерді органикалық ластаушы заттардың құрамын анықтауға дайындау

ҚР СТ (1286-2004 62) бет топырақтар жеңіл ерігіш тұздардың құрамын анықтау әдістері

ҚР СТ (1289-2004 44) бет топырақтар сұрыптау, орау, тасмалдау және лгілерді сақтау

ҚР СТ (1286-2004) 62 бет топырақтар жеңіл ерігіш тұздардың құрамын анықтау әдістері

МЕСТ 28168-88 Топырақ алу үлгісі.

МЕСТ 6. 38-90 - Құжаттар жүйесін бірегейлендіру. Организациялық-реттеушілік құжаттар сұлбасы. Құжатта рды әсімдеугер қойылатын талаптар.

МЕСТ 7. 1-84 - Ақпарат, кітапханалық және баспа ісі бойынша стандарттар жүйесі. Құжаттың библиографиялық сипатталуы. Жалпы талаптар мен құрастыру ережелері.

МЕСТ 7. 9-95 (ИСО 214-76) - Ақпарат, кітапханалық және баспа ісі бойынша стандарттар жүйесі. Реферат және аннотация. Жалпы талаптар.

МЕСТ 7. 12-93 - Ақпарат, кітапханалық және баспа ісі бойынша стандарттар үйесіж. Библиографиялық жазба. Орыс тіліндегі сөздерді қысқарту. Жалпы талаптар мен ережелер.

МЕСТ 7. 54-88 - Ақпарат, кітапханалық және баспа ісі бойынша

стандарттар үйесіж. Ғылыми-техникалық құжаттарда заттар мен материалдарды ң қасиеттері буралы сандық мәліметтерді келтіру. Жалпы талаптар.

МЕСТ 8. 417-81 - Өлшеу бірыңғайлығын қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесі. Физикалық шамалардың бірліктері.

МЕСТ 1770-74 - Зертханалық өлшегіш шыны ыдыстар. Цилиндрлер, мензуркалар, колбалар, пробиркалар. Жалпы техникалық шарттар.

МЕСТ 2603-79 - Реактивтер. Ацетон. Техникалық шарттары.

МЕСТ 3885-73 - Реактивтер мен аса таза заттар. Сынама алу, сұрыптау, қаптау және белгілеу.

МЕСТ 4204-77 - Реактивтер. Күкірт қышқылы. Техникалық шарттары. МЕСТ 4517-87 - Реактивтер. Анализ барысында қолданылатын қоса лқы

реактивтер мен ерітінділерді дайындау әдістері.

МЕСТ 6709-72 - Дистилденген су.

МЕСТ 13646-68 - Дәл өлшеулер үшін шыны сынап термометрлері.

МЕСТ 17299-78 - Этил спирті. Техникалық шарттары.

МЕСТ 23932-90 Е - Зертханалық шыны ыдыстар мен құрал-жабдықтар.

МЕСТ 25336-82 - Зертханалық шыны ыдыстар мен құрал-жабдықтар.

Түрлері, негізгі параметрлері мен өлшемдері.

МЕСТ 29252-91 - Зертханалық шыны ыдыстар. Бюреткалар. 4. 1. Жалпы талаптар.

МЕСТ (ТШ) 6-09-4711-81 - Реактивтер. Хлорлы кальций (сусыз) .

МЕСТ (ТШ) 25-11-834-80 - Магнитті араластырғыш ММ-5.

МЕСТ 15. 011-82 Өнімді жетілдіру және ө ндіріске қ ою жүйесі. Патентті зерттеулер жүргізу реті.

МЕСТ (ТШ) 25-1819. 0021-90 - Механикалық секундомерлер.

МЕСТ (ТШ) 25-2021 -003-88 - Зертханалық шыны сынап термометрлері.

МЕСТ (ТШ) 5955-75 - Реактивтер. Бензол.

МЕСТ (ТШ) 2631-0003-05807999-98 - Реактивтер. Гексан.

МЕСТ (ТШ) 4170-74 - Реактивтер. Бромды калий.

МЕСТ (ТШ) 4328-77 - Реактивтер. Натрий гидроксиді.

МЕСТ (ТШ) 6-09-5360-88 - Реактивтер. Фенолфталеин.

МЕСТ (ТШ) 2631-010-44493179-98 - Реактивтер. Хлороформ.

МЕСТ (ТШ) 3118-77. - Реактивтер. Тұз қышқылы, т.

МЕСТ (ТШ) 4159-79. - Реактивтер. Йод, т.

МЕСТ (ТШ) 4204-77. - Реактивтер. Күкірт қышқылы, т.

МЕСТ (ТШ) 6344-73. - Реактивтер. Тиомочевина, т.

МЕСТ (ТШ) 9966-88. - Реактивтер. Триэтиламин тех.

МЕСТ (ТШ) 18300-87. - Реактивтер. Этанол тех.

МЕСТ (ТШ) 20288-74. - Реактивтер. Төртхлорлы көміртегі, т.

МЕСТ (ТШ) 20289-74. - Реактивтер. Диметилформамид, т.

МЕСТ (ТШ) 6965-77. - Реактивтер. Метанол, т.

МЕСТ (ТШ) 4328-77. - Реактивтер. Натрий гидроксиді, х. т.

Мемлекеттік стандарттар үлгісі:

кадмия МЕС 6690-93; МЕС 5222-90; МЕС 6070-91;
свинца МЕС 6077-91; МЕС 5232 -90; МЕС 6078-91.

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

Бұл диссертациялық жұмыста келесі қысқартулар мен олардың анықтамалары қолданылған:

ҚР

-

Қазақстан Республикасы;

ҚР: БДҰ

- Бүкіл Денсаулық сақтаудың дүниежүзілік денсаулық сақтау

Қазақстан Республикасы;:

ҚР: ҒЗЖ

Қазақстан Республикасы;:

ұйымы;

ҚР:

-

ғылыми зерттеу жұмысы;

Қазақстан Республикасы;:

ҚР: ЖШС

-

Қазақстан Республикасы;:

жауапкершілігі шектеулі серіктестік;

- химиялық реакция константасы;

ОҚО

-

Оңтүстік Қазақстан облысы;

ОҚО: ШҚО

-

Оңтүстік Қазақстан облысы;:

Шығыс Қазақстан облысы;

ОҚО: АМ

-

Оңтүстік Қазақстан облысы;:

ауыр металдар;

ОҚО: рН

-

Оңтүстік Қазақстан облысы;:

орта реакциясы;

ОҚО: ГЗ

-

Оңтүстік Қазақстан облысы;:

гумусты заттектер;

ОҚО: ПГ

-

Оңтүстік Қазақстан облысы;:

пайдаланылған газдар;

ОҚО: ЛЗ

-

Оңтүстік Қазақстан облысы;:

ластағыш заттектер;

- зиянды заттектер;

ҚО - қоршаған орта;

АС - ақаба су;

СБАЗ

- синтетикалық беттік активті заттектер;

СБАЗ: БАЗ

- синтетикалық беттік активті заттектер;:

-

беттік активті заттектер;

СБАЗ: ОБҚ

- синтетикалық беттік активті заттектер;:

-

оттегіне биохимиялық қажеттілік;

СБАЗ: ОХҚ

- синтетикалық беттік активті заттектер;:

-

оттегіне химиялық қажеттілік;

СБАЗ: ЖЖМ

- синтетикалық беттік активті заттектер;:

-

жанар-жағын материалдар;

СБАЗ: Ме

- синтетикалық беттік активті заттектер;:

-

металдар;

СБАЗ: ЖЭС

- синтетикалық беттік активті заттектер;:

-

жылу электр станциясы;

СБАЗ: ВЖД

- синтетикалық беттік активті заттектер;:

-

вагон жөндеу депосы;

СБАЗ: ЛЗ

- синтетикалық беттік активті заттектер;:

-

локомотив зауыты;

СБАЗ: Еакт

- синтетикалық беттік активті заттектер;:

-

активтендіру энергиясы, кДж/моль;

- көлем, м3/л;

Zc - химиялық ластанудың жиынтық көрсеткіші;

- топырақ үлгісі, г;

- оптикалық тығыздық,

- ластаушы құрауыш шоғырлануының коэффициенті;

- металдардың топырақтағы мөлшері;

V ₁

-

минерализаттың жалпы көлемі, см ³ ;

V1: b

-

минерализаттың жалпы көлемі, см3;:

пайдаланылған топырақтың салмағы;

V1: V ₂

- анализдеу үшін падаланылатын минерализат көлемі;

V1: Р

-

минерализаттың жалпы көлемі, см3;:

бентонит үлгісінің салмағы;

V1: Vс

- бентонит сазының статикалық белсенділігі;

V1: Кшайылу

- ауыр металдардың топырақтан шайылу коэффициентін ;

V1:

ГҚ

-

минерализаттың жалпы көлемі, см3;:

гумин қышқылы ;

V1:

ФҚ

-

минерализаттың жалпы көлемі, см3;:

фульво қышқылы ;

ШРК

-

шектік рауалы концентрация;

ШРК: ШРКм. б.

-

шектік рауалы концентрация;:

ластағыш заттектердің шекті руалы максималды бір жолдық

ШРК:

шектік рауалы концентрация;:

концентрациясы;

ШРК: ШРК о. т.

- ластағыш заттектердің шекті руалы орташа тәуліктік

ШРК:

шектік рауалы концентрация;:

концентрациясы;

ШРК: ШРШ

-

шектік рауалы концентрация;:

шектік руалы шығарынды;

ШРК: ШРТ

-

шектік рауалы концентрация;:

шектік руалы төгінді;

ШРК: Кимм

-

шектік рауалы концентрация;:

иммобилизация коэффициенті.

КІРІСПЕ

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Қоршаған ортаға антропогендік әрекеттің әсері жылдан жылға үздіксіз жоғарлауда. Бұл әрекеттің аса жағымсыз нәтижесінде топырақ жүйесіне әр түрлі улы заттар еніп, химиялық, радиациялы қ және т. б. ластаудың түрлері пайда болады. Топырақты ластайтын және қауіптілігі жоғары заттарға мұнай өнімдерінің қалдықтары, ауыр металдар, радиоактивті бөлшектер және т. б. экотоксиканттар жатады. Осы ластағыштардың шығу көздері өндірістік кәсіпорындар, көлік, энергетикалық кешендер, ауылшаруашылық пен көптеген басқа да салалар болып табылады.

Өндірістік және ауылшаруашылық қалдықтарды пайдалана отырып, топырақ жүйесін жақсартатын әдістерді табу халық шаруашылығының аса маңызды мәселелерінің біріне жатады. Табиғатты ластайтын қалдықтарды өңдеп кәдеге жаратудың тиімді технологиялары жеткіліксіз деп айтуға болады. Егерде зиянды заттар көп мөлшерде болса, оларды толық залалсыздандыру мен зарарсыздандыру мүмкін емес, с ондықтан көптеген әдістер антропогендік қысымнан экологиялық жүйені толық қорғай алмайды. Соңғы жылдары осы мәселелерді шешуге биотехнология әдістері мен үдерістері кеңінен пайдалана бастады. Бұл әдіс ауылшаруашылық, өнеркәсіп және тұрмыстық қалдықтарды тереңдетіп, тиімді өңдеуге мүмкіндік туғызумен қатар жоғары сапалы өнімдер алуға жол ашады.

Биотехнологиялық шешімдер экологиялық жағдайды ғана жақсартып қоймайды, ол көптеген өндірістік және ауылшаруашылық салаларының дамуына зорүлесін қосады. Сол себеп ті шынайы экологиялық таза және экономикалық тиімді әдістерді пайдалана отырып, күрделі экологиялық мәселелерді оңтайлы шешуге болады.

Жұмыстың өзектілігі. Қазақстанда жылына мыңдаған тонна өндірістік және ауылшаруашылық қалдықтары пайда болады. Бұл қалдықтар топырақты да, ауаны да, соныменқатар су көздерін де ластап, әртүрлі аурулардың тарауына жағдай жасап, қоршаған ортаға қауіп төндіреді. Қалдықтардың құрамындағы уытты заттар топыраққа жинақталып соңында оның бүлінуіне және техногенді шөлдердің түзілуіне әкеп соқтырады. Бүгінгі таңдағы мәліметтерге сүйенетін болсақ, өндіріс дамыған аймақтарда улы ластағыштардың топырақтағы мөлшерлері фонды концентрациядан әлдеқайда жоғары. Осыған байланысты топырақты тазалау (қалпына келтіру), яғни ластағыш заттардың жоғары мөлшерінен арылту жолдары аса өзекті мәселе болып табылады.

Адамды қоршап тұрған табиғат - бұл тұтас жүйе, оның барлық құрауыштары бір-бірімен тығыз байланыста. Осы жүйенің ең маңызды буынының бірі болып жер саналады, ғния ол адамның барлық өндірістік қызметіне бірінші кезекте ең қажетті табиғи ресурс, сонымен қатар негізінде ластағыштарды да жинақтап, биосфераның басқа құрауыштарына таратып отыратын да осы ресурс. Жердің беткі қабаты топырақты дұрыс пайдаланбау нәтижесінде оның құрылымында өтіп жататын үдерістер бұзылады да ол деградацияға ұшырайды. Осы орайда, топырақтың қасиеттерін жан жақты

зерттеу, егістік жерлердің топырағын улы элементтер қосылыстарынан, әсіресе ауыр металдардан, тазалау немесе оларды ауылшаруашылық өнімдеріне өткізбейтін жолдарды іздеу біздің ғасырымыздың өзекті мәселелерінің бірі.

Топырақты детоксикациялаудың биотехнологиялық әдісінің бірі фиторемедиация (гипер-жинақтаушы өсімдіктерді пайдаланылады) . Аталмыш жолмен топырақ жамылғысын ксенобиотиктерден арылту, өзінің биомассасында токсиканттарды белсендіқтайтыжи н а өсімдіктерді культивациялау арқылы іске асырылады. Сонымен қатар, техногенді ластанған топырақ жүйесін ауылшаруашылық өндіріс қалдықтарының негізінде залалсыздандыру мен зарарсыздандыру, топырақтың құнарлылығын жақсарту, экологиялық қауіпсіз өнім алу, экожүйенің тұрақтылығын сақтау және көтеру зерттеу жұмысымыздың негізі болып табылады.

Бұл диссертациялық жұмыс Қ. И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті қолданбалы экология кафедрасының ҒЗЖ-ның жоспарына және ҚР БҒМ гранттық қаржыландыру бойынша орындалған «Металлургия және мұнай өнеркәсіптерінің күкіртті қалдықтарын пайдалану арқылы жаңа биологиялық активті препараттар алу технологияларын жасау» (мемлекеттік тіркеу өмірін №0112РК00728) тақырыпқа сәйке с орындалған ғылыми және тәжірибелік зерттеулерге негізделген.

Жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Ғылыми жұмыстың мақсаты -

табиғи саздар және өндірістік қалдықтарды өңдеп алынған өнімдер негізінде

техногенді ластанып үлінгенб топырақты экологиялық тұрғыдан қауіпсіз

қолдану әдісін жасау.

Мақсатты орындау үшін төмендегідей міндеттер қойылды:

табиғи құрауыштар қасиеттерінің өзгеруі мен экожүйелерге антропогендік әсер ету деңгейінің арақатынасын айқындау; «топыра қ-өсімдік» жүйесіндегі ластаушы заттарды ң жылжуына әсер ететін топыра қтың механикалық, физикалы қ-химиялы қ, биологиялық, т. б. қасиеттерін анықтау;

ғылыми-зерттеу ұмыстарынж жүргізу арқылы ауылшаруашылық қалдықтарын кәдеге жарайтындығын негіздеу;
ауылшаруашылық қалдықтарынан өңдеу арқылы алынған заттар негізінде топырақты залалсыздандыруға мүмкіндік туғызатын жаңа әдістерді ұсыну.

Жұмыстың негізгі идеясы. Өндіріс және ауылшаруашылық қалдықтардың және оларды өңдеу негізінде жасалған жаңа құрамды қоспаларды топырақ жүйесін залалсыздандыруға және зарарсыздандыруға пайдалану әдістері.

Зерттеу нысаны менәдістері. Зерттеу нысандарына - Түркістан өңіріндегі топырақтар, шаруашылық қожалықтарының қалдықтары, темір жол бекеттеріндегі мұнаймен ластанған топырақтар, қызыл калифорниялық құрттар жатады. Ғылыми-зерттеу жұмыстары Қ. А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетіне қарасты «Экология» ҒЗИ-ң «Экологиялық бақылау және химиялық талдау» СТРК ИСО/МЭК 17025-2007 талаптарына сәйкес Қазақстан Республикасының аккредиттеу жүйесі бойынша аккредиттелген (Аккредиттеу

аттестаты № KZ. И. 16. 0727., 18. 03. 2010ж. ) аналитикалық зертханасында жүргізілген.

Зерттеу жұмыстарында арнайы бекітілген, жалпы нормаланған әдістер, зертханалық және өндірісте қолданылып жүрген техника мен технология жетістіктері пайдаланылды.

Қорғауға ұсынылатын негізгі тұжырымдар:

- кальций пероксидінқолдануға негізделген жетілдірілген вермикомпост алу технологиясы;

техногенді үлінгенб топырақ жүйесінің құнарлығын және ауылшаруашылық дақылдардың өнімдері мен экологиялық тазалығын жоғарлататын вермикомпост пен бентониттен тұратын қоспаны енгізу арқылы зиянсыздандыру әдісі ұсынылып отыр;
ауыр металдардың топырақ құрамынан өсімдікке өту жолын тежеу мақсатында геохимиялық кедергі құруға тиімді қоспа құрамдары;

Жұмыстың ғылыми жаңалығы:

ауылшаруашылық қалдықтар негізінде топырақ жүйесін

залалсыздандыру мен зарарсыздандыруү дерістерін интенсификациялау (күшейту) ;

ауылшаруышылық қалдықтарын өңдеуге арналған әдіс;
құнарлығы төмендеген, техногенді ластанған топырақты залалсыздандыру, оның сапалық құрамы мен тиімді қасиетін жақсарту арқылы экологиялық таза ауылшаруашылық өнімдер алу жолдары.

Ғылыми тұжырымдардың, қорытындылар мен ұсыныстардың дәйектілігі мен сенімділігі:

зерттеу міндеттерінің нақты қойылуымен, математикалық статистиканың, физикалық, аналитикалық және органикалық химияның, топырақтанудың кеңінен қолданылатын әдістемелері мен қазіргі заман талабына сай өлшегіш кешендерінің орынды пайдаланылуымен;
жұмыстың тұжырымдары мен қорытындыларының шынайылық дәрежесі алынған мәліметтердің, әдебиеттегі түсіндірмелердің сәйкестігімен;
зертханалық және өндірістік тәжірибелер санының жеткіліктігімен, олардың өзара сәйкестігімен, әзірленген ұсыныстардың тәжрибелік - өндірістік мақылдану нәтижелерінің қанағаттанарлығымен расталады.

Жұмыстың тәжірибелік құндылығы. Топырақ жүйесін залалсыздандыру мен зарарсыздандыру және қоршаған ортаны қорғау мақсатында ауылшаруашылық қалдықтарынан және т. б. зиянды қалдықтармен ластанған топырақтағы ең зиянды ластағыштардың бірі ауыр металдарға қатысты зерттеу жүмыстарын жүргізу арқылы, олардан арылу жолдары жасалынды.

Жұмыс нәтижелерінің іске асырылуы. Топырақты ауыр металдардан детоксикациялауға ұсынылған тәсіл жерді мелиорациялауға және залалсыздандыруға кең қолданыс табуы үмкін. Топырақтың физикалық - химиялық жағдайын бентонит сазы, кальций пероксиді мен ауылшаруашылық қалдықтарын қосқан қоспасын қолдану арқылы басқаруға болатын м үмкіндікті көрсететін зерттеу әтижелерін оқу үд ерісінде, қуо және өндірістік

тәжірибелерде, курстық және дипломдық жобалар жасауда және ғылыми-зерттеу жұмыстарында пайдалануға болатынын айқындайды.

Автордың жеке үлесі: Автордың өзі бентонит сазына, ауылшаруашылық және басқа өндіріс қалдықтарына, кальций пероксидіне байқау жүргізіп, топырақ үлгілерін жинап, топырақты зарарсыздандыру мен залалсыздандыру бойынша ұсынған тәсілдерін сынақтан өткізген. Автор сонымен қатар, тақырыпқа қатысты экологиялық және басқада көрсеткіштерді әзірлеп, әдебиет, статистика және өндіріс мәліметтерін жи нақтаған. Диссертацияда баяндалған ғылыми жаңалықтар, негізгі нәтижелер мен қорытындылар диссертанттың ізденісі нәтижесінде алынған.

Жұмыс нәтижелерінің сынақтан өтуі. Диссертациялық жұмыстың негізгі нәтижелері келесі шараларда баяндалған және талқыланған: Материалы XIV Международной научно-практической конференции «Актуальные вопросы современной науки» (Москва, 2012) ; «Современные материалы и технические решения», Великобритания (Лондон, 2012) ; International Conference on European Science and Technology. Materials of the ІІІ international research and practice conference Vol. II (Munich, Germany 2012) ; «Perspektywy rozwoju nauki», (Gdansk 2012) ; Materials of the conference «Education and science without borders» (Munich, Germany 2013) ; «Cовременные направления теоретических и прикладных исследований» Материалы международной научно -практической конференции (Одесса 2013) . V Международная студенческая электронная научная конференция «Студенческий научный форум» (Москва, 2013) ; «Cовременные проблемы географичесой науки» Международной научно-практической конференции (Алматы 2014) .

Жұмыстың жариялығы. Диссертация материалдары бойынша 15 ғылыми жұмыс жарық көрді. Оның ішінде ҚР БҒМ Білім және ғылым саласындағы бақылау Комитетінің бекіткен журналдарында 4 мақала, халықаралық конференциялардың жинақтарында 8 баяндама, шетел жинақтарында 1 мақала, Скопус базасында 1 мақала, Томсон базасында (Импакт Факторы 0, 66) 1 мақала жарияланған.

Жұмыстың құрылымы мен көлемі. Диссертациялық жұмыс кіріспе бөлімнен, әдебиетке шолу келтірілген негізгі бөлімнен, тәжірибелік, нәтижелерді талқылау бөлімінен, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен, қосымшадан тұрады. Диссертацияның көлемі 1 11 терілген мәтін, соның ішінде химиялық реакциялар мен схемалары, диссертация ішінде 34 кесте, 15 сурет және қосымша келтірілген. Пайдаланған әдебиеттер тізіміне 195 әдебиет кіреді.