Ақмола облысы бойынша білім беруді қаржыландыру динамикасын талдау

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 47 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Ел тарихының ХХІ ғасырдағы аса бір күрделі кезеңі аяқталып келеді. Дүние жүзінің экономикасын тұралатқан жаһандық дағдарыс дауылы әлі басыла қойған жоқ. Алайда ол өзінің алғашқы алапат қуатынан айырылды. Біз тастүйін дайын болғандықтан, оның салдары біздің еліміз үшін соншалықты ауырға соққан жоқ.

Дағдарысқа дейінгі кезеңде біз Қытай, Үндістан және өзге де экономикасы қарыштап алға басқан мемлекеттер қатарында дамудың жоғары деңгейіне көтерілдік. Өйткені біз оған қал қол жеткізуге болатынын білдік.
Бәрін дұрыс жоспарлап, сауатты іске асырғандықтан, біздің дамуымыз сәтті болды.

Біз жасампаздыққа жұмыла кіріскендіктен, дамудың даңғыл жолына түстік. Толағай табыстарымен дүние жүзін мойындатқан Қазақстанның әлеуеті артып, экономикасы серпінді бола түсті. Дамуымыздың маңызды алғышартына айналған қазақстандық бірліктің өнегелі үлгісі ғаламшардағы мемлекет басшылары мен конфессия жетекшілерінен лайықты бағасын алды.
Осылайша Қазақстан қуатты да табысты мемлекетке айналып, өзінің бастамалары арқылы жоғары халықаралық беделге ие болды. Қазақстан Республикасының 1995 жылы 30 тамызда қабылданған жаңа Ата Заңы еліміздің тәуелсіз, демократиялық, құқықтық, зайырлы және егеменді мемлекет белгілерін бекітіп айқындап берді.

Қазіргі кезеңде тәуелсіз Қазақстан әлемдік қауымдастыққа қосылудың экономикалық, әлеуметтік-саяси және рухани бағыттарын түбірлі реформалар арқылы жүзеге асыруда. Әрбір адамға мемлекеттік деңгейде өмір сүруге кепілдік беретін азаматтық қоғам құру процесі жүруде. Өтпелі кезеңде Қазақстанның әлеуметтік-саяси және экономикалық дамуында болып жатқан реформалар қоғамның әртүрлі топтардың рольдері мен көзқарастарының өзгеруіне әкеліп соқты.

Елбасының «Қазақстан-2030» стратегиясында адам ресурстарын дамытуға, оның ішінде әлеуметтік мәселелерге айрықша көңіл бөлінген. Әлеуметтік сала мен адам ресурстарын дамыту Қазақстан үшін ұзақ мерзімді басымдық болып табылатыны - стратегиялық міндеттер қатарында.

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына 2010 жылдың 29 қаңтарынан «Жаңа онжылдық - жаңа экономикалық өрлеу - Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» Жолдауында «Елді жаңғырту стратегиясын іске асырудың табыстылығы, ең алдымен, қазақстандықтардың біліміне, әлеуметтік және дене болмысы, көңіл-күйлеріне байланысты» деп атап көрсеткен. Сондықтан да қазіргі уақытта білім беру саласындағы елеулі өзгерістерге ұшырап жатыр. [1, 2 б. ]

Экономикалық дамуы нарықтық өзгертулер процесі арқылы дамитын елдердің негізгі және қиын әлеуметтік-экономикалық табандылығын және сенімділігін қамтамасыздандыру болып табылады.

Дипломдық жұмыстың тақырыбының өзектілігі. Қазіргі таңда қоғам бәсекелестігіне төтеп беретін жан-жақты өнерлі, мәдениетті, жоғарғы білімді маман дайындау басты мәселеге айналып отыр.

Егемендігімізді алып, ел қатарлы еңсемізді көтеріп, тәуелсіздігіміздің көк байрағы желбіреп, білім сапасын көтеру мақсатына орай, заман талабы отандық білім беру жүйесін әлемдік білім үрдісіне интеграциялануын талап етіп отыр. Ондай дәрежеге жету үшін біздің еліміз жаһандық экономикалық үрдістерге сәйкес дамып қана қоймай, әрқашан қатаң бәсекеге әзір тұрып оны өз мүддемізге пайдалана алатындай қабілетті болу қажет.

Білім саласында мемлекеттік сатып алуларды қаржыландыру және өткізу атты тақырыбын зерттеудің маңыздылығы экономикалық жүйедегі орнымен анықталады.

Дипломдық жұмыстың тақырыптық зерттеу дәрежесі. Қоғамдық өндірісте маңызды бөлімі болып саналатын білім беру саласының қаржылық базасының қалыптасу мәселелері С. В. Кимнің, И. С. Захаровтың, О. . П. Щенинның, А. Б. Германюктің, М. В. Васильеваның, еңбектерінде зерттелген. Ал Қазақстандағы білім беру саласын қаржымен қамтамасыз етудің әр түрлі мәселелері А. Б. Зейнелғабдиннің, П. Б. Исахованың, Қ. Н. Құрақбаевтің, Г. Ж. Доскеевтің, В. Д. Мельниковтың, К. К. Ильясовтың, шетел мамандары - М. И. Роумирдің т. б. еңбектерінде көрініс тапқан.

Қазіргі уақытта білім беру саласының қаржылық-шаруашылық механизмдерінің қызметі жөніндегі зерттеулер мен ұсыныстарға деген қажеттілік едәуір ұлғая түсуде. Міне осы жағдай дипломдық жұмыстың тақырыбын таңдау барысында айқындаушы ізденістер жүргізуге түрткі болды.

Әлеуметтік саланы дамыту проблемаларының күрделене түсуі шаруашылықтың нарықтық қатынастарға көшуі кезінде пайда болатын экономикалық қиындықтарға байланысты белең алуда. Соның ішінде қаржыландыру проблемалары маңызды рөл атқарады. Олар әлеуметтік саланы қаржыландыру көздерінің хал-ахуалы мен мүмкіндіктеріне, сондай-ақ қолда бар ресурстарды пайдаланудың тиімділігіне қарай айқындалады. Шаруашылық жүргізудің жағдайларында білім беру саласының қаржылық ресурстарының қалыптасу тетігі мен оны пайдаланудың теориялық және практикалық негіздерін зерттеу - бұл саланың дамуына септігін тигізері айғақ.

Дипломдық жұмысының мақсаттары - білім беру саласындағы мекемелердің дамуының бюджеттік қаржыландыруын қарастыру, қазіргі кездегі даму қарқыны мен проблемаларын қарастыру.

Осы мақсаттарға қол жеткізу үшін дипломдық жұмыста мынандай міндеттер жүзеге асырылады:

бюджет шығыстарының теориялық негізін қарастыру;
білім беру мекемелерін қаржыландырудың теориялық негіздерін зерттеу.
ҚР бойынша білім беру және оны қаржыландыру жағдайын талдау;
Ақмола облысы бойынша білім беру саласының қазіргі жағдайын талдау;
білім беру сапасын көтеру және оны қаржыландыруды жетілдіру жолдарын қарастыру.

Дипломдық жұмыстың объектісі - Ақмола облысының экономика және бюджетті жоспарлау басқармасының білім, мәдениет, мұрағаттар, туризм, дене тәрбиесі және спорт бөлімі.

Дипломдық жұмысты зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі -білім беру саласын қаржыландыруда еңбек еткен шетел және отандық практик-экономистердің, ғалымдардың монографиялары, ғылыми енбектері, ал нормативтік негізі Қазақстан Республикасының заңдары және статистика агенттігінің, Қаржы Министрлігінің, Экономика және Денсаулық сақтау депортаментінің, Тәуелсіз Мемлекеттер Достығы (ТМД) елдерінің және шетел ақпараттары қолданылған.

Дипломдық жұмыстың жаңашылығы және тәжірибелік құндылығы. Ақмола облысы бойынша жасалған жергілікті бюджеттің кірістері мен шығындарын талдау негізінде, Ақмола облысы бойынша экономика және бюджетті жоспарлау департаментінің жұмысын талдау барысында берілген нақты ұсыныстарды облыстық бюджеттің қаржылық бөлімінің қызметкерлеріне пайдалануға болады.

Бюджетті экономикалық талдау кезінде зерттеудің келесі әдістері қолданылды: бақылау, теңгермелі және орта көрсеткіштерді салыстыру, графикалық, баланстық, абсолюттік және салыстырмалы айырмашылықтар, индекстеу және т. б.

Дипломдық жұмыстыңқұрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан құралған.

Кіріспеде тақырыптың өзектілігі, мақсаты мен міндеттері, объектісі мен пәні және зерттеу әдістері қарастырылған.

Бірінші тарауында Қазақстан Республикасындағы білім беруді қаржыландырудың теориялық негіздері қарастырылған.

Екінші тарауда ҚР және Ақмола облысы бойынша білім беруді қаржыландыру динамикасын талдау қарастырылған.

Үшінші тарауда білім берудің сапасын көтеру және оны қаржыландыру көздерін жетілдіру жолдары және оны автоматтандыру процестерін іске асыру қарастырылған.

Жұмыстың зерттеу нәтижелері қорытындыда көрсетіледі.

1 ҚР білім саласын қаржылық қамтамасыз етудің теориялық негіздері

1. 1 Қазақстан Республикасының бюджеттік жүйесі

Бюджет- мемлекеттің қажетті атрибуты және оның егемендігінің негізі. Бюджеттің көмегімен тиісті мемлекеттік және муниципалдық құрылымдардың ақша қорлары құрылады, бұл қорлар олардың жалпы маңызды міндеттерін орындауды қамтамассыз етеді, мемлекеттік билік пен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының функцияларын жұзеге асырудың қаржылық негізін жасайды. Оның қаржыдан ерекшелігі тек қана абстракцияның басқа деңгейі мен қаржылық байланыстың әр түрлі дәрежеде болуына байланысты. Сондықтан, көптеген қаржылық байланыстардың ішінде бір-бірінен ерекше тұратын бөлек арнайы салаларды бөліп шығаруға болады.

Бюджеттік сектор бөлімшесі ол өз алдында жеке бір экономикалық категория, ол ақша қаражаттарын орталықтандыратын қор деп те айтуға болады. Бұл бөлім барлық қалалық бюджетті қадағалап, өз меншігіне иеленеді.

Қазақстан Республикасының Бюджеттік кодексінің 4-бабында бюджетке келесідей түсінік берілген: “Бюджет- ол мемлекеттің міндеттері мен функцияларын іске асыруын қаржылық қамтамассыз етуге арналған оның орталықтандырылған ақша қоры”[2, 2б] .

Осы Бюджет Кодексіне сай бюджет секторы өз қызметтерін атқарады. Сонымен қатар жылдық құрылған бағдарламаларды Бюджеттік Кодекске сай жүргізеді және қаланың дамуына ат салысатын мекемелер, ұйымдар және тағы басқа кәсіпорындарды өз қадағалауына алып, оларды әр ай сайын бақылап отырады

Мемлекеттің кәсіпорындармен, мекемемен, ұжымдармен және тұрғындармен қаржылық қарым-қатынас қалыптастыратын қоғамдық өте жақсы өнімді құндық бөлудің айрықша облысы. Олар жалпы мемлекеттік сұраныстарды қанағаттандыратын мақсатқа арналған орталықтандырылған ақша құралдары қорын қалыптастыру мен пайдалану мәселелерімен байланысты. Бұл қаржылық қатынастардың жиынтығы- мемлекеттік бюджет деп аталады.

Бюджеттік секторы ақша қорларын орталықтандыру, тұтас халық шаруашылығы маштабы бойынша қорлардың үзіліссіз айналымын қамтамассыздандыруға қажетті, экономиканың барлық тізбектерінің қалыпты жұмыс істеуін қадағалайды.

Бюджет секторы бюджеттік бағдарламалауды енгізу, елдің даму мақсаттары мен приоритеттері анықталған нақты бюджеттік бағдарлама арқылы жоспарланған кезеңге біріктіруге мүмкіндік жасайды.

Бюджеттік бағдарлама дегеніміз бюджеттік қаражаттарды қолдану арқылы мемлекеттің даму мақсаттарына жетуге арналған мемлекеттің белгілі бір қызметтерін орындауға арналған шаралар кешені. Бағдарламаның міндетті түрде нақты анықталған мақсаттары, міндеттері және нәтижелері болу керек. Бюджет секторы осы бағдарламалар арқылы өз қызметтерін атқарады.

Бюджеттің формасы- қаржылық жоспар, материалдық негізі- орталықтандырылған қор, экономикалық негізі- жалпы экономикалық қарым-қатынас, заңнамалық белсендіреуі-заң [3, 290 б] .

Бюджет қаржы жүйесінің орталық тізбегі болғандықтан, ол сол қаржының барлық негізгі, сапалы сипаттамаларына сай. Мемлекеттік қаржының негізгі бөлігі бұл мемлекеттік бюджетке тиесілі. Сондай-ақ, мемлекеттік қаржының мәні негізінен мемлекеттік бюджет арқылы анықталады.

Қаржылық байланыстардың орасан зор әр алуандығында жеке ортақ ерекшеліктерімен көзге түсетін оқшауланған сфераларды бөліп көрсетуге болады. Мәселен, мемлекеттің шаруашылық жүргізүші субъектілермен және халықпен қалыптасатын қаржы қатынастары жалпы қоғамдық өнімді құндық бөлудің ерекше саласын құрайды және қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыруға арналған орталықтандырылған ақша қорын қалыптастырумен және пайдаланумен байланысты болады. Демек, мемлекеттік бюджет мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын жасау және оны ұдайы өндіріс пен қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсаттарына пайдалану жолымен қоғамдық өнімнің құнын бөлу және қайта бөлу процесінде мемлекет пен қоғамдық өндірістің басқа қатысушылары арасындағы пайда болатын экономикалық қатынастарды білдіреді. Осыған сай бюджет секторы да өз жұмыстарын атқарады. Негізінен бюджеттік секторды бақылаушы облыстық бюджет, ал облыстық бюджетті жергілікті бюджет; жергілікті бюджетті республикалық бюджет қадағалайды. Республикалық бюджетті мемлекеттік бюджет қарамағына кіреді. Сондықтанда, барлық бюджеттер мемлекеттік бюджетке сай атқарылады.

Мемлекеттік бюджет- қоғамның дамуын қамтамасыз ету мақсатында құрылған және осы мақсатты шараларға жұмсалынатын мемлекеттің ақша қоры. Сонымен қатар, бюджеттегі қаржылық ресурстардың шоғырлануы мемлекеттің қаржылық саясатын жүзеге асыру үшін қажет.

Мемлекеттік бюджетті- бюджет секторын басқару құралы ретінде сипаттай отырып, бұл құралдың рөлі объективті алдын ала анықталғанын айрықша айту қажет. Оған дәлел, біріншіден, экономикалық байланыстарды жалпы реттеу нәтижесінде бюджеттік қатынастарды негізгі қаржы қаражат арқылы формада пайдалану, екіншіден, мемлекеттік бюджеттің бөлу табиғаты негізінде оны қоғамдық өндіріске әсер ететін маңызды экономикалық құрал ретінде пайдалану. Бюджеттің мәні мен рөлі оның экономикалық құрал ретіндегі ерекшелігімен дәлелденеді, яғни ол қоғамдық өнім бөлу саласының кең пайдаланатын құндық құралы болып табылады. [4, 54]

Бюджет құрылысында басты орынды бюджет жүйесі алады, ол экономикалық қатынастарға және құқықтық нормаларға негізделген түрлі денгейлер бюджеттерінің, сонымен бірге бюджет процесі мен қатынастарының жиынтығын білдіреді.

Бюджеттік жүйе- бюджеттердің және Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының, сондай-ақ бюджеттік процестер мен бюджетаралық қатынастардың жиынтығы ретінде танылады, мемлекеттің барлық қаржы жүйесінің маңызды құрамдық бөлігі болып табылады. Бюджеттік жүйе экономикалық категория ретінде мемлекеттің орталалықтандырылған ақща қорын-бюджетті-қалыптасу мен пайдалану бойынша заңды, жеке тұлғалар мен аймақтар арасындағы барлығы қаржылық қатынастар, бюджеттік қалыптасу мен атқарудың әдіс-тәсілдері және сол қатынастарды басқару органдарымен танысты. Басқаша айтқанда, барлық деңгейдегі бюджеттер мен Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры және экономикалық қатынастар мен құқықтық нормаларға негізделген бюджеттік процесс пен бюджеттік қатынастар қосындысын бюджеттік жүйе деп түсіндіріледі [4] .

2005 жылғы қаңтар айының 1 жұлдызында күшіне еңгізілген жаңа Бюджеттік кодекстің 6-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының бюджеттік жүйе құрамына келесі бюджет түрлері мен деңгейлері кіргізілген:

республикалық бюджет;
облыстық бюджет, республикалық маңызы бар қалалар мен астана бюджеті;
аудан бюджеті.

Бюджет жүйесі әр түрлі деңгейлердегі бюджеттердің өзара байланысына негізделеді. Бюджетаралық қатынастар бюджет шығыстары мен кірістері арқылы қалыптасады.

Мемлекеттік бюджеттің экономикалық маңызы жалпы қаржы қасиеттерімен сипатталады, яғни экономикалық маңызды әлпеттейтін әдіс жалпы қаржы мен оның тізбектерінде бір типтік функцияларға сәйкес. Сондықтан мемлекеттік бюджет, барлық қаржы жүйесі секілді бөлу және бақылау функцияларын атқарады. Сонымен қатар, “қаржы” категориясына қарағанда, бюджет ерекше категория, оған келесі негізгі функциялар атқаруы тән: Ұлттық табысты қайта бөлу, әлеуметтік саясатты қаржымен қамтамассыз ету, экономиканы реттеу мен ынталандыру, ақша қаражаттарының орталықтандырылған қорын қалыптастыру мен пайдалануын бақылау. Бұл функциялардың іс қимылы, мазмұны, мәні мен маңызы бюджет қатынастарының қаралған айрықшалығымен айқындалды. Бөлу функциясының мазмұны қоғамдық іс-әрекет салалары, аумақтар, экономика салалары арасында қаржы ресурстарды қайта бөлу процесімен анықталады. Бөлу функция арқылы мемлекет аумағында ақша қаражаттарын орталықтандыру мен оны жалпымемлекеттік мұқтаждықты қанағаттандыруға пайдалану іске асырылады. Ал бақылау функциясы мемлекет тарапына уақытында және толық қаржы ресурстары түсуі, орталықтандырылған қаражаттар бөлуіндегі пропорциялар жағдайы, сол қаражаттар үнемді және тиімді пайдалану жөнінде мәлімдейді.

Бюджеттік механизм, бюджеттік саясатты шынайы түрде іске асырушы болып, бюджеттік қатынастарды нақты түрде экономикалық және әлеуметтік сауалдарды шешуге бағытталады. Бұл арада бюджет іс-әрекетінің объективтік және субъективтік жақтарының арасындағы арақатынасты дұрыс түсіну қажет, себебі бюджеттің және оның функцияларының объективтік сипаты қатынас жүйесіндегі бюджеттің орны мен оның экономиканың даму деңгейіне тәуелді екенін анықтайды.

Бюджет категориясы объективті болғандықтан, оның функциялары да объективті. Бюджет функцияларын бірден оның ішкі потенциялдық қабілеттілігінен түсіну қажет, себебі ол өзін тек міндетті түрде бюджеттік қатынасы бар қоғамдық қарым - қатынастың белгілі саласында көрініс табады.

Қазақстан Республикасы жиынтығында бюджетті құрайтын бекітілетін, атқарылатын және дербес болып табылатын мынадай деңгейдегі бюджеттер жұмыс істейді.

Қазақстан Республикасы мемлекеттік бюджетінің басты бөлігі республикалық бюджетте шоғырланған. Республикалық бюджет мемлекеттің бюджеттің жоғарғы деңгейі, ал жергілікті бюджеттер төменгі деңгей санатымен ажыратылады.

Республикалық бюджет- бұл салықтық және басқа да түсімдер есебінен қалыптастырылатын және орталық мемлекеттік органдардың, оларға ведомствалық бағынышты мемлекеттік мекемелердің міндеттері мен функцияларын қаржымен қамтамассыз етуге және мемлекеттік саясаттың жалпыреспубликалық бағыттарын жүзеге асыруға арналған орталықтандырылған ақша қоры.

Республикалық бюджет, өз алды биліктің бір тарауымен жасалып, екіншісімен бекітілетін едәуір жеке құжаттар ретінде болғандықтан, қолданбалы, бірақ маңызды функция орындайды- ол мемлекет таңдаған ел басқару стильді іске асырады. Республикалық бюджетте мемлекетке қажетті қаржы ресурстары мен барлық резервтер көлемі саналады, сондықтан осы бюджет арқылы елдің қаржы ахуалы, қаражаттар жұмсаудың нақты бағыттыры, салалар, аймақтар мен әрекет салалары бойынша шығындар арақатынасы анықталады. Осыған байланысты республикалық бюджеттің экономикалық саясатты іске асыру құралы ретіндегі мемлекеттік мәні мен экономикалық рөлі білінеді.

Қазіргі кездегі экономиканың дамуына байланысты республикалық бюджеттің рөліне өте үлкен мән беріледі, себебі ол мемлекеттің экономикалық және әлеуметтік саясаттын іске асырудың негізгі құралы ретінде пайдаланады және экономиканы қаржылық реттеу мен оның бәсеке қабілеттілігін жетілдіруге маңызды әсерін тигізеді.

Жергілікті бюджет- бұл ұлттық табысты аумақтық тұрғыда қайта бөлуге мүмкіндік жасайтын және билік пен басқарудың жергілікті органдарының қаржы базасын жасауды қамтамасыз ететін экономикалық қатынастардың жиынтығы. [4]

Бюджет кодексіне сәйкес, жергілікті бюджеттерге келесілер жатқызылады:

облыстық бюджет, республикалық маңызы бар қалалардың бюджеттері, елорданың бюджеті;
аудандық (облыстық маңызы бар қалалардың) бюджеті.

Жергілікті бюджеттердің экономикалық мәні олардың мынадай арналымында көрінеді:

билік пен басқарудың жергілікті органдарының ақша қорларын қалыптастыру;
бұл қорларды жергілікті деңгейдегі инфрақұрылымсалалары мен халықтың арасында қайта бөлу [2] .

Жергілікті бюджеттер билік пен басқарудың жергілікті органдарының санқырлы қызметінің негізгі қаржы базасы бола отырып, олардың экономикалық дербестігін нығайтады, шаруашылық қызметін жандандырады, аумақтың экономикалық әлеуетін кеңейтуге, қаржы ресурстарының резервтерін ашып, пайдалануға мүмкіндік жасайды.

Республикалық және жергiлiктi бюджеттердiң кiрiстерiн қысқартуды немесе шығыстарын ұлғайтуды көздейтiн заңдардың жобалары Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң оң қорытындысы болған кезде ғана Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Мәжiлiсiне енгiзiлуi мүмкiн. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қорытындысы Республикалық бюджет комиссиясының ұсыныстары ескерiле отырып жасалады.

Қазақстан Республикасы Президентiнiң заң шығару бастамасы тәртiбiмен Парламент Мәжiлiсiне енгiзiлетiн заңдардың жобалары үшiн мұндай қорытындының болуы талап етiлмейдi.

Республикалық немесе жергiлiктi бюджеттердiң шығыстарын ұлғайтуды немесе кiрiстерiн қысқартуды көздейтiн Қазақстан Республикасы Президентiнiң жарлықтары мен Қазақстан Республикасының Үкiметi қаулылары жобаларының ережелерi Республикалық бюджет комиссиясының мiндеттi қарауына жатады. Сол сияқты «экономика және бюджет бөлімдеріне» келіп түсетін ұсыныстарды, өтінімдерді бюджеттік комиссияға ұсынады.

Қазақстан Республикасындағы республикалық және жергілікті бюджеттер мемлекеттің бюджет жүйесінің материялдық тірегі, қаржы жүйесінің орталық буыны, Қазақстан Республикалық мемлекеттігінің атрибуты және оның егемендігінің қаржылық негізі болып саналады, сондай-ақ мемлекеттік бюджет арқылы жалпы ұлттық өнімнің тиісті қаржылық заң актілерінде көзделген бөлігі қайта бөлініп, қоғамның әлеуметтік-экономикалық игілігіне пайдаланылады. Осыған сай Көкшетау қаласының бюджеті де әлеуметтік-экономикалық игілікке пайдаланылады.

Облыстық бюджеттің табысы негізгі макроэкономикалық көрсеткіштер базасында елдің экономикасын ары қарай дамыту мен инвестиция тартуға бағытталған белгіленген халықты ынталандырушы шаралары мен орта мерзімге елдің әлеуметтік-экономикалық дамуының индикативті жоспарымен анықталынады.

Бюджеттің құрылымы мынадай бөлімдерден тұрады:

кірістер:

салықтық түсімдер;
салықтық емес түсімдер;
негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдер;
ресми трансферттер түсімдері;

шығындар;
операциялық сальдо;
таза бюджеттік кредит беру:

бюджеттік кредиттер;
бюджеттік кредиттерді өтеу;

5. қаржы активтерімен жасалатын операциялар бойынша сальдо:

қаржы активтерін сатып алу;
мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер;

бюджет тапшылығы;
бюджет тапшылығын қаржыландыру

қарыздар түсімі;
қарыздарды өтеу[5, 132 б] .

Бюджет кірістері - ол мемлекеттік функцияларды орындауға қажетті елдің ортаға топталған қаржы ресурстарының бөлігін және заңнамаларға сәйкес билік органдарының әр деңгейлеріне иелік істеуге ақысыз және қайтарылмайтын тәртіппен түсетін ақша құралдарын көрсетеді.

Бюджетке түсетін кірістер, оларды жұмылдыратын формалар мен әдістер жиынтығы мемлекеттік бюджеттің түсімдер жүйесін құрайды.

Бюджеттік іс-әрекеттің жүргізілуі мемлекеттің орталықтандырылған ақша қаражаттары қорын қалыптастыру мен пайдалануына байланысты және ерекше экономикалық, ұйымдастырушылық формаларды қолдану негізінде жүргізіледі.

Шығыстар нақты шығындардың көлемін көрсетеді. Сондықтан, бюджеттердің барлық деңгейлері бойынша мемлекеттік шығыстардың бір-бірімен өзара байланысты нақты түрлерінің жиынтығы әрбір мемлекеттің бюджет шығыстар жүйесі болып табылады.

Облыс шығыстар мақсатты белгілеулер бойынша қатаң іске асыруға тиіс, яғни бюджетте қарастырылған бағыттар бойынша, бюджет секторы осының барлығын қадағалап отырады.

Бюджет секторының негізгі құқықтық базасы ретінде келесідей заңдық мәртебесі бар құжаттар танылады:

мемлекеттің Конституциясы;
бюджеттік кодекс;
ағымдық жылға арналған республикалық бюджет туралы Заң.

Сондай-ақ, аталған құжаттардан басқа мемлекет бекіткен орта немесе ұзақ мерзімді әлеуметтік-экономикалық бағдарламалар, Қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауы, мемлекеттің стратегиясы да қолданылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.