Ертегілер арқылы бастауыш сынып оқушыларының негізгі құзыреттіліктерін дамыту
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Құзыреттілік - балалардың іс-әрекеттің әртүрлі тәсілдерін меңгеруінен көрінетін білімнің нәтижесі, оны өмірде қолдана алу қасиеті. Құзыреттілік адамдардың қарым-қатынас жүйесін игеріп, өзара іс-әрекетке қосылу барысында қалыптасады. Сонымен қатар, құзыреттіліктер арқылы жеке тұлғаның өмір байлығы, ақыл тереңдігі, күйіну-сүйіну қалпы, қиялдауы, ерік-жігері, икемділігі мен мінез-құлық сипаты ашылады.
Жалпы құзыреттіліктердің негізі бастауыш сынып оқушыларының жасында қалыптасатын болғандықтан, ұстаздардың алдында тұрған басты міндеттерінің бірі - тұлғаның танымдылық құзыреттіліктерін қалыптастырудың теориялық, практикалық шарттарын негіздеу болып табылады.
Балалардың құзыреттілігін қалыптастыруда қазақ ауыз әдебиеті үлгілірін, соның ішінде ертегілерді пайдалана отырып оқыту, тәрбиелеу түрлері қарастырылған. Ертегілердегі түрлі жан-жануарлар мен әртүрлі кейіпкерлер арқылы балалардың жақсы мен жаманды ажырата білу қабілеттерін дамыту мен педогогтің балалармен жұмыс жасау ерекшеліктері көрсетілген.
Құзыреттілік - балалардың іс-әрекеттің әртүрлі тәсілдерін меңгеруінен көрінетін білімнің нәтижесі, оны өмірде қолдана алу қасиеті. Құзыреттілік адамдардың қарым-қатынас жүйесін игеріп, өзара іс-әрекетке қосылу барысында қалыптасады. Сонымен қатар, құзыреттіліктер арқылы жеке тұлғаның өмір байлығы, ақыл тереңдігі, күйіну-сүйіну қалпы, қиялдауы, ерік-жігері, икемділігі мен мінез-құлық сипаты ашылады.
Жалпы құзыреттіліктердің негізі бастауыш сынып оқушыларының жасында қалыптасатын болғандықтан, ұстаздардың алдында тұрған басты міндеттерінің бірі - тұлғаның танымдылық құзыреттіліктерін қалыптастырудың теориялық, практикалық шарттарын негіздеу болып табылады.
Танымдық құзыреттілік - бұл жеке басына маңызы бар және әлеуметті қажетті танымдық мәселелерді шешудегі баланың өзі басқара алатын, сол мәселені шешу барысында бала белгілі бір білім, білік дағдыларға ие болу.
Танымдық құзыреттіліктерді қалыптастыруда ертегілердің алатын орны ерекше.Ұстаз еңбегінің объектісі - бала, ол табиғаттың бір бөлігі, бір жүрегі. Баланың да өзіндік пікірі, көзқарасы, психологиялық ерекшеліктері бар, олар педагогикалық ықпалды өзінше қабылдайды. Сондықтан да, ертегілер арқылы бастауыш сынып оқушыларының негізгі құзыреттіліктерін қалыптастыруда жаңа педагогикалық технологиялардың атқаратын орны бөлек.
Зерттеу жұмысының мақсаты:
Балалардың білім салалары бойынша алынған білім, біліктерді қабылдауы, түсініп-білуі, олардың жалпы ақыл-ойына серпін тудырып, оқу-танымдық іс-әрекеттеріне шығармашылық сипат беріп, барлық алынған білімдерін жүйелейді:
- қоршаған әлемге көзқарасы, дүниетанымы жеке-жеке бөліктерден емес, біртұтас жүйе негізінде қалыптасады;
- пәнаралық байланыс нығайып, уақытты үнемдеу арқылы практикалық білім алуға көп көңіл бөлінеді;
- балалардың шығармашылық қабілеті дамиды.
- өзінің жеке пікірі мен ойын білдіреді;
- кейіпкерлерге деген сезімдері мен елестету қабілеттері дамиды.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
Ертегілер арқылы бастауыш сынып оқушыларының негізгі құзыреттіліктерін білім салаларының өзара байланысы арқылы қалыптастыру ды мақсат еткен бұл ғылыми жұмысымның негізгі міндеттері:
+ ертегілерді іріктеу және айлық оқу іс-әрекеті тақырыптарына сай ертегі кейіпкерлерімен дамытушы ортаны жабдықтау;
+ ертегі кейіпкерлерін білім салалары мазмұнына сай дидактикалық көрнекіліктер ретінде пайдалану;
+ ертегіні білім беру саласы мазмұнына сай бөлімдерге бөлу, балалармен бірлесе отырып тақырыптар қою;
+ білім салаларының байланысы негізінде ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерінде СТО стратегияларын тиімді қолдану;
+ ертегілер арқылы балалардың құзыреттілігін қалыптастырудың білім салалары бойынша нәтиже көрсеткіштерін шығару.
Зерттеу жұмысының күтілетін нәтижесі:
Ертегінің өзіндік құрылысы, көркемдік ерекшелігі бар. Қандай ертегіні алсақ та, ол белгілі бір сюжетке құрылады, оқиғаның желісінің басталуы, оқиғаның өрбуі, аяқталуы, өзіндік шешімі болады. Ертегі баяу басталып, оқиға желісі күрделене түседі. Әсіресе адам өміріне байланысты іс-әрекет өткір сықақ-мысқылмен беріліп, бала сезімін селт еткізіп, күлкіге мәз етеді. Бала кейіпкердің жағымсыз әрекетінен бой тартып, жақсылыққа құмартады. Ертегінің әр жақты сырын қызықты, тартымды, бала санасына лайықтай жеткізу мұғалімнің шынайы шеберлігіне тікелей байланысты.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы:
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерінде ертегілерді қолдану арқылы пәндік байланысты іске асыру. Барлық білім салаларында ертегілерді қолдану арқылы негізгі педагогикалық дәстүр пәнаралық байланысты жүзеге асыруға болады. Пәндердің өзара байланыс деңгейі балалардың білімін зерттеу, талдау, жүйелеу сияқты негізгі дидактикалық міндеттер арқылы шешіледі.
Бастауыш сыныпта пәнаралық байланысты жүзеге асырудың бір жолы - білім салалары бойынша ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерін бір ұстаз арқылы жүргізіп, бірнеше пәндер бойынша білімнің жинақталуы яғни, әр түрлі пәндерден алған білімдерін синтездеу.
1.1.Коммуникативтік құзыреттілік түсінігі
Бiлiм берудi реформалауды жүзеге асырудың және бiр маңызды сипаты, қазiргi уақыттағы оқыту, бiлiм беру мазмұнын жаңарту қажеттiгiне туындап отырғандығы баршаға мәлім.
Мектептерде білім беру сапасы мен мұғалімдердің кәсіби құзыреттіліктерін арттыру және олардың педагогикалық шеберліктерін дамыту үшін қажетті жағдай жасауға бағытталған айқын жұмыс жүйесі қалыптасқан. Жалпы құзыреттілік дегеніміз - белгілі бір заттар мен үрдістер және оларға деген қатынастар бойынша әрекет ету үшін қажетті тұлға бойында бар өзара байланыстағы қасиеттердің (білім, білік, дағды, іс-әрекет тәсілдері) жиынтығы. [1]
Қазіргі кездегі білім берудегі мұғалімнің мақсаты білім мазмұнын игеруге және оны өзінің жеке білімдік капиталына енгізуге арналған ақпараттық ортадағы берілген мүмкіндіктерді қолдану болып саналады. Педагогикалық құзыреттілікке жаңаша көзқараспен қарап, заманауи электрондық оқыту жүйесіне де көшу талабы білім беру ұйымдарына зор міндеттер жүктейді. Жаңа педагогикалық технологияларды қолдану мақсатында құзыреттілікті дамыту мен кәсіби шеберлікті жетілдіріп отыру білім беру ұйымы ұжымының нәтижелі қызметтерінің бірі болып саналады.
Жалпы білім беру саласындағы құзыреттілік түсінігі 1960 -1970 жылдардағы шетел әдебиеттерінде, ал 1980 жылдардың соңындағы отандық әдебиеттерде кездесе бастады.
Д. И. Ушаковтың редакциясымен жарық көрген түсіндірме сөздігінде оның авторлары құзыреттілік және құзырет сөздерінің арасындағы айырмашылықтарды дәлелдеуге тырысқан. Құзыреттілік - хабардар болушылық, абыройлық, құзырет - жеке тұлғаның кәсіби қасиеті және қызметтік сипаттардың нақты жиынтығы. Әдістемелік терминдер сөздігінде құзыреттілік - яғни, competo латын тілінен аударғанда - сәйкес келемін, қол жеткіземін деген мағынада берілген. Құзырлылық деп Н. Л. Сластенин педагогикалық қызметті жүзеге асырудағы теориялық және практикалық дайындықтың бірлігін айтады, ал В.П.Симоновтың айтуынша құзырлылық - бұл тек білімді меңгеру емес, шынайылап келгенде, тапсырма жауабын ісі арқылы шешудегі дайындық әлеуеті деп анықтама берген.
Кәсіби құзыреттілік - жеке тұлғаның кәсіби қасиеті және қызметтік сипаттарының нақты жиынтығын білдіретін ұғым.
Құзыреттілік - оқушылар дайындығы сапасының сан қырлы және қызметтік сипаттарының нақты жиынтығын білдіретін ұғым. Құзыреттілікті оқушының пән бойынша игерген білім, білігінің жинағы деп қабылдауға келмейді. Ол - оқу нәтижесінде өзгермелі жағдайда меңгерген білім, білік, дағдыны тәжірибеде қолдана алу қабілеті болып табылатын жаңа сапа. Жалпы білім беретін мектеп оқушыларының танымдық белсенділігін арттыруда, өз бетімен шешім қабылдай алуына мүмкіндік туғызатын негізгі құзыреттіліктер:
- Проблеманың шешімін табу құзыреттілігі;
- Ақпараттық құзыреттілік;
- Коммуникативтік құзыреттілік.
Соның ішінде оқушылардың коммуникативтік құзыреттіліктерін қалыптастыру мәселелері қазіргі таңда жете қарастыруды қажет етеді. Қазіргі заманның талабына сай мектептерде білім беру жүйесіндегі коммуникативтік құзыреттілік жөнінде көптеген мәселелер қаралып, олар философиялық, педагогикалық, психологиялық тұрғыдан зерттелініп жатыр. [2]
Коммуникативтік құзыреттілік проблемаларын философиялық тұрғыдан зерттегендер: Г.С. Батищева, Л.П.Буева, М.С.Кагана, О.В. Лармина, Г.П.Щедровицкого, К.Ясперса. Орыс ғалымдары В.А.Адольф, Н.В.Кузьмина, А.К.Маркова, Э.Ф.Зеер, В.А.Сластенин, Т.Ф.Лошакова, т.б. педагогикалық зерттеулерінде педагог кадрлардың кәсіби құзыреттілігі туралы мәселеге көп қызығушылық пайда болғанын айтады. Д.Дьюи, У.Уоллер, М.Мид, К.Юнг, П.Сорокин, Ф.Знанецкий сынды философтар кәсіби құзыреттілікті адамның ортаға үйренуіне қажетті әрекеттер түрі ретінде қарастырады. Олар адамның мамандығы оның белгілі бір нәрсеге деген қызығушылығын тудыратынын, көзқарасын қалыптастыратынын, мақсатқа жетуге талпындыратынын, ортақ пікір алмасуға жетелейтінін айтады. Д.Л.Томпсон, Д.Пристли кәсіби құзыреттілікті жүйелі түрде алынған білім мен жоғары моралдық нормалар мен педагогтік кодексінің нәтижесі ретінде анықтайды.
Жалпы мектеп оқушыларының коммуникативті құзыреттілігін қалыптастыру - көпаспектілі және өте күрделі проблема екендігі мәлім. Педагогика ғылымында кәсіби құзыреттілік түсінігі бірнеше ұғым береді:
-еңбектің нәтижесін анықтайтын білім мен дағдының жиынтығы;
- жеке қасиеттерімен қабілеттерінің комбинациясы;
- білімі мен кәсіби ерекшелік жеке қасиеттерінің кешені;
- қызметке теориялық және тәжірибелік дайындығының бірлігі;
- іс әрекеттерін мәдени түрде көрсете білу мүмкіншілігі және т.б.
Құзыреттілік бірінші орынға оқушының ақпаратты сауаттылығын емес, оның мәселені дұрыс шеше білу қасиетін қояды. Егер болашақ педагогтің құзыреттілігінің қалыптасуын орта кәсіби білім беру жүйесінің аумағында қарастырсақ, онда білім, білік, дағды, мүмкіншілігі, яғни, бір сөзбен педагогикалық қызметке маманның қаншалықты дайын екендігі туралы айтуға болады. Біз кәсіби құзыреттілікті коммуникативтік, ақпараттық, регулятивтік және интеллектуалды - педагогикалық құзыреттілік ретінде қарастырамыз.
Ақпараттық құзыреттілік өзі туралы оқушылар мен олардың ата-аналарының, басқа ұстаздардың жұмыс тәжірибесі жөнінде ақпаратты білу мөлшерін қамтиды. [3]
Регулятивтік құзыреттілік оқытушының өз іс-әрекетін басқара білу мүмкіншілігін білдіреді. Оған мақсаттылық, жоспарлау, тұрақты белсенділік пен өзін көрсете білуі, рефлексия, іс-әрекетінің бағасы енеді. Іс-әрекеттің негізгі факторы - ізгілік, құндылық болып табылады.
Интеллектуалды-педагогикалық құзыреттілікті талдау, синтез, салыстыру, қорытындылау, нақтылау сияқты қарастыра білудің кешені, аналогия, қиял, ойлау қабілетінің икемділігі мен сындылығы ретіндегі зерденің қасиеті түрінде қарастыруға болады.
Ұстаздың коммуникативтік құзыреттілігі - кәсіби интегративтік қасиет оның негізгі бөліктеріне эмоционалдық тұрақтылық (икемділікпен байланысты); экстраверсия - (тағайындалған деңгейі мен эффективті жетекшілікті көрсетеді); тікелей және қайтарымды байланысты ұштастыру мүмкіншілігі; тілдік білімі; тыңдай білу қабілеті; марапаттай білуі; сыпайлылық; жалпы қабілеті жатады.
Біздің көзқарасымыз бойынша, коммуникативтік құзыреттілік - біріншіден, жеке тұлғаның дамуы мен өзіндік дамуы процесіндегі мұғалімнің жеке тұлғалық қасиеті; екіншіден ұстаздың педагогикалық қарым - қатынастық мақсаты, түйіні, құрылымы, ерекшелігі туралы хабардарлығының көрсеткіші; қажетті технологиялық деңгейін меңгеруі; маманның жеке психологиялық сапасы; коммуникативтік іс - әрекетін әрдайым жетілдіріп тұруға тырысу; негізгі құндылық ретінде жеке адамның тұлғасына бейімделе білу, бағдар ету, сонымен қатар педагогикалық қарым - қатынас кезінде туындайтын міндеттерге шығармашылық, қапысыз шешім таба білу қабілеті. [4]
Жалпы құзыреттілік - бұл тұлғаның белгілі бір мәселені шешудегі өзара байланысты білім, білік дағдылар жиынтығы. Ал коммуникативтік құзыреттілік - адамдармен өзара әрекет пен қарым - қатынас тәсілдерін білуді, түрлі әлеуметтік топтарда жұмыс істеу дағдыларын, қоғамдағы түрлі әлеуметтік рөлдерді орындауды, өмірдегі нақты жағдайларда шешім қабылдау үшін байланыстың түрлі объектілерін қолдана алу білігін, мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілінде, халықаралық қатынаста шетел тілінде қатынас дағдылары болуын қарастырады.
Білім беру нәтижелері ретіндегі құзыреттіліктердің бірі- коммуникативтік құзыреттілік. Ол:
-нақты өмірлік жағдайларда өзінің міндеттерін шеші үшін қазақ және басқа тілдерде ауызша және жазбаша коммуникациялардың түрлі құралдарын қолдануға;
- стиль мен жанрды қатысымдық міндеттердің барабар шешімдерін таңдауға және қолдануға;
- әдеп нормасына сәйкес өзіндік пікірін білдіруге;
- өнімді өзара іс - қимылды, оның ішінде басқа да көзқарас пен бағыттарды ұстанатын басқа ұлт өкілдерімен қарым - қатынас диалогына түсе отырып, жанжалды ахуалды шешуді жүзеге асыруға;
- жалпы нәтижеге қол жеткізу үшін түрлі позициядағы амалдармен топта қарым - қатынас орнатуға мүмкіндік береді. [5]
Білім беруді ақпараттандыру жағдайында оқушылардың ақпараттық сауаттылығын, ақпараттық мәдениетін және ақпараттық құзырлығы сияқты қабілеттіліктерді қалыптастыру мәселесі бүгінгі күннің өзекті мәселесіне айналып отыр. Заман талабы мұғалімдерге жан-жақты жетілген, көпсалалы дайындық иесі болуды жүктейді. Тәуелсіз мемлекетімізге еңбекқор, кәсібін терең түсінетін, үнемі өзгеріп отыратын жағдайларға өзінің білімі мен іскерлігін әртүрлі әрекеттердің айналасында қолдана білетін қабілетті мамандар қажет. Білім беру талаптарына Құзыреттілік ұғымы енгізілді. Оның мазмұны психологиялық ғылымда бірнеше нұсқада қарастырылады. Тәжірибеде кәсіби құзыреттілік бітірушінің идеялды моделі ретінде көрініс берді. Құзыреттіліктің негізгі анықтаушы факторлары болып үздіксіз білім алуға деген қажеттіліктердің қалыптасқандығы, кәсіби құзыреттілікті тереңдетуге дайындық болып табылады. Үздіксіз педагогикалық білім берудің деңгейі ретінде педагогикалық колледждің негізгі қызметі, бұл маманның кәсіби құзыреттілігін қамтамасыз ететін тұлғалық және кәсіптік жағдайлардың қалыптасуы болып табылады. Құзыреттілік бірінші орынға оқушының проблеманы дұрыс шеше білу қасиетін қояды. Психологиялық-педагогикалық әдебиеттердегі ғалымдардың зерттеулеріне қарағанда кәсіби шеберліктің қалыптасуы мен даму үдерісінде екі ұғым: құзыреттілік және құзырет ұғымдары пайдаланылып келеді. Біріншісі, С.Ожегов сөздігі бойынша, белгілі бір кәсіби қызметке байланысты, қандай да болсын мәселеден хабардарлық, беделділік, ал екіншісі, қандай да бір істі жүргізетін жеке адамның, мекеменің мәселелерді шешуге, іс-әрекет етуге, бір нәрсені істеуге құқықтылық шеңбері.
Құзыреттілік термині әдетте белгілі бір әлеуметтік-кәсіби статус иесіне байланысты қолданылады және оның сол істі атқарудағы түсінігі, білімі, білігінің орындалуға тиіс мәселенің нақты өз деңгейінде шешілуімен сәйкестілігі арқылы сипатталады. Кәсіби құзыреттілік категориясын айқындау үшін оларды әр түрге айналдыру, нақтылау және жалпы логикалық ұғымға біріктіруді жүзеге асыру керек. Білім - болашақ бағдары, кез-келген маман даярлайтын оқу орынның басты міндеттерінің бірі - жеке тұлғаның құзіреттілігін дамыту. Құзыреттілік - тұлғаның бойында білім, дағды, іскерлік, ерік күш-жігердің болуы. Коммуникативтік құзыреттілік (латынның соmpetere -қол жеткізу, сәйкес келу, сөзінен шыққан) - қажетті тілдерді, қоршаған адамдармен және оқиғалармен әрекеттестікте болу тәсілдерін білуді, топта жұмыс жасау дағдыларын, ұжымдағы әр түрлі әлеуметтік рөлдерді меңгеруді қамтиды. Оқушы хат жаза, анкета толтыра, арыз жаза, сұрақ қоя, пікір таластыра т.б. білуі тиіс. Коммуникативтік құзыреттілік - екінші тілді үйренуші оқушыларға тілдің заңдылықтарын жаттанды үйретпей, сол тілді тілдік және қатысымдық тәсілдерді орынды қолданумен байланыстыру. Коммуникативтік құзыреттілік жеке тұлғаның рухани өсуін қалыптастырады, адамдарды түсіне білуіне көмектеседі. Коммуникативтік құзыреттілік ұжым мүшелері мен білім алушылар арасында позитивті қатынас орнатады. Мұғалімнің өзара түсінушілік, тыңдай білу, түсіне білу, көмек көрсету қабілетін айқындайды. Сәттілік ситуациясын туғыза білген жағдайда оқушылардың өз мүмкіндігіне деген зор сенімі туады. Коммуникативтік құзырет - бірлесіп жұмыс істеуді бағалау, адамдар арасындағы сенімділік, бірін-бірі түсіну, тыңдау, сыйлау, этикет сақтау, дәстүрді білу, дау жанжалды шеше алу, бұзылған қатынастарды түзету, өз қателігін түсіне білу, топпен жұмыс жасай алу,орындаушылардың жұмысын дұрыс ұйымдастыру, басқару шешімдерін таба алу және қолдана білу қабілеттері. [6]
Оқушылардың тілді меңгеруінде үлкен нәтижеге жетуде электрондық оқулықтардағы дайын диалогтарды тыңдау, жаттау, аяқтау, толықтыру, мәтін мазмұны, кесте, сызбалар бойынша диалогтар құру-әдістері де көп көмегін тигізеді. Интерактивтік тақтаның көмегімен электрондық оқулықтағы диалогтарды қолданған пайдалы. Тақырыптық диалогтарды тыңдату арқылы, қайталауға, толықтыруға, осы үлгіде өз диалогтарын құрастыруға тапсырмалар беруге болады. Оқушылардың диалогтік ортасын құруда кесте мазмұнының да алатын орны ерекше. Кестедегі түйін сөздердің көмегімен оқушы сұрақ қою арқылы диалогтік ортаға енеді. Осы жұмыстар нәтижесінде оқушылардың коммуникативтік құзыреттілігі қалыптасады. Кәсіби білім беруді жаңарту бұл - үнемі алға қарай ұмтылу мен даму үрдісі, білім беруде кезең-кезеңмен өтетін және алынған нәтижелерге сәйкес түзету енгізіліп, талданатын өзгерістер, салт-дәстүрді, мәдени мұраны, жалпы ұлттық құндылықтарды көздің қарашығындай сақтауды талап ететін тұрақты жүйелерден тұрады. Әлемдік білім кеңестігімен бірігу, біздің білім нәтижесі көрсететін дипломдарымызды шет мемлекеттерінің мойындауы, құзыретті маманға - күтілетін нәтижеге бағытталған білім беруде жаңа ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалануы техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарының білім беру сапасын арттырып, педагогикалық ұжымның кәсіби құзыреттілігін ұтымды деңгейге көтереді. Электрондық оқулық оқу материалдарымен ара-қатынасының интерактивтілігі, дыбыстық және бейне сүйемелдеуді қолдану, виртуалды зертханалық жұмыстарды өткізу мүмкіндігі, оқытуға жеке және дифференциалды тұрғыдан қарауды қамтамасыз ету есебінен қарапайым оқулықтардың мүмкіндіктерін елеулі кеңейте түсіреді. Осы мақсатта электрондық оқулықтарды сабақта пайдалану және белгілі бір пәндердегі тақырыптарға байланысты электрондық оқулықтарды дайындау бағытында да елеулі істер атқарылуда. АКТ-ны пайдалану арқылы болашақ мұғалімнің коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру моделі құрастырылып, оқу іс-әрекетін ұйымдастырудың тиімді жолдары, педагогикалық шарттары мен мүмкіндіктері айқындалды. Жаңа білім беру бағдарламаларын, оқытудың ақпараттық, интерактивтік, дистанциялық технологияларын енгізу үшін педагогика қызметкерлерінің біліктілігін арттыруды ұйымдастыру, жаңа технологияларды зерделеу үшін арнаулы пәндер оқытушыларының, өндірістік оқу шеберлерінің өндірістік кәсіпорындар базасында тағылымдамадан өтуі іске асырылуда. [7]
Құзыреттілікті қалыптастыру - білім беру саласының өзекті мәселесі. Күн сайын адамға көптеген ақпарат тасқыны келеді. Ал оқу мазмұны мен оқыту әдістері ескі сарында қалып қоюда. Сондықтан білім берудегі әлеуметтік қажеттілік пен ол қажеттілікті қанағаттандырудың арасындағы қарама - қайшылық білім беру саласының дағдарысына әкеліп соғуда. Сол себепті болашақ мұғалімдердің әдістемелік шығармашылығын дамытуды педагог-мамандардың біліктілігін жетілдіру жүйесінде ұйымдастыруды олардың кәсіби құзіреттілігі кезінде жүзеге асыру қажеттігі туындайды. Болашақ мұғалімнің құзыреттілігін қалыптастыру - бүгінгі білім беру саласының өзекті мәселелерінің бірі. Құзырлылық тәсіл, білім сапасын арттыруды дәстүрлі тәсіл мен білім мазмұнын ұлғайту арқылы шешудің арасындағы қарама-қайшылықтан туындаған дағдарыстан шығудың бір жолы деп қарастыруға болады. Бұл тәсіл білім берудің нәтижесіне басты орын береді. Оның сапасы алған білімнің көптігінен емес, сол білімді қолдана білумен маңызды.
Қорыта келе, Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан - 2030 стратегиялық бағдарламасындағы білім саласына қатысты тапсырмаларын жүзеге асырушы тұлғалардың әрқайсысы еңбек нарығындағы бәсекеге қабілеттілігі мен ерекшеленуі тиіс. [8]
Өркениетке бет бұрған еліміздің жастары - ертеңгі мемлекет тірегі екені белгілі. Қоғамға ең басты керегі - елдің ертеңіне деген сенім мен үміт нық әрі сенімді болу үшін бәсекеге қабілетті маман дайындау орат арнаулы және жоғары оқу орындарынан бастау алмақ.
Болашақ мұғалімнің басты рөлі - тұлғаның жеке дамуына негізделген, жан-жақты зерттелетін, сараланған білім беру үлгісінің басым бағыттарын айқындау, нәтижесінде еліміздің әлемдік өркениетке негізделген білім саясатының стратегиялық мақсаттарын жүзеге асыру. Осыған орай, құзыреттілікті нәтижеге бағытталған білім беру жүйесінің сапалық критериі ретінде қарау, зерттеу, бүгінгі күн талабы.
Тәрбие - қоғамдық үрдіс, қоғам мен жеке тұлғаның ара - қатынасын қамтамасыз ететін басты жүйе. Оның негізгі өлшемі өмірге қажетті тұлғаның жағымды қасиеттерін дамыту болып табылады. Оқушылардың сапалы тәртібі мен байымды мінезін қалыптастыру, оған сәйкес сезімін және сенімін тәрбиелеу тәрбиешінің мақсатқа бағытталған іс-әрекетіне байланысты.
Тәрбиенің негізгі міндеті - қоғамның қажетті талаптарын әрбір баланың борыш, намыс, ождан, қадір-қасиет сияқты биік адамгершілік стимулдарына айналдыру. [9]
1.2.Бастауыш сынып оқушыларының коммуникативтік
құзырлылығын дамыту
Әрбір уақыт кезеңінде адамдардың ақыл - ойы мен қөзқарасы өзгеріп отыратыны заңды құбылыс. Қоғамдық қарым - қатынастардың өзгеруі, жаңа білімнің жинақталуы, өндірістің жетілдірілуі, әлеуметтік прогресс педагог қызметінің мазмұндық сипатына да тікелей ықпал етеді.
Жылдық оқытуға көшуге байланысты білім беру жүйесінде құзырет, құзыреттілік, құзырлылық деген жаңадан қолданысқа енген сөздердің мәні мен мағынасы біреуге түсінікті, таныс болса, біреуге бейтаныс, таңсық болуы мүмкін.
Тұжырымдамада көрсетілгендей құзіреттіліктің өзі бірінен- бірі тәуелсіз бірнеше бөліктерден тұрады.Оларды талдай отырып жалпы орта білім беретін мектеп жағдайында оқушыға нәтижеге бағытталған білім беруде күтілетін тұлға құзіреттілігін төмендегіше сипаттауға болады:
-өзінің даралығын сезініп, өзін - өзі дамыта білуі;
- өзінің қызметін бағалай білуі;
- түйткіл мәселені шешудің ең тиімді жолдарын таба білуі;
- өз алдына мақсат қоя білуі және оны жүзеге асыра білуі;
-өз әрекетінің нәтижелерін бағалай білуі;
-түрлі өмірлік жағдайларда пайдалы, тиімді шешім қабылдай білуі;
Білім беру нәтижелері ретінде құзіреттіліктер :
-құндылықты - бағдарлы құзіреттілік
-мәдениеттанымдық құзыреттілік
-оқу - танымдық құзыреттілік
-коммуникативтік құзыреттілік
-ақпараттық - технологиялық құзыреттілік [10]
Коммуникативті құзырлылықты оқыту технологиясы сабақта диалогтық және монологтық оқытудағы жағдайларды жасайды.Коммуникативтік әдіс оқушылардың танымдық оқу - іс әрекеттерін ұйымдастырудың негізгі құралы болып табылады.
Коммуникативтік әдіс - оқушы мен мұғалімнің тікелей қарым - қатынасы арқылы жүзеге асатын , белгілі бір тілде сөйлеу мәнерін қалыптастыратын , тілдік қатынас пен әдістемелік категорияларға тән басты белгілер мен қағидалардың басты жүйесінен тұратын , тіл үйретудің тиімді жолдарын тоғыстыра келіп, тілді қарым - қатынас құралы ретінде іс жүзіне асыратын әдістің түрі.
Коммуникативтік оқыту: оқу, сөйлеу, тыңдау, жазу - ауызша өзара қатынас, жазбаша өзара қатынас біркелкі , бір уақытта дамиды. Оқушылардың құзырлылығын дамыту мақсатында бастауыш сыныптардағы тәжірибемізде коммуникативтік оқытудың элементтерін қолданамыз. [11]
Шығармашылықпен жұмыс істейтін мұғалім өзінің әдістемелік қорын толықтырып отыруы және үнемі ізденісте болуы керек. Коммуникативтік оқыту технологиясын жүзеге асыру негізінде Сент- Экзепюридың сөзін айтқым келеді:
Жер бетіндегі ең үлкен байлық - бұл қарым - қатынас байлығы. Сонымен осы оқу процесінің негізінде бұл технология элементтерін пайдаланып, сабақта балалардың білімділігін , іскерлігін,адамгершілік, эстетикалық патриоттық сезімін дамытамыз. Ал нақтылап айтсақ , салыстыру, жинақтау , талдау, нақтылау, жүйелеу байланыс ерекшеліктерімен коммуникативтік оқыту технологиясын пайдалану арқылы топпен, жеке жұппен жұмыс істеу арқылы үлкен жетістіктерге жетеміз. [12]
Қорыта келе, оқушының құзырлылығы коммуникативтік оқыту технологиясы арқылы дамиды. Танымдылық қабілеттері , танымдық процестері дамып, сөздік қоры молаяды, оқытуда жағымды әрекет қалыптасады.Ұстаздың басты мақсаты - шәкіртінің өзінен де білімі терең , дәрежесінің биік болуы. Сол кезде ғана қоғамда алға жылжу үрдісі жүреді.
ХХІ ғасырға аяқ басқан Қазақстан күрделі тарихи бетбұрыстар мен қоғамдық жаңартулар тұсында дамып келеді. Бұл кезеңде рухани адамгершілік дамудың жаңа бағытын айқындау көзделіп отыр. Сондықтан да бүгінгі таңда барлық әлемде, сонымен қатар біздің елімізде де жеке тұлға дамуының қалыптасуына жаңаша көзқараспен қарау айқындалуда. Осыған байланысты дүниежүзілік өркениеттілік қауымдастық. Қазіргі адамгершілік тәрбиесінің негізіне оқушылардың және ересектердің тұлғалық дамуына ықпал жасайтын принциптер мен әдістер алынған.
Республика білім және ғылым қызметкерлерінің ІІ съезінде Елбасы Н.Ә. Назарбаев білім және ғылым саласында түйінді мәселелерді шешудің төте жолдарын ұсынып, тәрбиенің үш өзекті бағытын айқындайды:
- Бүгінгі жастар осы заманның сыншысы да, тарихшысы да болатындықтан жастармен жүйелі жұмыс жүргізуіне баса назар аударды;
- Қазақстанда жүріп жатқан осы ауқымды өзгерістерге байланысты педагогикалық кадрлар дайындау жүйесін құру қажеттігін көрсетті, ең алдымен бүгінгі мұғалім кәсіби білімімен, шеберлігімен қатар, жастарға өзінің бойындағы адалдық, адамдық, тазалық, гуманистік және өз Отанын сүйе білу, ең жоғарғы адамгершілік қасиет сапаларымен ықпал жасай отырып тәрбиелеуі керектігіне мән беру қажеттігін айтты;
- Жастарды адамгершілікке тәрбиелеу сапасын көтеруге негіз болатын проблема - ол білім және тәрбие беру саласындағы ғылымның дамуымен байланысты. Бүгінгі таңда реформаның тиянақты жедел жүзеге асырылуы мұғалім, тәрбиеші, оқушылардың адамгершілік тәрбиесі туралы ғылыми - теориялық білімі болу керектігін және өзін-өзі дамытудың субъектісіне айналу қажеттігіне назар аударды. [13]
Жоғарыда айтылғандарға байланысты әрбір мұғалім Қазақстан Республикасының үшінші мыңжылдықтағы жаңа әлеуметтік мәдени жағдайына орай, адамгершілік тәрбиесінің мақсатына, мазмұнына, түрлеріне, әдіс-тәсілдерінің ауқымды өзгерістеріне байыптап қарап бағамдау үшін оқушыларға тәрбие берудің тарихи - физиологиялық, педагогикалық проблемеларына аса зор мән берген жөн.
1.3.Бастауыш сынып оқушыларының сабақтарды
ақпараттық құзыреттілігін дамыту
Қазірігі даму кезеңі білім беру жүйесінің алдында ақыту үрдісінің технологияландыру мәселесін қойып отыр. Оқытудың әртүрлі технологиялары сарапталып, жаңашыл ұстаздардың іс-тәжірибесі зерттеліп, мектеп өміріне енуде. Жаңа технологияны меңгеруде мұғалімнің жан-жақты болуы тиіс. [14]
Ұрпақ үшін кітаптың маңызы қандай болса, компьютер де оқушы үшін қоршаған әлемді танудың табиғи құралы болып отыр. Ал біз өмір сүріп отырған ХХІ ғасырда ақпараттанған қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін білім беру саласында компьютерлік техниканы, интернетті, компьютерлік желі, электрондық оқулықтарды тиімді пайдалану арқылы оқушылардың білімділігін күшейту және білім сапасын көтеру керек болып отыр.
Заманауи медиабілімнің жетекші теоретиктерінің бірі, британдық ғалым және педагог Л.Мастерман заманауи әлемдегі медиабілімнің өзектілігінің жеті себебін негіздеген:
1) Медианы тұтынудың жоғары деңгейі және заманауи қоғамның бұқаралық ақпарат құралдармен толығуы.
2) Медианың идеологиялық маңыздылығы және оның аудиторияның санасына ықпалы.
3) Медиалық ақпарат мөлшерінің жылдам өсуі, оны басқару мен тарату
тетіктерінің күшеюі.
4) Медианың негізгі демократиялық үдерістерге дендей ену қарқыны.
5) Барлық аймақтарда визуальды коммуникация мен ақпараттың маңызын көтеру.
6)Мектеп оқушыларын болашақ талап-тілектермен сәйкестікке бағдарлап оқыту қажеттілігі.
7) Ақпаратты жекешелендірудің өсіп келе жатқан ұлттық және халықаралық үдерістері.
Медиа білім аймағындағы жетекші ресейлік маман Ю.Н. Усов медиабілім - тұлғаның құралдармен және бұқаралық ақпарат құралдары материалы негізінде даму үдерісі деп есептейді. Адамның компьютердің көмегімен атқаратын оқу іс -- әрекеттері өте көп, күрделі, әртүрлі. Ақпараттық технологияны қолдану арқылы өмірге келген оқыту тәжірибесі ғылыми -- практикалық мәнге ие. Оқытудың ақпараттық технологиясын құру стратегиясы - бүгінгі таңда ең тиімді әдіс. Бұл әдіс - қойылған дидактикалық мақсаттарға жетуді қамтамасыз ететін оқытудың формалары, әдіс - тәсілдері мен құралдарының жүйесі.
Ғылым мен техниканың даму қарқыны оқу- ағарту саласының оқыту үрдісінде жаңа технологиялық әдістер мен қондырғыларды кең көлемде қолдануды қажет етеді. Білім беру саласында электрондық байланыс жүйелерінде ақпарат алмасу интернет, электрондық пошта, теле-конференция, видео-конференция, телекоммуни-кациялық жүйелер арқылы іске асырылуда. Дүние жүзінен келетін байланыс нәрімен, түрлі елдерде болып жатқан жаңалықтармен танысуда, ақпараттар ағымынан қалыспауда интернет, электрондық пошта құралдарын пайдалануға болатыны белгілі. Сондықтан білім беруді ақпараттандырудың тағы бір басты бағыттарының бірі оқушылардың интернет жүйесінде жұмыс істей білуіне жағдай жасау. Интернет жүйесінде жұмыс істеу оқушыларымызға әлемдік білім мен ғылым жетістігінен хабардар болып, оны игеруіне шексіз мүмкіндіктер ашады. Интернетті пайдалану арқылы оқушылар өздеріне керекті мәліметтер алу арқылы білімін жетілдіре түсетіні сөзсіз.
Заман ағымына қарай күнделікті сабаққа видео, аудио қондырғылары мен интерактивті тақтаны, компьютерлік желіні қолдану айтарлықтай нәтижелер беруде. Қазіргі заман талабы бойынша білім беруді ақпараттандырудың негізгі талаптарының бірі - оқу үрдісіне электронды оқулықтарды енгізу. Өйткені, бүгінгі таңдағы тек мұғалімнің айтқандарын орындау немесе оқулықты пайдалану талабын қанағаттандырмайды.
Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында электронды оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес. Кез-келген сабақта электрондық оқулықты пайдалану оқушылардың танымдық белсенділіктерін арттыра қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылық пен еңбек етуіне жағдай жасайды. Осыған байланысты ХХІ ғасырда ақпараттанған қоғам қажеттігін қанағаттандыру үшін төмендегідей міндеттерді шешу көзделіп отыр. Ақпараттық мәдениет дегеніміз тек компьютермен жұмыс істей білу емес, кез-келген ақпарат көзін- анықтамаларды, сөздіктерді, энциклопедияларды, теледидар бағдарламаларын, т.б. дұрыс пайдалана білу деген сөз.
Заман талабына сай 12 жылдық орта білім беру мазмұны Стандартпен анықталатын келесідей түйінді құзыреттіліктер ретіндегі білім беру нәтижелеріне әрбір білім алушының қол жеткізуіне бағытталған:
проблемалардың шешімін табу;
ақпараттық құзыреттілік ;
коммуникативтік құзыреттілік;
Құзыреттілік - оқушылардың іс -әрекеттің әмбебап тәсілдерін меңгеруінен көрінетін білім нәтижесі деп Қазақстан Республикасы Жалпыға міндетті мемлекеттік стандарттың жобасында анықтама берілген.
Олай болса, бастауыш сыныптардан бастап әртүрлі педагогикалық
технологияларды оқушының түйінді құзыреттіліктерін қалыптастыруға бағыттай жұмыс істеу талап етіліп отыр. Оқушы құзыреттіліктерін мүмкіндік беру саласы:
Проблеманы шешу: Түрлі жағдайларда проблеманы анықтауға, шешім қабылдауға, өз әрекетіне мақсат қоюға өзін - өзі бағалауға, өз әрекетін басқамен салыстыруға, қойылған міндетке сәйкес әдістерін таңдауға
Ақпараттық құзыреттілік: сыни тұрғыдан ұсынылған ақпараттар негізінде шешім қабылдауға,ақпараттардаы өз бетімен табуға, талдауға, іріктеуге, түрлендіруге, тасымалдауға, коммуникациялық технологияларды қолдануға ақпаратты өңдеп, қолдануға.
Коммуникативтік құзыреттілік: қазақ және басқа тілдердегі жазбаша коммуникация түрлерін қолдануға, тілдік қатынастық стильдерімен жанрларын қолдануға, әдептілік нормаларына сәйкес пікір білдіруге басқа мәдениет өкілдерімен, түрлі көзқарастағы адамдармен сұхбат жүргізіп, шиеленіскен ахуалды шешуге мүмкіндік береді. [15]
Оқушының құзыреттіліктерін қалыптастырудағы төмендегідей қолданыс табуын көрсетуге болады.
Әдебиеттік оқу сабағында мәтінмен жұмыстану барысы:
І. Табыс критерий кезеңінде оқушылар өз жетістіктеріне көз жеткізеді, яғни білетіндері сараланады. Осы кезеңде оқушылардың ақпараттық, коммуникативтік құзыреттіліктерін дамуы көрініс табады.
ІІ. Интеллектуалдық шиеленіс кезеңінде оқушылардың ізденіс зерттеу әрекеттерін ұйымдастыруда салыстырады, топтардың жауаптары тыңдалып, шешімдері тыңдалады. Осылайша сабақ мақсатын оқушылар өздері айтады. Бұл кезеңде оқушылар алдарына қойылған проблемаларды анықтап, топтың шешімі арқылы мақсат қояды. Яғни, проблеманы шешк құзыреттіліктері қалыптасады.
ІІІ. Оқу міндетін қою кезеңінде жеткіліксіз білімдерін өздері меңгереді. Оқулықтан тиісті ақпаратты тауып, қажеттісін сызба арқылы береді.
ІV. Оқу міндетін шешу амалдарын іздестіруде практикалық жұмыстарды топ өздері орындайды, қиындықтарды анықтап, шешімін айтады.
V. Қорытынды рефлексия кезеңінде әр топ, әр оқушы өз түсінігіне талдау жасап, өмірде қолданылу аясын айтады. Келесі сабаққа міндет белгілейді.
Сабақ кезеңдерінде:
Оқушылар сабақтың мақсат, міндетін өздері анықтайды;
Проблеманы шешу жолдарын іздестіреді;
Жаңаны өздері табады;
Ақылдасады, кеңеседі.
Құзыреттілік қалыптастырудың келесі міндеті әр сабақтың өмірлік жағдайлармен байланыстылығы. Бұл орайда құзыреттіліктерді қалыптастыруға бағдарланған тапсырмалар қолданылады.
Проблеманы шешу құзыреттілігін қалыптастыруға арналған тапсырма: Мысалы:А. Құнанбаевтың Адам болам десеңіз өлеңіне сүйеніп, сызбаны толтыр. Менің бойымдағы жақсы қасиеттер
Менің бойымдағы жағымсыз қылықтар
Ақпараттық құзыреттілікті қалыптастыруға арналған тапсырмaлар:
Ақпараттық ізденісті жоспарлау;
Мақалдардың әңгімемен сәйкестендіру;
Ақпаратты өңдеу;
Әңгімелердің идеясын анықтап, өз пікірін дәлелдеу.
Логикалық операцияларды пайдалану.
Сабақтың өту барысы мұғалімнің шығармашылық еңбегінің нәтижесі. Оның өз мәнінде біліміне, ұйымдастыру қабілетіне, шеберлігіне байланысты. Оқушылардың білімін молайту олардың пәнге деген сүйіспеншілігін тудыру, дұрыс ұйымдастырылған жұмыстарға тікелей байланысты екені белгілі. Заман талабы ғылым мен техниканың даму деңгейі әрбір адамда сапалы және терең білімнің, іскерліктің болуын қамтиды. Сондықтан да оқу процесінің негізгі мақсаты - арнайы педагогикалық әдістермен мақсатты және жүйелі түрде оқушылардың интеллекттін, шығармашылық және логткалық ойлауын дамыту, ғылыми көзқарасы мен белсенділігін қалыптастыру, әр адамның бойындағы туғаннан пайда болған интуициясын әрі қарай дамытуға ықпал ету, оқушының табиғи қасиеттерін білім деңгейін тереңдету үшін оқытуды жоспарлы түрде ұйымдастыру, өз бетінше білім алу дағдыларының дамуына негізін салу болып табылады. [16]
Оқушылардың білімге ынтасын, қызығушылығын, тұрақтылығын қалыптастыру жолдарын әр түрлі тапсырмаларды орындату арқылы бағалап отыру қажет. Оқушының математикалық білім деңгейін көтерудің ең басты шарты оның пәнге деген қызығушылығын арттыру. Үнемі оқушының ойлау белсенділігін арттырып, білімге қызығушылығын тудырғанда ғана сабақ мақсатына жетеді. Қызығушылық туғызудың тәсілдері өте көп. Мысалы: сабақ барысында қолданылатын дидақтикалық ойындар, математикалық сайыстар, эстафеталар, олимпиадалар, тіпті жақсы дайындықпен өткізген сабақтар.Дұрыс ұйымдастырылған сабақ оқушының ой-өрісін кеңейтеді, өзіне деген сенімін күшейтеді.
Білім саласында компьютер оқушы үшін оқу құралы, ал мұғалім үшін жұмысшы болып табылады. Оның қолданылуы нәтижелі болуы үшін бағдарламалық құралдар толық түрде мұғалімнің және оқушының алдына қойған мақсатына жетуін және шығару жолдарын қамтамасыз етуі керек. Cонымен қатар www.prezi.com сайты бойынша аккаунт ашса, презентанция жасауға, сабақта жаңа тақырыпты меңгертуде үлкен жеңілдік туғызады. Компьютерді пайдалану оқушыны шапшаңдыққа, тапқырлыққа үйретеді. Әр оқушы өзі еңбек етеді. Оқушы мен оқытушы арасында ақпараттық мәдениет қалыптасады. Сонымен қатар оқушының психикасы мен ойлау қаблетіне де игі әсер етеді. [17]
Қазіргі таңда көптеген оқу орындарында интерактивті тақталар жүйесі жұмыс істейді. Бұл кешен білім үрдісінде қолданылатын ақпаратты көрсетуге және оны компьютермен басқаруға тағайындалған әмбебап интерактивті жүйе болып табылады. Оқытушылар жаңа ақпараттық және педагогикалық технологияларды пайдалану мен қатар оқыту үрдісінде интерактивті экранды қолдануда. Интерактивті экран арқылы оқушыларға түрлі графиктер, суреттер, видео-көріністер, дыбыс және музыка тыңдатып, көрсетуге болады.
Интерактивті тақтада алдын ала дайындалған оқу материалдары - презентациялар, мәтіндік, графикалық ақпараттық объектілер - сабақтың жақсы өтуін және барлық ақпарат түрлерін қолдануды қамтамасыз етеді. Мысалы: Төмендегідей тапсырмалар топтамасы.
Ірімшікті қалай кесуге болады?
Ірімшікті пышақтың үш рет кесуі арқылы 8 бірдей бөлікке бөл.
Осы тапсырмалар келесі бағдарламалар арқылы жүзеге асады:
Тренажер- бағдарламалар оқушының білім білік және дағдысын бекітуге, пысықтауға арналады;
Бақылаушы- бағдарламалар бақылауға қажетті тұрақтылықты, көпнұсқалықты, бағаның мұғалімнің субъективтік көзқарасынан және тағы да басқа фактордан тәуелсіздігін қамтамасызетіп, білім беру үрдісін сапасын жоғарлатып, оқытушының еңбек өнімділігін, нәтижелілігін жоғарлатады;
Тәлімгерлік бағдарламалар оқушылардың жауабын өндейтін болып келеді;
Көрнекілік бағдарламалар арқылы компьютерді көрнекілік құралы ретінде қолдана отырып, оқушыларды жаңа тақырыпқа керекті материалдармен таныстыру үшін қажет;
Ақпараттық-анықтамалық бағдарламалар оқушы үшін ақпаратты тауып, өз қажетіне пайдалануға бағыттау, үйрету болып табылады.
Сөзімнің соңында Елбасымыз Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына арналған жолдауында айтылған білім беруге қатысты мәселелер бәрімізді бей-жай қалдыра алмайды: Қазақстандағы әрбір ұрпақтың ертеңгі күні дүниенің төрт түкпірінде өзінің қалаған, ұнатқан және қоғамға пайда ойлар мақсатта дайындау үрдісі арнаулы және орта мектептерден бастау алмақ - деген болатын.
1.4.Бастауыш сынып оқушыларының коммуникативтік және
әлеуметтік дағдыларыныңдамуы
Тәуелсіздік алғаннан бері, мемлекетімізде көптеген өзгерістер болып жатыр. Елімізде жалпы білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда.
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында: Бастауыш білім берудің мақсаты - оқу, жазу, есептеу дағдыларын меңгерген, оқу-танымдық, еңбек, қарым-қатынас әрекеттеріне ынта-ықыласы қалыптасқан, рухани- адамгершілік, ұлттық-мәдени құндылықтарды бойына сіңірген тұлғаның қалыптасуы мен дамуына мүмкіндік жасау - деп анықталған.
Ал қазіргі заман талабымен үндес қабылданған Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2016 - 2020 жылдарға арналған Ұлттық іс- қимыл жоспары қарқынды дамып келе жатқан өзгермелі қоғам жағдайында өмір сүруге икемді, өздігінен білім алуға, алған білімін өмірлік жағдаяттарға сәйкес қолдана білуге, өзін-өзі толық жүзеге асыруға дайын, шығармашылыққа бейім, құзыретті және бәсекеге қабілетті тұлға қалыптастыру міндетін алға тартады .
Елбасы Н.Ә. Назарбаев: Болашақта өркениетті, дамыған елдердің қатарына ену үшін заман талабына сай білім қажет. Қазақстанды дамыған елдердің қатарына жеткізетін, терезесін тең ететін - білім екенін айта келіп,
Ұлттың бәсекеге қабілеттілігі бірінші кезекте білім деңгейімен айқындалады, - деп білім беру жүйесіне үлкен міндет артқан болатын. Оқушыны білім, білік, дағдылармен қаруландырып қана қоймай, оны тұлға етіп қалыптастыратын алғашқы баспалдақ - бастауыш мектеп. Олай болса, интеллектуалдық, біліктілік, коммуникативтік жағынан баланы әлеуметтік ортамен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Құзыреттілік - балалардың іс-әрекеттің әртүрлі тәсілдерін меңгеруінен көрінетін білімнің нәтижесі, оны өмірде қолдана алу қасиеті. Құзыреттілік адамдардың қарым-қатынас жүйесін игеріп, өзара іс-әрекетке қосылу барысында қалыптасады. Сонымен қатар, құзыреттіліктер арқылы жеке тұлғаның өмір байлығы, ақыл тереңдігі, күйіну-сүйіну қалпы, қиялдауы, ерік-жігері, икемділігі мен мінез-құлық сипаты ашылады.
Жалпы құзыреттіліктердің негізі бастауыш сынып оқушыларының жасында қалыптасатын болғандықтан, ұстаздардың алдында тұрған басты міндеттерінің бірі - тұлғаның танымдылық құзыреттіліктерін қалыптастырудың теориялық, практикалық шарттарын негіздеу болып табылады.
Балалардың құзыреттілігін қалыптастыруда қазақ ауыз әдебиеті үлгілірін, соның ішінде ертегілерді пайдалана отырып оқыту, тәрбиелеу түрлері қарастырылған. Ертегілердегі түрлі жан-жануарлар мен әртүрлі кейіпкерлер арқылы балалардың жақсы мен жаманды ажырата білу қабілеттерін дамыту мен педогогтің балалармен жұмыс жасау ерекшеліктері көрсетілген.
Құзыреттілік - балалардың іс-әрекеттің әртүрлі тәсілдерін меңгеруінен көрінетін білімнің нәтижесі, оны өмірде қолдана алу қасиеті. Құзыреттілік адамдардың қарым-қатынас жүйесін игеріп, өзара іс-әрекетке қосылу барысында қалыптасады. Сонымен қатар, құзыреттіліктер арқылы жеке тұлғаның өмір байлығы, ақыл тереңдігі, күйіну-сүйіну қалпы, қиялдауы, ерік-жігері, икемділігі мен мінез-құлық сипаты ашылады.
Жалпы құзыреттіліктердің негізі бастауыш сынып оқушыларының жасында қалыптасатын болғандықтан, ұстаздардың алдында тұрған басты міндеттерінің бірі - тұлғаның танымдылық құзыреттіліктерін қалыптастырудың теориялық, практикалық шарттарын негіздеу болып табылады.
Танымдық құзыреттілік - бұл жеке басына маңызы бар және әлеуметті қажетті танымдық мәселелерді шешудегі баланың өзі басқара алатын, сол мәселені шешу барысында бала белгілі бір білім, білік дағдыларға ие болу.
Танымдық құзыреттіліктерді қалыптастыруда ертегілердің алатын орны ерекше.Ұстаз еңбегінің объектісі - бала, ол табиғаттың бір бөлігі, бір жүрегі. Баланың да өзіндік пікірі, көзқарасы, психологиялық ерекшеліктері бар, олар педагогикалық ықпалды өзінше қабылдайды. Сондықтан да, ертегілер арқылы бастауыш сынып оқушыларының негізгі құзыреттіліктерін қалыптастыруда жаңа педагогикалық технологиялардың атқаратын орны бөлек.
Зерттеу жұмысының мақсаты:
Балалардың білім салалары бойынша алынған білім, біліктерді қабылдауы, түсініп-білуі, олардың жалпы ақыл-ойына серпін тудырып, оқу-танымдық іс-әрекеттеріне шығармашылық сипат беріп, барлық алынған білімдерін жүйелейді:
- қоршаған әлемге көзқарасы, дүниетанымы жеке-жеке бөліктерден емес, біртұтас жүйе негізінде қалыптасады;
- пәнаралық байланыс нығайып, уақытты үнемдеу арқылы практикалық білім алуға көп көңіл бөлінеді;
- балалардың шығармашылық қабілеті дамиды.
- өзінің жеке пікірі мен ойын білдіреді;
- кейіпкерлерге деген сезімдері мен елестету қабілеттері дамиды.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
Ертегілер арқылы бастауыш сынып оқушыларының негізгі құзыреттіліктерін білім салаларының өзара байланысы арқылы қалыптастыру ды мақсат еткен бұл ғылыми жұмысымның негізгі міндеттері:
+ ертегілерді іріктеу және айлық оқу іс-әрекеті тақырыптарына сай ертегі кейіпкерлерімен дамытушы ортаны жабдықтау;
+ ертегі кейіпкерлерін білім салалары мазмұнына сай дидактикалық көрнекіліктер ретінде пайдалану;
+ ертегіні білім беру саласы мазмұнына сай бөлімдерге бөлу, балалармен бірлесе отырып тақырыптар қою;
+ білім салаларының байланысы негізінде ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерінде СТО стратегияларын тиімді қолдану;
+ ертегілер арқылы балалардың құзыреттілігін қалыптастырудың білім салалары бойынша нәтиже көрсеткіштерін шығару.
Зерттеу жұмысының күтілетін нәтижесі:
Ертегінің өзіндік құрылысы, көркемдік ерекшелігі бар. Қандай ертегіні алсақ та, ол белгілі бір сюжетке құрылады, оқиғаның желісінің басталуы, оқиғаның өрбуі, аяқталуы, өзіндік шешімі болады. Ертегі баяу басталып, оқиға желісі күрделене түседі. Әсіресе адам өміріне байланысты іс-әрекет өткір сықақ-мысқылмен беріліп, бала сезімін селт еткізіп, күлкіге мәз етеді. Бала кейіпкердің жағымсыз әрекетінен бой тартып, жақсылыққа құмартады. Ертегінің әр жақты сырын қызықты, тартымды, бала санасына лайықтай жеткізу мұғалімнің шынайы шеберлігіне тікелей байланысты.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы:
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерінде ертегілерді қолдану арқылы пәндік байланысты іске асыру. Барлық білім салаларында ертегілерді қолдану арқылы негізгі педагогикалық дәстүр пәнаралық байланысты жүзеге асыруға болады. Пәндердің өзара байланыс деңгейі балалардың білімін зерттеу, талдау, жүйелеу сияқты негізгі дидактикалық міндеттер арқылы шешіледі.
Бастауыш сыныпта пәнаралық байланысты жүзеге асырудың бір жолы - білім салалары бойынша ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерін бір ұстаз арқылы жүргізіп, бірнеше пәндер бойынша білімнің жинақталуы яғни, әр түрлі пәндерден алған білімдерін синтездеу.
1.1.Коммуникативтік құзыреттілік түсінігі
Бiлiм берудi реформалауды жүзеге асырудың және бiр маңызды сипаты, қазiргi уақыттағы оқыту, бiлiм беру мазмұнын жаңарту қажеттiгiне туындап отырғандығы баршаға мәлім.
Мектептерде білім беру сапасы мен мұғалімдердің кәсіби құзыреттіліктерін арттыру және олардың педагогикалық шеберліктерін дамыту үшін қажетті жағдай жасауға бағытталған айқын жұмыс жүйесі қалыптасқан. Жалпы құзыреттілік дегеніміз - белгілі бір заттар мен үрдістер және оларға деген қатынастар бойынша әрекет ету үшін қажетті тұлға бойында бар өзара байланыстағы қасиеттердің (білім, білік, дағды, іс-әрекет тәсілдері) жиынтығы. [1]
Қазіргі кездегі білім берудегі мұғалімнің мақсаты білім мазмұнын игеруге және оны өзінің жеке білімдік капиталына енгізуге арналған ақпараттық ортадағы берілген мүмкіндіктерді қолдану болып саналады. Педагогикалық құзыреттілікке жаңаша көзқараспен қарап, заманауи электрондық оқыту жүйесіне де көшу талабы білім беру ұйымдарына зор міндеттер жүктейді. Жаңа педагогикалық технологияларды қолдану мақсатында құзыреттілікті дамыту мен кәсіби шеберлікті жетілдіріп отыру білім беру ұйымы ұжымының нәтижелі қызметтерінің бірі болып саналады.
Жалпы білім беру саласындағы құзыреттілік түсінігі 1960 -1970 жылдардағы шетел әдебиеттерінде, ал 1980 жылдардың соңындағы отандық әдебиеттерде кездесе бастады.
Д. И. Ушаковтың редакциясымен жарық көрген түсіндірме сөздігінде оның авторлары құзыреттілік және құзырет сөздерінің арасындағы айырмашылықтарды дәлелдеуге тырысқан. Құзыреттілік - хабардар болушылық, абыройлық, құзырет - жеке тұлғаның кәсіби қасиеті және қызметтік сипаттардың нақты жиынтығы. Әдістемелік терминдер сөздігінде құзыреттілік - яғни, competo латын тілінен аударғанда - сәйкес келемін, қол жеткіземін деген мағынада берілген. Құзырлылық деп Н. Л. Сластенин педагогикалық қызметті жүзеге асырудағы теориялық және практикалық дайындықтың бірлігін айтады, ал В.П.Симоновтың айтуынша құзырлылық - бұл тек білімді меңгеру емес, шынайылап келгенде, тапсырма жауабын ісі арқылы шешудегі дайындық әлеуеті деп анықтама берген.
Кәсіби құзыреттілік - жеке тұлғаның кәсіби қасиеті және қызметтік сипаттарының нақты жиынтығын білдіретін ұғым.
Құзыреттілік - оқушылар дайындығы сапасының сан қырлы және қызметтік сипаттарының нақты жиынтығын білдіретін ұғым. Құзыреттілікті оқушының пән бойынша игерген білім, білігінің жинағы деп қабылдауға келмейді. Ол - оқу нәтижесінде өзгермелі жағдайда меңгерген білім, білік, дағдыны тәжірибеде қолдана алу қабілеті болып табылатын жаңа сапа. Жалпы білім беретін мектеп оқушыларының танымдық белсенділігін арттыруда, өз бетімен шешім қабылдай алуына мүмкіндік туғызатын негізгі құзыреттіліктер:
- Проблеманың шешімін табу құзыреттілігі;
- Ақпараттық құзыреттілік;
- Коммуникативтік құзыреттілік.
Соның ішінде оқушылардың коммуникативтік құзыреттіліктерін қалыптастыру мәселелері қазіргі таңда жете қарастыруды қажет етеді. Қазіргі заманның талабына сай мектептерде білім беру жүйесіндегі коммуникативтік құзыреттілік жөнінде көптеген мәселелер қаралып, олар философиялық, педагогикалық, психологиялық тұрғыдан зерттелініп жатыр. [2]
Коммуникативтік құзыреттілік проблемаларын философиялық тұрғыдан зерттегендер: Г.С. Батищева, Л.П.Буева, М.С.Кагана, О.В. Лармина, Г.П.Щедровицкого, К.Ясперса. Орыс ғалымдары В.А.Адольф, Н.В.Кузьмина, А.К.Маркова, Э.Ф.Зеер, В.А.Сластенин, Т.Ф.Лошакова, т.б. педагогикалық зерттеулерінде педагог кадрлардың кәсіби құзыреттілігі туралы мәселеге көп қызығушылық пайда болғанын айтады. Д.Дьюи, У.Уоллер, М.Мид, К.Юнг, П.Сорокин, Ф.Знанецкий сынды философтар кәсіби құзыреттілікті адамның ортаға үйренуіне қажетті әрекеттер түрі ретінде қарастырады. Олар адамның мамандығы оның белгілі бір нәрсеге деген қызығушылығын тудыратынын, көзқарасын қалыптастыратынын, мақсатқа жетуге талпындыратынын, ортақ пікір алмасуға жетелейтінін айтады. Д.Л.Томпсон, Д.Пристли кәсіби құзыреттілікті жүйелі түрде алынған білім мен жоғары моралдық нормалар мен педагогтік кодексінің нәтижесі ретінде анықтайды.
Жалпы мектеп оқушыларының коммуникативті құзыреттілігін қалыптастыру - көпаспектілі және өте күрделі проблема екендігі мәлім. Педагогика ғылымында кәсіби құзыреттілік түсінігі бірнеше ұғым береді:
-еңбектің нәтижесін анықтайтын білім мен дағдының жиынтығы;
- жеке қасиеттерімен қабілеттерінің комбинациясы;
- білімі мен кәсіби ерекшелік жеке қасиеттерінің кешені;
- қызметке теориялық және тәжірибелік дайындығының бірлігі;
- іс әрекеттерін мәдени түрде көрсете білу мүмкіншілігі және т.б.
Құзыреттілік бірінші орынға оқушының ақпаратты сауаттылығын емес, оның мәселені дұрыс шеше білу қасиетін қояды. Егер болашақ педагогтің құзыреттілігінің қалыптасуын орта кәсіби білім беру жүйесінің аумағында қарастырсақ, онда білім, білік, дағды, мүмкіншілігі, яғни, бір сөзбен педагогикалық қызметке маманның қаншалықты дайын екендігі туралы айтуға болады. Біз кәсіби құзыреттілікті коммуникативтік, ақпараттық, регулятивтік және интеллектуалды - педагогикалық құзыреттілік ретінде қарастырамыз.
Ақпараттық құзыреттілік өзі туралы оқушылар мен олардың ата-аналарының, басқа ұстаздардың жұмыс тәжірибесі жөнінде ақпаратты білу мөлшерін қамтиды. [3]
Регулятивтік құзыреттілік оқытушының өз іс-әрекетін басқара білу мүмкіншілігін білдіреді. Оған мақсаттылық, жоспарлау, тұрақты белсенділік пен өзін көрсете білуі, рефлексия, іс-әрекетінің бағасы енеді. Іс-әрекеттің негізгі факторы - ізгілік, құндылық болып табылады.
Интеллектуалды-педагогикалық құзыреттілікті талдау, синтез, салыстыру, қорытындылау, нақтылау сияқты қарастыра білудің кешені, аналогия, қиял, ойлау қабілетінің икемділігі мен сындылығы ретіндегі зерденің қасиеті түрінде қарастыруға болады.
Ұстаздың коммуникативтік құзыреттілігі - кәсіби интегративтік қасиет оның негізгі бөліктеріне эмоционалдық тұрақтылық (икемділікпен байланысты); экстраверсия - (тағайындалған деңгейі мен эффективті жетекшілікті көрсетеді); тікелей және қайтарымды байланысты ұштастыру мүмкіншілігі; тілдік білімі; тыңдай білу қабілеті; марапаттай білуі; сыпайлылық; жалпы қабілеті жатады.
Біздің көзқарасымыз бойынша, коммуникативтік құзыреттілік - біріншіден, жеке тұлғаның дамуы мен өзіндік дамуы процесіндегі мұғалімнің жеке тұлғалық қасиеті; екіншіден ұстаздың педагогикалық қарым - қатынастық мақсаты, түйіні, құрылымы, ерекшелігі туралы хабардарлығының көрсеткіші; қажетті технологиялық деңгейін меңгеруі; маманның жеке психологиялық сапасы; коммуникативтік іс - әрекетін әрдайым жетілдіріп тұруға тырысу; негізгі құндылық ретінде жеке адамның тұлғасына бейімделе білу, бағдар ету, сонымен қатар педагогикалық қарым - қатынас кезінде туындайтын міндеттерге шығармашылық, қапысыз шешім таба білу қабілеті. [4]
Жалпы құзыреттілік - бұл тұлғаның белгілі бір мәселені шешудегі өзара байланысты білім, білік дағдылар жиынтығы. Ал коммуникативтік құзыреттілік - адамдармен өзара әрекет пен қарым - қатынас тәсілдерін білуді, түрлі әлеуметтік топтарда жұмыс істеу дағдыларын, қоғамдағы түрлі әлеуметтік рөлдерді орындауды, өмірдегі нақты жағдайларда шешім қабылдау үшін байланыстың түрлі объектілерін қолдана алу білігін, мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілінде, халықаралық қатынаста шетел тілінде қатынас дағдылары болуын қарастырады.
Білім беру нәтижелері ретіндегі құзыреттіліктердің бірі- коммуникативтік құзыреттілік. Ол:
-нақты өмірлік жағдайларда өзінің міндеттерін шеші үшін қазақ және басқа тілдерде ауызша және жазбаша коммуникациялардың түрлі құралдарын қолдануға;
- стиль мен жанрды қатысымдық міндеттердің барабар шешімдерін таңдауға және қолдануға;
- әдеп нормасына сәйкес өзіндік пікірін білдіруге;
- өнімді өзара іс - қимылды, оның ішінде басқа да көзқарас пен бағыттарды ұстанатын басқа ұлт өкілдерімен қарым - қатынас диалогына түсе отырып, жанжалды ахуалды шешуді жүзеге асыруға;
- жалпы нәтижеге қол жеткізу үшін түрлі позициядағы амалдармен топта қарым - қатынас орнатуға мүмкіндік береді. [5]
Білім беруді ақпараттандыру жағдайында оқушылардың ақпараттық сауаттылығын, ақпараттық мәдениетін және ақпараттық құзырлығы сияқты қабілеттіліктерді қалыптастыру мәселесі бүгінгі күннің өзекті мәселесіне айналып отыр. Заман талабы мұғалімдерге жан-жақты жетілген, көпсалалы дайындық иесі болуды жүктейді. Тәуелсіз мемлекетімізге еңбекқор, кәсібін терең түсінетін, үнемі өзгеріп отыратын жағдайларға өзінің білімі мен іскерлігін әртүрлі әрекеттердің айналасында қолдана білетін қабілетті мамандар қажет. Білім беру талаптарына Құзыреттілік ұғымы енгізілді. Оның мазмұны психологиялық ғылымда бірнеше нұсқада қарастырылады. Тәжірибеде кәсіби құзыреттілік бітірушінің идеялды моделі ретінде көрініс берді. Құзыреттіліктің негізгі анықтаушы факторлары болып үздіксіз білім алуға деген қажеттіліктердің қалыптасқандығы, кәсіби құзыреттілікті тереңдетуге дайындық болып табылады. Үздіксіз педагогикалық білім берудің деңгейі ретінде педагогикалық колледждің негізгі қызметі, бұл маманның кәсіби құзыреттілігін қамтамасыз ететін тұлғалық және кәсіптік жағдайлардың қалыптасуы болып табылады. Құзыреттілік бірінші орынға оқушының проблеманы дұрыс шеше білу қасиетін қояды. Психологиялық-педагогикалық әдебиеттердегі ғалымдардың зерттеулеріне қарағанда кәсіби шеберліктің қалыптасуы мен даму үдерісінде екі ұғым: құзыреттілік және құзырет ұғымдары пайдаланылып келеді. Біріншісі, С.Ожегов сөздігі бойынша, белгілі бір кәсіби қызметке байланысты, қандай да болсын мәселеден хабардарлық, беделділік, ал екіншісі, қандай да бір істі жүргізетін жеке адамның, мекеменің мәселелерді шешуге, іс-әрекет етуге, бір нәрсені істеуге құқықтылық шеңбері.
Құзыреттілік термині әдетте белгілі бір әлеуметтік-кәсіби статус иесіне байланысты қолданылады және оның сол істі атқарудағы түсінігі, білімі, білігінің орындалуға тиіс мәселенің нақты өз деңгейінде шешілуімен сәйкестілігі арқылы сипатталады. Кәсіби құзыреттілік категориясын айқындау үшін оларды әр түрге айналдыру, нақтылау және жалпы логикалық ұғымға біріктіруді жүзеге асыру керек. Білім - болашақ бағдары, кез-келген маман даярлайтын оқу орынның басты міндеттерінің бірі - жеке тұлғаның құзіреттілігін дамыту. Құзыреттілік - тұлғаның бойында білім, дағды, іскерлік, ерік күш-жігердің болуы. Коммуникативтік құзыреттілік (латынның соmpetere -қол жеткізу, сәйкес келу, сөзінен шыққан) - қажетті тілдерді, қоршаған адамдармен және оқиғалармен әрекеттестікте болу тәсілдерін білуді, топта жұмыс жасау дағдыларын, ұжымдағы әр түрлі әлеуметтік рөлдерді меңгеруді қамтиды. Оқушы хат жаза, анкета толтыра, арыз жаза, сұрақ қоя, пікір таластыра т.б. білуі тиіс. Коммуникативтік құзыреттілік - екінші тілді үйренуші оқушыларға тілдің заңдылықтарын жаттанды үйретпей, сол тілді тілдік және қатысымдық тәсілдерді орынды қолданумен байланыстыру. Коммуникативтік құзыреттілік жеке тұлғаның рухани өсуін қалыптастырады, адамдарды түсіне білуіне көмектеседі. Коммуникативтік құзыреттілік ұжым мүшелері мен білім алушылар арасында позитивті қатынас орнатады. Мұғалімнің өзара түсінушілік, тыңдай білу, түсіне білу, көмек көрсету қабілетін айқындайды. Сәттілік ситуациясын туғыза білген жағдайда оқушылардың өз мүмкіндігіне деген зор сенімі туады. Коммуникативтік құзырет - бірлесіп жұмыс істеуді бағалау, адамдар арасындағы сенімділік, бірін-бірі түсіну, тыңдау, сыйлау, этикет сақтау, дәстүрді білу, дау жанжалды шеше алу, бұзылған қатынастарды түзету, өз қателігін түсіне білу, топпен жұмыс жасай алу,орындаушылардың жұмысын дұрыс ұйымдастыру, басқару шешімдерін таба алу және қолдана білу қабілеттері. [6]
Оқушылардың тілді меңгеруінде үлкен нәтижеге жетуде электрондық оқулықтардағы дайын диалогтарды тыңдау, жаттау, аяқтау, толықтыру, мәтін мазмұны, кесте, сызбалар бойынша диалогтар құру-әдістері де көп көмегін тигізеді. Интерактивтік тақтаның көмегімен электрондық оқулықтағы диалогтарды қолданған пайдалы. Тақырыптық диалогтарды тыңдату арқылы, қайталауға, толықтыруға, осы үлгіде өз диалогтарын құрастыруға тапсырмалар беруге болады. Оқушылардың диалогтік ортасын құруда кесте мазмұнының да алатын орны ерекше. Кестедегі түйін сөздердің көмегімен оқушы сұрақ қою арқылы диалогтік ортаға енеді. Осы жұмыстар нәтижесінде оқушылардың коммуникативтік құзыреттілігі қалыптасады. Кәсіби білім беруді жаңарту бұл - үнемі алға қарай ұмтылу мен даму үрдісі, білім беруде кезең-кезеңмен өтетін және алынған нәтижелерге сәйкес түзету енгізіліп, талданатын өзгерістер, салт-дәстүрді, мәдени мұраны, жалпы ұлттық құндылықтарды көздің қарашығындай сақтауды талап ететін тұрақты жүйелерден тұрады. Әлемдік білім кеңестігімен бірігу, біздің білім нәтижесі көрсететін дипломдарымызды шет мемлекеттерінің мойындауы, құзыретті маманға - күтілетін нәтижеге бағытталған білім беруде жаңа ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалануы техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарының білім беру сапасын арттырып, педагогикалық ұжымның кәсіби құзыреттілігін ұтымды деңгейге көтереді. Электрондық оқулық оқу материалдарымен ара-қатынасының интерактивтілігі, дыбыстық және бейне сүйемелдеуді қолдану, виртуалды зертханалық жұмыстарды өткізу мүмкіндігі, оқытуға жеке және дифференциалды тұрғыдан қарауды қамтамасыз ету есебінен қарапайым оқулықтардың мүмкіндіктерін елеулі кеңейте түсіреді. Осы мақсатта электрондық оқулықтарды сабақта пайдалану және белгілі бір пәндердегі тақырыптарға байланысты электрондық оқулықтарды дайындау бағытында да елеулі істер атқарылуда. АКТ-ны пайдалану арқылы болашақ мұғалімнің коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру моделі құрастырылып, оқу іс-әрекетін ұйымдастырудың тиімді жолдары, педагогикалық шарттары мен мүмкіндіктері айқындалды. Жаңа білім беру бағдарламаларын, оқытудың ақпараттық, интерактивтік, дистанциялық технологияларын енгізу үшін педагогика қызметкерлерінің біліктілігін арттыруды ұйымдастыру, жаңа технологияларды зерделеу үшін арнаулы пәндер оқытушыларының, өндірістік оқу шеберлерінің өндірістік кәсіпорындар базасында тағылымдамадан өтуі іске асырылуда. [7]
Құзыреттілікті қалыптастыру - білім беру саласының өзекті мәселесі. Күн сайын адамға көптеген ақпарат тасқыны келеді. Ал оқу мазмұны мен оқыту әдістері ескі сарында қалып қоюда. Сондықтан білім берудегі әлеуметтік қажеттілік пен ол қажеттілікті қанағаттандырудың арасындағы қарама - қайшылық білім беру саласының дағдарысына әкеліп соғуда. Сол себепті болашақ мұғалімдердің әдістемелік шығармашылығын дамытуды педагог-мамандардың біліктілігін жетілдіру жүйесінде ұйымдастыруды олардың кәсіби құзіреттілігі кезінде жүзеге асыру қажеттігі туындайды. Болашақ мұғалімнің құзыреттілігін қалыптастыру - бүгінгі білім беру саласының өзекті мәселелерінің бірі. Құзырлылық тәсіл, білім сапасын арттыруды дәстүрлі тәсіл мен білім мазмұнын ұлғайту арқылы шешудің арасындағы қарама-қайшылықтан туындаған дағдарыстан шығудың бір жолы деп қарастыруға болады. Бұл тәсіл білім берудің нәтижесіне басты орын береді. Оның сапасы алған білімнің көптігінен емес, сол білімді қолдана білумен маңызды.
Қорыта келе, Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан - 2030 стратегиялық бағдарламасындағы білім саласына қатысты тапсырмаларын жүзеге асырушы тұлғалардың әрқайсысы еңбек нарығындағы бәсекеге қабілеттілігі мен ерекшеленуі тиіс. [8]
Өркениетке бет бұрған еліміздің жастары - ертеңгі мемлекет тірегі екені белгілі. Қоғамға ең басты керегі - елдің ертеңіне деген сенім мен үміт нық әрі сенімді болу үшін бәсекеге қабілетті маман дайындау орат арнаулы және жоғары оқу орындарынан бастау алмақ.
Болашақ мұғалімнің басты рөлі - тұлғаның жеке дамуына негізделген, жан-жақты зерттелетін, сараланған білім беру үлгісінің басым бағыттарын айқындау, нәтижесінде еліміздің әлемдік өркениетке негізделген білім саясатының стратегиялық мақсаттарын жүзеге асыру. Осыған орай, құзыреттілікті нәтижеге бағытталған білім беру жүйесінің сапалық критериі ретінде қарау, зерттеу, бүгінгі күн талабы.
Тәрбие - қоғамдық үрдіс, қоғам мен жеке тұлғаның ара - қатынасын қамтамасыз ететін басты жүйе. Оның негізгі өлшемі өмірге қажетті тұлғаның жағымды қасиеттерін дамыту болып табылады. Оқушылардың сапалы тәртібі мен байымды мінезін қалыптастыру, оған сәйкес сезімін және сенімін тәрбиелеу тәрбиешінің мақсатқа бағытталған іс-әрекетіне байланысты.
Тәрбиенің негізгі міндеті - қоғамның қажетті талаптарын әрбір баланың борыш, намыс, ождан, қадір-қасиет сияқты биік адамгершілік стимулдарына айналдыру. [9]
1.2.Бастауыш сынып оқушыларының коммуникативтік
құзырлылығын дамыту
Әрбір уақыт кезеңінде адамдардың ақыл - ойы мен қөзқарасы өзгеріп отыратыны заңды құбылыс. Қоғамдық қарым - қатынастардың өзгеруі, жаңа білімнің жинақталуы, өндірістің жетілдірілуі, әлеуметтік прогресс педагог қызметінің мазмұндық сипатына да тікелей ықпал етеді.
Жылдық оқытуға көшуге байланысты білім беру жүйесінде құзырет, құзыреттілік, құзырлылық деген жаңадан қолданысқа енген сөздердің мәні мен мағынасы біреуге түсінікті, таныс болса, біреуге бейтаныс, таңсық болуы мүмкін.
Тұжырымдамада көрсетілгендей құзіреттіліктің өзі бірінен- бірі тәуелсіз бірнеше бөліктерден тұрады.Оларды талдай отырып жалпы орта білім беретін мектеп жағдайында оқушыға нәтижеге бағытталған білім беруде күтілетін тұлға құзіреттілігін төмендегіше сипаттауға болады:
-өзінің даралығын сезініп, өзін - өзі дамыта білуі;
- өзінің қызметін бағалай білуі;
- түйткіл мәселені шешудің ең тиімді жолдарын таба білуі;
- өз алдына мақсат қоя білуі және оны жүзеге асыра білуі;
-өз әрекетінің нәтижелерін бағалай білуі;
-түрлі өмірлік жағдайларда пайдалы, тиімді шешім қабылдай білуі;
Білім беру нәтижелері ретінде құзіреттіліктер :
-құндылықты - бағдарлы құзіреттілік
-мәдениеттанымдық құзыреттілік
-оқу - танымдық құзыреттілік
-коммуникативтік құзыреттілік
-ақпараттық - технологиялық құзыреттілік [10]
Коммуникативті құзырлылықты оқыту технологиясы сабақта диалогтық және монологтық оқытудағы жағдайларды жасайды.Коммуникативтік әдіс оқушылардың танымдық оқу - іс әрекеттерін ұйымдастырудың негізгі құралы болып табылады.
Коммуникативтік әдіс - оқушы мен мұғалімнің тікелей қарым - қатынасы арқылы жүзеге асатын , белгілі бір тілде сөйлеу мәнерін қалыптастыратын , тілдік қатынас пен әдістемелік категорияларға тән басты белгілер мен қағидалардың басты жүйесінен тұратын , тіл үйретудің тиімді жолдарын тоғыстыра келіп, тілді қарым - қатынас құралы ретінде іс жүзіне асыратын әдістің түрі.
Коммуникативтік оқыту: оқу, сөйлеу, тыңдау, жазу - ауызша өзара қатынас, жазбаша өзара қатынас біркелкі , бір уақытта дамиды. Оқушылардың құзырлылығын дамыту мақсатында бастауыш сыныптардағы тәжірибемізде коммуникативтік оқытудың элементтерін қолданамыз. [11]
Шығармашылықпен жұмыс істейтін мұғалім өзінің әдістемелік қорын толықтырып отыруы және үнемі ізденісте болуы керек. Коммуникативтік оқыту технологиясын жүзеге асыру негізінде Сент- Экзепюридың сөзін айтқым келеді:
Жер бетіндегі ең үлкен байлық - бұл қарым - қатынас байлығы. Сонымен осы оқу процесінің негізінде бұл технология элементтерін пайдаланып, сабақта балалардың білімділігін , іскерлігін,адамгершілік, эстетикалық патриоттық сезімін дамытамыз. Ал нақтылап айтсақ , салыстыру, жинақтау , талдау, нақтылау, жүйелеу байланыс ерекшеліктерімен коммуникативтік оқыту технологиясын пайдалану арқылы топпен, жеке жұппен жұмыс істеу арқылы үлкен жетістіктерге жетеміз. [12]
Қорыта келе, оқушының құзырлылығы коммуникативтік оқыту технологиясы арқылы дамиды. Танымдылық қабілеттері , танымдық процестері дамып, сөздік қоры молаяды, оқытуда жағымды әрекет қалыптасады.Ұстаздың басты мақсаты - шәкіртінің өзінен де білімі терең , дәрежесінің биік болуы. Сол кезде ғана қоғамда алға жылжу үрдісі жүреді.
ХХІ ғасырға аяқ басқан Қазақстан күрделі тарихи бетбұрыстар мен қоғамдық жаңартулар тұсында дамып келеді. Бұл кезеңде рухани адамгершілік дамудың жаңа бағытын айқындау көзделіп отыр. Сондықтан да бүгінгі таңда барлық әлемде, сонымен қатар біздің елімізде де жеке тұлға дамуының қалыптасуына жаңаша көзқараспен қарау айқындалуда. Осыған байланысты дүниежүзілік өркениеттілік қауымдастық. Қазіргі адамгершілік тәрбиесінің негізіне оқушылардың және ересектердің тұлғалық дамуына ықпал жасайтын принциптер мен әдістер алынған.
Республика білім және ғылым қызметкерлерінің ІІ съезінде Елбасы Н.Ә. Назарбаев білім және ғылым саласында түйінді мәселелерді шешудің төте жолдарын ұсынып, тәрбиенің үш өзекті бағытын айқындайды:
- Бүгінгі жастар осы заманның сыншысы да, тарихшысы да болатындықтан жастармен жүйелі жұмыс жүргізуіне баса назар аударды;
- Қазақстанда жүріп жатқан осы ауқымды өзгерістерге байланысты педагогикалық кадрлар дайындау жүйесін құру қажеттігін көрсетті, ең алдымен бүгінгі мұғалім кәсіби білімімен, шеберлігімен қатар, жастарға өзінің бойындағы адалдық, адамдық, тазалық, гуманистік және өз Отанын сүйе білу, ең жоғарғы адамгершілік қасиет сапаларымен ықпал жасай отырып тәрбиелеуі керектігіне мән беру қажеттігін айтты;
- Жастарды адамгершілікке тәрбиелеу сапасын көтеруге негіз болатын проблема - ол білім және тәрбие беру саласындағы ғылымның дамуымен байланысты. Бүгінгі таңда реформаның тиянақты жедел жүзеге асырылуы мұғалім, тәрбиеші, оқушылардың адамгершілік тәрбиесі туралы ғылыми - теориялық білімі болу керектігін және өзін-өзі дамытудың субъектісіне айналу қажеттігіне назар аударды. [13]
Жоғарыда айтылғандарға байланысты әрбір мұғалім Қазақстан Республикасының үшінші мыңжылдықтағы жаңа әлеуметтік мәдени жағдайына орай, адамгершілік тәрбиесінің мақсатына, мазмұнына, түрлеріне, әдіс-тәсілдерінің ауқымды өзгерістеріне байыптап қарап бағамдау үшін оқушыларға тәрбие берудің тарихи - физиологиялық, педагогикалық проблемеларына аса зор мән берген жөн.
1.3.Бастауыш сынып оқушыларының сабақтарды
ақпараттық құзыреттілігін дамыту
Қазірігі даму кезеңі білім беру жүйесінің алдында ақыту үрдісінің технологияландыру мәселесін қойып отыр. Оқытудың әртүрлі технологиялары сарапталып, жаңашыл ұстаздардың іс-тәжірибесі зерттеліп, мектеп өміріне енуде. Жаңа технологияны меңгеруде мұғалімнің жан-жақты болуы тиіс. [14]
Ұрпақ үшін кітаптың маңызы қандай болса, компьютер де оқушы үшін қоршаған әлемді танудың табиғи құралы болып отыр. Ал біз өмір сүріп отырған ХХІ ғасырда ақпараттанған қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін білім беру саласында компьютерлік техниканы, интернетті, компьютерлік желі, электрондық оқулықтарды тиімді пайдалану арқылы оқушылардың білімділігін күшейту және білім сапасын көтеру керек болып отыр.
Заманауи медиабілімнің жетекші теоретиктерінің бірі, британдық ғалым және педагог Л.Мастерман заманауи әлемдегі медиабілімнің өзектілігінің жеті себебін негіздеген:
1) Медианы тұтынудың жоғары деңгейі және заманауи қоғамның бұқаралық ақпарат құралдармен толығуы.
2) Медианың идеологиялық маңыздылығы және оның аудиторияның санасына ықпалы.
3) Медиалық ақпарат мөлшерінің жылдам өсуі, оны басқару мен тарату
тетіктерінің күшеюі.
4) Медианың негізгі демократиялық үдерістерге дендей ену қарқыны.
5) Барлық аймақтарда визуальды коммуникация мен ақпараттың маңызын көтеру.
6)Мектеп оқушыларын болашақ талап-тілектермен сәйкестікке бағдарлап оқыту қажеттілігі.
7) Ақпаратты жекешелендірудің өсіп келе жатқан ұлттық және халықаралық үдерістері.
Медиа білім аймағындағы жетекші ресейлік маман Ю.Н. Усов медиабілім - тұлғаның құралдармен және бұқаралық ақпарат құралдары материалы негізінде даму үдерісі деп есептейді. Адамның компьютердің көмегімен атқаратын оқу іс -- әрекеттері өте көп, күрделі, әртүрлі. Ақпараттық технологияны қолдану арқылы өмірге келген оқыту тәжірибесі ғылыми -- практикалық мәнге ие. Оқытудың ақпараттық технологиясын құру стратегиясы - бүгінгі таңда ең тиімді әдіс. Бұл әдіс - қойылған дидактикалық мақсаттарға жетуді қамтамасыз ететін оқытудың формалары, әдіс - тәсілдері мен құралдарының жүйесі.
Ғылым мен техниканың даму қарқыны оқу- ағарту саласының оқыту үрдісінде жаңа технологиялық әдістер мен қондырғыларды кең көлемде қолдануды қажет етеді. Білім беру саласында электрондық байланыс жүйелерінде ақпарат алмасу интернет, электрондық пошта, теле-конференция, видео-конференция, телекоммуни-кациялық жүйелер арқылы іске асырылуда. Дүние жүзінен келетін байланыс нәрімен, түрлі елдерде болып жатқан жаңалықтармен танысуда, ақпараттар ағымынан қалыспауда интернет, электрондық пошта құралдарын пайдалануға болатыны белгілі. Сондықтан білім беруді ақпараттандырудың тағы бір басты бағыттарының бірі оқушылардың интернет жүйесінде жұмыс істей білуіне жағдай жасау. Интернет жүйесінде жұмыс істеу оқушыларымызға әлемдік білім мен ғылым жетістігінен хабардар болып, оны игеруіне шексіз мүмкіндіктер ашады. Интернетті пайдалану арқылы оқушылар өздеріне керекті мәліметтер алу арқылы білімін жетілдіре түсетіні сөзсіз.
Заман ағымына қарай күнделікті сабаққа видео, аудио қондырғылары мен интерактивті тақтаны, компьютерлік желіні қолдану айтарлықтай нәтижелер беруде. Қазіргі заман талабы бойынша білім беруді ақпараттандырудың негізгі талаптарының бірі - оқу үрдісіне электронды оқулықтарды енгізу. Өйткені, бүгінгі таңдағы тек мұғалімнің айтқандарын орындау немесе оқулықты пайдалану талабын қанағаттандырмайды.
Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында электронды оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес. Кез-келген сабақта электрондық оқулықты пайдалану оқушылардың танымдық белсенділіктерін арттыра қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылық пен еңбек етуіне жағдай жасайды. Осыған байланысты ХХІ ғасырда ақпараттанған қоғам қажеттігін қанағаттандыру үшін төмендегідей міндеттерді шешу көзделіп отыр. Ақпараттық мәдениет дегеніміз тек компьютермен жұмыс істей білу емес, кез-келген ақпарат көзін- анықтамаларды, сөздіктерді, энциклопедияларды, теледидар бағдарламаларын, т.б. дұрыс пайдалана білу деген сөз.
Заман талабына сай 12 жылдық орта білім беру мазмұны Стандартпен анықталатын келесідей түйінді құзыреттіліктер ретіндегі білім беру нәтижелеріне әрбір білім алушының қол жеткізуіне бағытталған:
проблемалардың шешімін табу;
ақпараттық құзыреттілік ;
коммуникативтік құзыреттілік;
Құзыреттілік - оқушылардың іс -әрекеттің әмбебап тәсілдерін меңгеруінен көрінетін білім нәтижесі деп Қазақстан Республикасы Жалпыға міндетті мемлекеттік стандарттың жобасында анықтама берілген.
Олай болса, бастауыш сыныптардан бастап әртүрлі педагогикалық
технологияларды оқушының түйінді құзыреттіліктерін қалыптастыруға бағыттай жұмыс істеу талап етіліп отыр. Оқушы құзыреттіліктерін мүмкіндік беру саласы:
Проблеманы шешу: Түрлі жағдайларда проблеманы анықтауға, шешім қабылдауға, өз әрекетіне мақсат қоюға өзін - өзі бағалауға, өз әрекетін басқамен салыстыруға, қойылған міндетке сәйкес әдістерін таңдауға
Ақпараттық құзыреттілік: сыни тұрғыдан ұсынылған ақпараттар негізінде шешім қабылдауға,ақпараттардаы өз бетімен табуға, талдауға, іріктеуге, түрлендіруге, тасымалдауға, коммуникациялық технологияларды қолдануға ақпаратты өңдеп, қолдануға.
Коммуникативтік құзыреттілік: қазақ және басқа тілдердегі жазбаша коммуникация түрлерін қолдануға, тілдік қатынастық стильдерімен жанрларын қолдануға, әдептілік нормаларына сәйкес пікір білдіруге басқа мәдениет өкілдерімен, түрлі көзқарастағы адамдармен сұхбат жүргізіп, шиеленіскен ахуалды шешуге мүмкіндік береді. [15]
Оқушының құзыреттіліктерін қалыптастырудағы төмендегідей қолданыс табуын көрсетуге болады.
Әдебиеттік оқу сабағында мәтінмен жұмыстану барысы:
І. Табыс критерий кезеңінде оқушылар өз жетістіктеріне көз жеткізеді, яғни білетіндері сараланады. Осы кезеңде оқушылардың ақпараттық, коммуникативтік құзыреттіліктерін дамуы көрініс табады.
ІІ. Интеллектуалдық шиеленіс кезеңінде оқушылардың ізденіс зерттеу әрекеттерін ұйымдастыруда салыстырады, топтардың жауаптары тыңдалып, шешімдері тыңдалады. Осылайша сабақ мақсатын оқушылар өздері айтады. Бұл кезеңде оқушылар алдарына қойылған проблемаларды анықтап, топтың шешімі арқылы мақсат қояды. Яғни, проблеманы шешк құзыреттіліктері қалыптасады.
ІІІ. Оқу міндетін қою кезеңінде жеткіліксіз білімдерін өздері меңгереді. Оқулықтан тиісті ақпаратты тауып, қажеттісін сызба арқылы береді.
ІV. Оқу міндетін шешу амалдарын іздестіруде практикалық жұмыстарды топ өздері орындайды, қиындықтарды анықтап, шешімін айтады.
V. Қорытынды рефлексия кезеңінде әр топ, әр оқушы өз түсінігіне талдау жасап, өмірде қолданылу аясын айтады. Келесі сабаққа міндет белгілейді.
Сабақ кезеңдерінде:
Оқушылар сабақтың мақсат, міндетін өздері анықтайды;
Проблеманы шешу жолдарын іздестіреді;
Жаңаны өздері табады;
Ақылдасады, кеңеседі.
Құзыреттілік қалыптастырудың келесі міндеті әр сабақтың өмірлік жағдайлармен байланыстылығы. Бұл орайда құзыреттіліктерді қалыптастыруға бағдарланған тапсырмалар қолданылады.
Проблеманы шешу құзыреттілігін қалыптастыруға арналған тапсырма: Мысалы:А. Құнанбаевтың Адам болам десеңіз өлеңіне сүйеніп, сызбаны толтыр. Менің бойымдағы жақсы қасиеттер
Менің бойымдағы жағымсыз қылықтар
Ақпараттық құзыреттілікті қалыптастыруға арналған тапсырмaлар:
Ақпараттық ізденісті жоспарлау;
Мақалдардың әңгімемен сәйкестендіру;
Ақпаратты өңдеу;
Әңгімелердің идеясын анықтап, өз пікірін дәлелдеу.
Логикалық операцияларды пайдалану.
Сабақтың өту барысы мұғалімнің шығармашылық еңбегінің нәтижесі. Оның өз мәнінде біліміне, ұйымдастыру қабілетіне, шеберлігіне байланысты. Оқушылардың білімін молайту олардың пәнге деген сүйіспеншілігін тудыру, дұрыс ұйымдастырылған жұмыстарға тікелей байланысты екені белгілі. Заман талабы ғылым мен техниканың даму деңгейі әрбір адамда сапалы және терең білімнің, іскерліктің болуын қамтиды. Сондықтан да оқу процесінің негізгі мақсаты - арнайы педагогикалық әдістермен мақсатты және жүйелі түрде оқушылардың интеллекттін, шығармашылық және логткалық ойлауын дамыту, ғылыми көзқарасы мен белсенділігін қалыптастыру, әр адамның бойындағы туғаннан пайда болған интуициясын әрі қарай дамытуға ықпал ету, оқушының табиғи қасиеттерін білім деңгейін тереңдету үшін оқытуды жоспарлы түрде ұйымдастыру, өз бетінше білім алу дағдыларының дамуына негізін салу болып табылады. [16]
Оқушылардың білімге ынтасын, қызығушылығын, тұрақтылығын қалыптастыру жолдарын әр түрлі тапсырмаларды орындату арқылы бағалап отыру қажет. Оқушының математикалық білім деңгейін көтерудің ең басты шарты оның пәнге деген қызығушылығын арттыру. Үнемі оқушының ойлау белсенділігін арттырып, білімге қызығушылығын тудырғанда ғана сабақ мақсатына жетеді. Қызығушылық туғызудың тәсілдері өте көп. Мысалы: сабақ барысында қолданылатын дидақтикалық ойындар, математикалық сайыстар, эстафеталар, олимпиадалар, тіпті жақсы дайындықпен өткізген сабақтар.Дұрыс ұйымдастырылған сабақ оқушының ой-өрісін кеңейтеді, өзіне деген сенімін күшейтеді.
Білім саласында компьютер оқушы үшін оқу құралы, ал мұғалім үшін жұмысшы болып табылады. Оның қолданылуы нәтижелі болуы үшін бағдарламалық құралдар толық түрде мұғалімнің және оқушының алдына қойған мақсатына жетуін және шығару жолдарын қамтамасыз етуі керек. Cонымен қатар www.prezi.com сайты бойынша аккаунт ашса, презентанция жасауға, сабақта жаңа тақырыпты меңгертуде үлкен жеңілдік туғызады. Компьютерді пайдалану оқушыны шапшаңдыққа, тапқырлыққа үйретеді. Әр оқушы өзі еңбек етеді. Оқушы мен оқытушы арасында ақпараттық мәдениет қалыптасады. Сонымен қатар оқушының психикасы мен ойлау қаблетіне де игі әсер етеді. [17]
Қазіргі таңда көптеген оқу орындарында интерактивті тақталар жүйесі жұмыс істейді. Бұл кешен білім үрдісінде қолданылатын ақпаратты көрсетуге және оны компьютермен басқаруға тағайындалған әмбебап интерактивті жүйе болып табылады. Оқытушылар жаңа ақпараттық және педагогикалық технологияларды пайдалану мен қатар оқыту үрдісінде интерактивті экранды қолдануда. Интерактивті экран арқылы оқушыларға түрлі графиктер, суреттер, видео-көріністер, дыбыс және музыка тыңдатып, көрсетуге болады.
Интерактивті тақтада алдын ала дайындалған оқу материалдары - презентациялар, мәтіндік, графикалық ақпараттық объектілер - сабақтың жақсы өтуін және барлық ақпарат түрлерін қолдануды қамтамасыз етеді. Мысалы: Төмендегідей тапсырмалар топтамасы.
Ірімшікті қалай кесуге болады?
Ірімшікті пышақтың үш рет кесуі арқылы 8 бірдей бөлікке бөл.
Осы тапсырмалар келесі бағдарламалар арқылы жүзеге асады:
Тренажер- бағдарламалар оқушының білім білік және дағдысын бекітуге, пысықтауға арналады;
Бақылаушы- бағдарламалар бақылауға қажетті тұрақтылықты, көпнұсқалықты, бағаның мұғалімнің субъективтік көзқарасынан және тағы да басқа фактордан тәуелсіздігін қамтамасызетіп, білім беру үрдісін сапасын жоғарлатып, оқытушының еңбек өнімділігін, нәтижелілігін жоғарлатады;
Тәлімгерлік бағдарламалар оқушылардың жауабын өндейтін болып келеді;
Көрнекілік бағдарламалар арқылы компьютерді көрнекілік құралы ретінде қолдана отырып, оқушыларды жаңа тақырыпқа керекті материалдармен таныстыру үшін қажет;
Ақпараттық-анықтамалық бағдарламалар оқушы үшін ақпаратты тауып, өз қажетіне пайдалануға бағыттау, үйрету болып табылады.
Сөзімнің соңында Елбасымыз Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына арналған жолдауында айтылған білім беруге қатысты мәселелер бәрімізді бей-жай қалдыра алмайды: Қазақстандағы әрбір ұрпақтың ертеңгі күні дүниенің төрт түкпірінде өзінің қалаған, ұнатқан және қоғамға пайда ойлар мақсатта дайындау үрдісі арнаулы және орта мектептерден бастау алмақ - деген болатын.
1.4.Бастауыш сынып оқушыларының коммуникативтік және
әлеуметтік дағдыларыныңдамуы
Тәуелсіздік алғаннан бері, мемлекетімізде көптеген өзгерістер болып жатыр. Елімізде жалпы білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда.
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында: Бастауыш білім берудің мақсаты - оқу, жазу, есептеу дағдыларын меңгерген, оқу-танымдық, еңбек, қарым-қатынас әрекеттеріне ынта-ықыласы қалыптасқан, рухани- адамгершілік, ұлттық-мәдени құндылықтарды бойына сіңірген тұлғаның қалыптасуы мен дамуына мүмкіндік жасау - деп анықталған.
Ал қазіргі заман талабымен үндес қабылданған Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2016 - 2020 жылдарға арналған Ұлттық іс- қимыл жоспары қарқынды дамып келе жатқан өзгермелі қоғам жағдайында өмір сүруге икемді, өздігінен білім алуға, алған білімін өмірлік жағдаяттарға сәйкес қолдана білуге, өзін-өзі толық жүзеге асыруға дайын, шығармашылыққа бейім, құзыретті және бәсекеге қабілетті тұлға қалыптастыру міндетін алға тартады .
Елбасы Н.Ә. Назарбаев: Болашақта өркениетті, дамыған елдердің қатарына ену үшін заман талабына сай білім қажет. Қазақстанды дамыған елдердің қатарына жеткізетін, терезесін тең ететін - білім екенін айта келіп,
Ұлттың бәсекеге қабілеттілігі бірінші кезекте білім деңгейімен айқындалады, - деп білім беру жүйесіне үлкен міндет артқан болатын. Оқушыны білім, білік, дағдылармен қаруландырып қана қоймай, оны тұлға етіп қалыптастыратын алғашқы баспалдақ - бастауыш мектеп. Олай болса, интеллектуалдық, біліктілік, коммуникативтік жағынан баланы әлеуметтік ортамен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz