Ойындық әдістер оқытудың ерте кезеңіндегі ағылшын тілі сабақтарында оқушылардың танымдық белсендіктерін ынталандырудың құралы ретінде
Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты
Филология факультеті
Шет тілдер кафедрасы
Мәлібек Жұлдызай Арысбекқызы
Ойындық әдістер оқытудың ерте кезеңіндегі ағылшын тілі сабақтарында
оқушылардың танымдық белсендіктерін ынталандырудың құралы ретінде
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В011900 Шет тілі: екі шет тілі
Ғылыми жетекші : Безаубекова А. Д.ф. ғ. к. ,
шет тілдері кафедрасының
аға оқытушысы
Қостанай 2017
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 3
1. Ойын арқылы балалардың ойлау қабілетін арттыру 6
1.1. Жалпы ойынның мәні, шығу тегі 6
1.2. Ағылшын тілі сабағында қолданылатын ойындардың негізгі мақсаты 10
1.3. Ағылшын тілі сабағында қолданылатын ойындардың ерекшеліктері 12
2. Ерте кезеңдегі оқушылардың сабаққа ынтасын дамыту барысындағы ойынның
рөлі 19
2.1. Оқу барысындағы дидактикалық ойындардың рөлі мен мағынасы 21
2.1.1 Дидактикалық ойындардың түрлері 23
2.1.2 Дидактикалық ойынға қойылатын талаптар 25
2.2. Ағылшын тілі сабағында шет тілдерімен қарым-қатынасты оқыту құралы
ретіндегі ойынның рөлі 26
2.3 Ағылшын тілі сабағында ойын технологиялары негізінде оқушылардың оқу -
танымдық іс- әрекетін белсендіру 31
3. Ағылшын тілі сабағында қолданылатын ойындарды жіктеу 33
3.1.Ойындарды бөлу принциптері 36
3.2 Экспериментте қолданылған әдіс-тәсілдер сипаттамасы 50
Қорытынды 53
Қолданылған әдебиеттер тізімі: 56
КІРІСПЕ
Тәуелсіз еліміздің болашағы -жарқын, білімді, парасатты, өз ана
тілімен бірге шетел тілі ағылшын тілінде еркін сөйлеп,өз елін, халқын,
мәдениетін шетелге таныстыра алатын үш тілде еркін сөйлейтін азамат болып
шығуы керек.
Ағылшын тілі – қазақ еліннің әрбір азаматын әлемдік деңгейге
шығаратын тіл. Сол себепті ағылшын тілін үйренудің маңызы зор.
Қазіргі заманда, ағылшын тілін үйрену маңызды болғандықтан,
оқыту үрдісінде ойын түрлерін қолдану оқушының тілді тез үйренуге ықпалын
тигізеді. Ағылшын тілін үйрету кезінде әр түрлі ойын элементтерін қолдану
оқушының ағылшын тіліне деген қызығушылығын арттырып, жаңа тақырыпты жақсы
түсінуге әсер етеді. Ойын арқылы балалар ағылшын тілінде жеңіл қарым-
қатынас жасай алады және ойын кезінде оқушылар шаршағандығын сезбей,
әсерлене, қызыға отырып ағылшын тілін тез үйренеді.
Ағылшын тілі сабағында оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетін
белсендіру үшін, сонымен қатар, шығармашылығын дамытуда әрбір сабақ
қызықты болу үшін әр түрлі ойын түрлерін талдап, оқушыға жеткізе білу үшін
не істеу керек?
Сабақта қолданылатын әр түрлі ойындарды ұйымдастыру тәсілдерін талдау
арқылы, оқушылардың қызығушылығын тудырады. Бұл әдісте ойын - қуатты
құрал болып табылады. Бұл қуатты стимул - тілді меңгеру.
Шет тілі сабағында әрбір оқушының сабаққа белсенді қатысуының, ауызекі
сөйлеуге құлшындыратын, ағылшын тілін оқып үйренуге талпынысы мен
қызығушылығын арттыратын әдіс-тәсілдер түрі ерекше орын алады. Бұл
міндеттерді сабақта оқытудың ойын әдістерінің көмегімен шешуге болады.
Алайда, ойын әрекетін қандай мақсатта қолдануға болады? Қандай деңгейде?
Сабақтың қай кезеңінде? Қай кезде жақсы нәтиже береді? деген сұрақтар
әрбір мұғалімді толғандыратыны сөзсіз.
Ойын дегеніміз – адамзатқа қоршаған ортаны табиғи жолмен қарапайым
және жақын түрде танып –білу болып табылады. Оқыту мен тәрбиелеу
процесінде ойын әдістерін қолдануда мұқият және егжей-тегжейлі зерттеуді
талап етеді. Ойын - бала әрекетінің бір түрі, адамзат мәдениетінің
қазынасы. Ұлы педагогтер, ғалымдар баланы тәрбиелеудегі ойын рөлін жоғары
бағалаған. Бала ойын арқылы өмірге енеді, табиғатпен, қоршаған ортамен
қарым-қатынасқа түседі, атын – түсінігін арттырады, еңбек ете білу дағдысы
қалыптасады. Орыс жазушысы Ю. Нагибин балалар ойындарының мәнін былай
бағалайды: Ойында баланың өмірге деген көз-қарасы, мінез-құлқы пайда
болады. Ойында балалар кейде өмірдің қиын проблемасын шешуге жақын
тұрғанын байқамай қалады
Баланы ойынға араластырмау немесе ойнатпау бұл дұрыс емес. Себебі,
ойынсыз ешқандай бала дамымайды, қалыптаспайды. Ойын балалар үшін өмірдің
жалғасуы, яғни, ойындар баланың тапқырлығын, байқағыштығын, зейінділігін
арттырумен қатар, epiк сезім түрлерін де дамытады. Сол себепті, ағылшын
тілін үйрету үшін ойын арқылыоқушының білімі мен бейімін, жеке тұлғалық
қасиет-қабілеттерін арттырамыз. Ойын арқылы оқушылардың қызығушылығы,
зейіні, тілін дамыту үшін дидактикалық ойындар мен тапсырмалардан басқа
грамматикалық ойындардың орны ерекше. Яғни құзіреттілік тапсырмалар
арқылы оқушының тілімен, оқуға деген және пәнге деген ынтасы артады.
Сабақта тиімді қолданылған ойын оқушылардың грамматиканы толық меңгеріп,
сауатты жазу дағдысына мол мүмкіндік береді. Оқушыларды өз беттерімен
жұмыс істеуге дағдыландырады, ізденімпаздыққа баулиды.
Зерттеу жұмысының өзектілігі:ағылшын тілін оқытуды ерте жастан бастап
қолға алу өте тиімді нәтиже береді. Себебі осы жастағы жасөспірім оқушылар
жаңа тілдімеңгеруде ерекше жылдам қабылдау қабілеттілігімен байқалады.
Олар лезде берілген шағын ақпаратты ойына түйіп алып, оны сол қалпында
кері айтып бере алады. Балалардың жасы қосылған сайын мұндай факторлар
өзінің күшін жоғалта бастайды.
Тақырыптың зерттелу деңгейі: мектепте ағылшын тілін оқыту
барысында ойын түрлерін қолдану жайлы келесі ғылымдардың еңбектері зор:
Н.Терлікбаева. С.В. Ровинская. Стайнберг Д., К.Ақбаева..
Зерттеудің әдіс-тәсілдері: ойын түрлерін талдау, педагогикалық
тәжірибе, нақты мәліметтерді статистикалық талдау.
Гипотезасы: егерде ағылшын сабағында сабақты өткізудің жаңа әдіс-
тәсілі ретінде әр түрлі ойындарды құрал ретінде қолдансақ, оқушылардың
сабаққа деген мотивацияларын жоғарылатса, ағылшын тіліне деген
қызығушыларын арттырса, онда эксперимент соныңда оқушылардың ағылшын тілі
сабағындағы білім деңгейлері жоғарылайды.
Эмпирикалық дереккөздері болып мектепте өткізілген тәжірибенің
қорытындысы саналады.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы:ойын арқылы ағылшын сабағы
барысында оқушылардың білім деңгейлерін жақсартуға себебі бар екендігін
анықтау.
Тақырыптың зерттелу мақсаты:шет тілін оқытуды ойынмен ұштастыра
отырып,оқушыларда ерте жастан ағылшын тілін меңгеруге деген қызығушылықты
қалыптастыру;
Тақырыптың зерттелу міндеттері:
1) Ағылшын тілі сабағында ойын арқылы оқытудың тиімді жолдарын зерттеу;
2) Ойын арқылы оқушының білімі мен бейімін, жеке тұлғалық қасиет-
қабілеттерін арттыру мүмкіндіктерін зерттеу;
Объектісі: Ағылшын тілін ерте кезден бастап оқыту барысындағы
ойынның рөлі.
Пәні: Ойын арқылы оқушының зейінін сабаққа аудару, ауызша сөйлей
алу және жазу дағдысын қалыптастыру;
Зерттеудің практикалық маңыздылығы: дипломдық жұмыстағы
ұсыныстар ағылшын тілін мектеп оқушыларына оқыту барысында ойын түрлерін
қолдануға болатындығы болып саналады.
Құрылымы: дипломдық жұмыстың құрамында кіріспе мен қорытынды, әдебиеттер
тізімі мен қосымшалар бар.
Ойын арқылы балалардың ойлау қабілетін арттыру
1.1. Жалпы ойынның мәні, шығу тегі
Ерте заманнан бастап адамзат өзін қоршаған ортаның тылсым күштерін, айнала
дүниені танып білуге, айналасындағы заттар мен құбылыстарды түсінуге
әрекет жасаған. Тұлға ретінде даму барысында ойын іс-әрекетін түсініп,
жалпы айтқанда, ойын адам өмірінде шешуші мәнге ие болды.
Көптеген жылдар бойы адамзатойын арқылы ойынның білімдік
құндылығын дәлелдеді. Жалпы айтқанда, ойынның шығу тарихын ғалымдар
жүздеген жылдар бойы зерттеп келеді. Оның шығу тарихы жайлы көптеген
пікірлер бар. Көп тұжырымдардың бірі бойынша ойын қоғамның діни,
әлеуметтік-экономикалық және мәдени дамуы кезіндегі бос уақыт пен
демалысты өткізу мәселесінен туындаған. Бағзы заманда ойын қоғамдық
өмірдің бір бөлігі болып саналған.
Ойын ұғымына қысқаша анықтама берсек – бұл адамның мінез – құлқын
өзі басқаруымен анықталатын әлеуметтік тәжірибені қалыптастыратын негізгі
іс - әрекеттердің түрі. Ойынсыз ешқандай бала дамымайды, қалыптаспайды,
ойын арқылы бүлдіршіндер қоршаған ортаны таниды[1].
Ойын - таным процесініңдамытудың негізгі болғандықтан әрбір
тәрбиеші ұстаз оқыту мен тәрбие берудің мазмұнын үнемі ойын мен өткізілу
әдістемесін жете білу, әр бір тақырыпқа байланысты оқу жылының басында оқу
жоспарына енгізу, ойынның тәрбиелік және танымдық мақсатын аша білу, ойын
арқылы баланы танымына әсер етіп, даму барысына үнемі зерттеу жүргізу
талаптары қойылады.
Психологтар мен педагогтер ерте заманнан бері ойын мәселесіне өз
назарын аударып, тек ХІХ ғасырдың аяғында ғана арнайы зерттеулер
жүргізілген. С.А.Шмакова бойынша көптеген ойындарға тән ортақ белгілер деп
төмендегілерді айтуға болады:
- Тек қана нәтижесінен ғана емес, әрекет үрдісінің өзінен де ләззат
алу үшін баланың тілегімен ғана қабылданатын, еркін дамытушы әрекет
(әрекеттік (процедуралық) ләззат);
- Елеулі мөлшерде суырып салмалық, шығармашылық, осы әрекеттің
белсенді сипаты (шығармашылық аясы).
-әрекеттің эмоцияналды көтеріңкілігі, бәсекелестік, жарыс
(эмоционалдық қуат).
Ойын мазмұнын, оның дамуын логикалық және мерзімдік, уақыт тұрғысынан
бейнелейтін тікелей және жаңа ережелердің болуы.
Ойындық әрекет бағдарламасын зерттеген ғалымдар пікірінше ойын
педагогикалық мәдениет феномені ретінде төмендегідей қызметтерді атқарады:
Әлеуметтендіру қызметі.
Өйткені, ойын – баланы күшті қоғамдық қатынастар жүйесіне енгізу және
оған мәдениет байлығын игерту құралы.
Ұлтаралық қатынас құралы қызметі.
Себебі, ойын – балаға жалпы адамзаттық құндылықтарды, түрлі ұлт
өкілдерінің мәдениетін игеруге мүмкіндік туғызады. Өйткені ойын - әрі
ұлттық әрі интернационалдық, сонымен бірге жалпы азаматтықта.
Ойында бала адамзат тәжірибесі аясында өзін-өзі көрсету қызметін
көрсетеді. Өйткені, ойын бір жағынан баланың практикада өмірлік нақты
қиындықтарды жою жобасын тексеруге және құруға мүмкіндік берсе, екінші
жағынан тәжірибесінің олқы тұстарын айқындауға мүмкіндік береді.
Ойынның қатысымдық қызметін – балаға шынайы күрделі адамдық қатысым
аясына енуге мүмкіндік беретін дерегі айқын көрсетеді[1].
Ойынның диагностикалық қызметі- педагогқа баланың әр қырынан:
интеллектуалдық, шығармашылық, эмоционалдық және т.б. көрінуін саралауға
мүмкіндік береді. Сонымен қатар ойын – баланың өз күшін нақты сезінетін,
өзін-өзі бағалау, еркін әрекеттегі мүмкіндіктерін танитын өзін-өзі көрсету
аймағы болып табылады.
Ойынның емдік қызметі – баланың қарым-қатынаста, оқуда, мінез-
құлқында туындайтын әр түрлі қиындықтарды жеңу құралы ретінде
қолданылуымен түсініледі. Ойынның мұндай қызметін Д.Б.Эльконин аса жоғары
бағалайды.
Ойынның түзеу қызметі деп – баланың тұлғалық құрылымының көрсеткішіне
жағымды өзгерістер, толықтырулар енгізу түсініледі. Ойын әрекетінде бұл
үрдіс басқа кездегіден гөрі неғұрлым жұмсақ өтеді.
Ойынның дамытушылық қызметі, оның ең маңызды қызметтерінің бірі.
Сонымен бірге, ойын – баланың қызығушылықтан дамуға ұласатын,
қызығушылығының ұйымдастырылған мәдени стратегиялық-кеңістігі.
Шығыстың ұлы ойшылы Әбу Насыр әл Фараби өзінің "Бақыт жолында" атты
философиялық шығармасында адамның танымын дамыту арқылы ғана ойы бақыт
жолына жетелеуге болатындығына тоқтасақ, ұлы Абай өзінің қырық үшінші қара
сөзінде баланың танымын алғашқы күннен бастап дамытпаса, өзінің із-түссіз
жоғалып, жойылып кететінін айтады. Ағартушы ұстаз Ы. Алтынсарин өзінің
көптеген еңбектерінде таным әрекетінің негізі-оқу, білім деп тұжырымдайды.
Баланың танымын алғашқы күннен бастап дамыту құралы да, балада
оқу мен білімнің, тәрбиенің негізін қалыптастыратында - ойын әрекеті болып
саналады[2].
Белгілі психолог Е.А. Аркиннің пайымдауынша, ойын және ойыншық
балалар өмірін сипаттайтын бірден-бір жалпы ұғым. Ойын бала үшін жаңа
ортаға тезірек үйренуге мүмкіндік береді. Жаңа ортаға, оқу үдерісіне өту
үйреншікті өмір сүру әдістерін өзгертуді қажет етеді. Ойын арқылы
балаларды өмірге ең қажетті қасиеттерге:өжеттілікке, іскерлікке,
жауапкершілікке, ептілікке тәрбиелейді. Балалар ойын үдерісіне жаңа
білімдер, пайдалы іскерліктер, әдеттер мен дағдылар үйренеді. Ойын
түрлерінің материалдары сабақтың тақырыбы мен мазмұнына неғұрлым сәйкес
салынса, оның танымдық, тәрбиелік маңызы да арта түседі. Оны тиімді
пайдалану сабақтың әсерлігін, тартымдылығын күшейтеді, оқушылардың сабаққа
ынтасы мен қызығушылығын арттырады. Н.К. Крупская: Бала жас болғандықтан
ғана ойнамайды, балалықтың өзі оған ойнау үшін, яғни жаттығу арқылы өмірде
қажетті дағдыларды игеру үшін берілген деген болатын. Ойынмен
ұйымдастырылған сабақ балаларға көңілді жеңіл келеді. Ойынды іріктеп алуға
нақтылы сабақтың мақсаты, мүмкіндіктері мен жағдайларын ескеруге ерекше
назар аударылған жөн. Ой- ойыннан басталады десек, баланың ойын
жетілдіріп, сабаққа қызығушылығын, белсенділігін арттыру үшін мұғалімнің
қолданатын басты тәсілі—ойын.
Орыс педагогы В. А. Сухомлинский: "Ойын баланың алдынан өмір есігін
ашып, оның шығармашылық қабілетін дамытады, ойынсыз ақыл - ойдың
қалыптасуы мүмкін де емес" десе, ғалым Е. А. Покровский өзінің балалардың
ойындарына арналған еңбегінде әрбір халықтың ойын туралы түсінігіне
сипаттама береді.Мысалы: ежелгі гректерде "ойын" түсінігі балалардың
қимылы деген ұғымды білдіреді, ал еврей халқында "ойын" сөзі қуаныш,
шаттық сезімдерін сипаттайды - деп, барлық халықтың ойын түсінігінің түп -
тамырының сабақтасып жатқандығы туралы тұжырым жасайды[2].
Ойын тек баланың іс-әрекеті ғана емес, ойын – еңбек, ойын – оқу, ойын
- әлеуметтік қарым – қатынаста ерекше орын алатын әрекет түріне жатады.
Педагог және психолог ғалымдар ойын іс - әрекетін жан – жақты зерттеп,
баланың дамуын, тәрбиеленуін, танымдық қызығушылығын арттырудың негізгі
құралы ретінде қарастырып келген.
Іс-әрекет ойын, оқу және еңбек түрлеріне бөлінсе, ойын бала үшін алғашқы
рет қоршаған ортаны тану құралы болып табылады.
Педагог пен психологтардың пайымдауынша ойында ең алдымен қиялдау мен
қалыпты ойлауды жетілдіреді. Ойын балалардың негізгі іс–әрекеті ретінде
психологиялық, анатомиялық–физиологиялық, педагогикалық маңызы зор
қызметтер атқарады.
Ойын - оқу үрдісіндегі оқытудың әрі формасы, әрі әдісі ретінде
дербес дидактикалық категория. Сонымен бірге ойынды мұғалім мен
оқушылардың бірлескен оқу әрекетінің өзара байланысты технологиясы
ретінде де қолдануға болады. Бастауыш сынып оқушыларының мектепке келгенге
дейінгі негізгі әрекеті - ойын болса, оқу-тәрбие үрдісінде олар біртіндеп
ойын әрекетінен оқу әрекетін орындауға бейімделуі тиіс. Ол сабақ
барысында пайдаланылатын дидактикалық ойындар арқылы жүзеге асырылады.
Дидактикалық ойындар арнайы мақсатты көздейді және нақты міндетті шешеді.
Ойын - оқушылардың оқуға деген ынтасын арттыратын құрал. Сондықтан да
бастауыш, дайындық сыныптарында оқущылар сабақ үстінде ойынды көп қажет
етеді. Оларға пайдаланатын ойындар оқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай
күрделеніп отырады. Мысалы, дайындық сыныбында қарапайым ғана ойын
түрлерін ойнатсақ, сыныбы үлкейген сайын баланың жас ерекшелігіне сай
болып күрделенген жөн. Олай болса ойынды пайдаланудың, маңызы зор. Ойынды
математика сабағында қолдана отырып, балаларды саналы ойлауға үйретеміз.
Нәтижесінде балалардың қаншалықты білім меңгергенін анықтауға болады.
Мұндай ойынның көптеген түрлері бар. Сондықтан ойын балалардың жас
ерекшеліктеріне және өтілетін сабақтың тақырыбына мазмұнына сай етіліп
таңдалып алынғаны дұрыс. Бала ойын іс-әрекеті үстінде білімді қалай игеріп
жатқанын, ал оқу үрдісінің қалай ойынға ұласып кеткенін аңғармай қалуы
тиіс. Сонда ғана ойын және іс-әрекеттері табиғи бірлікте болып, пәндік
білім, білік және дағдыны игеруге толық ықпал жасайды. Мысалы, дайындық
сыныптарда сан санауға заттарды санап және олардың екі тобын салыстыруға,
өлшеміне, пішініне және түстеріне қарай ажыратуға үйрету мақсатында Жеміс
жинау, Өз орныңды тап, Сан құрамын анықта, Құстарға қамқорлық,
Жапырақ жинаймыз, Шырша безендіру ойындарын ойнатуға болады. Ойын да
халық педагогикасының құрамдас бір бөлігі болып келеді. Ұлттық ойындар
халықтың әлеуметтік-экономикалық жағдайларына байланысты туып, дамығанына
қазақ халқының ойындарымен таныса отырып, көзіміз әбден жетеді. Халық
ойындарын сабақтарда пайдалану оқушының алған білімін күнделікті өмірмен
бері кұштастыруға қолайлы.
Оқушылардың ой белсенділігін, саналы ойлана білуін дамыту, жетілдіру
- мұғалімнің негізгі міндеті. Ойын баланың ойлау қабілеті мен сөздік қорын
түрлі дағдымен шеберлікті меңгеруге қиындықты жеңуге, төзімділікке
баулиды.
Әр сабақта ойынды тиімді пайдалану сол сабақтағы өтілетін жаңа
тақырыпты баланын жақсы өз дәрежесінде меңгеруіне әкеледі. Дайындық
сыныптарда сауат ашу сабағында әріптермен, дыбыстармен танысу барысында
балалар бірнеше ойын түрлерін ойнайды. Мысалы: Сөз ойла,тез ойла,
Балықшы, Сәйлемді жалғастыр, Жоғалған буынды тап, Кім тапқыр?,
Кім көп біледі? т.б.
Бірнеше ойындар ойнатуға болады. Сөз ойла, тез ойла ойынында доп
лақтырып ойнатылса, Балықшы ойынында аквариумнен балықты, магниттік
кубиктерді қармақпен аулап (қармақ басында,балықтың астыңғы жағында магнит
болады), сонымен балықты алып, ондағы сұраққа жауап беруге болады. Ойын -
адамның өмір танымының алғашқы қадамы.
Ойын ойнап, ән салмай, өсер бала бола ма?, - деп өлеңде айтылатындай,
бала өміріңде ойын ерекше орын алады. Балалар ойын барысында өздерін еркін
сезініп, ізденімпаздық, тапқырлық әрекет танытып, түрлі психологиялык
түсінікпен сезім әрекетіне сүңгиді. Ойын үстінде бала шынайы өмірдегідей
қуаныш пен реніш сезімінде болады. Ұлттық ойын ойнау арқылы оқушылардың өз
салт-дәстүріне, әдет-ғұрпына деген сүйіспеншілігі артады. Сондықтан мен өз
сабақтарымда мынандай ұлттық ойын түрлерін ойнатамын. Бәйге, Хан
талапай, Орамал тастамақ т.б. ойындар.
Бәйге ойынында екі топтан екі оқушымен ойналады. Екеуі келіп сұрақтар
алады, Кім тез жауап берсе, сол дереу тақтадағы өз жорғасын мәреге
жеткізеді.
Хан талапай, Балаларды үш топқа бөліп, алдыларына асық шашамыз. Олар
асықтағы нөмірмен сұрақтарға жауап береді.
Орамал тастамақ ойынында ойын ұжыммен ойналады. Ойынды алдымен өзім
бастап кез келген өрнекті дауыстап айтып (2+3), орамалды бір оқушының
алдына қоямын. Сол окушы бөгелместен 2 мен 3-тің қосындысы 5-ке тең деп
айту керек. Ары қарай балалар ойынды өздері жалғастырады. Міне, осындай
ойындарды өз сабағымда пайдалана отырып, балаларға дәріс беремін.
Ойын - баланың алдынан өмірдің есігін ашып, оның шығармашылық қабілетін
оятады. Сонымен қатар, ойын тынысы кең, алысқа меңзейтін, ойдан-ойға
жетелейтін, адамға қиял мен қанат беретін ғажап нәрсе.
Ойын - тиімді тәсіл.
Жалпы бастауыш сынып оқушыларының мектепке дейінгі ең негізгі ісі ойын
болғандықтан оқып үйрету барысында олар біртіндеп ойын әркетінен таным
әрекетіне турлі ойындарды ойнау барысында бейімделуі тиіс.
Я.А.Каменский: Ойын айналадағы дүниені танудың тәсілі, - деп атап
көрсеткен болатын. Осы сөздің өзінен-ақ балалардың танымдық әрекетін
қалыптастыруда ойынның қаншалықты маңызы бар екенін түсінуге болады.
Ойынның нәтижесінде, баланың бойында: ойлау, ұйымдастырушылық қасиет,
тапқырлық, белсенділік, шыдамдылық қалыптасады.
Қысқаша айтқанда, ойын баланың толыққанды тұлға ретінде
қалыптасуына және дамуына ықпал ететін қуатты құрал.
1.2.Ағылшын тілі сабағында қолданылатын ойындардың негізгі мақсаты
Қазіргі таңда халықаралық қатынастардың күшеюі мен шет тілін меңгерген
білікті мамандардың қажеттілігіне байланысты тек әдіскер, педагогтар мен
психологтардың тарапынан ғана емес, сонымен қатар қоғамның тарапынан шет
тілін ерте жастан оқытуға деген қызығушылық арта түсті.
Үш тұғырлы тіл саясаты бұл Елбасының халыққа қойған міндеті. Қазақ тілі
– бұл мемлекеттік тіл, әрине, әр елдің мемлекет болып қалыптасуы үшін
мемлекеттік тілдің орны ерекше. Орыс тілі – заңға сай ұлтаралық қатынас
тілі, ал ағылшын тілі – халықаралық тіл, сіздің шетелге аяқ басуыңызда
ажырамас құралыңыз.
Ойындар баланың тапқырлығын, байқағыштығын, зейінділігін арттырумен қатар,
epiк сезім түрлерін де дамытады. Сол себепті, ағылшын тілі сабағында
қолданылатын ойындардың негізгі мақсаты мынада:
1. Белгілі бір қасиеттерді дамыту, мысалы:
- Біз қайда барамыз?
- Сіздер киноға барасыздар ма?
- Жоқ.
- Мүмкін сіздер ... .барасыздар ма?
2. Белгілі бір сөйлеу мүмкіндіктерін дамытуға байланысты Our house
ойыны:
- Сіздің сыныптасыңыз жаңа пәтер алды (тақтада пәтер жобасы бар), оған
жиһаздарды орналастыруға көмектес.Топ өздері тұрғысы келетін үйдің
сұлбасын сызады немесе суретін салады. Одан кейін осы үйді салу үшін
материалдарды анықтап алады. Осылайша ойын өмірмен байланыста болып, оқушы
құзыреттілігін дамытуға септігін тигізеді[6].
3. Ауызша сөйлеуді үйрету:
- Ең жақсы сөздік қоры атты конкурс өткізу.
- Сәлемдесу және қошемет айту.
- Досыңа онымен келіспейтініңді айту.
4. Керекті қасиеттер мен психикалық функцияларды дамытуда – Қар ойыны.
5. Тіл және әлемтану саласындағы танымын кеңейту. Бұл мақсатта
викториналар, лото, конкурстар қолданылады.
6. Қарым-қатынас материалдарын есте сақтау.
Құрамына, ойынға қатысушыларға және ойынды ұйымдастыру мен материалдық
қамтамасыз етуге байланысты ойын түрдегі жаттығулардың әртүрі болады.
Бұлардың көмегімен бір немесе бірқатар тапсырмалардың шешімін табуға
болады(грамматикалық, лексикалық қасиеттерді ұштау). Мысалы: шығармашылық
мүмкіндіктерді, зеректікті, байқағыштықпен тіл табысу қабілетін дамыту
секілді. Негізінен, ойындар тікелей лексикалық немесе грамматикалық
қасиеттерге ие емес. Лексикалық ойындар грамматикалық немесе орфографиялық
болуы мүмкін. Ойын балалардың қызығушылығымен белсенділігін арттырып,
осынау бір қызықты ойында өздерін жаңаша танытуға және өзге тілдердің
сөздері мен сөйлемдерін тез, әрі нақты жаттауға көмектеседі[6].
Жеке және топтық ойындарды сабақтың кез-келген уақытында ойнауға
болады. Ал топтық ойындарды сабақтың соңында өткізген жөн. Өйткені, мұнда
жарыс пен іс-әрекет көбейеді. Ойында жіберілген қателіктерді қатысушыны
алаңдатпай, ойынның соңында анализ жасап өту керек. Қатысушыларды
ынталандыру мен мадақтау олардың топтағы тұлғалық қарым-қатынасын дамытуға
көмектеседі.
1.3.Ағылшын тілі сабағында қолданылатын ойындардың ерекшеліктері
Ерте жастан ағылшын тілін оқытудың маңызы және XXI ғасыр
табалдырығын білім мен ғылымды инновациялық технология ұрпағы білімді
халықтың болашағы бұлыңғыр болмайды.Тіл – халықтың ең басты қазынасы. Үш
тұғырлы тіл саясатын қолға алсақ та, өз еліміздің ішінде қазақ тілін
өгейсітуге болмайтынын әсте естен шығаруға болмайды. Мұндайда Өзге тілдің
бәрін біл, өз тіліңді құрметте! - деген даналық сөз ойымызға орала
кетеді. Тіл білу – байлық. Әсіресе, өркениеттік өрелік алға шығып,
жаһанданудың лебі есіп тұрғанда көп тілді игергенге ешкімнің таласы бола
қоймайтыны анық. Сондықтан қазақ, орыс және ағылшын тілдерін жетік
меңгерген ұрпақ қалыптастырып, бәсекеге қабілетті болу мақсатында
мемлекетіміз аямай қаржы бөліп, түрлі іс-шаралар ұйымдастырып келеді[7].
БҰҰ-ның ресми тілдері ағылшын, француз, орыс, испан, қытай, араб
тілдері. Қазірде Қазақстан халқы осы шетелдік тілдерді үйренуге бірте-
бірте аяқ басып, соңғы уақытта халықтың тілдік сауаты жоғарылап келе
жатқаны байқалады. Қоғам, әсіресе, студент-жастар, жұмысбасты жастар
шетелдік тілдің қажеттілігін сезіне отырып оқып үйренуге үлкен
қызығушылығын танытуда. Білім ордаларында білім алып жатқан балалары
бар ата-аналар баласының болашағының заман талабына сай бәсекеге қабілетті
болуына барынша атсалысуда. Бұл, әрине, қуантарлық жағдай. Ел халқы
сауатты болса, бұл әлемдік деңгейде бізге жоғары дәреже, үлкен
абырой алып келері сөзсіз. Ел болашағы жастардың қолында. Ал үш-төрт
шет тілін білетін адам таптырмас маман, мұндай адам ешқашан жұмыссыз
қалмайтыны айдан анық. Кез-келген шет тілін жетік білу өмірден өз
орныңызды сәтті табуға, үлкен жетістіктерге жетуге мүмкіндік береді .
Әр тілдің өз ерекшелігі мен маңыздылығы бар. Мәселен, әлемнің 47
елінде ағылшын тілі мемлекеттік тіл дәрежесін алған, дүниежүзінің қалған
бөлігінде іскер қауымдастықта келіссөздер ағылшын тілінде жүргізіледі.
Ағылшын тілі – үлкен мүмкіндіктерге жол ашады. Ағылшын тілін білсеңіз сіз
үшін ешқандай кедергі мен шекара жоқ деп айта аламыз.
Қарапайым тілмен айтқанда, қазақ тілді дамыту керек, орыс тілін
қолданамыз және ағылшын тілін үйренеміз. Осы мақсатта бүгінгі күні
педагогикада оқушыларға ағылшын тілін сіңдіру үшін ойын түрлерін
пайдаланып, қазіргі таңда оқыту үрдісінде талапқа айналып бара жатыр.
Елдегі барлық білім ордаларында ағылшын тілі тереңдетіліп оқытыла бастаса,
орыс тілі бірнеше жылдан бері ҰБТ сынағында тапсырылатын міндетті
пәндердің қатарына енді. Тіпті, мектептің бастауыш сынып оқушыларының
сабақ кестесіне шетел тілін енгізсе, кей балабақшаларда көштен қалыспай,
алты жасқа да толмаған бүлдіршіндердің тілін ағылшынша сөйлетуге күш салып
жатқаны белгілі[7].
Шетел тілінде тыңдап түсінуге үйрету.Қазақстан Республикасы әлемдік
бірлестікке кірген заманда білімнің рөлі шетел тілінде оқушылар дұрыс қарым
–қатынас жасай сөйлеуші қолданылған кейбір лексикалық және грамматикалық
материал оқушыға әр адамның дыбыстарды айту ерекшеліктері мен интонациялық
ерекшеліктері мұғалім әдетте сабақта өте баяу ырғақпен сөйлеуді, мұндағы
мұғалім сабақта шетел тілінде сөйлегенде, айтқан сөзін оқушылар келесі бір
қиындық мынада: егер тыңдаушы сөйлеушінің бет оқушылардың түсініп тыңдау
қабілеттерін дамытуда төрт жаттығулар тобын
Бірінші топ жаттығулардың мақсаты – мәтінді тыңдаудың алдында
Екінші топ жаттығулардың мақсаты – мәтінді тыңдауға арналған
Үшінші топ жаттығулардың мақсаты – мәтін мазмұнын толық
Төртінші топ жаттығулардың мақсаты –оқушыларды мәтін мазмұндарын
айтуға болады. Енді тыңдауға арналған мәтіндерге қойылатын талаптарға
тоқтала кетсек. Тыңдауға арналған мәтінің мазмұнының тәрбиелік мәні
болуға тиіс мәтіннің берік логикасы болуы шарт;
мәтіннің мазмұнында тыңдаушылар үшін қызықты
жаңа мәселе болуы мәтінің аутенсивті, яғни шындыққа негізделген, жасанды
мәтін емес жоғарыда айтылған ойларды қорытындылай келе, оқушылардың тыңдап
түсінуі.
Қазіргі қоғам сұранысына сай білімді, шығармашылықпен жұмыс жасайтын,
өзін-өзі дамытып жетілдіре алатын жеке тұлға тәрбиелеуге аса назар
аударылуда.
А. Байтұрсынов өзінің Мектеп деректері еңбегінде былай деп жазды:
... Педагог қандай болса, білім ордасы, пәні сондай болмақшы. Яғни педагог
білімді болса, ол білім ордасынан шәкірттер де көбірек білім алып
шықпақшы. Солай болған соң, ең әуелі білім ордасына керегі – білімді,
педагогика және методикадан хабардар, жақсы оқыта білетін педагог .
Егеменді еліміздің өсіп келе жатқан ұрпағын ойлы да іскер, жігерлі де
батыл, өзіне-өзі сенімді, интеллектуалдық деңгейі биік, дүниетанымы дұрыс
қалыптасқан азамат етіп тәрбиелеуде білім ордасының алатын орны айрықша.
Білім беру ордасы - қазіргі қоғамның дамуымен тығыз байланысты. Бұл балаға
жаңа әлемнің есігін ашып беріп, рухани дүниесінің қалыптасуына негіз
салады.
Ал осы білім ордасын аттаған жас бала ертеңгі ел тұтқасы. Оларды
парасатты да саналы азамат етіп тәрбиелеу, сондай – ақ шәкірттеріне тек
білім беріп қана қоймай, оларды халықтық педагогиканың түрлі қайнарымен
сусындатып, әрбір шәкірт бойына ұлттық мінез-құлық, адамгершілік,
сыпайылық пен кішіпейілдік қасиеттерін калыптастыратын және де баланың жан
дүниесін рухани қазыналармен байытатын ол – педагог[8].
Әрбір педагог тұлғаның танымдық қабілеттерін дамытып өздеріне
деген сенімін арттырып, істеген іс-әрекеттерінен жағымды эмоциялар
алатындай дәрежеге жеткізуі керек. К.Роджерстің пікірінше, педагог:
– шәкіртіне сенім көрсету;
– шәкіртіне мақсаты мен міндетін белгілеуге көмектесу;
– шәкіртінің шет тілін оқуға деген ішкі қызығущылығына мән беру;
– шәкірті қиындыққа кездескенде кеңес беретіндей тұлға болу;
– шәкіртіне ұялмай өз пікірін айта алуға көмектесу;
– Әрбір шәкіртінің сезімі мен көңіл толқуларын түсініп, ыңғайлы жағдай
жасау сияқты қағидаларды басшылыққа алуы тиіс.
Шәкіртінің дарындылығының даму қабілетінің ашылуы көбінесе
педагогтың кәсіби біліктілігіне және оның тұлғалық қасиетіне байланысты.
Мұндағы ұмтылыстың негізгі мақсаты – білім алушы тұлғаның шығармашылық,
дарындылық қабілетін дамыту, жеке тұлғаны жетілдіру. Ал мақсатқа жету оқу
бағдарламасын тереңдетіп оқыту және білім алушының танымдық белсенділігін
дамыту арқылы жүзеге асады. Шәкірт болашақтағы мамандығына байланысты,
яғни кәсіби тағдыры тек қана жақсы педагогке байланысты[9].
Оқыту білім беру жүйесінің негізгі мақсаты – болашақ маманға білім,
дағды, іскерлікті қалыптастыру. Ондай мүмкіндік тек сабақ арқылы беріледі.
Сабақ – оқу үрдісінің ең негізгі формасы. Сабақтың мұндай міндеттен шығуы
үшін оны психологиялық тұрғыдан дұрыс ұйымдастыра білу қажет. Сабақты
психологиялық тұрғыдан дұрыс ұйымдастыру дегеніміз – шәкірттің ішкі жан
дүниесіне терең үңілу, ойына ой қосу, қиялына қанат бітіру, білім алуға
деген құлшынысын, қызығушылығын ояту. Ол үшін педагог барлық мүмкіншілігін
пайдаланады. Өйткені жай сабақ құнарсыз тамақ секілді, адам бойына
жұқпайды. Қызықты сабақтар педагогтың ашқан жаңалығы, өзіндік қолтаңбасы,
әдістемелік ізденісі, қолданған әдіс-тәсілдері арқылы ерекшеленіп шәкірт
жүрегінен орын алады[9].
Ал шәкіртке білім беру барысында педагог өз еңбегінің жемісті болуы
үшін мына іс- әрекеттерді орындағаны жөн :
– педагог қызметіндегі мақсат қоя білу ісі;
– білімнің мазмұнын игеру ісі;
– Шәкірттердің білім алуға деген мүмкіндіктері мен психологиялық
ерекшеліктерін анықтау (диагностикалау) ісі;
– сабақ өткізудің әдістемелік жағын ұйымдастыра білу ісі;
– шәкірттермен жақсы қарым-катынас жасай білу ісі (коммуникативтік
әрекет);
– шәкірттерін білімге ынталандыру, қызықтыру іс-әрекеті;
– шәкірттердің білім дағдыларын бақылау және бағалау іс –әрекеті.
Яғни, қазіргі таңда ағылшын тілін саналы меңгерту, оны өз деңгейінде
қажеттілікке айналдыру, бір жылғы мәселе емес, сондықтан ағылшын тілін
оқыту ісімен шұғылданатын мамандар арасында туындайтын бір сұрақ:
Ағылшын тілінде өз ойын ауызша және жазбаша еркін жеткізе алуға қалай
үйрету керек?
Оқушыны ынталандыру үшін қандай ойын түрлерін қолданған жөн.
Ол үшін ең алдымен қазіргі білім беру ордаларына шығармашылық ізденіс
қабілеті дамыған, жаңа педагогикалық технологияларды жете меңгерген,
мамандық шеберлігі қалыптасқан педагогтар қажет.
Ағылшын тілін оқытуда ойын құралдарын сабақта жан-жақты қолдану,
педагогтың көптеген қиындаған қызметтерін жеңілдетіп, осы іскерліктің
ұстанымды жаңа тәсілдерінің пайда болуына мүмкіндік туғызады.
Тіл дамыту жолдарын дұрыс ұйымдастыру оқушылардың ойлау қабілетін,
мұғалім сабақтың әр минутын тиімді және дұрыс пайдаланған оны қандай тиімді
жолдармен жүргізуге болады? Сабақты баланың ойын сабаққа аударатындай
тиімді әдісті күнделікті сабақ барысында тіл дамыту үшін төмендегідей
тәсілдер:
– сөздік арқылы тіл дамыту;
–мәтінге байланысты тіл дамыту;
–көрнекі құралдар арқылы тіл дамыту;
– үйірмеге және басқа жұмыстарға арқылы тіл дамытуға болады.
Ағылшын тілінің негізгі мақсаты оқушыларға тіл үйрету болғандықтан,
ағылшын тілі сабағының негізгі арқауы– тіл дамыту. Тіл дамыту жұмыстарының
тәсілдері төмендегідей:
–
Грамматикалық тапсырмаларды түрлендіріп беру;
–Мазмұнды суреттермен жұмыс ұйымдастыру;
–Оқушыларды топқа бөліп,өзара сөйлестіру;
–Белгілі бір тақырыпта берілген әңгімені жалғастыру;
–Шағын көріністер даярлату;
Осының ішінен ең басты орын алатыны – мәтінмен жұмыс. Мәтінмен жұмыс
жүргізу барысында қойылатын басты талаптардың бірі ал шығармашылықпен
жұмысты мынадай тәсілдерді пайдалана отырып өткізуге мәтінді өзгертіп
баяндату. Мысалы: Менің ойымша, Мен өз тәжірибеме сүйеніп айтып оқылған
әңгіменің мазмұнын оқушыларды түгел қатыстыра отырып баяндату.
Жұмыстың бұл түрін қолдану барысында әңгіменің мазмұн желісінің
мәтінмен іріктеліп алынған сөздерге морфологиялық талдаулар жасата бұл
жұмыс түрлері өтілген грамматикалық ережелерді есте сақтау, тілді жақсы
білетін оқушылар үшін белгілі бір сөйлемнің мәтіннің құрамындағы
сөйлемдердің ретін алмастыра отырып, ауыстырылған сөйлемдерді берілген
мәтінге сүйене отырып диалог құрастыру.
Осы тәсілмен кез келген мәтінді диалогқа айналдыруға болады. Мәтінмен
іріктеліп алынған сөздерден синонимдік , омонимдік, антонимдік сыңарларын
табуға болады. Мәтін бойынша жүргізілетін жұмыстың басқа түрлері де өте
көп.Оқылған әңгіменің мазмұнын қысқаша, тұжырымды түрде әңгімелету. Мәтін
ішінен негізгі ойды білдіретін сөйлемдерді табу. Белгілі бір жоспар бойынша
мазмұнын айту.Мәтен бойынша сурет салғызу.
Мәтін бойынша орындалатын тапсырмалардың амал – тәсілдерін
түрлендіріп , қолдану – ғылым мен техниканың жылдан– жылға жедел қарқынмен
дамуына байланысты: –деңгейлеп оқыту технологиясы;
–блокпен оқыту технологиясы;
–модульдеп оқыту технологиясы;
– В.Ф.Шаталовтың технологиясы;
Сабақ – мектептегі оқу– тәрбие жұмысының негізгі формасы. Өйткені
шетел тілі сабағын ұйымдастыруда және өткізуде мынадай негізгі талаптар
– әрбір сабақтың мақсаты шетел тілін оқытудағы негізі;
–жоғарыдағы мақсатты білім беру, дамыту мен тәрбиелеу;
Шетел тілі сабақтарына мынадай талаптар қойылады: сабақ бастарда
оқушылар сабақта жұмыс істеу тәртібін сақтайтын оқушыларды шетел тіліне
ынтықтыру мақсатымен фонетикалық жаттығулар орындап, оқушыларға сабақтың
мақсатын айқын ашып көрсету; қажетті кезендерде әрқашан тақтаны дұрыс
пайдалана білу; жаңа сабақ өткізер алдында өткенді қайталау, оқушыларды
ойлау лексикалық, грамматикалық жаңа материалды түсіндіру, соңынан
пысықтауға арналған жаттығуларды біртіндеп қиындата түсуді
ескеру;оқушыларға мәтінді өз бетімен оқыту, мәтіндегі жалпы мағлұматтарды
тексеру;
Мәтіннің мазмұның толық түсінуді талап ету,мәтінді екінші мәтінді
оқушылардың толық түсінгенін тексеру. Мәтіннің мазмұнын айту;Мәтіндегі
оқиғаға өз пікірін айту.
Шетел тілі сабағында оқушының монологты түрде сөйлеуінің мынадай
түрлері бар: Диалогқа үйрететін жұмыс кезеңдері: Диалогты түрде сөйлеуге
қажет лексикалық, грамматикалық материалдарды қайталау;Диалогты құруға
қажетті жағдай жасау (сөзбен немесе көрнекіліктер.Рольдерді бөліп беру;
Мұғаліммен 1 – 2 оқушының сөйлеуге (диалогқа) қатысуы; Диалогты түрде
сөйлеу барысын тексеру. Диалог сөзде үйретуде өткен тақырыптар, оқыған,
тыңдаған мәтіндер,Оқуға және оқу техникасына үйретуге арналған жұмыс
кезеңдері:
а) Оқуға арналған жұмыстардың реті:
1. Оқуға қиындық келтіретін сөздерді түсіндіру, аудармасын беру;
2. Мазмұнын толық түсінуге арналған оқу;
3. Оқушылардың мәтінді қалай түсінгенін сұрақтар арқылы тексеру;
4. Жоспар құрғызу;
5. Жоспар бойынша мәтіннің мазмұнын айтқызу және т.б.
ә) Оқу техникасына жаттықтыру:
1. Мұғалімнен (диктордан) соң қиын оқылатын сөздер мен
2. Мұғалім қойған сұрақтарға оқылған мәтіннен дауыстап жауап
3. Оқушыларға мәтінді азат жол бойынша дауыстап оқыту;
4. Оқығанда кеткен қателерді талдау, оқу ережелерін еске сақтау. Оқу
техникасын жаттықтыру кезінде мәтінді оқуға берілетін уақытты тексеру.
Қазіргі таңда ағылшын сабағында әр түрлі ойын түрлерін қолдануда.
Сондай – ақ қазіргі қоғамда білім дамуының негізгі құралы ретінде ойын
түрлері маңызды роль атқарады. Ойындидактикалық, рөлдік, сюжеттік,
іскерлік, грамматикалық, шығармашылық түрлерге бөлуге болады.Пәнаралық
сипаттағы дидактикалық және сюжеттік, рөлдік ойындар білім алушыға өзін
танытуға, жолдастарының пікірімен санасуға, көпшілік алдында сөйлеу
қабілетін үйренуге, жан-жақты білімін көрсетуге мүмкіндік береді. Рөлдік,
сюжеттік ойындардың көмегімен білім алушылардың коммуникативтік
құзыреттілігін қалыптастыратын оқу міндеттерін шешуге болады[10].
Оқушы зейінін қалыптастыруда Who’s the faster? ойынын
өткізуге болады. Бұл ойынды барлық сабақтарда қолдануға болады. Сабақ
барысында оқушылардың қызығушылығы, зейіні, тілін дамыту үшін дидактикалық
ойындар мен тапсырмалардан басқа грамматикалық ойындардың орны ерекше.
Яғни құзіреттілік тапсырмалар арқылы оқушының тілімен, оқуға деген және
пәнге деген ынтасы артады. Сабақта тиімді қолданылған ойын оқушылардың
грамматиканы толық меңгеріп, сауатты жазу дағдысына мол мүмкіндік береді.
Оқушыларды өз беттерімен жұмыс істеуге дағдыландырады, ізденімпаздыққа
баулиды[10].
Грамматикалық ойындардың ерекшеліктері де бар. Бұл ойын әр
түрлі жағдаяттар арқылы жүзеге асады. Ойын сабақтың әр бөлігінде, әр
мақсатта жекеленіп, дараланып қолданылады. Жаңа тақырыпты түсіндіруде,
өткенді қайталауда, пысықтау сабақтарында пайдаланылады. Сабақ барысында
оқушының тілін дамытатындай, коммуникативтік құзыреттілігін
қалыптастыратындай ойындарды қолданамын. Олар: доппен ойыны - балалар
допты бір-біріне лақтырып тез заттың атын немесе түсін, яғни жалғастыру
керек. Сұрақ қой ойынында үстелдің үстінде бірнеше заттар жатады,
оқушылар әр затқа сұрақ қою керек, Затты тап ойынында мұғалім әлдебір
затты газетпен жауып, сұрақтар қою барысында оқушылар ол не зат екенін
шешу керек, Сөз құра - суретке қарап атын атау және осы сөздің бірінші
әрпіне сөз құрау керек, Дым білмес ойынында дым білмес тақтадағы сөзді
немесе карташадағы санды дұрыс оқымайды,мысалы: мұғалім 20 санын
көрсетеді, ал дым білмес It’s twelve десе, сынып түзетіп No, it’s twenty
деп жауап беру керек, Түсті ата ойынында мұғалім қызыл түсті карташаны
көрсетіп What colour is it ?” балалар It's red деп жауап береді. Әр ойын
сабақ мақсатына сай қолданыс табады. Бұл ойындар оқушының сөйлеу тілін
жаттықтырады, яғни коммуникативтік құзіреттілікті арттырады[11].
Жалпы айтқанда, грамматикалық ойын мен шығармашылық ойындардың
айырмашылығы мынада: грамматикалық ойында ең бастысы оқушыға берілген
ережелерді, тапсырмаларды орындау болса, шығармашылық ойында сюжетті
дамыту, мақсатты орындау болып табылады.
Ойын түрлерін пайдалану мынадай нәтижеге жеткізеді:
-жаңа ойын түрлерін қолдану арқылы білімнің сапасын көтеру;
-жаңа ойын түрлерін енгізу арқылы білім беру мазмұнын жаңарту;
-жаңа ойын түрлерін қолдануда оқушыларды мамандыққа баулу;
- отандық білім беру жүйелерін біртұтас әлемдік білім кеңістігіне енгізу.
Ерте кезеңдегі оқушылардың сабаққа ынтасын дамыту барысындағы ойынның
рөлі
Ағылшын тілін ерте жастан оқыту сатысында ауызша сөзді дамыту одан
арғы ауызша базаның дамуында әсерін тигізеді. Ауызша сөз басқа да
іскерліктердің дамуына негіз болып табылады.
Шет тілін ерте жастан оқытуда мотивацияның рөлі зор екені айдан анық.
Жас өспірімдердің тілге деген қызығушылығын дамыту негізгі шарт.
Қызығушылық тұлғаның белгілі бір әрекетте, затқа эмоционалды қатынасы
болғандықтан, зейін машықтанады, ойлау терең болып, тілдік материал ойда
ұзақ уақыт сақталады. Оқу үдерісінің қызықты, тартымды болуы, эмоционалды
редакдакциялардың көп болуы, ағылшын тіліне деген қызығушылықты арттырады.
Т.А. Дегтерева өз мақаласында сабақты қызық және тартымды етіп өткізуге
төмендегі факторлар әсер ететінін көрсетеді:
- мазмұндық, машықтау нысандарының әр түрлілігі;
- оқушы мен оқытушы байланысының белсенділігі.
Ағылшын тілін тілін ерте жастан оқытуда жас өспірімдердің физилогиялық,
психологиялық қызмет көздерінің мол екені баршамаызға мәлім. Жас
өспірімдердің:
- тез қабылдауы;
- еліктеуге бейімділігі;
- қиялының әртүрлілігі;
- ойлау, ауызша сөйлеу іскерлігінің дамуы;
- танымдық іс-әрекеттерінің дамуы;
- есте сақтауы;
- қызығушылық қасиетінің молдғы мен әртүрлілігі;
- жан-жақты тәрбилееуге бейімділігі;
- еліктеуіш қасиетінің басым болуы;
- іс-әрекетті ойын түріндегі тез қабылдауы.
Ғалым-әдіскер Н.Д. Гальскованың айтуынша ағылшын тілі сабағында
қолданылатын әдіс-тәсіодер төмендегідей талаптарға сай болуы тиіс:
- оқушы қызығушылығын арттыру үшін тілді қарым-қатынас әрекетінде
қолдану қажеттілігін тудыратын қолайлы атмосфера жасау;
- оқушы тұлғасын толығымен оқу үдерісіне тарту;
- оқушының тілдік, когнитивті, шығармашылық қасиеттерін аяту,
ынталандыру, оқушының оқу үдерісінің басты тұлғасы ретінде белсенділігін
арттыру;
- сабақта алуан түрлі жұмыс түрлерін, яғни жеке, жұп, топ, ұжым
жұмыстарын ұйымдастыру;
- сабақта алуан түрлі көрнекілектерді, оның ішінде техникалық
(үнтаспа, компьютер, бейнефильмдер), техникалық емес құралдарды (суреттер,
аплиациялар, альбомдар, сызбалар, кестелер, сөзжұмбақтар) кеңінен қолдану,
әсіресе ойындар мен ойын элементтерін жиі қолдану;
- сабақта жаңа педагогикалық технлогияларды (жою әдісін және т.б.)
пайдалану.
Біз бастауыш сыныптың өзінде-ақ ағылшын тілі сабағында оқушыларға
төмендегідей жоба тапсырмаларын береміз.
Мысалы, Менің жанұям, Менің күн тәртібім, Менің досым тамақ,
т.с.с тақырыптарын өткен кезде, оқушылар сауалнамалар жүргізіп, коллаж
даярлап, жобаларын сабақта қорғайды.
Ойын элементтері оқытудың бір түрі болып табылады. Бұл әдістің тиімділігі
оқушылардың белсенділігін пәнге деген қызығушылығын, ынтасын артттыруында
болып табылады. Сонымен қатар ағылшын тілін кеңінен білмейінше, ұлттың
бәсекеге шынайы қабілеттілігі туралы айту қиын болатындығын ескерте отырып,
барлық ата-аналарды балаларын үш тілде оқытуға шақырамыз. Шәкірттер қазақ
тілін толық әдеби нормада меңгеріп, орыс тілі мен ағылшын еркін білу қажет.
Ал ғалымдардың зерттеуінше, бала жас кезінде тілді қиналмай әрі еркін
меңгереді екен.
6-7 жастағы балалардың негізгі іс-әрекеті ойнау іс-әрекеті болып
табылады, сондықтан ағылшын тілін үйрету үшін мұғалім осы факторды ескере
отырып әртүрлі ойындарды пайдалану керек. Ойындар арқылы мұғалім балаларға
жаңа сөздерді,сөз тіркестерін үйрете алады. 7-9 жастағы балалар да
ойнағанды ұнатады, бірақ оларды ағылшын тіліне оқыту үшін тек ойындарды
ғана емес, әртүрлі тапсырмалар, жаттығуларды да орындатқызу керек. Ойын
арқылы балалар шетел тілінде жеңіл қарым-қатынас жасай алады және ойын
кезінде оқушылар шаршағандарын сезбей, әсерлене, қызыға отырып шет тілін
тез үйренеді. Егер мұғалім ойынды тек балаларды көңілдендіруге, дем алдыру
үшін ойнатса, одан ешқандай пайда жоқ. Ойын белгілі бір білім беруді
мақсат етіп, ойналған кезде ғана нәтижелі болады.
Мектепке дейінгі жас шет тілін оқытуға өте қолайлы кезең. Себебі бұл
жастағы балалар тілдік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Филология факультеті
Шет тілдер кафедрасы
Мәлібек Жұлдызай Арысбекқызы
Ойындық әдістер оқытудың ерте кезеңіндегі ағылшын тілі сабақтарында
оқушылардың танымдық белсендіктерін ынталандырудың құралы ретінде
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В011900 Шет тілі: екі шет тілі
Ғылыми жетекші : Безаубекова А. Д.ф. ғ. к. ,
шет тілдері кафедрасының
аға оқытушысы
Қостанай 2017
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 3
1. Ойын арқылы балалардың ойлау қабілетін арттыру 6
1.1. Жалпы ойынның мәні, шығу тегі 6
1.2. Ағылшын тілі сабағында қолданылатын ойындардың негізгі мақсаты 10
1.3. Ағылшын тілі сабағында қолданылатын ойындардың ерекшеліктері 12
2. Ерте кезеңдегі оқушылардың сабаққа ынтасын дамыту барысындағы ойынның
рөлі 19
2.1. Оқу барысындағы дидактикалық ойындардың рөлі мен мағынасы 21
2.1.1 Дидактикалық ойындардың түрлері 23
2.1.2 Дидактикалық ойынға қойылатын талаптар 25
2.2. Ағылшын тілі сабағында шет тілдерімен қарым-қатынасты оқыту құралы
ретіндегі ойынның рөлі 26
2.3 Ағылшын тілі сабағында ойын технологиялары негізінде оқушылардың оқу -
танымдық іс- әрекетін белсендіру 31
3. Ағылшын тілі сабағында қолданылатын ойындарды жіктеу 33
3.1.Ойындарды бөлу принциптері 36
3.2 Экспериментте қолданылған әдіс-тәсілдер сипаттамасы 50
Қорытынды 53
Қолданылған әдебиеттер тізімі: 56
КІРІСПЕ
Тәуелсіз еліміздің болашағы -жарқын, білімді, парасатты, өз ана
тілімен бірге шетел тілі ағылшын тілінде еркін сөйлеп,өз елін, халқын,
мәдениетін шетелге таныстыра алатын үш тілде еркін сөйлейтін азамат болып
шығуы керек.
Ағылшын тілі – қазақ еліннің әрбір азаматын әлемдік деңгейге
шығаратын тіл. Сол себепті ағылшын тілін үйренудің маңызы зор.
Қазіргі заманда, ағылшын тілін үйрену маңызды болғандықтан,
оқыту үрдісінде ойын түрлерін қолдану оқушының тілді тез үйренуге ықпалын
тигізеді. Ағылшын тілін үйрету кезінде әр түрлі ойын элементтерін қолдану
оқушының ағылшын тіліне деген қызығушылығын арттырып, жаңа тақырыпты жақсы
түсінуге әсер етеді. Ойын арқылы балалар ағылшын тілінде жеңіл қарым-
қатынас жасай алады және ойын кезінде оқушылар шаршағандығын сезбей,
әсерлене, қызыға отырып ағылшын тілін тез үйренеді.
Ағылшын тілі сабағында оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетін
белсендіру үшін, сонымен қатар, шығармашылығын дамытуда әрбір сабақ
қызықты болу үшін әр түрлі ойын түрлерін талдап, оқушыға жеткізе білу үшін
не істеу керек?
Сабақта қолданылатын әр түрлі ойындарды ұйымдастыру тәсілдерін талдау
арқылы, оқушылардың қызығушылығын тудырады. Бұл әдісте ойын - қуатты
құрал болып табылады. Бұл қуатты стимул - тілді меңгеру.
Шет тілі сабағында әрбір оқушының сабаққа белсенді қатысуының, ауызекі
сөйлеуге құлшындыратын, ағылшын тілін оқып үйренуге талпынысы мен
қызығушылығын арттыратын әдіс-тәсілдер түрі ерекше орын алады. Бұл
міндеттерді сабақта оқытудың ойын әдістерінің көмегімен шешуге болады.
Алайда, ойын әрекетін қандай мақсатта қолдануға болады? Қандай деңгейде?
Сабақтың қай кезеңінде? Қай кезде жақсы нәтиже береді? деген сұрақтар
әрбір мұғалімді толғандыратыны сөзсіз.
Ойын дегеніміз – адамзатқа қоршаған ортаны табиғи жолмен қарапайым
және жақын түрде танып –білу болып табылады. Оқыту мен тәрбиелеу
процесінде ойын әдістерін қолдануда мұқият және егжей-тегжейлі зерттеуді
талап етеді. Ойын - бала әрекетінің бір түрі, адамзат мәдениетінің
қазынасы. Ұлы педагогтер, ғалымдар баланы тәрбиелеудегі ойын рөлін жоғары
бағалаған. Бала ойын арқылы өмірге енеді, табиғатпен, қоршаған ортамен
қарым-қатынасқа түседі, атын – түсінігін арттырады, еңбек ете білу дағдысы
қалыптасады. Орыс жазушысы Ю. Нагибин балалар ойындарының мәнін былай
бағалайды: Ойында баланың өмірге деген көз-қарасы, мінез-құлқы пайда
болады. Ойында балалар кейде өмірдің қиын проблемасын шешуге жақын
тұрғанын байқамай қалады
Баланы ойынға араластырмау немесе ойнатпау бұл дұрыс емес. Себебі,
ойынсыз ешқандай бала дамымайды, қалыптаспайды. Ойын балалар үшін өмірдің
жалғасуы, яғни, ойындар баланың тапқырлығын, байқағыштығын, зейінділігін
арттырумен қатар, epiк сезім түрлерін де дамытады. Сол себепті, ағылшын
тілін үйрету үшін ойын арқылыоқушының білімі мен бейімін, жеке тұлғалық
қасиет-қабілеттерін арттырамыз. Ойын арқылы оқушылардың қызығушылығы,
зейіні, тілін дамыту үшін дидактикалық ойындар мен тапсырмалардан басқа
грамматикалық ойындардың орны ерекше. Яғни құзіреттілік тапсырмалар
арқылы оқушының тілімен, оқуға деген және пәнге деген ынтасы артады.
Сабақта тиімді қолданылған ойын оқушылардың грамматиканы толық меңгеріп,
сауатты жазу дағдысына мол мүмкіндік береді. Оқушыларды өз беттерімен
жұмыс істеуге дағдыландырады, ізденімпаздыққа баулиды.
Зерттеу жұмысының өзектілігі:ағылшын тілін оқытуды ерте жастан бастап
қолға алу өте тиімді нәтиже береді. Себебі осы жастағы жасөспірім оқушылар
жаңа тілдімеңгеруде ерекше жылдам қабылдау қабілеттілігімен байқалады.
Олар лезде берілген шағын ақпаратты ойына түйіп алып, оны сол қалпында
кері айтып бере алады. Балалардың жасы қосылған сайын мұндай факторлар
өзінің күшін жоғалта бастайды.
Тақырыптың зерттелу деңгейі: мектепте ағылшын тілін оқыту
барысында ойын түрлерін қолдану жайлы келесі ғылымдардың еңбектері зор:
Н.Терлікбаева. С.В. Ровинская. Стайнберг Д., К.Ақбаева..
Зерттеудің әдіс-тәсілдері: ойын түрлерін талдау, педагогикалық
тәжірибе, нақты мәліметтерді статистикалық талдау.
Гипотезасы: егерде ағылшын сабағында сабақты өткізудің жаңа әдіс-
тәсілі ретінде әр түрлі ойындарды құрал ретінде қолдансақ, оқушылардың
сабаққа деген мотивацияларын жоғарылатса, ағылшын тіліне деген
қызығушыларын арттырса, онда эксперимент соныңда оқушылардың ағылшын тілі
сабағындағы білім деңгейлері жоғарылайды.
Эмпирикалық дереккөздері болып мектепте өткізілген тәжірибенің
қорытындысы саналады.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы:ойын арқылы ағылшын сабағы
барысында оқушылардың білім деңгейлерін жақсартуға себебі бар екендігін
анықтау.
Тақырыптың зерттелу мақсаты:шет тілін оқытуды ойынмен ұштастыра
отырып,оқушыларда ерте жастан ағылшын тілін меңгеруге деген қызығушылықты
қалыптастыру;
Тақырыптың зерттелу міндеттері:
1) Ағылшын тілі сабағында ойын арқылы оқытудың тиімді жолдарын зерттеу;
2) Ойын арқылы оқушының білімі мен бейімін, жеке тұлғалық қасиет-
қабілеттерін арттыру мүмкіндіктерін зерттеу;
Объектісі: Ағылшын тілін ерте кезден бастап оқыту барысындағы
ойынның рөлі.
Пәні: Ойын арқылы оқушының зейінін сабаққа аудару, ауызша сөйлей
алу және жазу дағдысын қалыптастыру;
Зерттеудің практикалық маңыздылығы: дипломдық жұмыстағы
ұсыныстар ағылшын тілін мектеп оқушыларына оқыту барысында ойын түрлерін
қолдануға болатындығы болып саналады.
Құрылымы: дипломдық жұмыстың құрамында кіріспе мен қорытынды, әдебиеттер
тізімі мен қосымшалар бар.
Ойын арқылы балалардың ойлау қабілетін арттыру
1.1. Жалпы ойынның мәні, шығу тегі
Ерте заманнан бастап адамзат өзін қоршаған ортаның тылсым күштерін, айнала
дүниені танып білуге, айналасындағы заттар мен құбылыстарды түсінуге
әрекет жасаған. Тұлға ретінде даму барысында ойын іс-әрекетін түсініп,
жалпы айтқанда, ойын адам өмірінде шешуші мәнге ие болды.
Көптеген жылдар бойы адамзатойын арқылы ойынның білімдік
құндылығын дәлелдеді. Жалпы айтқанда, ойынның шығу тарихын ғалымдар
жүздеген жылдар бойы зерттеп келеді. Оның шығу тарихы жайлы көптеген
пікірлер бар. Көп тұжырымдардың бірі бойынша ойын қоғамның діни,
әлеуметтік-экономикалық және мәдени дамуы кезіндегі бос уақыт пен
демалысты өткізу мәселесінен туындаған. Бағзы заманда ойын қоғамдық
өмірдің бір бөлігі болып саналған.
Ойын ұғымына қысқаша анықтама берсек – бұл адамның мінез – құлқын
өзі басқаруымен анықталатын әлеуметтік тәжірибені қалыптастыратын негізгі
іс - әрекеттердің түрі. Ойынсыз ешқандай бала дамымайды, қалыптаспайды,
ойын арқылы бүлдіршіндер қоршаған ортаны таниды[1].
Ойын - таным процесініңдамытудың негізгі болғандықтан әрбір
тәрбиеші ұстаз оқыту мен тәрбие берудің мазмұнын үнемі ойын мен өткізілу
әдістемесін жете білу, әр бір тақырыпқа байланысты оқу жылының басында оқу
жоспарына енгізу, ойынның тәрбиелік және танымдық мақсатын аша білу, ойын
арқылы баланы танымына әсер етіп, даму барысына үнемі зерттеу жүргізу
талаптары қойылады.
Психологтар мен педагогтер ерте заманнан бері ойын мәселесіне өз
назарын аударып, тек ХІХ ғасырдың аяғында ғана арнайы зерттеулер
жүргізілген. С.А.Шмакова бойынша көптеген ойындарға тән ортақ белгілер деп
төмендегілерді айтуға болады:
- Тек қана нәтижесінен ғана емес, әрекет үрдісінің өзінен де ләззат
алу үшін баланың тілегімен ғана қабылданатын, еркін дамытушы әрекет
(әрекеттік (процедуралық) ләззат);
- Елеулі мөлшерде суырып салмалық, шығармашылық, осы әрекеттің
белсенді сипаты (шығармашылық аясы).
-әрекеттің эмоцияналды көтеріңкілігі, бәсекелестік, жарыс
(эмоционалдық қуат).
Ойын мазмұнын, оның дамуын логикалық және мерзімдік, уақыт тұрғысынан
бейнелейтін тікелей және жаңа ережелердің болуы.
Ойындық әрекет бағдарламасын зерттеген ғалымдар пікірінше ойын
педагогикалық мәдениет феномені ретінде төмендегідей қызметтерді атқарады:
Әлеуметтендіру қызметі.
Өйткені, ойын – баланы күшті қоғамдық қатынастар жүйесіне енгізу және
оған мәдениет байлығын игерту құралы.
Ұлтаралық қатынас құралы қызметі.
Себебі, ойын – балаға жалпы адамзаттық құндылықтарды, түрлі ұлт
өкілдерінің мәдениетін игеруге мүмкіндік туғызады. Өйткені ойын - әрі
ұлттық әрі интернационалдық, сонымен бірге жалпы азаматтықта.
Ойында бала адамзат тәжірибесі аясында өзін-өзі көрсету қызметін
көрсетеді. Өйткені, ойын бір жағынан баланың практикада өмірлік нақты
қиындықтарды жою жобасын тексеруге және құруға мүмкіндік берсе, екінші
жағынан тәжірибесінің олқы тұстарын айқындауға мүмкіндік береді.
Ойынның қатысымдық қызметін – балаға шынайы күрделі адамдық қатысым
аясына енуге мүмкіндік беретін дерегі айқын көрсетеді[1].
Ойынның диагностикалық қызметі- педагогқа баланың әр қырынан:
интеллектуалдық, шығармашылық, эмоционалдық және т.б. көрінуін саралауға
мүмкіндік береді. Сонымен қатар ойын – баланың өз күшін нақты сезінетін,
өзін-өзі бағалау, еркін әрекеттегі мүмкіндіктерін танитын өзін-өзі көрсету
аймағы болып табылады.
Ойынның емдік қызметі – баланың қарым-қатынаста, оқуда, мінез-
құлқында туындайтын әр түрлі қиындықтарды жеңу құралы ретінде
қолданылуымен түсініледі. Ойынның мұндай қызметін Д.Б.Эльконин аса жоғары
бағалайды.
Ойынның түзеу қызметі деп – баланың тұлғалық құрылымының көрсеткішіне
жағымды өзгерістер, толықтырулар енгізу түсініледі. Ойын әрекетінде бұл
үрдіс басқа кездегіден гөрі неғұрлым жұмсақ өтеді.
Ойынның дамытушылық қызметі, оның ең маңызды қызметтерінің бірі.
Сонымен бірге, ойын – баланың қызығушылықтан дамуға ұласатын,
қызығушылығының ұйымдастырылған мәдени стратегиялық-кеңістігі.
Шығыстың ұлы ойшылы Әбу Насыр әл Фараби өзінің "Бақыт жолында" атты
философиялық шығармасында адамның танымын дамыту арқылы ғана ойы бақыт
жолына жетелеуге болатындығына тоқтасақ, ұлы Абай өзінің қырық үшінші қара
сөзінде баланың танымын алғашқы күннен бастап дамытпаса, өзінің із-түссіз
жоғалып, жойылып кететінін айтады. Ағартушы ұстаз Ы. Алтынсарин өзінің
көптеген еңбектерінде таным әрекетінің негізі-оқу, білім деп тұжырымдайды.
Баланың танымын алғашқы күннен бастап дамыту құралы да, балада
оқу мен білімнің, тәрбиенің негізін қалыптастыратында - ойын әрекеті болып
саналады[2].
Белгілі психолог Е.А. Аркиннің пайымдауынша, ойын және ойыншық
балалар өмірін сипаттайтын бірден-бір жалпы ұғым. Ойын бала үшін жаңа
ортаға тезірек үйренуге мүмкіндік береді. Жаңа ортаға, оқу үдерісіне өту
үйреншікті өмір сүру әдістерін өзгертуді қажет етеді. Ойын арқылы
балаларды өмірге ең қажетті қасиеттерге:өжеттілікке, іскерлікке,
жауапкершілікке, ептілікке тәрбиелейді. Балалар ойын үдерісіне жаңа
білімдер, пайдалы іскерліктер, әдеттер мен дағдылар үйренеді. Ойын
түрлерінің материалдары сабақтың тақырыбы мен мазмұнына неғұрлым сәйкес
салынса, оның танымдық, тәрбиелік маңызы да арта түседі. Оны тиімді
пайдалану сабақтың әсерлігін, тартымдылығын күшейтеді, оқушылардың сабаққа
ынтасы мен қызығушылығын арттырады. Н.К. Крупская: Бала жас болғандықтан
ғана ойнамайды, балалықтың өзі оған ойнау үшін, яғни жаттығу арқылы өмірде
қажетті дағдыларды игеру үшін берілген деген болатын. Ойынмен
ұйымдастырылған сабақ балаларға көңілді жеңіл келеді. Ойынды іріктеп алуға
нақтылы сабақтың мақсаты, мүмкіндіктері мен жағдайларын ескеруге ерекше
назар аударылған жөн. Ой- ойыннан басталады десек, баланың ойын
жетілдіріп, сабаққа қызығушылығын, белсенділігін арттыру үшін мұғалімнің
қолданатын басты тәсілі—ойын.
Орыс педагогы В. А. Сухомлинский: "Ойын баланың алдынан өмір есігін
ашып, оның шығармашылық қабілетін дамытады, ойынсыз ақыл - ойдың
қалыптасуы мүмкін де емес" десе, ғалым Е. А. Покровский өзінің балалардың
ойындарына арналған еңбегінде әрбір халықтың ойын туралы түсінігіне
сипаттама береді.Мысалы: ежелгі гректерде "ойын" түсінігі балалардың
қимылы деген ұғымды білдіреді, ал еврей халқында "ойын" сөзі қуаныш,
шаттық сезімдерін сипаттайды - деп, барлық халықтың ойын түсінігінің түп -
тамырының сабақтасып жатқандығы туралы тұжырым жасайды[2].
Ойын тек баланың іс-әрекеті ғана емес, ойын – еңбек, ойын – оқу, ойын
- әлеуметтік қарым – қатынаста ерекше орын алатын әрекет түріне жатады.
Педагог және психолог ғалымдар ойын іс - әрекетін жан – жақты зерттеп,
баланың дамуын, тәрбиеленуін, танымдық қызығушылығын арттырудың негізгі
құралы ретінде қарастырып келген.
Іс-әрекет ойын, оқу және еңбек түрлеріне бөлінсе, ойын бала үшін алғашқы
рет қоршаған ортаны тану құралы болып табылады.
Педагог пен психологтардың пайымдауынша ойында ең алдымен қиялдау мен
қалыпты ойлауды жетілдіреді. Ойын балалардың негізгі іс–әрекеті ретінде
психологиялық, анатомиялық–физиологиялық, педагогикалық маңызы зор
қызметтер атқарады.
Ойын - оқу үрдісіндегі оқытудың әрі формасы, әрі әдісі ретінде
дербес дидактикалық категория. Сонымен бірге ойынды мұғалім мен
оқушылардың бірлескен оқу әрекетінің өзара байланысты технологиясы
ретінде де қолдануға болады. Бастауыш сынып оқушыларының мектепке келгенге
дейінгі негізгі әрекеті - ойын болса, оқу-тәрбие үрдісінде олар біртіндеп
ойын әрекетінен оқу әрекетін орындауға бейімделуі тиіс. Ол сабақ
барысында пайдаланылатын дидактикалық ойындар арқылы жүзеге асырылады.
Дидактикалық ойындар арнайы мақсатты көздейді және нақты міндетті шешеді.
Ойын - оқушылардың оқуға деген ынтасын арттыратын құрал. Сондықтан да
бастауыш, дайындық сыныптарында оқущылар сабақ үстінде ойынды көп қажет
етеді. Оларға пайдаланатын ойындар оқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай
күрделеніп отырады. Мысалы, дайындық сыныбында қарапайым ғана ойын
түрлерін ойнатсақ, сыныбы үлкейген сайын баланың жас ерекшелігіне сай
болып күрделенген жөн. Олай болса ойынды пайдаланудың, маңызы зор. Ойынды
математика сабағында қолдана отырып, балаларды саналы ойлауға үйретеміз.
Нәтижесінде балалардың қаншалықты білім меңгергенін анықтауға болады.
Мұндай ойынның көптеген түрлері бар. Сондықтан ойын балалардың жас
ерекшеліктеріне және өтілетін сабақтың тақырыбына мазмұнына сай етіліп
таңдалып алынғаны дұрыс. Бала ойын іс-әрекеті үстінде білімді қалай игеріп
жатқанын, ал оқу үрдісінің қалай ойынға ұласып кеткенін аңғармай қалуы
тиіс. Сонда ғана ойын және іс-әрекеттері табиғи бірлікте болып, пәндік
білім, білік және дағдыны игеруге толық ықпал жасайды. Мысалы, дайындық
сыныптарда сан санауға заттарды санап және олардың екі тобын салыстыруға,
өлшеміне, пішініне және түстеріне қарай ажыратуға үйрету мақсатында Жеміс
жинау, Өз орныңды тап, Сан құрамын анықта, Құстарға қамқорлық,
Жапырақ жинаймыз, Шырша безендіру ойындарын ойнатуға болады. Ойын да
халық педагогикасының құрамдас бір бөлігі болып келеді. Ұлттық ойындар
халықтың әлеуметтік-экономикалық жағдайларына байланысты туып, дамығанына
қазақ халқының ойындарымен таныса отырып, көзіміз әбден жетеді. Халық
ойындарын сабақтарда пайдалану оқушының алған білімін күнделікті өмірмен
бері кұштастыруға қолайлы.
Оқушылардың ой белсенділігін, саналы ойлана білуін дамыту, жетілдіру
- мұғалімнің негізгі міндеті. Ойын баланың ойлау қабілеті мен сөздік қорын
түрлі дағдымен шеберлікті меңгеруге қиындықты жеңуге, төзімділікке
баулиды.
Әр сабақта ойынды тиімді пайдалану сол сабақтағы өтілетін жаңа
тақырыпты баланын жақсы өз дәрежесінде меңгеруіне әкеледі. Дайындық
сыныптарда сауат ашу сабағында әріптермен, дыбыстармен танысу барысында
балалар бірнеше ойын түрлерін ойнайды. Мысалы: Сөз ойла,тез ойла,
Балықшы, Сәйлемді жалғастыр, Жоғалған буынды тап, Кім тапқыр?,
Кім көп біледі? т.б.
Бірнеше ойындар ойнатуға болады. Сөз ойла, тез ойла ойынында доп
лақтырып ойнатылса, Балықшы ойынында аквариумнен балықты, магниттік
кубиктерді қармақпен аулап (қармақ басында,балықтың астыңғы жағында магнит
болады), сонымен балықты алып, ондағы сұраққа жауап беруге болады. Ойын -
адамның өмір танымының алғашқы қадамы.
Ойын ойнап, ән салмай, өсер бала бола ма?, - деп өлеңде айтылатындай,
бала өміріңде ойын ерекше орын алады. Балалар ойын барысында өздерін еркін
сезініп, ізденімпаздық, тапқырлық әрекет танытып, түрлі психологиялык
түсінікпен сезім әрекетіне сүңгиді. Ойын үстінде бала шынайы өмірдегідей
қуаныш пен реніш сезімінде болады. Ұлттық ойын ойнау арқылы оқушылардың өз
салт-дәстүріне, әдет-ғұрпына деген сүйіспеншілігі артады. Сондықтан мен өз
сабақтарымда мынандай ұлттық ойын түрлерін ойнатамын. Бәйге, Хан
талапай, Орамал тастамақ т.б. ойындар.
Бәйге ойынында екі топтан екі оқушымен ойналады. Екеуі келіп сұрақтар
алады, Кім тез жауап берсе, сол дереу тақтадағы өз жорғасын мәреге
жеткізеді.
Хан талапай, Балаларды үш топқа бөліп, алдыларына асық шашамыз. Олар
асықтағы нөмірмен сұрақтарға жауап береді.
Орамал тастамақ ойынында ойын ұжыммен ойналады. Ойынды алдымен өзім
бастап кез келген өрнекті дауыстап айтып (2+3), орамалды бір оқушының
алдына қоямын. Сол окушы бөгелместен 2 мен 3-тің қосындысы 5-ке тең деп
айту керек. Ары қарай балалар ойынды өздері жалғастырады. Міне, осындай
ойындарды өз сабағымда пайдалана отырып, балаларға дәріс беремін.
Ойын - баланың алдынан өмірдің есігін ашып, оның шығармашылық қабілетін
оятады. Сонымен қатар, ойын тынысы кең, алысқа меңзейтін, ойдан-ойға
жетелейтін, адамға қиял мен қанат беретін ғажап нәрсе.
Ойын - тиімді тәсіл.
Жалпы бастауыш сынып оқушыларының мектепке дейінгі ең негізгі ісі ойын
болғандықтан оқып үйрету барысында олар біртіндеп ойын әркетінен таным
әрекетіне турлі ойындарды ойнау барысында бейімделуі тиіс.
Я.А.Каменский: Ойын айналадағы дүниені танудың тәсілі, - деп атап
көрсеткен болатын. Осы сөздің өзінен-ақ балалардың танымдық әрекетін
қалыптастыруда ойынның қаншалықты маңызы бар екенін түсінуге болады.
Ойынның нәтижесінде, баланың бойында: ойлау, ұйымдастырушылық қасиет,
тапқырлық, белсенділік, шыдамдылық қалыптасады.
Қысқаша айтқанда, ойын баланың толыққанды тұлға ретінде
қалыптасуына және дамуына ықпал ететін қуатты құрал.
1.2.Ағылшын тілі сабағында қолданылатын ойындардың негізгі мақсаты
Қазіргі таңда халықаралық қатынастардың күшеюі мен шет тілін меңгерген
білікті мамандардың қажеттілігіне байланысты тек әдіскер, педагогтар мен
психологтардың тарапынан ғана емес, сонымен қатар қоғамның тарапынан шет
тілін ерте жастан оқытуға деген қызығушылық арта түсті.
Үш тұғырлы тіл саясаты бұл Елбасының халыққа қойған міндеті. Қазақ тілі
– бұл мемлекеттік тіл, әрине, әр елдің мемлекет болып қалыптасуы үшін
мемлекеттік тілдің орны ерекше. Орыс тілі – заңға сай ұлтаралық қатынас
тілі, ал ағылшын тілі – халықаралық тіл, сіздің шетелге аяқ басуыңызда
ажырамас құралыңыз.
Ойындар баланың тапқырлығын, байқағыштығын, зейінділігін арттырумен қатар,
epiк сезім түрлерін де дамытады. Сол себепті, ағылшын тілі сабағында
қолданылатын ойындардың негізгі мақсаты мынада:
1. Белгілі бір қасиеттерді дамыту, мысалы:
- Біз қайда барамыз?
- Сіздер киноға барасыздар ма?
- Жоқ.
- Мүмкін сіздер ... .барасыздар ма?
2. Белгілі бір сөйлеу мүмкіндіктерін дамытуға байланысты Our house
ойыны:
- Сіздің сыныптасыңыз жаңа пәтер алды (тақтада пәтер жобасы бар), оған
жиһаздарды орналастыруға көмектес.Топ өздері тұрғысы келетін үйдің
сұлбасын сызады немесе суретін салады. Одан кейін осы үйді салу үшін
материалдарды анықтап алады. Осылайша ойын өмірмен байланыста болып, оқушы
құзыреттілігін дамытуға септігін тигізеді[6].
3. Ауызша сөйлеуді үйрету:
- Ең жақсы сөздік қоры атты конкурс өткізу.
- Сәлемдесу және қошемет айту.
- Досыңа онымен келіспейтініңді айту.
4. Керекті қасиеттер мен психикалық функцияларды дамытуда – Қар ойыны.
5. Тіл және әлемтану саласындағы танымын кеңейту. Бұл мақсатта
викториналар, лото, конкурстар қолданылады.
6. Қарым-қатынас материалдарын есте сақтау.
Құрамына, ойынға қатысушыларға және ойынды ұйымдастыру мен материалдық
қамтамасыз етуге байланысты ойын түрдегі жаттығулардың әртүрі болады.
Бұлардың көмегімен бір немесе бірқатар тапсырмалардың шешімін табуға
болады(грамматикалық, лексикалық қасиеттерді ұштау). Мысалы: шығармашылық
мүмкіндіктерді, зеректікті, байқағыштықпен тіл табысу қабілетін дамыту
секілді. Негізінен, ойындар тікелей лексикалық немесе грамматикалық
қасиеттерге ие емес. Лексикалық ойындар грамматикалық немесе орфографиялық
болуы мүмкін. Ойын балалардың қызығушылығымен белсенділігін арттырып,
осынау бір қызықты ойында өздерін жаңаша танытуға және өзге тілдердің
сөздері мен сөйлемдерін тез, әрі нақты жаттауға көмектеседі[6].
Жеке және топтық ойындарды сабақтың кез-келген уақытында ойнауға
болады. Ал топтық ойындарды сабақтың соңында өткізген жөн. Өйткені, мұнда
жарыс пен іс-әрекет көбейеді. Ойында жіберілген қателіктерді қатысушыны
алаңдатпай, ойынның соңында анализ жасап өту керек. Қатысушыларды
ынталандыру мен мадақтау олардың топтағы тұлғалық қарым-қатынасын дамытуға
көмектеседі.
1.3.Ағылшын тілі сабағында қолданылатын ойындардың ерекшеліктері
Ерте жастан ағылшын тілін оқытудың маңызы және XXI ғасыр
табалдырығын білім мен ғылымды инновациялық технология ұрпағы білімді
халықтың болашағы бұлыңғыр болмайды.Тіл – халықтың ең басты қазынасы. Үш
тұғырлы тіл саясатын қолға алсақ та, өз еліміздің ішінде қазақ тілін
өгейсітуге болмайтынын әсте естен шығаруға болмайды. Мұндайда Өзге тілдің
бәрін біл, өз тіліңді құрметте! - деген даналық сөз ойымызға орала
кетеді. Тіл білу – байлық. Әсіресе, өркениеттік өрелік алға шығып,
жаһанданудың лебі есіп тұрғанда көп тілді игергенге ешкімнің таласы бола
қоймайтыны анық. Сондықтан қазақ, орыс және ағылшын тілдерін жетік
меңгерген ұрпақ қалыптастырып, бәсекеге қабілетті болу мақсатында
мемлекетіміз аямай қаржы бөліп, түрлі іс-шаралар ұйымдастырып келеді[7].
БҰҰ-ның ресми тілдері ағылшын, француз, орыс, испан, қытай, араб
тілдері. Қазірде Қазақстан халқы осы шетелдік тілдерді үйренуге бірте-
бірте аяқ басып, соңғы уақытта халықтың тілдік сауаты жоғарылап келе
жатқаны байқалады. Қоғам, әсіресе, студент-жастар, жұмысбасты жастар
шетелдік тілдің қажеттілігін сезіне отырып оқып үйренуге үлкен
қызығушылығын танытуда. Білім ордаларында білім алып жатқан балалары
бар ата-аналар баласының болашағының заман талабына сай бәсекеге қабілетті
болуына барынша атсалысуда. Бұл, әрине, қуантарлық жағдай. Ел халқы
сауатты болса, бұл әлемдік деңгейде бізге жоғары дәреже, үлкен
абырой алып келері сөзсіз. Ел болашағы жастардың қолында. Ал үш-төрт
шет тілін білетін адам таптырмас маман, мұндай адам ешқашан жұмыссыз
қалмайтыны айдан анық. Кез-келген шет тілін жетік білу өмірден өз
орныңызды сәтті табуға, үлкен жетістіктерге жетуге мүмкіндік береді .
Әр тілдің өз ерекшелігі мен маңыздылығы бар. Мәселен, әлемнің 47
елінде ағылшын тілі мемлекеттік тіл дәрежесін алған, дүниежүзінің қалған
бөлігінде іскер қауымдастықта келіссөздер ағылшын тілінде жүргізіледі.
Ағылшын тілі – үлкен мүмкіндіктерге жол ашады. Ағылшын тілін білсеңіз сіз
үшін ешқандай кедергі мен шекара жоқ деп айта аламыз.
Қарапайым тілмен айтқанда, қазақ тілді дамыту керек, орыс тілін
қолданамыз және ағылшын тілін үйренеміз. Осы мақсатта бүгінгі күні
педагогикада оқушыларға ағылшын тілін сіңдіру үшін ойын түрлерін
пайдаланып, қазіргі таңда оқыту үрдісінде талапқа айналып бара жатыр.
Елдегі барлық білім ордаларында ағылшын тілі тереңдетіліп оқытыла бастаса,
орыс тілі бірнеше жылдан бері ҰБТ сынағында тапсырылатын міндетті
пәндердің қатарына енді. Тіпті, мектептің бастауыш сынып оқушыларының
сабақ кестесіне шетел тілін енгізсе, кей балабақшаларда көштен қалыспай,
алты жасқа да толмаған бүлдіршіндердің тілін ағылшынша сөйлетуге күш салып
жатқаны белгілі[7].
Шетел тілінде тыңдап түсінуге үйрету.Қазақстан Республикасы әлемдік
бірлестікке кірген заманда білімнің рөлі шетел тілінде оқушылар дұрыс қарым
–қатынас жасай сөйлеуші қолданылған кейбір лексикалық және грамматикалық
материал оқушыға әр адамның дыбыстарды айту ерекшеліктері мен интонациялық
ерекшеліктері мұғалім әдетте сабақта өте баяу ырғақпен сөйлеуді, мұндағы
мұғалім сабақта шетел тілінде сөйлегенде, айтқан сөзін оқушылар келесі бір
қиындық мынада: егер тыңдаушы сөйлеушінің бет оқушылардың түсініп тыңдау
қабілеттерін дамытуда төрт жаттығулар тобын
Бірінші топ жаттығулардың мақсаты – мәтінді тыңдаудың алдында
Екінші топ жаттығулардың мақсаты – мәтінді тыңдауға арналған
Үшінші топ жаттығулардың мақсаты – мәтін мазмұнын толық
Төртінші топ жаттығулардың мақсаты –оқушыларды мәтін мазмұндарын
айтуға болады. Енді тыңдауға арналған мәтіндерге қойылатын талаптарға
тоқтала кетсек. Тыңдауға арналған мәтінің мазмұнының тәрбиелік мәні
болуға тиіс мәтіннің берік логикасы болуы шарт;
мәтіннің мазмұнында тыңдаушылар үшін қызықты
жаңа мәселе болуы мәтінің аутенсивті, яғни шындыққа негізделген, жасанды
мәтін емес жоғарыда айтылған ойларды қорытындылай келе, оқушылардың тыңдап
түсінуі.
Қазіргі қоғам сұранысына сай білімді, шығармашылықпен жұмыс жасайтын,
өзін-өзі дамытып жетілдіре алатын жеке тұлға тәрбиелеуге аса назар
аударылуда.
А. Байтұрсынов өзінің Мектеп деректері еңбегінде былай деп жазды:
... Педагог қандай болса, білім ордасы, пәні сондай болмақшы. Яғни педагог
білімді болса, ол білім ордасынан шәкірттер де көбірек білім алып
шықпақшы. Солай болған соң, ең әуелі білім ордасына керегі – білімді,
педагогика және методикадан хабардар, жақсы оқыта білетін педагог .
Егеменді еліміздің өсіп келе жатқан ұрпағын ойлы да іскер, жігерлі де
батыл, өзіне-өзі сенімді, интеллектуалдық деңгейі биік, дүниетанымы дұрыс
қалыптасқан азамат етіп тәрбиелеуде білім ордасының алатын орны айрықша.
Білім беру ордасы - қазіргі қоғамның дамуымен тығыз байланысты. Бұл балаға
жаңа әлемнің есігін ашып беріп, рухани дүниесінің қалыптасуына негіз
салады.
Ал осы білім ордасын аттаған жас бала ертеңгі ел тұтқасы. Оларды
парасатты да саналы азамат етіп тәрбиелеу, сондай – ақ шәкірттеріне тек
білім беріп қана қоймай, оларды халықтық педагогиканың түрлі қайнарымен
сусындатып, әрбір шәкірт бойына ұлттық мінез-құлық, адамгершілік,
сыпайылық пен кішіпейілдік қасиеттерін калыптастыратын және де баланың жан
дүниесін рухани қазыналармен байытатын ол – педагог[8].
Әрбір педагог тұлғаның танымдық қабілеттерін дамытып өздеріне
деген сенімін арттырып, істеген іс-әрекеттерінен жағымды эмоциялар
алатындай дәрежеге жеткізуі керек. К.Роджерстің пікірінше, педагог:
– шәкіртіне сенім көрсету;
– шәкіртіне мақсаты мен міндетін белгілеуге көмектесу;
– шәкіртінің шет тілін оқуға деген ішкі қызығущылығына мән беру;
– шәкірті қиындыққа кездескенде кеңес беретіндей тұлға болу;
– шәкіртіне ұялмай өз пікірін айта алуға көмектесу;
– Әрбір шәкіртінің сезімі мен көңіл толқуларын түсініп, ыңғайлы жағдай
жасау сияқты қағидаларды басшылыққа алуы тиіс.
Шәкіртінің дарындылығының даму қабілетінің ашылуы көбінесе
педагогтың кәсіби біліктілігіне және оның тұлғалық қасиетіне байланысты.
Мұндағы ұмтылыстың негізгі мақсаты – білім алушы тұлғаның шығармашылық,
дарындылық қабілетін дамыту, жеке тұлғаны жетілдіру. Ал мақсатқа жету оқу
бағдарламасын тереңдетіп оқыту және білім алушының танымдық белсенділігін
дамыту арқылы жүзеге асады. Шәкірт болашақтағы мамандығына байланысты,
яғни кәсіби тағдыры тек қана жақсы педагогке байланысты[9].
Оқыту білім беру жүйесінің негізгі мақсаты – болашақ маманға білім,
дағды, іскерлікті қалыптастыру. Ондай мүмкіндік тек сабақ арқылы беріледі.
Сабақ – оқу үрдісінің ең негізгі формасы. Сабақтың мұндай міндеттен шығуы
үшін оны психологиялық тұрғыдан дұрыс ұйымдастыра білу қажет. Сабақты
психологиялық тұрғыдан дұрыс ұйымдастыру дегеніміз – шәкірттің ішкі жан
дүниесіне терең үңілу, ойына ой қосу, қиялына қанат бітіру, білім алуға
деген құлшынысын, қызығушылығын ояту. Ол үшін педагог барлық мүмкіншілігін
пайдаланады. Өйткені жай сабақ құнарсыз тамақ секілді, адам бойына
жұқпайды. Қызықты сабақтар педагогтың ашқан жаңалығы, өзіндік қолтаңбасы,
әдістемелік ізденісі, қолданған әдіс-тәсілдері арқылы ерекшеленіп шәкірт
жүрегінен орын алады[9].
Ал шәкіртке білім беру барысында педагог өз еңбегінің жемісті болуы
үшін мына іс- әрекеттерді орындағаны жөн :
– педагог қызметіндегі мақсат қоя білу ісі;
– білімнің мазмұнын игеру ісі;
– Шәкірттердің білім алуға деген мүмкіндіктері мен психологиялық
ерекшеліктерін анықтау (диагностикалау) ісі;
– сабақ өткізудің әдістемелік жағын ұйымдастыра білу ісі;
– шәкірттермен жақсы қарым-катынас жасай білу ісі (коммуникативтік
әрекет);
– шәкірттерін білімге ынталандыру, қызықтыру іс-әрекеті;
– шәкірттердің білім дағдыларын бақылау және бағалау іс –әрекеті.
Яғни, қазіргі таңда ағылшын тілін саналы меңгерту, оны өз деңгейінде
қажеттілікке айналдыру, бір жылғы мәселе емес, сондықтан ағылшын тілін
оқыту ісімен шұғылданатын мамандар арасында туындайтын бір сұрақ:
Ағылшын тілінде өз ойын ауызша және жазбаша еркін жеткізе алуға қалай
үйрету керек?
Оқушыны ынталандыру үшін қандай ойын түрлерін қолданған жөн.
Ол үшін ең алдымен қазіргі білім беру ордаларына шығармашылық ізденіс
қабілеті дамыған, жаңа педагогикалық технологияларды жете меңгерген,
мамандық шеберлігі қалыптасқан педагогтар қажет.
Ағылшын тілін оқытуда ойын құралдарын сабақта жан-жақты қолдану,
педагогтың көптеген қиындаған қызметтерін жеңілдетіп, осы іскерліктің
ұстанымды жаңа тәсілдерінің пайда болуына мүмкіндік туғызады.
Тіл дамыту жолдарын дұрыс ұйымдастыру оқушылардың ойлау қабілетін,
мұғалім сабақтың әр минутын тиімді және дұрыс пайдаланған оны қандай тиімді
жолдармен жүргізуге болады? Сабақты баланың ойын сабаққа аударатындай
тиімді әдісті күнделікті сабақ барысында тіл дамыту үшін төмендегідей
тәсілдер:
– сөздік арқылы тіл дамыту;
–мәтінге байланысты тіл дамыту;
–көрнекі құралдар арқылы тіл дамыту;
– үйірмеге және басқа жұмыстарға арқылы тіл дамытуға болады.
Ағылшын тілінің негізгі мақсаты оқушыларға тіл үйрету болғандықтан,
ағылшын тілі сабағының негізгі арқауы– тіл дамыту. Тіл дамыту жұмыстарының
тәсілдері төмендегідей:
–
Грамматикалық тапсырмаларды түрлендіріп беру;
–Мазмұнды суреттермен жұмыс ұйымдастыру;
–Оқушыларды топқа бөліп,өзара сөйлестіру;
–Белгілі бір тақырыпта берілген әңгімені жалғастыру;
–Шағын көріністер даярлату;
Осының ішінен ең басты орын алатыны – мәтінмен жұмыс. Мәтінмен жұмыс
жүргізу барысында қойылатын басты талаптардың бірі ал шығармашылықпен
жұмысты мынадай тәсілдерді пайдалана отырып өткізуге мәтінді өзгертіп
баяндату. Мысалы: Менің ойымша, Мен өз тәжірибеме сүйеніп айтып оқылған
әңгіменің мазмұнын оқушыларды түгел қатыстыра отырып баяндату.
Жұмыстың бұл түрін қолдану барысында әңгіменің мазмұн желісінің
мәтінмен іріктеліп алынған сөздерге морфологиялық талдаулар жасата бұл
жұмыс түрлері өтілген грамматикалық ережелерді есте сақтау, тілді жақсы
білетін оқушылар үшін белгілі бір сөйлемнің мәтіннің құрамындағы
сөйлемдердің ретін алмастыра отырып, ауыстырылған сөйлемдерді берілген
мәтінге сүйене отырып диалог құрастыру.
Осы тәсілмен кез келген мәтінді диалогқа айналдыруға болады. Мәтінмен
іріктеліп алынған сөздерден синонимдік , омонимдік, антонимдік сыңарларын
табуға болады. Мәтін бойынша жүргізілетін жұмыстың басқа түрлері де өте
көп.Оқылған әңгіменің мазмұнын қысқаша, тұжырымды түрде әңгімелету. Мәтін
ішінен негізгі ойды білдіретін сөйлемдерді табу. Белгілі бір жоспар бойынша
мазмұнын айту.Мәтен бойынша сурет салғызу.
Мәтін бойынша орындалатын тапсырмалардың амал – тәсілдерін
түрлендіріп , қолдану – ғылым мен техниканың жылдан– жылға жедел қарқынмен
дамуына байланысты: –деңгейлеп оқыту технологиясы;
–блокпен оқыту технологиясы;
–модульдеп оқыту технологиясы;
– В.Ф.Шаталовтың технологиясы;
Сабақ – мектептегі оқу– тәрбие жұмысының негізгі формасы. Өйткені
шетел тілі сабағын ұйымдастыруда және өткізуде мынадай негізгі талаптар
– әрбір сабақтың мақсаты шетел тілін оқытудағы негізі;
–жоғарыдағы мақсатты білім беру, дамыту мен тәрбиелеу;
Шетел тілі сабақтарына мынадай талаптар қойылады: сабақ бастарда
оқушылар сабақта жұмыс істеу тәртібін сақтайтын оқушыларды шетел тіліне
ынтықтыру мақсатымен фонетикалық жаттығулар орындап, оқушыларға сабақтың
мақсатын айқын ашып көрсету; қажетті кезендерде әрқашан тақтаны дұрыс
пайдалана білу; жаңа сабақ өткізер алдында өткенді қайталау, оқушыларды
ойлау лексикалық, грамматикалық жаңа материалды түсіндіру, соңынан
пысықтауға арналған жаттығуларды біртіндеп қиындата түсуді
ескеру;оқушыларға мәтінді өз бетімен оқыту, мәтіндегі жалпы мағлұматтарды
тексеру;
Мәтіннің мазмұның толық түсінуді талап ету,мәтінді екінші мәтінді
оқушылардың толық түсінгенін тексеру. Мәтіннің мазмұнын айту;Мәтіндегі
оқиғаға өз пікірін айту.
Шетел тілі сабағында оқушының монологты түрде сөйлеуінің мынадай
түрлері бар: Диалогқа үйрететін жұмыс кезеңдері: Диалогты түрде сөйлеуге
қажет лексикалық, грамматикалық материалдарды қайталау;Диалогты құруға
қажетті жағдай жасау (сөзбен немесе көрнекіліктер.Рольдерді бөліп беру;
Мұғаліммен 1 – 2 оқушының сөйлеуге (диалогқа) қатысуы; Диалогты түрде
сөйлеу барысын тексеру. Диалог сөзде үйретуде өткен тақырыптар, оқыған,
тыңдаған мәтіндер,Оқуға және оқу техникасына үйретуге арналған жұмыс
кезеңдері:
а) Оқуға арналған жұмыстардың реті:
1. Оқуға қиындық келтіретін сөздерді түсіндіру, аудармасын беру;
2. Мазмұнын толық түсінуге арналған оқу;
3. Оқушылардың мәтінді қалай түсінгенін сұрақтар арқылы тексеру;
4. Жоспар құрғызу;
5. Жоспар бойынша мәтіннің мазмұнын айтқызу және т.б.
ә) Оқу техникасына жаттықтыру:
1. Мұғалімнен (диктордан) соң қиын оқылатын сөздер мен
2. Мұғалім қойған сұрақтарға оқылған мәтіннен дауыстап жауап
3. Оқушыларға мәтінді азат жол бойынша дауыстап оқыту;
4. Оқығанда кеткен қателерді талдау, оқу ережелерін еске сақтау. Оқу
техникасын жаттықтыру кезінде мәтінді оқуға берілетін уақытты тексеру.
Қазіргі таңда ағылшын сабағында әр түрлі ойын түрлерін қолдануда.
Сондай – ақ қазіргі қоғамда білім дамуының негізгі құралы ретінде ойын
түрлері маңызды роль атқарады. Ойындидактикалық, рөлдік, сюжеттік,
іскерлік, грамматикалық, шығармашылық түрлерге бөлуге болады.Пәнаралық
сипаттағы дидактикалық және сюжеттік, рөлдік ойындар білім алушыға өзін
танытуға, жолдастарының пікірімен санасуға, көпшілік алдында сөйлеу
қабілетін үйренуге, жан-жақты білімін көрсетуге мүмкіндік береді. Рөлдік,
сюжеттік ойындардың көмегімен білім алушылардың коммуникативтік
құзыреттілігін қалыптастыратын оқу міндеттерін шешуге болады[10].
Оқушы зейінін қалыптастыруда Who’s the faster? ойынын
өткізуге болады. Бұл ойынды барлық сабақтарда қолдануға болады. Сабақ
барысында оқушылардың қызығушылығы, зейіні, тілін дамыту үшін дидактикалық
ойындар мен тапсырмалардан басқа грамматикалық ойындардың орны ерекше.
Яғни құзіреттілік тапсырмалар арқылы оқушының тілімен, оқуға деген және
пәнге деген ынтасы артады. Сабақта тиімді қолданылған ойын оқушылардың
грамматиканы толық меңгеріп, сауатты жазу дағдысына мол мүмкіндік береді.
Оқушыларды өз беттерімен жұмыс істеуге дағдыландырады, ізденімпаздыққа
баулиды[10].
Грамматикалық ойындардың ерекшеліктері де бар. Бұл ойын әр
түрлі жағдаяттар арқылы жүзеге асады. Ойын сабақтың әр бөлігінде, әр
мақсатта жекеленіп, дараланып қолданылады. Жаңа тақырыпты түсіндіруде,
өткенді қайталауда, пысықтау сабақтарында пайдаланылады. Сабақ барысында
оқушының тілін дамытатындай, коммуникативтік құзыреттілігін
қалыптастыратындай ойындарды қолданамын. Олар: доппен ойыны - балалар
допты бір-біріне лақтырып тез заттың атын немесе түсін, яғни жалғастыру
керек. Сұрақ қой ойынында үстелдің үстінде бірнеше заттар жатады,
оқушылар әр затқа сұрақ қою керек, Затты тап ойынында мұғалім әлдебір
затты газетпен жауып, сұрақтар қою барысында оқушылар ол не зат екенін
шешу керек, Сөз құра - суретке қарап атын атау және осы сөздің бірінші
әрпіне сөз құрау керек, Дым білмес ойынында дым білмес тақтадағы сөзді
немесе карташадағы санды дұрыс оқымайды,мысалы: мұғалім 20 санын
көрсетеді, ал дым білмес It’s twelve десе, сынып түзетіп No, it’s twenty
деп жауап беру керек, Түсті ата ойынында мұғалім қызыл түсті карташаны
көрсетіп What colour is it ?” балалар It's red деп жауап береді. Әр ойын
сабақ мақсатына сай қолданыс табады. Бұл ойындар оқушының сөйлеу тілін
жаттықтырады, яғни коммуникативтік құзіреттілікті арттырады[11].
Жалпы айтқанда, грамматикалық ойын мен шығармашылық ойындардың
айырмашылығы мынада: грамматикалық ойында ең бастысы оқушыға берілген
ережелерді, тапсырмаларды орындау болса, шығармашылық ойында сюжетті
дамыту, мақсатты орындау болып табылады.
Ойын түрлерін пайдалану мынадай нәтижеге жеткізеді:
-жаңа ойын түрлерін қолдану арқылы білімнің сапасын көтеру;
-жаңа ойын түрлерін енгізу арқылы білім беру мазмұнын жаңарту;
-жаңа ойын түрлерін қолдануда оқушыларды мамандыққа баулу;
- отандық білім беру жүйелерін біртұтас әлемдік білім кеңістігіне енгізу.
Ерте кезеңдегі оқушылардың сабаққа ынтасын дамыту барысындағы ойынның
рөлі
Ағылшын тілін ерте жастан оқыту сатысында ауызша сөзді дамыту одан
арғы ауызша базаның дамуында әсерін тигізеді. Ауызша сөз басқа да
іскерліктердің дамуына негіз болып табылады.
Шет тілін ерте жастан оқытуда мотивацияның рөлі зор екені айдан анық.
Жас өспірімдердің тілге деген қызығушылығын дамыту негізгі шарт.
Қызығушылық тұлғаның белгілі бір әрекетте, затқа эмоционалды қатынасы
болғандықтан, зейін машықтанады, ойлау терең болып, тілдік материал ойда
ұзақ уақыт сақталады. Оқу үдерісінің қызықты, тартымды болуы, эмоционалды
редакдакциялардың көп болуы, ағылшын тіліне деген қызығушылықты арттырады.
Т.А. Дегтерева өз мақаласында сабақты қызық және тартымды етіп өткізуге
төмендегі факторлар әсер ететінін көрсетеді:
- мазмұндық, машықтау нысандарының әр түрлілігі;
- оқушы мен оқытушы байланысының белсенділігі.
Ағылшын тілін тілін ерте жастан оқытуда жас өспірімдердің физилогиялық,
психологиялық қызмет көздерінің мол екені баршамаызға мәлім. Жас
өспірімдердің:
- тез қабылдауы;
- еліктеуге бейімділігі;
- қиялының әртүрлілігі;
- ойлау, ауызша сөйлеу іскерлігінің дамуы;
- танымдық іс-әрекеттерінің дамуы;
- есте сақтауы;
- қызығушылық қасиетінің молдғы мен әртүрлілігі;
- жан-жақты тәрбилееуге бейімділігі;
- еліктеуіш қасиетінің басым болуы;
- іс-әрекетті ойын түріндегі тез қабылдауы.
Ғалым-әдіскер Н.Д. Гальскованың айтуынша ағылшын тілі сабағында
қолданылатын әдіс-тәсіодер төмендегідей талаптарға сай болуы тиіс:
- оқушы қызығушылығын арттыру үшін тілді қарым-қатынас әрекетінде
қолдану қажеттілігін тудыратын қолайлы атмосфера жасау;
- оқушы тұлғасын толығымен оқу үдерісіне тарту;
- оқушының тілдік, когнитивті, шығармашылық қасиеттерін аяту,
ынталандыру, оқушының оқу үдерісінің басты тұлғасы ретінде белсенділігін
арттыру;
- сабақта алуан түрлі жұмыс түрлерін, яғни жеке, жұп, топ, ұжым
жұмыстарын ұйымдастыру;
- сабақта алуан түрлі көрнекілектерді, оның ішінде техникалық
(үнтаспа, компьютер, бейнефильмдер), техникалық емес құралдарды (суреттер,
аплиациялар, альбомдар, сызбалар, кестелер, сөзжұмбақтар) кеңінен қолдану,
әсіресе ойындар мен ойын элементтерін жиі қолдану;
- сабақта жаңа педагогикалық технлогияларды (жою әдісін және т.б.)
пайдалану.
Біз бастауыш сыныптың өзінде-ақ ағылшын тілі сабағында оқушыларға
төмендегідей жоба тапсырмаларын береміз.
Мысалы, Менің жанұям, Менің күн тәртібім, Менің досым тамақ,
т.с.с тақырыптарын өткен кезде, оқушылар сауалнамалар жүргізіп, коллаж
даярлап, жобаларын сабақта қорғайды.
Ойын элементтері оқытудың бір түрі болып табылады. Бұл әдістің тиімділігі
оқушылардың белсенділігін пәнге деген қызығушылығын, ынтасын артттыруында
болып табылады. Сонымен қатар ағылшын тілін кеңінен білмейінше, ұлттың
бәсекеге шынайы қабілеттілігі туралы айту қиын болатындығын ескерте отырып,
барлық ата-аналарды балаларын үш тілде оқытуға шақырамыз. Шәкірттер қазақ
тілін толық әдеби нормада меңгеріп, орыс тілі мен ағылшын еркін білу қажет.
Ал ғалымдардың зерттеуінше, бала жас кезінде тілді қиналмай әрі еркін
меңгереді екен.
6-7 жастағы балалардың негізгі іс-әрекеті ойнау іс-әрекеті болып
табылады, сондықтан ағылшын тілін үйрету үшін мұғалім осы факторды ескере
отырып әртүрлі ойындарды пайдалану керек. Ойындар арқылы мұғалім балаларға
жаңа сөздерді,сөз тіркестерін үйрете алады. 7-9 жастағы балалар да
ойнағанды ұнатады, бірақ оларды ағылшын тіліне оқыту үшін тек ойындарды
ғана емес, әртүрлі тапсырмалар, жаттығуларды да орындатқызу керек. Ойын
арқылы балалар шетел тілінде жеңіл қарым-қатынас жасай алады және ойын
кезінде оқушылар шаршағандарын сезбей, әсерлене, қызыға отырып шет тілін
тез үйренеді. Егер мұғалім ойынды тек балаларды көңілдендіруге, дем алдыру
үшін ойнатса, одан ешқандай пайда жоқ. Ойын белгілі бір білім беруді
мақсат етіп, ойналған кезде ғана нәтижелі болады.
Мектепке дейінгі жас шет тілін оқытуға өте қолайлы кезең. Себебі бұл
жастағы балалар тілдік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz