Бастауыш мектеп жасындағы оқушыларының танымдық үрдістерін дамыту

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

Бастауыш мектеп жасындағы оқушыларының танымдық үрдістерін дамыту

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

: 1.

Кіріспе: Бастауыш мектеп жасындағы танымдық үрдістерді дамыту мәселесін ғылыми-теориялық талдау . . .

4: 6

: 1. 1

Кіріспе: Психикалық танымдық үрдістердің феноменологиясы . . .

4: 6

: 1. 2

Кіріспе: Бастауыш мектеп жасында танымдық үрдістердің даму ерекшілігі . . .

4: 15

: 1. 3

Кіріспе: Психологиялық дамытудың принциптері, түрлері және ерекшеліктері . . .

4: 21

: 1. 4

Кіріспе: Танымдық үрдістерді дамытудың психологиялық әдістері . . .

4: 37

: 2.

Кіріспе: Бастауыш мектеп жасындағы оқушылардың танымдық үрдістерін дамыту мәселелерін эксперименталды зерттеу . . .

4: 42

: 2. 1

Кіріспе: Зерттеуді ұйымдастыру . . .

4: 42

: 2. 2

Кіріспе: Анықтаушы эксперименттің зерттеу нәтижелерін талдау . . .

4: 44

: 2. 3

Кіріспе: Танымдық үрдістерді дамытудың психологиялық бағдарламасы . . .

4: 51

: 2. 4

Кіріспе: Бақылау экспериментінің зерттеу нәтижелерін талдау және салыстыру . . .

4: 65

Кіріспе: Түйіндеме . . .

4: 76

Кіріспе: Қорытынды . . .

4: 78

Кіріспе: Ұсыныстар . . .

4: 79

Кіріспе: Пайдаланған әдебиеттер тізімі . . .

4: 80

Кіріспе: Қосымша . . .

4: 83

КІРІСПЕ

Психикалық танымдық үрдістер - бұл адамның қоршаған ортаны, өзі мен басқа адамдарды тану үрдісі. Адам өз қажеттіліктерін қанағаттандыру, әңгімелесу, ойнау, оқу және еңбек ету үшін, қызметтің әр түрлі кездері мен құрамдарына назар аудару арқылы, оның істеуге, есіне сақтауға, ойлануға, сөйлеуге қажет нәрселерін елестету арқылы әлемді қандай да бір түрде қабылдауы керек. Бастауыш мектеп жасы барлық танымдық үрдістердің қарқында даму кезеңі болып табылады, сондықтан осы үрдістер одан әрі қарқынды және тиімді өтуі үшін, олардың дамуына назар аудару маңызды және оны одан әрі ұйымдастыру керек.

Бастауыш мектеп оқушылары танымдық белсенділік пен білімқұмарлықтың анық өсуімен, танымдық қызығушылықтардың туындауымен сипатталады. Көптеген зерттеушілер бұл жасты «білімқұмарлықтың асып тұрған» кезеңі ретінде қарастырады (басқа жастағы балалармен салыстырған бойынша) .

Психологтардың көптеген байқаулары мен зерттеулері, егер бастауыш мектепте бала оқуға үйренбесе және ойлау әрекеті әдістерін меңгермесе, онда орта сыныптарда үлгерімі төмен топқа өтетіндігін көрсетті.

Оқушылардың мұғалім әрекетін үлгі бойынша ұйымдастыру тәжірибесінің таралуы нәтижесінде, балаларда ойлау қасиеттері жеткіліксіз деңгейде дамиды: тереңділігі, сыншылдығы, икемділігі және олар оның дербестігін анықтайды. Дербес, шығармашылық, іздестіруші, зерттеуші ойлаудың дамуы кейде орта сыныптардың және жалпы алғанда мектептегі білім берудің негізгі міндеттерінің бірі болып табылады.

Әдетте, танымдық үрдістерді мақсатты түрде дамыту бойынша жүйелілік жұмысты ұйымдастыру үшін қажет жағдайларды, білім беру материалдары толы сабақтарда қамтамасыз ету өте қиын. Бұл балаларға қалыпты емес тапсырмаларды шешетін тұрақты факультативтік сабақтардың арнайы ұйымы бола алады.

Зерттеу мақсаты : бастауыш мектеп оқушыларының танымдық үрдістерін дамытуға бағдарлама құру және апробация жасау.

Зерттеу объектісі: танымдық үрдістер.

Зерттеу пәні: бастауыш мектеп оқушыларының танымдық үрдістерін дамыту.

Зерттеу болжамы: біздің арнайы құрастырған бағдарлама бастауыш мектеп оқушыларының зейін, ес, ойлау үрдістерінің дамуына мүмкіндік жасайды деп болжаймыз.

Зерттеу міндеттері:

1. Психикалық танымдық үрдістерді дамыту мәселесі бойынша теориялық зерттеу және әдебиеттерді талдау;

2. Психикалық танымдық үрдістерді зерттеу үшін әдістемелер кешенін таңдау;

3. Психикалық танымдық үрдістерді дамыту бойынша бағдарлама жасау;

4. Психикалық танымдық үрдістерді дамыту бағдарламасын жүргізгеннен кейін, олардың тиімділігін тексеру мақсатында эксперимент нәтижесін салыстырмалы талдау;

5. Психикалық танымдық үрдістерді дамыту бойынша ұсыныстар жасау;

Дипломдық жұмыстың әдіснамалық негізі : Л. С. Выготскийдің жоғарғы психикалық функциялардың дамуы туралы мәдени-тарихи концепциясы, А. Н. Леонтьевтің тұлғалық-қызметтік әдістері, С. Л. Рубинштейннің субъективті-қызметтік теориясы, Д. Б. Эльконин мен В. В. Давыдовтың дамыта оқыту концепциясы.

Зерттеу әдістері:

1. Қысқамерзімді зерттеуге арналған Джекобсон әдістемесі

2. "Қарапайым ұқсастықтар" әдістемесі

3. "Бурдонның корректуралық сынамасы" әдістемесі

4. Математикалық статистика әдістемесі

Тәжірибелік мағынасы: Тәжірибелік жұмыс барысында бастауыш мектеп оқушылары үшін ес, зейін, ойлау сияқты танымдық үрдістерді дамытуға бағытталған дамыту бағдарламасы жасалынды; сонымен бірге мамандар үшін тәжірибелік мағынасы болуы және мектеп психологтары қызметінде қолданылуы мүмкін ұсыныстар жасалынды.

Зерттеу құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспе, екі тарау, түйіндеме, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер және қосымшадан тұрады.

1 Бастауыш мектеп жасындағы танымдық үрдістерді дамыту мәселесін ғылыми-теориялық талдау

1. 1 Психикалық танымдық үрдістердің феноменологиясы

Психикалық танымдық үрдістерге ақпаратты өңдеу және қабылдаумен байланысты психикалық үрдістер жатады. Олардың қатарына сезіну, қабылдау, көрініс, ес, қиял, ойлау, сөйлеу және зейін кіреді. Осы үрдістердің арқасында адам өзін қоршаған орта және өзі туралы ақпарат алады [1] .

Психикалық үрдістердің танымдық функциясы- қабылдау үрдісінен түсінуге, анализ бен синтезге өтумен сипатталады [2] .

Адам өзінің танымдық үрдістері арқылы әлемді ғана білмейді. Ол осы дүниеде өмір сүріп, өзінің материалдық, рухани және басқа да қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін белгілі бір әрекеттерді жүзеге асырады. Адам әрекеттерін түсіну және түсіндіру үшін біз тұлға түсінігіне жүгінеміз [3] .

Психикалық үрдістерге әдетте танымдық үрдістерді жатқызады: тітіркендіргіштер мен заттардың сезім мүшелеріне тікелей әрекет ететін бейнесі ретіндегі сезіну және қабылдау; шындықтың жаңару бейнесі ретіндегі ес; танымға тікелей қол жетімсіз, адам санасында жалпыланған және өңделген шындық қасиетінің бейнесі ретіндегі қиял және ойлау; эмоционалдық үрдістер (сезімнің туындауы, қажеттіліктерді қанағаттандыруға байланысты олардың динамикасы және т. б. ) [5] .

Ес - өткен тәжірбиелерді есте бекіту, сақтау және қайта жаңғырту арқылы, сана өрісіне қайта оралуға немесе қызметте қайта қолдануға мүмкіндік беретін психикалық бейне формасы [4] .

Ес субъектінің өткенін оның қазіргі уақытымен және болашағымен байланыстырады және дамыту мен үйретудің негізінде жатқан маңызды танымдық функция болып табылады [6] .

Ес - психикалық қызметтің негізі. Онсыз мінез-құлықтың, ойлаудың, сананың, сана астының қалыптасу негізін түсіну мүмкін емес. Сондықтан да адамды жақсы түсіну үшін өзіміз ес туралы мүмкіндігінше көп білуіміз қажет. Еске адам өмірі мен қызметінің барлық алуан түрлілігі кіретіндіктен, оның көріну формалары, түрлері өте сан түрлі. Ес қызметі басым психикалық белсенділік сипаты бойынша эмоционалды, моторлы, бейнелі және сөзді-логикалық болып бөлінеді. Моторлы ес қимылдарды еске сақтау және қайта жаңғыртумен, моторлық ептілік пен дағдыны адамның ойын, еңбек, спорт және басқа да қызмет түрлерінде қалыптастырумен байланысты. Бейнелі ес сезімдік бейнелерді, заттарды және құбылыстарды, олардың қасиеттерін және көрнекі деректер байланысы мен олардың арасындағы қатынастарды еске сақтау және қайта жаңғыртумен байланысты. Бейнелі ес адамның әр түрлі әсерлерді еске сақтаған кезде, қандай анализатор ең өнімді екеніне қарай сараланады. Ес көру, есту, иіс сезу, сипап сезу және дәм сезу типтеріне бөлінеді [7] .

Қызметтік мақсат сипаты бойынша ес ерікті және еріксіз болып бөлінеді [9] .

Материалды есте сақтау және бекіту уақыты бойынша ес ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді болып бөлінеді. Қысқа мерзімді ес іздердің дербес ыдырауына негізделген. Ұзақ мерзімді ес интерференцияға, сезімталдығы мен ассоциативтілігі тән, ыдырауы мүмкін емес қайтымсыз іздерге негізделген (яғни, іздердің араласуы) .

Тәжірбиенің талаптары және ес теориясының дамуы, тікелей адаммен жүзеге асырылатын іс-әрекеттерге, операцияларға қызмет ететін оперативті ес мәселесінің қойылуына әкелді. Әртүрлі критерияларға сәйкес бөлінген естің әр түрлі түрлері, органикалық бірлікте орналасқан. Осылайша, сөздік-логикалық ес әр нақты жағдайларда ерікті немесе еріксіз бола алады және де бір мезгілде міндетті түрде ол қысқа мерзімді немесе ұзақ мерзімді болып табылады [10] .

Естің негізгі үрдістері болып табылады: еске сақтау, бекіту, тану, қайта жаңғырту және ұмыту. Еске сақтау - естің басты үрдісі, оған көбіне материалды жаңғыртудың реттілігі, толықтығы, нақтылығы, оны сақтау орнықтылығы мен ұзақтығы байланысты. Ұмыту әдетте еріксіз үрдіс түрінде өтеді. Еске сақтау және қайта жаңғырту ерікті және еріксіз үрдістер түрінде жүзеге асырылады [8] . Ерікті ес адамға өзіне дәл қазіргі уақытта керек мөлшерді еске сақтауға мүмкіндік береді. Еске сақтау, бекіту және қайта жаңғырту үрдістерінің өтуі, берілген материалдың субъект қызметінде қандай орын алатындығымен анықталады. Ең тиімді байланыстар, сәйкес материалдың әрекет мақсаты түрінде шығу арқылы қалыптасатындығы және өзекті болатындығы орнатылған. Бұл байланыстардың беріктігі, сәйкес материалдың субъектінің келер қызметіне қатысу деңгейі, келер мақсаттарға жету үшін олардың маңыздылығы қандай екендігімен анықталады [6] .

Танымдық үрдістердің қазіргі теориялық және эксперименталдық зерттеулерінде, қабылдау, ес, ойлау үрдістерінің арасында дәстүрлі функционалды психологиямен белгіленген шекаралардың айқын түрде жойылуы байқалады. Бұған ес және қабылдау үрдістерін зерттеуде қызмет принципін реттілікпен жүргізу үлкен ықпал етті [10] .

Ең бір маңызды мәселелердің бірі ес және зейін зерттеулерінің жақындасуы болып табылады. Субъектінің назар аудармаған жағдайларды қысқа мерзімді естен тез жою фактісі, ес және зейінді зерттеу арасындағы жалғыз дерлік байланыс болып қалады [11] .

Қысқа мерзімді ес.

Бастауыш мектеп жасындағы бала үшін қысқа мерзімді ес - бұл оқу үрдісіне кіріспе. Есте ақпарат ұзақ емес, бірнеше секундқа ғана сақталады. Осы сәтте, қандай да бір іс-әрекеттің қажетті шешімін қабылдау керек, содан кейін ақпарат ұмытылады [10] .

Қысқа мерзімді ес ақыл-ойды табыстау станциясы ретінде қызмет етеді. Ми мәліметтер блогын қабылдаған кезде бала оны болашақта қолдану, дереу қолданып кейін ұмыту немесе басында бұл деректерді қолданып кейін еске сақтау үшін ұзақ мерзімді еске жібере алады. Мұның бәрі ерекше жылдамдықпен өте тез жасалынады - кеңейтімге жүгінбесе, шешім екі секундтан аз уақыт алады. Қысқа мерзімді есте деректердің сақталу мерзімін бірнеше тәсілдермен ұзартуға болады: 1) оларды ақырын сыбырлау; 2) ойлау бейнесін қалыптастыру, егер ол визуалды мәліметтер болса, оларды сөздер арқылы беруге болады, осылайша жаңа ақпараттың қысқа мерзімді есте орналасуы ішінде уақытты ұзартуға болады. Бұл әдіс арқылы қайталау оқушыларға сабақ уақыты кезінде керек және пайдалы ақпаратты ұстап қалуға және қабылдауға өте көмектеседі [12] .

Қабылданатын ақпаратты басқарылатын, тығыз, шағын пішімге қарай кодтау қажет. Сондықтан да қысқарту немесе кодтау процесі қысқа мерзімді ес үшін маңызды болып табылады [13] .

Есі бұзылған кейбір балаларға есте сақтау қиын соғады. Абсолютті табиғи үрдістер, кейбір балалар үшін инстинктивті дерлік, ал басқаларға осы үрдістерді егжей-тегжейлі түсіндіру және үйрету қажет. Барлығымыз мүмкін инстинктивтік түрде бір функциямен жұмыс істейтін шығармыз, бірақ ресми түрде басқаларды да үйрену керек. Балалар барлық естігендерін кішігірім шарға айналдырған кезде жақсы есте сақтайды [12] .

Оқушылар арнайы сенсорлық каналдар арқылы түсетін және әр түрлі ретпен жүйеленетін ақпаратты қысқа мерзімді есте ұстаулары керек. Мұндай ақпарат дыбыстарды, иістерді, жазбаша және ауызша пікірлерді және эмоцияналды қобалжуларды қамтиды. Кейбір мәліметтер қысқа мерзімді еске біруақытта түседі (мысалы, бет пішіні), басқалары белгілі бір ретпен ақыл-ой арқылы қабылдайды (мысалы, телефон нөміріндегі сандар) . Сондықтан да қысқа мерзімді ес сақтауға қабылдайтын нәрсеге икемді түрде жауап беруі керек. Дәл осы жерде оқушылар арасындағы біраз айырмашылық айқын болады. Кейбіреулер өте жақсы визуалды қысқа мерзімді есті көрсетеді, басқалары сөздік қатынасуды жақсы қабылдайды және визуалды көріністерді қабылдауда артта қалады. Ал кейбір балалар белгілі бір жүйе бойынша ұйымдастырылған кез-келген ақпарат ағындарын сақтауда қиындықтарға тап болады: ол оқушы нұсқаулыққа сай жүру кезінде, мидың контурын бөгеп тастай алады. Визуалды-кеңістіктік қабылдауы дамыған балалар «көру блокнотын» қолдана отырып, мүмкіндігінше жиі ойлау бейнелерін құру керек. Әрине, көру арқылы алынған ақпаратты жақсы қабылдайтын балалар оны кенеттен жасайды, ал басқаларды оған оқу немесе тыңдау арқылы визуализацияға түрткілендіру және үйрету қажет [10] .

Қысқа мерзімді естің жұмысы ақпараттың түсу жылдамдығына байланысты. Кейбір оқушылар мәліметтерді ұстай алады, бірақ оны қысқа мерзімді естің шектеулеріне байланысты өте баяу жасайды. Сыныпта олар бар күштерін салып ақпарат ағынына жетуге тырысады. Олар қысқа мерзімді есте мәліметтерді - күнделікті мұғалім түсіндіргеннен айтарлықтай баяу, тіпті әлдеқайда баяу түсетін болса ғана ұстай алады. Сондықтан да мұндай балалар үшін, оқушылар білім ағынына жете алатындай мектеп бағдарлама материалдарын баяу, асықпай түсіндіру керек [14] .

Ұзақ мерзімді ес

Белгіленген жолға жету барысында, біз ес жүйесінің ең маңызды және қиыны ұзақ мерзімді еске жеттік.

Ұзақ мерзімді ес - бұл білім, іскерлік және өмірлік тәжірибелер үшін шексіз орын. Бұл үлкен сақтау орнынан өмірінің соңына дейін ақпарат алуға болады [12] . Ұзақ мерзімді естің маңызды міндеті, адам біраз уақыт өткеннен кейін алуға болатын ақпаратты жүйелі сақтау болып табылады. Ұзақ мерзімді естің қызметі екі жеке үрдістерге бөлінеді: мәліметтерді сақтау және оларға қол жеткізу. Сақтау, ұзақ мерзімді сақтау орнына ақпараттың жүйелік түсуін қамтамасыз етеді, ал қол жеткізу - адам берген ақпаратты байқаудың нәтижесі. Осы екі процесті бөлек қарастырайық [10] .

Ақпаратты іс-әрекет түрінде (галстукты қалай байлау), категориялар бойынша (цитрус түрлері) немесе ереже не таныс үлгілер түрінде (сөйлем қай жеріне жақшалар қою керек) екі-екіден сақтауға болады. Балаларда еске сақтаудың бір, екі, үш немесе барлық төрт тәсілдерімен мәселе туындауы мүмкін. Ақпаратты сақтайтын осы төрт тәсілді қарастырайық [12] .

Жұптарды құру, кейіннен оларды ұзақ мерзімді есте сақтау үшін, ақпарат элементтерінің бірігу үрдісі кезінде жүзеге асырылады. Нәтижесінде, жұптастырылған элементтердің біріне тап болғаннан кейін, екіншісі еске түсіріледі. Мектеп пен күнделікті өмірде балалар мыңдаған осындай жұптарды еске сақтайды және бекітеді. Адамдар өмір бойы нақты мәліметтерді қалыптастырады және белсендіреді [12] .

Жұптар құруда айрықша кемшіліктері бар балаларға, оны жеңу үшін, қосымша сабақтар қажет. Мысалы, бұл тарих сабағы және бала президенттердің тегін жаттап оны соғыспен байланыстыру керек болса, ол есімдер мен атауларды қағаздарға жазып, дауыстап сөйлеу керек, сонымен қатар компьютер болған жағдайда, компьютерде ұйымдастырмалы диаграммаларды құруға болады. Егер ата-аналарында уақыт болса, олар өз баласына, сәйкестікке көнбейтін жұптарды ойын түрінде еске сақтауға көмектесе алады [12] .

Процедуралық ес спортта да, мектептегі оркестрдегі ойында да өте маңызды. Сондықтан, егер бала оқуда қиындықтар сезінсе, оған процедуралық естен ақпаратты алу және сақтауды талап ететін жұмыс аспектілері қиынға соғуы мүмкін. Процедуралық есті нығайту үшін, ата-аналар мен мұғалімдер, балаға ұзақ мерзімді есте сақтауға арналған іс-әрекеттерді әрқашан жасату керек. Бала өз қатарында жақсырақ сақтау үшін, іс-әрекеттер кезеңдерін айтуы керек. Жақсырақ сақтау үшін, бірнеше рет қайталау қажет [9] .

Барлық оқушылар өз бастарында, фактілер сақталатын өзіндік энциклопедия құрап және жинаулары қажет. Емтихан кездерінде фактілік еске үлкен салмақ түседі; ол оқудағы көп мәселелердің түп тамырында жатыр [13] .

Есте фактілерді сақтау жүйесі санаттар бойынша, ал бір реттілік жүйесінде санат асты бойынша ұйымдастырылған. Ақпарат неғұрлым көп санаттарға, топтар және санат асты болып біріктірілгенде, оны есте тезірек табуға болады. Мұндай жүйе, ұзақ мерзімді ес тиімді жұмыс істегенде ғана, санат астыны көруге және кез келген қажетті фактіні тез табуға мүмкіндік береді [12] .

Ақпарат ұзақ мерзімді есте, үлгілер мен ережелер түрінде сақталады. Оған адам өмірінде бірнеше рет кездесетін өз тәжірибесінің кең ауқымы, ақпарат үлгілері және басқа да мәліметтер жиынтығы кіреді [13] .

Ойлау жоғарғы танымдық психикалық үрдіс болып табылады. Бұл үрдістің мәні - шығармашылық бейне мен адамның шындықты түрлендіру негізінде жаңа білімнің туындауынан тұрады [1] .

Ойлау сезіну мен қабылдау мәліметтерінің арақатынасын белгілейді, салыстырады, теңестіреді, ажыратады, қарым-қатынасты шешеді, жанамалайды және қарым-қатынас пен заттар, құбылыстардың тікелей сезімдік берілген қасиеттері арқылы, жаңаны, олардың тікелей сезімдік абстрактылық берілмеген қасиеттерін ашады; осы қатынастарда өзара байланыстарды шығара және шындыққа жету арқылы, ойлау оның мәнін терең таниды. Ойлау оның қарым-қатынасы мен байланысында, оның алуан түрлі жанамаларында болмысты бейнелейді.

Ойлау - бұл жекеден жалпыға және жалпыдан жекеге жүретін байланыстарды ашатын ақыл-ой қимылы. Ойлау - бұл байланыстарды, қатынастарды, жанамаларды ашуға негізделген - жанамалау - және объективті ақиқатты жалпылай тану [11] .

Баланың интеллектуалды дамуы, оның заттық қызметі мен қатынасы, қоғамдық тәжірибені меңгеру кезінде жүзеге асырылады.

Көрнекі-әрекеттік, көрнекі-бейнелік және сөзді-логикалық ойлау - интеллектуалды дамудың бір реттілік сатылары.

Көрнекі-әрекеттік ойлау - заттармен әрекет үрдісінде шынайы түрлендіруге, заттарды тікелей қабылдауға сүйенетін ойлау түрі.

Көрнекі-бейнелік ойлау - көріністер мен бейнелерді қолдайтын ойлау түрі; бейнелік ойлаудың функциясы, адам жаңартылған жәйттарды өзінің қызметі нәтижесінде алғысы келетін өзгертулер мен жағдайларды елестетумен байланысты. Бейнелік ойлаудың ең маңызды ерекшелігі - үйренбеген, адам айтқысыз заттар мен олардың қасиеттерінің үйлесуінің қалыптасуы. Көрнекі-бейнелік ойлаудың көрнекі-әрекеттік ойлаудан айырмашылығы - жағдай тек бейне түрінде өзгереді.

Сөзді-логикалық ойлау - логикалық операциялар түсініктерінің көмегімен жүзеге асырылатын ойлау түрі.

Ойлаудың теориялық және практикалық, интуициялық және аналитикалық, реалистикалық және аутистикалық, продуктивті және репродуктивті түрлерін ажыратады [16] .

Теориялық және практикалық ойлаулар шешілетін міндеттер мен осыдан шығатын құрылымдық және динамикалық ерекшеліктерінің типі бойынша ажыратылады. Теориялық ойлау - бұл ережелерді, заңдарды тану. Мысалы, Д. Менделеев ашқан элементтердің периодтық заңы. Практикалық ойлаудың негізгі міндеті - шындықтың физикалық өзгеруіне дайындығы: мақсаттар қою, жоспар, жоба, сызба құру. Практикалық ойлаудың ең маңызды ерекшеліктерінің бірі уақыттың жеткіліксіздігі жағдайында ашылуы болып табылады. Практикалық ойлауда гипотезаларды тексеруге мүмкіндіктер өте шектеулі, осының барлығы практикалық ойлауды теориялық ойлауға қарағанда кейде қиынырақ етеді. Теориялық ойлауды кейде эмпирикалық ойлаумен салыстырады. Мұнда келесі критериялар қолданылады: ойлаудың жұмысы бар жалпылау сипаттамасы; бұл бір жағынан ғылыми түсініктер, ал екінші жағынан - күнделікті, жағдайларды жалпылау.

Интуитивті және аналитикалық (логикалық) ойлау арасында да айырмашылықтар бар. Әдетте үш белгі қолданылады: уақыттық (процестің өту уақыты), құрылымдық (кезеңдерге бөлу), өту деңгейі (ұғыну немесе ұғынбау) . Аналитикалық ойлау уақытында пайда болады, анық көрсетілген ойлардан тұрады және де көбінесе ойлаушы адам санасында көрінеді. Интуитивті ойлау процестің жылдамдығымен, анық көрсетілген кезеңдердің болмауымен сипатталады және ұғынушылығы ең аз болып табылады.

Реалистикалық ойлау негізінен сыртқы әлемге бағытталған, логикалық заңдармен реттеледі, ал аутистикалық - адам тілегінің орындалуымен байланысты ( шын бар нәрсеге бізден кім қалайтындығын бермеді) .

Кейде «эгоцентрлік ойлау» термині қолданылады, ол ең алдымен, басқа адамның көзқарасын қабылдай алмаумен сипатталады.

«Субъект ісі жөнінде ойлау қызметі процесінде алынатын, жаңа нәрсе дәрежесіне» негізделген продуктивті және репродуктивті ойлауды ажырату маңызды болып табылады.

Сонымен қатар еріксіз ойлау үрдісін ерікті ойлаудан ажырата білу қажет: еріксіз ойлау - бұл түс бейнелерінің өзгеруі және ойлау міндеттерінің мақсатты шешілуі.

С. Л. Рубинштейн бойынша, әр ойлау үрдісі, өзіне мақсат пен шарттың орнатуынан тұратын нақты бір міндетті шешуге бағытталған актілер болып табылады. Ойлау жағдайлық мәселелерді түсіну қажеттілігінен басталады. Бұл ретте міндетті шешу, ойлау үрдісінің табиғи қорытындылауы болып табылады, ал оны мақсатқа жетпеу кезінде тоқтатуды субъект кедергі немесе сәтсіздік ретінде қабылдайтын болады. Ойлау үрдісінің динамикасы субъектінің басында қызу үстінде және соңында қанағаттануы секілді эмоционалдық көңіл-күйімен байланысты.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.