БАСТАУЫШ СЫНЫПТАРДА ТЕҢДЕУДІ ОҚЫТЫП ҮЙРЕТУДІҢ ӘДІСТЕМЕСІ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 ТЕҢДЕУ ҰҒЫМЫНЫҢ ЖӘНЕ ОНЫ ОҚЫТЫП ҮЙРЕТУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Теңдеу ұғымының мән-мағынасы . . . 6

1. 2 Теңдеу жайында түсінік қалыптастыру және оны шешуді үйретудің әдістемелік негіздері . . . 24

2 БАСТАУЫШ СЫНЫПТАРДА ТЕҢДЕУДІ ОҚЫТЫП ҮЙРЕТУДІҢ ӘДІСТЕМЕСІ

2. 1 Білім стандартын және оқу бағдарламасын, оқулықты талдау . . . 27

2. 2 Тәжірибелік жұмыс және оның нәтижесі . . . 39

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 54

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 60

КІРІСПЕ

Зерттеу жымысының көкейкестілігі. Бастауыш сыныптардағы “Арифметика” оқу пәнінің орнына “Математика” енгізілгеннен бері алгебралық элементтерді білім мазмұнының құрамды бөлігіне айналды. Ал бастауыш сыныптардың математика курсындағы алгебра элементтерінің аса маңыздысы теңдеу және оны шешу тәсілдерін оқытып үйрету болып табылады. Ал алгебра элементтері болып табылатын теңдеу жайында түсінік қалыптастыру санды теңдік, санды теңсіздік және олардың тура немесе тура емес түрлері, санды және әріпті өрнектермен олардың мәндерін табуға алдын ала құрастыруға көздейді.

Бастауыш сыныптардың математика курсы мазмұнының құрайтын, алгебраның элементтерінің пәндік теориялық яғни математикалық негізі “Математика негіздері” немесе “Бастауыш мектеп математикасының негіздері” атты көптеген әдебиеттерде [1] қарастырылған. Ал осы мәселенің әдістемесіне әдіскер ғалымдардың “Бастауыш сыныптарда математиканы оқытудың әдістемесі” атты еңбектерінің бір тарауы арналған [2] . Демек, ғылыми теориялық және әдістемелік тұрғыдан алғашта бұл мәселе жан-жақты зерттелген деуге толық негіз бар.

Бірақта, алгебралық элементтерді бастауыш сыныптарда ұзақ уақыт бойы оқытылып келе жатқанына қарамастан бүгінге дейін бастауыш сынып оқушыларының көпшілігі теңдеуді шешумен және талдаумен байланысты тапсырмаларды орындауда қате жіберітіндігі тәжірибеде байқалуды. Біздің пікірімізше, оның басты себебітеңдеу ұғымын қалыптастыру және оларды шешу тәсілдерін игерту барысында жұмыстардың өз деңгейінде жүргізілмеуі сияқты. Шындығында бастауыш сыныптарға арналған әр түрлі нұсқаудағы ( Ресейлік және Қазақстандық) оқулықтардың «Методика начального обучения математике», «Средства обучения математике» [3, 4] өзінде мәселеге бірізді әдістеме қалыптаспаған. Бастауыш сыныптарда сабақ жүргізген мұғалімдер осы мәселені оқытудың әр түрлі әдістерін, тіпті кейде бір-бірімен қолдануға бейім тұрақтығын да теріске шығаруға болмайды.

Осының нәтижесінде білім стандарты мен оқу бағдарламалары деңгейінде білім, білік және дағдыларды қалыптастыруда кемшіліктер орын алуда. Сондықтан да теңдеу жайында түсінік қалыптастыру және теңдеуді шешудің тәсілдерін оқытып үйрету, әсіресе талаптарға сәйкес оқыту нәтижелеріне қол жеткізу мәселесі көкейкесті болды.

Теңдеу және оны шешу тәсілдері бастауыш сыныптарда оқытудың теориясы мен тәжірибесі арасындағыорын алып отырған қарама-қайшылық біздің “Бастауыш сыныпта теңдеулермен жұмыс істеу әдістемесі” атты дипломдық жұмыс тақырыбын даңдай алуғы негіз болды.

Зерттеу нысаны: бастауыш сыныптарға математиканы оқытудың үдерісі.

Зерттеу пәні: бастауыш сыныптарда теңдеуді оқытып үйрету үдерісі.

Зерттеудің болжамы: егер теңдеуді оқытудың пәндік теориялық және әдістемелік негіздеріне орай теңдеуді оқыту әдістемесі тәжірибеде

қолданылса онда осы мәселені оқытып үйретумен байланысты жұмыс тиімді ұйымдастырылады да, білім сапасын арттыруға ықпал етеді.

Жұмыстың жаңалығы теңдеу және оны шешу тәсілдері оқытып үйрету әдістемесі мен тәжірибесі бір ғана сыныптың емес, бастауыш білім беру деңгейінде біртұтас және өзара байланысы тұрғысын қарастырылуында.

Зерттеудің практикалық маңыздылығы жұмысты орындау барысындағы тұжырымдалған қорытындылар мен ұсыныстардың бастауыш сыныптарда математиканы оқыту барысында қолданылуының мүмкіндігімен сипаттайды.

Зерттеудің міндеттері

теңдеу ұғымының мән-мағынасының оны шешу тәсілдер кезеңдерінің оларды оқытудың теориялық және әдістемелік негіздемелеріне шолу жасау;
Білім стандартта, оқу бағдарламаларына және оқулықтарға зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттеріне орай талдау жасау;
бастауыш сыныптар мұғалімдерінің теңдеу және оны шешу тәсілдері оқытып үйрету тәжірибесімен танысу және осыған қатысты материалды жинақтау.

Зерттеудің негізгі көздері: математиканың негіздері және математиканы бастауыш сыныптарда оқыту әдістемелері жөніндегі еңбектер және білім, білік, дағдыларды қалыптастырудың психологиялық және педагогикалық мәселелері қарастырылатын оқу құралдары, “Қазақстан Республикасы мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандарты” 1-4 сыныптарының математикасының оқу бағдарламалары, 1-4 сыныптарға арналған математика оқулықтары және оқыту әдістемелері, дидактикалық материалдар жиынтығы, бастауыш сынып мұғалімдерінің озат тәжірибесі.

Зерттеу әдістері:

зерттеу тақырыбымен байланысты әдебиеттермен оқып танысу және пайдалану;
Білім беру мәселесіне қатысты құқықтық, нормативтік және ресми құжаттармен оқып танысу;
әдістемелік құралдарды зерттеу тақырыбына орай талдау;
оқу бағдарламалары мен оқулықтарды талдау;
мұғалімдердің тәжірибесімен танысу, жинақтау және талдау.

Зерттеу жұмысы жүргізілген тірек оқу орны: Алматы қаласындағы . № 104 жалпы орта білім беретін мектебі.

Дипломның құрылымы. Диплом жұмысының кіріспе бөлімінде зерттеу жұмысының ғылыми аппараты баяндалған.

Жұмысты бірінші бөлімі бөлімі теңдеу ұғымының және оны оқытып үйретудің теориялық-әдістемелік негіздеріне арналған. Мұнда “теңдеу” ұғымының математика әр түрлі жолмен анықталатыны және теңдеу жөнінде түсінік қалыптастырудың әр түрлі әдістеменің ғылыми негіздері қарастырылған.

Жұмыстың екінші бөлігі бастауыш сыныптарда теңдеуді оқытып үйретудің әдістемелік арналған. Мұнда білім стандарты, оқу бағдарламаларын, оқулықтарды талдаудың нәтижелері баяндалған және мұғалімдердің тәжірибесімен нақты мысалдар келтірілген.

Теңдеу ұғымының және оны оқытып- үйретудің теориялық-әдістемелік негздері. Теңдеу ұғымының мән-мағынасы

Бастауыш математика курсы бағдарламасында көрсетілгендей, алгебра элементтерінің ішінде дидактикалық тұрғыдан алғанда аса маңыздысы - теңдеу жайында түсінік беру және оны шешудің тәсілдерін оқытып үйрету, сондай-ақ есепті алгебралық тәсілмен (теңдеудің көмегімен) шешудің мән-мағынасын ашу болып табылады.

Жалпы білім беретін мектептердің бастауыш сатысындағы білім мазмұны модельдерінің бір нұсқасын бейнелейтін маптематика бағдарламасының түсініктеме бөлімінде былай деп айтылған: «Математикалық бастауыш білім мазмұны біртекті емес және екі (әр түрлі) деңгейді қамтиды; міндетті және мүмкіндік деңгейлері.

Міндетті деңгейге бастауыш мектеп көлемінде гіберік игеріліу тиісті материалдар жатады. Олар теріс емес бүтін сандардың ауызша және жазбаша нумерациясы; аса маңызды шамалар және олардың өлшем бірліктері; жай есептердіің негізгі түрлері және оларды шешу, т. б. Осы деңгейдің материалын әр оқушы қанағаттанарлықтан төмен емес деңгейде меңгеруі тиіс. Осы деңгейдегі математикалық дайындыққа жету үшін білімді көрсетілген үлгіге орай, біршама өзгерген және жаңа жағдайларда қолдану керек болатын іс- әрекеттер ұйымдастыру көзделеді.

Ал мүмкіндік деңгейлеріне мазмұны тұрғысынан алғанда негізгі мәселемен үйлесетін, алайда оқушының математикалық ой-өрісін кеңейтуге бағытталатын, үйреншікті емес түрде ұсынылатын және де оны орындау шығармашылық іс - әрекетпен ұштасатын материалдар жатады. Мұның бәрі міндетті деңгейдің материалын кеңейте және тереңдете түсуге қызмет етеді; математиканың жүйелі курстарының аса маңызды тарауларын ілгеріде оқытып-үйретудің негізін қалайды. Сондай-ақ, балалардың дамуына әсерін тигізеді және негізгі материалдарды терең меңгеріп алуға көмектеседі. Олар: теңдеулер және оларды шешудің әдістері, есептерді теңдеулердің көмегімен шешу, . . . » /100, 132б. / .

Бастауыш сынып оқушыларын теңдеу ұғымымен таныстыру жаңа бағдарлама бойынша бірінші сыныптан басталады. Оқушыларда алдымен санды өрнектердің табиғи жалғасы ретінде әріпті өрнек жайында түсінік қалыптастырылып, кейін әріпті өрнек және оның мәнін табуға негізделіп 3+а=7, 10 - a=1, a - 2=6 түріндегі қарапайым теңтеу ұғымы енгізіледі. Мұндай қарапайым түрдегі теңдеуді шешуде «3-ке қандай санды қосқанда қосынды 7-ге тең болады?» сұрағына жауап беруде, оқушылар өздеріне таныс белгіле сандарды біртіндеп 3-ке қосу арқылы іздестіреді. Сөйтіп а=4 бол5анда6 3+4=7 тура санды теңдік шығатынын табады. Бұл тәсіл «іріктеу» немесе «сынап көру» тәсілі деп аталады.

Оқушылар теңдеуді шешудіңі ең алдымен «іріктеу» тәсілімен танысқаннан кекйін тура санды теңдіктің немесе өзара кері амалдардың қасиеттеріне негізделген тәсілдерімен, яғни амалдың компоненттері мен нәтижесінің арасындағы өзара байланыстарға сүйеніп шешу тәсілдерімен танысады.

Әр алуан жаттығулар ( дай есептер шығару, ойлаған санды табу және т. б. ) бойынша теңдеулер құрылады. Теңдеудің көмегімен есепті шешу тәсілінің мән-мағынасы және ерекшелігі екі амалмен шығарылатын есепті құрастыру барысында ашылады.

Теңдеу құру дегеніміз есептің мазмұнын математика тіліне аудару екендігін оқушыларға көрсеткен жөн. Сондықтан бастапқы кезде мазмұны жағынан оңай есептерді қарастыру керек. Мысалы: «ойлаған санға 3-ті қосқанда 7 саны шықты. Ойлаған санымыз қандай сан?» немесе «Ойлаған сан меен 2-нің айырмасы 6-ға тең. Ойлаған санды тап. Теңдеуді жаз: «а мен 0-дің қосындысы2-ге тең».

5+x=5, x - 3=6, 9 - x=7 түріндегі теңдеулермен оқушылар бірінші сыныпта танысады. Мұндай түрдегі теңдеулерді құра білу және шеше білудің білік, дағдылары қалыптасқанда ғана оқушылар мазмұнды есептерді теңдеу құру арқылы шығара алатын болады.

Екінші сыныпта теңдеуді шешудің жаңа тәсілдері енгізіледі, қарапайым теңдеулер құру және оларды шешу тура теңдіктердің, өзара кері амалдардың қасиеттеріне сүйеніп жүргізіледі. Сондықтан, ол тәсілдердің теориялық негіздері - сандық теңдіктердің қасиеті және өзара кері амалдар қосу мен азайтудың арасындағы байланыс болып табылады.

Бұрын оқушылар арифметика есептерін екі тәсілмен: арифметикалық және алгебралық тәсілмен шешетін еді. Ол кезде есепті арифметикалық тәсілмен шешуге көп уақыт бөлінетін. Бірақ кейін есепті шешудің алгебралық тәсілін меңгерген соң, арифметикалық тәсіл ұмытылып қалатын болды.

Мысалы, мазмұнды есептерді арифметикалық тәсілмен шешуді және сол рақылы қалыптасқан бірліктер мен дағдылардың бірқатарын кейінірек сол түрдегі есепті теңдеу құру арқылы шығару барысында пайдалануды оқушылардың көпшілігі ұмытып қалатындығын оқыту тәжірибесі көрсетіп жүр.

Мазмұнды есептерді шешу үрдісінде қалыптасатын бірліктер мен дағдылардың ішінде өзінің практикада қолданымын табатындарының ғана маңызы бар.

Мазмұнды есептерді арифметикалық тәсілмен немесе алгебралық тәсілмен шешкенде де бірдей қалыптасатын мынадай бірліктер мен дағдыларды атауға болады:

Есеп шартын қысқаша жазу.
Есеп шартының сүлбелік кескінін сыза білу.
Бақылау мен салыстыру, анализ бен синтез, абстракциялау мен нақтылау, жалпылау мен жіктеу, индуктивтісипаттағы ой қорыту, аналогия бойыеша ойды тұжырымдау сияқты ойлау әрекеттерін қолдана білу.
Сандарға арифметикалық амалдарды қолдана білу.
Санды (немесе белгілі бір шаманы) бірнеше бірлікке арттыру немесе кеміту.
Санды (немесе шаманы) бірнеше есе арттыру немесе кеміту.
Сандарды (немесе шамаларды) айырмасы бойыншасалыстыру.
Сандарды (немесе шамаларды) еселігі бойынша салыстыру.
Амалдар компоненттерінің өзгеруіне байланысты оның нәтижесінің өзгеру қасиетін пайдалану.
Есептің шешуін оның шарты бойынша тексеру.

Есептерді арифметикалық тәсілмен шешкенде қалыптаспайтын, ал алгебралық тәсілмен шешкенде қалыптасатын мынадай бірліктер мен дағдыларды атауға болады:

Айнымалыны енгізу.
Шамалар арасындағы тәуелділікті әріп пен сандар арқылы өрнектеп жазу.
Сызықтық теңдеулерді құра білу.
Мазмұнды есептің шарты бойынша теңдеу құра білу.

Мұндай бірліктер мен дағдыларды қалыптастыру мазмұнды есептер шығаруда маңызы айрықша.

Белгілі бір бірліктер мен дағдыларды қалыптастыру қайталанбас үшін есепті шешудің алгебралық тәсілін пайдаланған жөн.

Екі санның қосындысы (немесе айырмасы) мен еселік қатынасы, олардың қосындысы мен айырмасы бойынша санды табу, санның бөліндісін немесе бөліндісі бойынша санды табуға берілген есептерді алгебралық тәсілмен шешу тиімді болады.

Мұндай есептерді шешу үрдісінде оқушылар есеп мазмұны бойынша теңдеу құрып, оны шеше білуге үйренеді, қалыптасқан біліктерді кейін құрылысы күрделірек теңдеуді шешуде қолдана алады. Бұл жағдайда бір түрлі теңдеудің үш жағдайының (мысалы, х+5=27, 27-x=5, x-22=5 сияқты ) әрқайсысын шешуде оларды салыстыру, қосуды азайтумен, азайтуды қосумен тексеру іс-әрекеттерін жасауға оқушылар машықтандырылып, теңдеуді шеше білудегі біліктер мен дағдылар қалыптасатын болады. Мектеп тәжірибесі көрсеткендей мұндай есептер қазіргі жаңа оқулықтарда /63, 64, 66/ жеткілікті берілген және оқушылардың меңгеруіне қолайлы екендігі белгілі болып отыр.

Есептерді алгебралық тәсілмен шешу үрдісінде қалыптасатын біліктер мен дағдылардың жалпылау деңгейі тым жоғары болатындықтан, олар әр түрлі есептерді шығару барысында біртіндеп қалыптасады, яғниосы мақсатта біртіндеп күрделене түсетін есептер жиынтығын құрастыруға көңіл бөлген жөн болады.

Ол үшін сандық өрнектерді құра білу, жаза білу және оқи білу дағдыларын қалыптастырып, әрі қарай жетілдіре берген пайдалы. Ондай дағдылардың кейін әріпті өрнектер мен теңдеулерді құруға үлкен көмегі тиеді.

Осы мақсатта біз зерттеу жұмысымызда берілу формасы жағынан да, мазмұндық жағынан да өзгертіліп берілген оқу есептерін қарастыруға тырыстық.

Мазмұнды есептерді теңдеу құру арқылы шығаруға үйретуді мынадай есептерден бастаған жөн: «Бірінші қосылғыш - 25, екінші қосылғыш - белгісіз, қосынды - 42. Белгісіз қосылғышты табу керек. »

Есеп мазмұны бойынша теңдеу құрамыз: 25+х=427

Мұндай теңдеу оқушыларға таныс теңдеу болғандықтан, оқушылар оны оңай шеше алады.

Дәл осылай жай есептерді шығару арифметикалық амалдардың компоненттерін табуға негізделетінін оқушыларға ұғындырған соң кесте түрінде берілген жай есептерді оқи білуге және шығаруға үйретуге болады. Осы мақсатта мынандай есепті қарастырған жөн:

Азайғыш

Азайғыш: Азайтқыш

х: 5

Азайғыш: Айырма

х: 8

Оқушылар есепті оқиды: «Азайғыш - белгісіз, азайтқыш - 5, айырма - 8. Азайғышты табу керек»

Оқушылар есеп мәтіні бойынша теңдеу құрады: х - 5 = 8. Бұл теңдеуді шешу тәсілімен оқушылар таныс, сондықтан оны шешу арқылы кесте түрінде берілген есепті шығаруды оқушылар оңай меңгереді.

Бұдан соң сюжеттік есептерді шығаруға көшуге болады.

Мысалы мынадай есеп ұсынылады:

«Ерланның бірнеше дәптері бар кді, ол тағы 4-уін сатып алды, сонда Ерланда 12 дәптер болды. Ерланда қанша дәптер болған еді?» Есептің шартын талдау кезеңінде «бірнеше» деген сөз «белгісіз» дегенді білдіретіндігі анықталады, яғни х әрпімен белгілінеді де, есептің шартын қысқаша жазылады:

Болды - х (1 қосылғыш)

Сатып алды - 4 (2 қосылғыш)

Барлығы - 12 (қосынды)

Есептің шарты түрлендіріліп оқылады:

«Бірінші қосылғыш - х, қосылғыш - 4, қосынды - 12, бұл теңдеу белгісіз қосылғышты табу ережесіне сүйеніп оңай шешіледі. Осылайша берілген сюжеттік есептің шешуі табылады. »

Мазмұнды есептердің шарты бойынша сандық өрнектерді, әсіресе айнымалысы бар өрнектерді құра білу - есептерді теңдеу құру арқылы шығаруға үйрену жолындағы ең бір негізгі мәселе.

Оқыту тәжірибесі көрсетіп отырғандай, оқушылар есепте берілген шамалар арасындағы байланыстарды, тәуелділіктерді математикалық таңбалар арқылы өрнектегенде жиі қателеседі, теңдеу құруда есептің шартында берілгендердің кейбірін пайдаланбай, тастап кетеді, осыдан барып құрылған теңдеу есеп мазмұнына сәйкес келмей шығады. Сөйтіп, оқушылар алынған теңдеу есепте баяндалған жағдайдың математикалық таңбаларымен жазылған млделі екенін түсінбейді. Мұндай жағдайда әрбір теңдеудің қандай да бір мағынасы болатындығын ұғындыратын жаттығулар жүйесін қарастырған тиімді.

1. Компоненттерінің мағынасы белгілі болғанда өрнектің мағынасын анықтау

1. Бір сан ойла, оны 5-ке арттыр. Шыққан санды өрнек түрінде жаз.

2. Ойлаған санды а деп белгіле және 7-ге кемітіп, шыққан өрнекті 10-ға теңестір.

3. х санын 2 есе арттыр, шыққан санды өрнек түрінде жаз және оны 6-ға тең деп алып, теңдеуді шеш.

4. х санынан 3 есе кем болатын санды 4-ке арттыр және оны өрнек түрінде жазып көрсет.

5. Мәндері бірдей болатын өрнекті тап және оларды теңдік таңбасы арқылы жаз:

5-3, 7-4, 8-6, 10-7.

6. Қосындыны жаз: 5 пен 4-тің көбейтіндісіне 5 пен 6-ның көбейтіндісін қос.

7. 8 саны мен а -ның айырмасы 5-ке тең. Теңдеуді жаз және оны шеш.

8. 7, 2, 10, 1 сандарынан тура теңдік құр.

9. Әйнекшенің орнына қандай сандар қоюға болады?

50+0= - 206 5-3 = 10- 6 1+7=9- 6 -3=7-4

10. 8-5 жазуы нені білдіреді, егер Айнұрдың жасы 8-де, Әселдің жасы 5-те екені белгілі болса.

11. 25-(10+7) өрнегінің мағынасын түсіндір: асханаға әелінген 25 кг жемістің 10 кг түскі асқа, 7 кешкі асқа жұмсалды. Есеп мазмұнын толықтыратын сұрақ қой.

2. Есептің мазмұнына байланысты теңдеу құру мен оның компоненттерінің мағынасын анықтауға берілген жай теңдеулер .

Үшбұрыштың қабырғалары х см және 3 см, периметрі 15 см.

Үшбұрыштың үшінші қабырғасын өрнек түрінде жаз.

2. Есепті теңдеу құру арқылы шығар:

Бір жейдеге жұмсалған мата

Жейденің саны

Барлық жейдеге жұмсалған мата

Бір жейдеге жұмсалған мата: Бірдей

Жейденің саны:

Барлық жейдеге жұмсалған мата:

18 м

Бұл есепте «бірдей» сөзінің теңдеу құруда мағынасын анықтауға мән беріледі.

3. Теңдеуді шеш және шешуін тексер.

X+235=859, 859-x=235, x-624=235

Теңдеуді шеш:

19-а=15-9.

5. Тік төртбұрыштың ұзындығы еніне 3 есе артық, ал периметрі 32 см, оның ені мен ұзындығын тап.

Мұндай есептерді шығару барысында олардың тұжырымдалуындағы өзгешеліктер оқушылықтар ойлау әрекеттерін күшейтіп, есептің мазмұнын түсініп, оған талдау жасай білулеріне пайдалы әсер етеді.

Есептерді теңдеу құру арқылы шығару әдетте белгілі бір жоспар бойынша іске асырылады: 1) есептің шартын талдау; 2) негізгі белгісізді таңдап алу; 3) қалған белгісіздерді сандар мен негізгі белгісіз арқылы өрнектеу;

4) теңдеу құру; 5) теңдеуді шешу; 6) тексеру.

Оқушылар есеп мазмұнымен танысқан соң, есепте қандай шамалар туралы айтылып тұрғаны, олардың арасында қандай тәуелділік бар екенін анықтаулары керек. Шамалардың қандай мәндері туралы айтылып тұр, олардың қаншасы белгілі деген сұрақтарға жауапты мұғалімнің көмегімен анықтап алады. Белгісізді х деп белгілеп алған соң, қалған белгісіздерді х арғқылы өрнектейді де, анықталған қатынас немесе тәуелділіктерді пайдаланып, теңдеу құрылады. Теңдеуді шешуді балалар өздеріне белгілі тәсілдер арқылы орындайды. Бұдан кейін есептің шешуін тексеру орындалады, оның негізгі мақсаты - теңдеудің табылған түбірінің сан мәні есеп сұрағына жауап болатынын немесе болмайтынын анықтау.

Есеп шешуін оның шарты бойынша тексеру - оқушылар үшін қиын мәселе. Сондықтан есеп шығарудың бұл кезеңіне мұғалім көбірек назар аудару тиіс, оқушылар ұғындары білуі қажет.

Теңдеу құру арқылы шығарылытын есептердің шешуін оған кері есептер құру, оларды шығару арқылы текесеруге болады, бірақ есептің шешуін тексеруді теңдеудің шешімін тексерумен шатыстыруға болмайды.

Бастауыш сыныптарда теңдеу құру арқылы шығарылатын есептерді екі топқа бөлуге болады: 1) бір ғана шаманың (мысалы, салмақтың немесе қашықтықтың ) әр түрлі мәндерін қарастыратын есептер; 2) өзара байланысты әр түрлі үш шаманы (мысалы заттың бағасы, саны, құны) қарастыратын есептер.

Теңдеу құруда қандай да бір мәндерді салыстыруүшін мынандай әдістер қолданылады:

айырмалық салыстыру (мысалы, 3-ке артық, 5-ке кем)
еселігі арқылы салыстыру (2 есе артық, 3 есе аз) .

Оқу есептерін пайдаланып теңдеу құруға үйрету - мектептегі математикакурсының ең негізгі және бірнеше оқу жылына созылатын көлемді мәселелерінің бірі. Сондықтан, оны оқып-үйрену барысында сабақтастылық, үнемі жүзеге асырылып отырылуы тиіс. Есептің шарты бойынша теңдеу құру мынадай жағдайлар бойынша іске асырылуы мүмкін: 1) бір ғана шаманы немесе теңшамаларды анықтайтын екі өрнекті теңестіру арқылы теңдеу құру; 2) есеп шартында берілген екі шаманың айырымын (қосындысын) немесе олардың арасындағы қатынасты пайдаланып теңдеу құру;

3) есеп мазмұнында берілген шамалардың арасындағы тәуелділіктерді өрнектейтін формулаларды пайдаланып теңдеу құру.

Теңдеу құруға берілген есептердің осы айтылған ретпен күрделене түсетінін мұғалімдер өз жұмыстарында ескерулері қажет. Компоненттерінің бірі белгісізі бар өрнек болып келген теңдеулер күрделірек болып табылады. Мұндай теңдеулерді шешкенде белгісіз компонентті табу ережесін екі рет қолдану керек болады.

Есепті теңдеу құру арқылы шығарудың үшінші кезеңінде оқушылар кейбір белгісіз шамаларды енгізілген белгісіз (х) және берілген сандар арқылы өрнектеулері керек. Бұл кезең қандай да бір есепті арифметикалық тәсілмен шығаруға сәйкес болады. Сондықтан осы кезеңде орындалатын амалдарының санытуралы айтуға болады. Есептерді іріктеп алу үрдісінде оны шығару үшін қажет болатын амалдардың санын да ескерген жөн.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.