Delphi тілінде электрондық оқулық

Қарастыруға берілген АИК-тің 3706 002 «ЕТ мен АЖ ПҚ» мамандығын бі¬тіруші КПРГ 4-1 қазақ тобының оқушысы Тажиев Айбектің «Математикалық функциямен рекурсивті формулаларды пайдаланып, рет түрінде графигімен шығаруға арналған ОББ Delphi әмбебап қосымшасын құру» тақыры¬бы¬¬на арналған дипломдық жобасын орындау барысында осы мамандық бойынша мамандар дайындауда пайдаланылатын «Математикалық функцияларды рекурсивті формулаларды пайдаланып, рет түрінде графигімен шығару» қосымшасы құрастырылып, пайдалануға ұсынылған.
Ұсынылып отырған Математикалық функциямен рекурсивті формулаларды пайдаланып, рет түрінде графигімен шығаруға арналған ОББ Delphi әмбебап қосымшасын аталған амандық бойынша мамандар дайындайтын оқу орындарының күндізгі бөлім және сырттай оқу бөлімідерінің студенттерінің білім алу тәсілін, қашықтан оқыту жүйесін өндіру арқылы автоматтандыруда осы жаңа түрде құрастырылған. Математикалық функцияларды рекурсивті формулаларды пайдаланып, рет түрінде графигімен шығару қосымшасыың мәні өте зор, өйткені осы аталған қашықтан оқыту жүйесін оқу орындарында ендіру толығымен компьютерлер мен Интернет жүйелерінің көмегімен орындалады. Осы жағдайда барлық оқу материалдары, тапсырмалар мен олардың орындалу нәтижелері Интернет арқылы осы аталған Блокнот қосымшасы терезесі арқылы алынып және беріліп отырады.
Дипломдық жобаның «Арнайы бөлімінде» құрылған Математикалық функциямен рекурсивті формулаларды пайдаланып, рет түрінде графигімен шығаруға арналған ОББ Delphi әмбебап қосымшасын құрудың әдістемелік негізінің толық сипаттамасы келтірілген. Осы бөлімде берілген «Пайдаланушыға нұсқау» көрнекі және түсінікті түрде жазылған, осы нұсқау көмегімен кез келген адам аталған әдіспен құрылған Математикалық функцияларды рекурсивті формулаларды пайдаланып, рет түрінде графигімен шығару қосымшасын іске қосып, оның барлық мүмкіндіктерін біртіндеп ашып көре отырып, оны өз қызметінде толық түрде пайдалана алады.
Құрастырылған Математикалық функциямен рекурсивті формулаларды пайдаланып, рет түрінде графигімен шығаруға арналған ОББ Delphi әмбебап қосымшасы әмбебап офистік қосымша түрінде құрастырылған және оның құрамында есептің қойылымында берілген тапсырманың барлығы да орындалған.
Жобада, ДЖ тақырыбына сәйкес, математикалық есептерді графигімен шы¬¬ғаруға арналған әмбебап қосымшалар құрастырудың тео¬ри¬ялық негізі мен осы құрылған Математикалық функцияларды рекурсивті формулаларды пайда¬ланып, рет түрінде графигімен шығару қосымшасының алгоритмі, оны оқу про¬цесінің өндірісіне ендіру процесі толық түрде сипат¬тал¬ып, бақылау мысалдары¬мен бірге түсініктемелерімен қамтыла отырып берілген.

1. Гофман В. Э., Хомоненко А.Д. «Delphi 6» - СПб.: БХВ – Петербург, 2002.
2. Культин Н.Б. «Delphi 6. Программирование на Object Pascal» - СПб.: БХВ – Петербург, 2001 год.
3. Шафрин Ю. Информационные технологии.- М., Лаборатория Базовых Знаний, 2000 год.
4. Орлик С., Секреты Delphi, -М.: Бином, 1996 год.
5. Дунаев С., Borland технологии, -М.: Диалог-МИФИ, 1996 год.
6. Возневич Эндрю, Освой самостоятельно Delphi, -М.: Бином, 1996 год.
7. Архангельский М. «Delphi 5. Программирование в среде Object Pascal», - 2001 год.
8. Пономарев К.В., Кузьми Л.Г. «Технология БД на ПЭВМ» Москва «ФиС»1992 год.
9. Байков В.В., Савинов В.И. «Проектирование БД и информационных сис-тем» Москва «ФиС» 1989 год.
10. Федоров А. «Создание Windows-приложений в среде Delphi/
11. Техника безопасности в компьютерном классе. Автор: Г.Н.Бурлак, Москва, «финансы и статистикаң, 1998.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
ЭЕТ дамуының қысқаша тарихи деректері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 5
Есептеу техникасының қазіргі уақытта пайдалану
орындары ... ... ... ... ... ... ... ... 7
ДЖ-ың
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8

1. Жалпы бөлім
1.1 Пайдаланылған операциялық жүйеге мінездеме. WINDOWS туралы
жалпы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.2 Программалау тілінің пайдаланылған бөлімдеріне сипаттама. BORLAND
DELPHI-дің графика шығару Tchart элементінің
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ...11
2 Арнайы бөлім
2.1 Есептің жалпы
қойылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .19
2.1.1 Математикалық функциямен рекурсивті формулаларды пайдаланып, рет
түрінде графигімен шығаруға арналған ОББ Delphi әмбебап қосымшасын құрудың
әдістемелік негізі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..19

2.2 Есеп модульдерінің алгоритмін, құрылымдық сызбасын, блок-схемасын құру
және оны
сипаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ..24

2.2.1 Программаның негізгі модульдерінің
алгоритмі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... 24
2.2.2 Математикалық функциямен рекурсивті формулаларды пайдаланып, рет
түрінде графигімен шығаруға арналған ОББ Delphi әмбебап қосымшасының
құрылымдық
сызбасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... .. .20

2.2.3 Программаның негізгі модульдерінің блок-схемалық
сызбасы ... ... ... ...28
2.3 Енгізу және шығару деректерін
сипаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .36

3. Жобаны өндіріске ендіру
3.1 Программа модульдерінің сипаттамасы мен
листингілері ... ... ... ... ... ... ... .38
3.2 Бақылау мысал формаларының
үлгісі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .39
3.3 Пайдаланушыға және программистке
нұсқау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...45
3.4 Экономикалық бөлім
3.4.1 Математикалық функциямен рекурсивті формулаларды пайдаланып, рет
түрінде графигімен шығаруға арналған ОББ Delphi әмбебап қосымшасын
құрудың экономикалық тиімділігін есептеу
әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .46
4 Техникалық қауіпсіздік шаралары
4.1 Компьютер, оның орналасу орны, мекемелердегі электроқауіпсіздік, өрттен
сақтандыру
шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..53
ТҰЖЫРЫМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 62
КЕЛТІРІЛГЕН ҚЫСҚАРТУЛАР мен
ТЕРМИНДЕР ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...64
ПАЙДАЛАНУ ЕРЕЖЕЛЕРІ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...64
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .65

КІРІСПЕ

Қарастыруға берілген АИК-тің 3706 002 ЕТ мен АЖ ПҚ мамандығын
бітіруші КПРГ 4-1 қазақ тобының оқушысы Тажиев Айбектің Математикалық
функциямен рекурсивті формулаларды пайдаланып, рет түрінде графигімен
шығаруға арналған ОББ Delphi әмбебап қосымшасын құру тақырыбына арналған
дипломдық жобасын орындау барысында осы мамандық бойынша мамандар
дайындауда пайдаланылатын Математикалық функцияларды рекурсивті
формулаларды пайдаланып, рет түрінде графигімен шығару қосымшасы
құрастырылып, пайдалануға ұсынылған.
Ұсынылып отырған Математикалық функциямен рекурсивті формулаларды
пайдаланып, рет түрінде графигімен шығаруға арналған ОББ Delphi әмбебап
қосымшасын аталған амандық бойынша мамандар дайындайтын оқу орындарының
күндізгі бөлім және сырттай оқу бөлімідерінің студенттерінің білім алу
тәсілін, қашықтан оқыту жүйесін өндіру арқылы автоматтандыруда осы жаңа
түрде құрастырылған. Математикалық функцияларды рекурсивті формулаларды
пайдаланып, рет түрінде графигімен шығару қосымшасыың мәні өте зор, өйткені
осы аталған қашықтан оқыту жүйесін оқу орындарында ендіру толығымен
компьютерлер мен Интернет жүйелерінің көмегімен орындалады. Осы жағдайда
барлық оқу материалдары, тапсырмалар мен олардың орындалу нәтижелері
Интернет арқылы осы аталған Блокнот қосымшасы терезесі арқылы алынып және
беріліп отырады.
Дипломдық жобаның Арнайы бөлімінде құрылған Математикалық функциямен
рекурсивті формулаларды пайдаланып, рет түрінде графигімен шығаруға
арналған ОББ Delphi әмбебап қосымшасын құрудың әдістемелік негізінің толық
сипаттамасы келтірілген. Осы бөлімде берілген Пайдаланушыға нұсқау
көрнекі және түсінікті түрде жазылған, осы нұсқау көмегімен кез келген
адам аталған әдіспен құрылған Математикалық функцияларды рекурсивті
формулаларды пайдаланып, рет түрінде графигімен шығару қосымшасын іске
қосып, оның барлық мүмкіндіктерін біртіндеп ашып көре отырып, оны өз
қызметінде толық түрде пайдалана алады.
Құрастырылған Математикалық функциямен рекурсивті формулаларды
пайдаланып, рет түрінде графигімен шығаруға арналған ОББ Delphi әмбебап
қосымшасы әмбебап офистік қосымша түрінде құрастырылған және оның
құрамында есептің қойылымында берілген тапсырманың барлығы да орындалған.
Жобада, ДЖ тақырыбына сәйкес, математикалық есептерді графигімен
шығаруға арналған әмбебап қосымшалар құрастырудың теориялық негізі мен
осы құрылған Математикалық функцияларды рекурсивті формулаларды пайдаланып,
рет түрінде графигімен шығару қосымшасының алгоритмі, оны оқу процесінің
өндірісіне ендіру процесі толық түрде сипатталып, бақылау мысалдарымен
бірге түсініктемелерімен қамтыла отырып берілген.

ЭЛЕКТРОНДЫҚ ЕСЕПТЕУІШ ТЕХНИКАСЫНЫҢ ҚЫСҚАША ТАРИХИ ДЕРЕКТЕРІ
Компьютер қалай пайда болды?
"Компьютер"-деген сөз "есептеуші"- деген ұғымды білдіреді. Деректерді
өңдеуді автоматтандыру яғни есептеуге арналған құрылғы, оның ішінде есептеу
жұмыстары- өте ерте кезде пайда болды. Компьютердегі есептеулер тас
құмалақтар, есептеу таяқшалары пайдаланылды. 1500 жыл бұрын (мүмкін одан да
бұрын) есептеулерді жеңілдету үшін счеттар пайдалана бастады.

Механикалық есептеуші құрылғылар
1642 жылы Блез Паскаль сандардың қосындысын есептеу үшін механикалық
құрылғы ойлап тапты. 1673 жылы Готфрид Вильгельм Лейбниц (арифмометор
құрастырды) төрт арифмометрлік амалдарды механикалық түрде есептеу
мүмкідігін беретін арифметр құрастырды. 18-ғасырдан бастап арифмометикалыр
кезінен пайдалана басталды. Оларды артериалдық атауға арналған өте күрделі
баллитикалық есептеулер жүргізілді. "Есептеуші адам"- деген мамандық
енгізіліп, ол өте тез берілген нұсқаулар бойынша жұмыс жасайтын болған(бұл
нұсқаулар программа деп атаған). Көп есептеулер өте жәй жүргізіліп, кей
жағдайларда бір есептеуді жүргізу үшін минималдарды бірнеше апта, кейде
тіпті ойлап жұмыс жасауға тұра келген. Оның негізгі себебі минималдармен
жұмыс жасағанда, орындалатын амалдарды талдау және есеп жауаптарын жазып
тұрыу адамның қолымен орындалған,-ал оның жылдамдығы белгілі.

Бэббиджидің аналитикалық машинасы
18-ғасырдың бірінші жартысында ағылшын математигі Чарльз Бэббидж
адамның көмегінсіз есептеулер жүргізуі тиіс, әмбебап есептеуші құрылғы-
аналитикалық машина құрастыруға кірісті. Бұл үшін машина перфокарта қатты
қағаздан (ақпарат бастырылған, арнайы тесіліп, жасалған карталар, олар сол
кезде тоқыма станоктарында кеңінен пайдаланған) көмегімен еңгізілген
программаны орындау керек болды және берілген деректермен аралық
нәтижелерді сақтап қоюға арналған қойма жаңа терминде-жады деп аталатын
болу керек болды. Бэббидж аналитикалық машина жасау жұмысын аяғынна дейін
жеткізе алмады-өйткені ол сол уақыттың техникасына қарағанда өте күрделі
болды. Дегенімен ол барлық негізгі зеріттеулерді құрастырып олардың
негізінде 1943жылы америкалық Говорд Эйкен осы Бэббиджд жұмысшыларының
негізнде және 20 ғасырдың техникасы жетістігінің-электромеханикалық ремінің
негізінде- ІBM фирмасының мекемесінде ”Марк-1”,-атты осындай машина
құрастырды. Бұданда ертерек-1941жылы аналитикалық машина құрастырған неміс
инженері Конрау Цузе Бэббидж зерттеулерін іске асырды.

Электрондық есептеуші машинасы
Сол жолдары әсіресе есептеулердің автоматтандыру қажеттілігін (оның
ішінде әскери қызметтегі қажеттілік баллистикалық, гиптографиялық және
т.б.) сонша өсіп, Эйкенмен Цузе құрастырған машиналар сияқты есептеуіш
құрылғыларды құрастырушы бірнеше зеріттеушілер топтары бір мезгілде жұмыс
жүргізді. 1943 жылынан бастап Джон Мачли мен Преспер экара басқарған
мамандар тобы АҚШ-та осы сияқты машинаны хреле негізінде емес Электрон
шамдар негізінде құрастыра бастады. Олардың құрастырған машинасы ENІAC-деп
аталып, Марк-1 машинасынан мың рет тез жұмыс жасаған, бірақ оның
программасын еңгізу үшін бірнеше сағат бойы, кейде типті бірнеше бойы
тоқсымдарды керектідей қылып жалғау керек болған. Программа еңгізу
процессін жеңілдету үшін, Могли мен Экрит еңгізілген программасы жадыға
сақтап қоюуға болатын, жаңа машина құрастыра бастаған. 1945жылы бұл
жұмыстарға белгілі математик Джон Фон Нейман да араласқан. Ол есептеуіш
әмбебап құрылғылардың, яғни компьюрлердің жұмыс жасауының жалпы принципін
жәй және түсінікті қылып сипаттаған.
Фон Нейман принципі бойынша құрылған біренше компьютер ағылшын
зерттеушісі Морис Уилкспен 1949жылы құрастырған. Содан бері қарай
компьютерлер өте күрделі де маңызды жұмыстарды атқарып, сапасымен
жылдамдықтары күшейген, бірақ олардың көбісі дерлік сол Фон Нейман 1945
жылы жасалған докладындағы принциптер негізінде құрылған.

Дербес компьютерлер қалай пайда болған?
40-шы және 50-ші компьютерлері үлкен жолдарда орналастырылған
электрондық құрылғылардан тұратын шкавтар түрінде болған. Бұндай үлкен
құрылғылардың бағалары да үлкен болған, сондықтан бұндай компьютерлерді тек
өте ірі компаниялар мен мекемелер ғана сайын алалатын болған. Дегенмен
тұтынушылар (сатып алушылар) санын арттыру үшін компьютер жасайтын және
оның электрондық құрылғыларын жасайтын фирмалар өз өнімдерін тез, іқшам
және арзан қылып шығаруға тырысқан. Заманның осы саладағы техника мен
техналогиялар жетістіктерінің арқасында бұл жұмыстардыорындауда өте үлкен
жетістіктерге қол жеткізілген.

Транзисторлар

Компьютердің сырт пішіннің кішірейтіліп ықшамдалуына жасалған бірінші
қадам 1948 жылы шыққан транзисторлардың кішкене ғана, компьютердегі
электрондық шамдардың орнында пайдалануға болатын қурылғылардың артқысында
мүмкін болған. 50-ші жылдардың екінші жартысында осы транзисторларды
негізінде құрылған копьтерлер пайда бола бастаған. Олар электро- шамдық
(лампалық) компьютерден жүз еседен кіші көлемді болып, өнімдіктері сол
қалыпта қалған. Тек компьютердің бірақ құрылғысы жады блогында
транзисторларды пайдалану мүмкіндігі болмаған, бір-ақ ол жадтар блогының
орнына сол кезде пайда болған магниттік жүрекшелерден тұратын жадтар
схемасы пайдаланылған.

Интегралдық схемалар

60-шы жылдардың ортасында компьютер көлемін кішірейтуге арналған тағы
бір қадам ойлап табылған-ол интегралдық схемалар. 1968 жылы Burroughs
фирмасы интегралдық схемалар негізінде құрылған бірнеше компьютер
шығарған, ал 1970 жылы Іntel фирмасы жадтың интегралды схемасын сата
бастаған.

Микропроцессорлар

Сол жылы дербес компьютердің пайда болу жолында тағы бір өте негізгі
қадам жасалынған,- сол Іntel фирмасынан Маршин Эдворд Хофф атқаратын
функциясы үлкен ЭЕМ-дың орталық процессорының жұмысына сәйкес келетін
интегралдық схемасын
ойлап тапқан. Осылай 1970 жылдың соңында сатуға шығарылған Іntel -4004
микропроцессоры пайда болған.
Сонымен 1975 жылы Іntel –8080 микропроцессоры құрылғаннан кейін
компьютерлер “Дербес” ,- деп атала бастаған.

Есептеу техникасының қазіргі уақытта пайдалану орындары

Дербес компьютерлердің кеңінен пайдаланылатын түрі олардың толық күші
ардайым ұлғайып пайдалану орындары кеңейтілуде. Дербес компьютерлер
желілерде біріктіріле алады да, ол 10-даған және 100-деген жылдар
пайдаланушыға ақпараттармен алмасуға, бірмезгілде ортақ деректер
қоймасын пайдаланып, жұмыс жасауға мүмкіндік береді. Электрондық пошта
құралдары компьютер пайдаланушыға телефондық желілермен бөтен қалаларға
жібере алады және өте ірі банктерден ақпараттар ала алады.
Дегенмен дербес компьютер ақпаратты өңдеу мүмкіндіктері әлі де төмен
де шектелген. Жиі кездесетін жіктеулер – ол өңделетін ақпараттар көлемі,
есептеу жылдамдықтары болып табылады.
Супер компьютерлердің жұмыс жылдамдықтары өте жоғары болады және
олардың есептеу мүмкіндіктері өте үлкен. Бұндай супер компьютерлер бір-
біреулеп ғана шығарылады, олардың құрылымында ғылым мен техниканың ең
жаңа жетістіктері пайдаланылады. Суперкомпьютер аэродинамикада,
метеорлогияда, космостық және физикалық зерттеулерде, экономикалық және
финанстық басқару жұмыстарында орындалатын күрделі есептеулерде
пайдаланылады. Өз даму жолының соңғы 50 жылында компьютерлер икемсіз
дөрекі әлектрондық монстрлардан күшті және күрделі, икемді, ыңғайлы
және әрбір адам сатып ала алатын құралға айналды. Компьютер ХХ
ғасырдың жалпы дамуының символы болып табылады.
Адамға неғұрлым үлкен және ауқымды ақпараттарды өңдеу керек
болған сайын, соған сәйкес оларды өңдеуге арналған құрылғылар мен
компьютерлер жаңарып жақсара бастайды.

Дипломдық жобаның мақсаты
Дипломдық жобаның негізгі мақсатына осы аталған есептеулерді алғашқы
берілген белгілі бір математикалық функциялар мен олардың мәндерінің
негізінде, Delphi программалау ортасының әмбебап қосымшалар құруға арналған
көптеген компоненттері мен мүмкіндіктерін пайдалана отырып, көрнекі де
пайдалануға ыңғайлы интерфейстер құрып орындау тәсілін жатқызуға болады.
Яғни, ДЖ-ның мақсаты деп, кез келген бір дипломдық жобаның толық түрде
құрастырылған программалық бөлімінің өнімін өндірісте өндірілген өнімге
баламалап, оны өндіріске, біздің жағдайда, оқу орындарында программистер,
немесе жалпы техникалық мамандар процесінде пайдалануға арналған әмбебап
қосымша түрінде ұсыну , - деп айтуға болады.
Қосымша Delphi программалау ортасында оның математикалық есептеулер
жүрізуге және берілген функциялардың графиктерін шығаруға арналған
мүмкіндіктерін пайдаланып және DELPHI ОББ-дың визуалды емес компоненттері
мен IDE элементтерін пайдаланып, Математикалық функциямен рекурсивті
формулаларды пайдаланып, рет түрінде графигімен шығаруға арналған ОББ
Delphi әмбебап қосымшасын аталаған компоненттерді толық пайдалана отырып,
ДЖ-ны қорғауға арналған презентация жасау мақсатында, бірнеше басқару
формаларынан тұратын күрделі құрылымды қосымша түрінде құрастыруды
көздейді.
Сондықтан ДЖ-да ұсынылып отырған Математикалық функциямен рекурсивті
формулаларды пайдаланып, рет түрінде графигімен шығаруға арналған ОББ
Delphi әмбебап қосымшасы осы заманға сай және сырттай оқу бөлімінде
қашықтан оқыту процестерін (дистанционное образование) ендіру барысында
арнайы спутниктік байланысы арқылы немесе интернет арқылы пәнді оқытып
үйретуде, сонымен қатар білім деңгейін тексеру мүмкіндігін беретін әмбебап
қосымша деп айтуға болады.
ДЖ-ның алдына, оның тақырыбына сәйкес, Математикалық функциямен
рекурсивті формулаларды пайдаланып, рет түрінде графигімен шығаруға
арналған ОББ Delphi әмбебап қосымшасының алгоритмін, оны оқу процесіне
ендіру процесін толық түрде сипаттап, бақылау мысалдарда келтірілген
математикалық есептеулер мысалдарымен бірге, қорғауға ұсыну мақсаты
қойылған.

ДЖ-да келтірілген құрылған Математикалық функциямен рекурсивті
формулаларды пайдаланып, рет түрінде графигімен шығаруға арналған ОББ
Delphi әмбебап қосымшасының нарықтық экономикалық тиімділігін есептеу әдісі
толық талапқа сай, бірімен-бірі байланысқан жеке-жеке орындалатын:
программалық өнімді өңдеуге және өндіруге кеткен шығынды есептеу;
программалық өнімді өндіргенге дейінгі шығынды есептеу; программалық өнімді
құрастыруға кеткен шығынды есептеу; кеткен шығынның өтелу мерзімін
анықтау есептеулерін жүргізу; программалық өнімнен алынған жылдық
экономиялық тиімділікті - есептеулерден құрылған.

1. ЖАЛПЫ БӨЛІМ
1.1 Пайдаланылған ОЖ - операциялық жүйеге мінездеме.
WINDOWS туралы жалпы түсінік

Бұрынғы компьютерлерде кең тараған MS (PC)-DOS операциялық жүйесі
болатын. MS-DOS операциялық жүйесінің бір адамның жұмыс істеуіне арналғанын
және бір мезетте тек бір мақсатты ғана шешетінін, оның үстіне MS-DOS
операциялық жүйесікомпьютердің тек 640 Кб жедел жадын ғана (RAM) пайдалана
алатынын білетін боларсыздар.
Әрине, MS-DOS операциялық жүйесі соңғы версиялары қолданбалы
программаларға 1 Мб-тан артық жедел жадын қолдану және программалардың
бірінен екіншісіне ауысу мүмкіндігін беретін, кейініректе шыққан сервистік
программалармен толықтырған болатын.
Адам мен компьютер арасындағы байланысты ұйымдастырушы қызметін, яғни
пайдаланылатын негізгі интерфейс рөлін MS-DOS жүйесінде командалық
жолатқарады.Бұл жол арқылы MS-DOS жүйесі мен адам арасындағы сұхбат
ыңғайсыз жүргізіледі, ЭЕМ-ді басқаруға арналған қажет жүзден аса командалар
пернелерде енгізіліп барып орындалады. Командаларды жазу тәртібі өте
күрделі деуге болады, кейде бір команданы орындау үшін ондаған символдарды
теруге тура келеді. Осы операциялық жүйемен негізінен тек маман
программалаушылар ғана тікелей жұмыс істейді де, көптеген адамдар ондай
дәрежеге көтеріле алмайды.
Осыдан барып, адам мен операциялық жүйе арасындағы байланысты
жеңілдету үшін әртүрлі жүйелік қоршаулар қарастырыла бастады.Бірақ олар
негізінен мәтіндік режимде (ең кең таралғандардың бірі-Norton Commander)
жұмыс істейтін еді. Бұларда бір-екі пернені қатар басу арқылы күрделі де
қиын командаларды термей-ақ, тікелей орындау жүзеге асырылады.

WINDOWS’ 2000-да жұмыс атқарудың
бастамасы
Жүйелік блоктың алдыңғы бетіне орналасқан, Power деп аталатын қосу,
өшіру батырмасын басып, компьютерді іске қосыңыз. Бұл жағдайда компьютердің
процессоры тұрақты жад құрылымына (ТЖҚ) сақтаулы программалармен
қатынасады.Бұл программалар компьютердің негізгі құрылымдарының жұмыс
қабілетін тексереді де, басқаруды қатқыл дискіде орналасқан операциялық
жүйеге береді. Windows’2000-ның операциялық жүйесі жүктеледі де, экранда
“Dlod сететевого пароль” деген терезе пайда болады, ол сіздің атыңыз бен
құпия сөзді сұрайды. Бұл процесс “жүйеге ену” немесе “тіркелу” деп аталады.

Алдын ала Windows’2000-нан қалай шығу қажет екеніне тоқтала кетейік.
Бұл өте қажетті нәрсе, себебі, егер жүйеден дұрыс шықпаса, онда жүйеде
ыңғайсыз жағдайболуы мүмкін, тіпті компьютерде сақталып тұрған
программалардың бұзылып қалуы да ғажап емес.

WINDOWS объектілері
Windows’2000-графикалық операциондық жүйе, оның негізгі объектісі
терезе және белгілер болып табылады.
Windows’2000 объектілерін әр түрлі құрылғылармен басқаруға болады, оның
ең негізгісі тышқан.
Тышқанның көмегімен Windows’2000 объектілерінде төмендегідей амалдарды
орындауға болады: апарып қою, жылжыту, қосу, жалғастыру, бөліп алу, ашу,
жабу және т.б.. Бұл амалдарды орындау үшін тышқанды басқаруды білу керек,
яғни тышқанды кілемше бетінде жылжыта білу, оң және сол жақ батырмаларды
тез баса білу.
Тышқанның сол жақ батырмасы негізгі, ал оң жақ батырмасын көмекші
батырма дейді. Тышқан кілемше бетімен жылжытқанда, экран бетінде оның
көрсеткіші жылжып отырады. Әр түрлі жағдайларға байланысты тышқын
көрсеткіші түрлі пішінде (формада) болады.
Жұмыс алаңында Windows-тың объектілері және басқару элементтері
орналасқан.
Объект дегеніміз-Windows жұмыс атқара алатын барлық мүмкіндіктер.
Объект деген белгілі бір ұғым. Әр объектінің өзіне тән қасиеттері болады.
Олар бір-бірінен қасиеттері арқылы ажыратылады. Windows-та объект қатарына
қапшықтар (папки), файлдар, терезелер, таңбалар (ярлыки), белгілер, тышқан
көрсеткіші жатады.
Мысалы, файл объектісінің қасиетіне оның атауы, типі, өлшемі, құрылған
мерзімі жатады. Ал қатты диск қасиетіне оның типі, сиымдылығы жатады.
Объектілер жұмыс орнында әр түрлі белгілер арқылы анық көрсетілген.
Деректердің әртүрлілігі ондағы таңбашаларға байланысты. Егер
деректердің өзі объект болса, онда таңбашалар оның бейнесін көрсетеді. Бір
объектінің көптеген таңбашалары болуы және оларкез келген орында орналасуы
мүмкін және белгілермен қатынасу үшін қолданылады.
Бірқатар объектілер қандай да бір ерекшеліктері бойынша топтастырылады,
оларды анықтау үшін қапшық түсінігі пайдаланылады.

Windows жүйесінің негізгі функциялары
Кез келген операциялық жүйе сияқты Windows мынадай мәселелердің
орындалуын қамтамсыз етуі тиіс:
- компьютердің барлық аппараттық құрал-жабдықтарын басқару;
- файлдық жүйемен жұмыс істеуді қамтамасыз ету;
- қолданбалы программаларды іске қосу. Бұған қоса Windows жүйесі;
- бір уақытта бірнеше программалардың жұмыс істеуін;
- әртүрлі программалар арасында мәліметтер алмасуды;
- масштабталатын қаріптерді қолдауды;
- мультимедия мүмкіндіктерін пайдалануды;
- бірыңғай анықтамалық жүйе жұмысын қолдануды қамтамасыз ете алады.

2. Программалау тілінің пайдаланылған бөлімдеріне сипаттама
BORLAND DELPHI-дің TChart графика шығару элементіне сипаттама

Жаңа программалау жүйесiнiң негiзгi өзгерiстерi ретiнде мыналарды
көрсетуге болады.
• Object Pascal жаңа бағдарламалау тiлi, Borland Pascal тiлiнiң бұрынғы
нұсқасының өңделген түрi болып болды.
• RAD (rapid application development) өңдеу технологиясына бағытталған
программалау ортасының компоненттi модулi.
Object Pascal программалау тiлi өңдеу құралдарының рыногында C++, Java
сияқты объектiлi-бағытталған тiлдермен қатар пайда болды. Borland
компаниясы объектiлi-бағытталған тiлдерді дамытып,Object Pascal тiлiн
құруда өз тәжирбелерінің жетістігін көрсете білді. Жаңа тiл синтаксис
жағынан да, ұсынылатын мүмкiндiктер жағынан да сәттi шыққан тіл болды. Бұл
тiл объектiлi-бағытталған программалаудың барлық негiзгi механизмдерiн
қамтыды.
Borland Delphi программалау жүйесi Windows ОЖ орындалатын нәтижелеушi
программаларды құруға арналған.
Borland Delphi программалау жүйесiнiң және оның компонентiк моделiнiң
негiзiн VCL (Visual component Library) кiтапханасы құрайды. Бұл кiтапханада
ОЖ интерфейсi мен басқаруының негiзгi орындары компонент түрiнде жүзеге
асырылған. Сондай-ақ мұның құрамына “клиент-сервер” құрлымындағы
нәтижелеушi программаларды өңдеу үшiн Borland Delphi құрамындағы BDE
(Borland database engine) тәсiлi еніп отыр. Ендi ол нәтижелеушi
программалар VCL кiтапханаларының көмегiмен БД серверлер диапазонына шығу
мүмкiндiгiн қамтамасыз етедi. BDE көмегiмен нәтижелеушi программалар
Microsoft SQL, Server, Interbase, Sybase, Oracle және тағы басқа типтi БД
серверлермен өзара жұмыс жасайды.
Borland Delphi программалау жүйесi бiрнеше рет жаңарып, қолданушыларға
бірнеше жаңартылған версияларды ұсынды. Жүйенiң соңғы версиясында (4, 5
версиялары) қосымшаның үш деңгейлi құрылымдық нәтижелеушi программаларын
өңдеу тәсiлдерiнiң жинағы қамтылған. Borland Delphi бағдарламалау жүйесi
берiлген құрылымның серверлiк, сондай-ақ клиенттiк бөлiмiн өзгертуге
мүмкiндiк бередi. Онда COMDCOM технологияларын (Mic.Win типтi ОЖ көп
тараған), сонымен бiрге СОВСА технологиясын (тек қосымшаның клиенттiк
бөлiмiн өңдегенде ғана) қолдануға болады.

Объектілі – бағытталған програмалаудың негізгі түсініктері.
Объекттер
Сол немесе басқа программалау тілінің негізіне программаның стильіне
әсер ететін басқарушы идея кіреді.
Бірінші тарихи идея процедуралық құрылымды программаның идеясы болады.
Программист өзінң программасында қандай процедураны қолданатынын шешіп,
кейін осы прцедураны орындау үшін жақсы алгоритмдерді таңдайды.
Процедуралық бағытталған тілге мысал ретінде Фортран бірінші және осы
күнге дейінгі танымал тіл.
Симула-67 тілден бастап программалауда жаңа тәсіл жобаланды, ол
объектілі -бағытталған программалау, - деген атқа ие болды (ОБП).
Объектілі-бағытталған программаның артық жері тек қана қиын
программаларды жасағанда ғана толығымен көрінеді.
Delphi объектілі-бағытталған программаның ортасы болып табылады.
Программалау тілі ретінде Object Pascal тілі қолданылады.

Объектілі-бағытталған программаның түсініктері
Объектілі-бағытталған программалау кластарды программалауға рұқсат
етеді:
• Кластарды анықтайды
• Бар кластың негізінде жаңа және туынды кластарды біріктіреді
• Кластарға тиісті объектер құру
Клас объектің қасиеті мен құрылымын сипаттайды. Объекті құру кезінде ол
өзінің класының құрылымы мен жүрісін ие етеді.
Кез келген Delphi дегі компонент немесе объект кластың нұсқасы болып
табылады. TComponent- тен ие ететін Delphi-дің әрбір компоненті үшін
өздерінің кластары бар. Барлық объектер мен компоненттердің атасы TObject
класы болып табылады.
Мұра ету (наследование) бар кластың жаңа кластарын құруға рұқсат етеді.
Инкапсуляция бұл қорғалған объектті құрады, оның қасиет мен тәсілін тек
жасаушының белгіленген кіру нүктесі арқылы ғана кіруге болады.
Полиморфизм бұл бірдей оқиғаларға объектілердің әртүрлі әсер етуінің
мүмкіндігін айтады.

Объектілі бағытталған программаның негізгі принциптері:
Мұра ету (наследование) объектілердің қасиеті өзінің ұрпақтарын
тудырады. Объект-ұрпақ өзінің ата-анасынан автоматты түрде әдіс пен
тәсілдерді ие етеді.

Мұра ету
Мұра ету (наследование) принципі объектің қасиетінің жаңаруының
мәселесін шешеді және объектілі бағытталған программаға майысқақтық береді.

Инкапсуляция
Инкапсуляция мәлімет пен алгоритмнің бір бүтінге біріктірілуі. ОБП да
мәлімет объектің өрісі деп, ал алгоритм объектің тәсілі деп аталады.

Полиморфизм
Полиморфизм бұл туысқан объектің қасиеті, ол ұқсас мәселелерді әртүрлі
тәсілмен шешеді.

BORLAND DELPHI-дің
TChart графика шығару элементіне сипаттама
T Chart компонентімен жұмыс
Delphi7 қосымшаларын құруда осы ортаға кірістірілге көптеген
функцияларды пайдланамыз, бірақ солардың барлығының ішіндегі ең тиімді және
пайдалы болып Additional вкладкасындағы функцилары саналады.

1-сурет

Бұл компоненттермен дұрыс жұмыс істеу үшін
T Chart компонентіне сипаттама берейік. Ол үшін 1-суретте
көрсетілгендей Additional вкладкасындағы T Chart компонентін белгілеп
іске қосамыз. Бізге келесідей терезе ашылуы керек.

2-сурет

Қасиетін өзгерту үшін біз 2-суреттегі TChart компонентін екі рет
шертуіміз керек. Сонда бізге 3-суретте көрсетілгендей терезе ашылады.

3-сурет

Егер TChart компонентінің қасиетін өзгерту керек болса, Series қасиетене
екі рет шертеміз.4-суретте көрсетілгендей терезе ашылуы керек.

4-сурет

өзіміздің программамызға сәйкес керекті Series қасиетін таңдап алуымыз
қажет.

6-сурет

5-сурет

5-суретте көрсетілгендей егер де екі Series ашылып кеткен жағдайда, 6-
суреттегідей Delete батырмасын шерту арқылы оны өшіре аламыз.
Series қасиетінің атын өзгерту үшін Series батырмасын немесе Title
батырмасын шерту арқылы өзгертуге де болады.

6-сурет
Қосымшада пайдаланылған IDE элементтері

IDE — Delphi-дің интеграцияланған программа құру ортасын пайдалану
TChart компонент пайдаланып шығарылан программаның мысалы

unit Unit1;
interface
uses
Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls,
Forms,
Dialogs, StdCtrls, DBCtrls, Spin, Buttons, Menus;
type
TForm1 = class(TForm)
MainMenu1: TMainMenu;
BitBtn2: TBitBtn;
Memo1: TMemo;
N1: TMenuItem;
N3: TMenuItem;
N4: TMenuItem;
SaveDialog1: TSaveDialog;
OpenDialog1: TOpenDialog;
N2: TMenuItem;
N5: TMenuItem;
Label1: TLabel;
Label2: TLabel;
Label3: TLabel;
Label4: TLabel;
Edit1: TEdit;
Edit2: TEdit;
Edit3: TEdit;
SpinEdit1: TSpinEdit;
CheckBox1: TCheckBox;
CheckBox2: TCheckBox;
CheckBox3: TCheckBox;
BitBtn1: TBitBtn;
BitBtn3: TBitBtn;
procedure FormCreate(Sender: TObject);
procedure BitBtn1Click(Sender: TObject);
procedure BitBtn2Click(Sender: TObject);
procedure N2Click(Sender: TObject);
procedure N3Click(Sender: TObject);
procedure N4Click(Sender: TObject);
procedure N5Click(Sender: TObject);
procedure BitBtn3Click(Sender: TObject);
private
{ Private declarations }
public
{ Public declarations }
end;
var
Form1: TForm1;
implementation
{$R *.dfm}

procedure TForm1.FormCreate(Sender: TObject);
begin
SpinEdit1.Text:='8';
Edit1.Text:='0,1';
Edit2.Text:='1';
Edit3.Text:='0,0001';
Memo1.Clear;
end;
procedure TForm1.BitBtn1Click(Sender: TObject);
var
eps,xn,xk,x,h,y,s,p,ab,ot:real;
n,i:byte;
begin
n:= StrToInt(SpinEdit1.Text);
xn:= StrToFloat(Edit1.Text);
xk:= StrToFloat(Edit2.Text);
eps:= StrToFloat(Edit3.Text);
h:= (xk-xn)n;
Memo1.Clear;
if CheckBox1.Checked then
Memo1.Lines.Add('Исходные данные: n= '+SpinEdit1.Text+
' Xn = '+Edit1.Text+' Xk= '+Edit2.Text+
' Eps = '+Edit3.Text);
Memo1.Lines.Add('');
x:=xn;
repeat
y:=2*(sqr(cos(x))-1);
s:=0; p:=1; i:=1;
while abs(p)eps do
begin
p:=p*(-sqr(2*x))((2*i-1)*2*i);
s:=s+p;
i:=i+1;
end;
ab:=s-y;
ot:=abs(aby)*100;
if CheckBox2.Checked then
if CheckBox3.Checked then
Memo1.Lines.Add('x='+FloatToStrF(x, ffFixed,4,2)+
' S='+FloatToStrF(s,ffFixed,6,3)+
' Y='+FloatToStrF(y,ffFixed,6,3)+
' A='+FloatToStrF(ab,ffFixed,6,3)+
' D='+FloatToStrF(ot,ffFixed,6,3)+'%' )
else
Memo1.Lines.Add('x='+FloatToStrF(x, ffFixed,4,2)+
' S='+FloatToStrF(s,ffFixed,6,3)+
' Y='+FloatToStrF(y,ffFixed,6,3)+
' A='+FloatToStrF(ab,ffFixed,6,3))
else
if CheckBox3.Checked then
Memo1.Lines.Add('x='+FloatToStrF(x, ffFixed,4,2)+
' S='+FloatToStrF(s,ffFixed,6,3)+
' Y='+FloatToStrF(y,ffFixed,6,3)+
' D='+FloatToStrF(ot,ffFixed,6,3)+'%' )
else
Memo1.Lines.Add('x='+FloatToStrF(x, ffFixed,4,2)+
' S='+FloatToStrF(s,ffFixed,6,3)+
' Y='+FloatToStrF(y,ffFixed,6,3));
x:=x+h;
until xxk;
end;
procedure TForm1.BitBtn2Click(Sender: TObject);
begin
Form1.Close;
end;
procedure TForm1.N2Click(Sender: TObject);
begin
with savedialog1 do
if execute then
memo1.Lines.SaveToFile(filename);
end;
procedure TForm1.N3Click(Sender: TObject);
begin
if OpenDialog1.Execute then
memo1.Lines.LoadFromFile(OpenDialog 1.FileName);
end;
procedure TForm1.N4Click(Sender: TObject);
var
eps,xn,xk,x,h,y,s,p,ab,ot:real;
n,i:byte;
begin
n:= StrToInt(SpinEdit1.Text);
xn:= StrToFloat(Edit1.Text);
xk:= StrToFloat(Edit2.Text);
eps:= StrToFloat(Edit3.Text);
h:= (xk-xn)n;
Memo1.Clear;
if CheckBox1.Checked then
Memo1.Lines.Add('Исходные данные: n= '+SpinEdit1.Text+
' Xn = '+Edit1.Text+' Xk= '+Edit2.Text+
' Eps = '+Edit3.Text);
Memo1.Lines.Add('');
x:=xn;
repeat
y:=2*(sqr(cos(x))-1);
s:=0; p:=1; i:=1;
while abs(p)eps do
begin
p:=p*(-sqr(2*x))((2*i-1)*2*i);
s:=s+p;
i:=i+1;
end;
ab:=s-y;
ot:=abs(aby)*100;
if CheckBox2.Checked then
if CheckBox3.Checked then
Memo1.Lines.Add('x='+FloatToStrF(x, ffFixed,4,2)+
' S='+FloatToStrF(s,ffFixed,6,3)+
' Y='+FloatToStrF(y,ffFixed,6,3)+
' A='+FloatToStrF(ab,ffFixed,6,3)+
' D='+FloatToStrF(ot,ffFixed,6,3)+'%' )
else
Memo1.Lines.Add('x='+FloatToStrF(x, ffFixed,4,2)+
' S='+FloatToStrF(s,ffFixed,6,3)+
' Y='+FloatToStrF(y,ffFixed,6,3)+
' A='+FloatToStrF(ab,ffFixed,6,3))
else
if CheckBox3.Checked then
Memo1.Lines.Add('x='+FloatToStrF(x, ffFixed,4,2)+
' S='+FloatToStrF(s,ffFixed,6,3)+
' Y='+FloatToStrF(y,ffFixed,6,3)+
' D='+FloatToStrF(ot,ffFixed,6,3)+'%' )
else
Memo1.Lines.Add('x='+FloatToStrF(x, ffFixed,4,2)+
' S='+FloatToStrF(s,ffFixed,6,3)+
' Y='+FloatToStrF(y,ffFixed,6,3));
x:=x+h;
until xxk;
end;
procedure TForm1.N5Click(Sender: TObject);
begin
close;
end;
procedure TForm1.BitBtn3Click(Sender: TObject);
begin
with savedialog1 do
if execute then
memo1.Lines.SaveToFile(filename);
end;
end.
unit Unit1;
interface
uses
Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls,
Forms,
Dialogs, StdCtrls, ExtCtrls, TeeProcs, TeEngine, Chart, Series, Buttons;
type
TForm1 = class(TForm)
Chart1: TChart;
Series1: TLineSeries;
Series2: TLineSeries;
Series3: TLineSeries;
Label6: TLabel;
Label5: TLabel;
Edit5: TEdit;
Edit6: TEdit;
Label7: TLabel;
Edit7: TEdit;
Button1: TButton;
Button2: TButton;
Label1: TLabel;
Label2: TLabel;
Label3: TLabel;
Label4: TLabel;
Edit1: TEdit;
Edit2: TEdit;
Edit3: TEdit;
Edit4: TEdit;
BitBtn1: TBitBtn;
procedure FormCreate(Sender: TObject);
procedure Button1Click(Sender: TObject);
procedure Button2Click(Sender: TObject);
procedure BitBtn1Click(Sender: TObject);
private
{ Private declarations }
public
{ Public declarations }
end;
var
Form1: TForm1;
Xmin,Xmax,Ymin,Ymax,Hx,Hy,h:extende d;
implementation

{$R *.dfm}
procedure TForm1.FormCreate(Sender: TObject);
begin
xmin:=0.0;
xmax:=2*pi;
ymin:=-1;
ymax:=2;
hx:=pi2;
hy:=0.5;
h:=0.01;
edit1.Text:=FloatToStr(xmin);
edit2.Text:=FloatToStr(ymax);
edit3.Text:=FloatToStr(ymin);
edit4.Text:=FloatToStr(ymax);
edit5.Text:=FloatToStr(hx);
edit6.Text:=FloatToStr(hy);
edit7.Text:=FloatToStr(h);
Chart1.BottomAxis.Automatic:=false;
Chart1.BottomAxis.minimum:=xmin;
Chart1.BottomAxis.Maximum:=xmax;
Chart1.LeftAxis.Automatic:=false;
Chart1.LeftAxis.Minimum:=ymin;
Chart1.LeftAxis.Maximum:=ymax;
Chart1.BottomAxis.Increment:=hx;
Chart1.LeftAxis.Increment:=hy; end;

procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);
begin
xmin:=StrToFloat(edit1.Text);
xmax:=StrToFloat(edit2.Text);
ymin:=StrToFloat(edit3.Text);
ymax:=StrToFloat(edit4.Text);
hx:=StrToFloat(edit5.Text);
hy:=StrToFloat(edit6.Text);
Chart1.BottomAxis.Automatic:=false;
Chart1.BottomAxis.minimum:=xmin;
Chart1.BottomAxis.Maximum:=xmax;
Chart1.LeftAxis.Automatic:=false;
Chart1.LeftAxis.Minimum:=ymin;
Chart1.LeftAxis.Maximum:=ymax;
Chart1.BottomAxis.Increment:=hx;
Chart1.LeftAxis.Increment:=hy;
end;

procedure TForm1.Button2Click(Sender: TObject);
var
x,y1,y2:extended;
a,b,fx:extended;
k1,k2:extended;
begin
series1.Clear;
series2.Clear;
series3.Clear;
xmin:=StrToFloat(edit1.Text);
xmax:=StrToFloat(edit2.Text);
h:=StrToFloat(edit7.Text);
x:=xmin;
a:=1.25;b:=1.25;
k1:=0.001;k2:=0.001;
repeat
fx:=sin(x);
if x2.3 then y1:=(a+b)(4+sqr(cos(x))) else
if (x=2.3) and (x5) then y1:=(a+b)(x+1)
else y1:=k1*exp(x)+fx;
series1.ADDXY(x,y1,' ',clteecolor);
y2:=cos(x);
series2.addxy(x,y2,' ',clteecolor);
fx:=cos(x);
if x2.3 then y1:=(a+b)(4+sqr(cos(x)));
if (x=2.3) and (x5) then y1:=(a+b)(x+1);
if x=5 then y2:=k2*exp(x)+fx;
series3.addxy(x,y2,' ',clteecolor);
x:=x+h;
until (xxmax);
end;
procedure TForm1.BitBtn1Click(Sender: TObject);
begin
Form1.Close; end; end.
Standard – қосымшасы
MainMenu — программаның басты мәзірі (меню). Бұл компонент қиын
иерархиялық мәзірді құрады және оған қызмет етеді.
Label — таңба (метка). Бұл компонент өте ұзын емес біржолды
жазуды терезеге орналастыруға қолданылады.
Edit — енгізу өрісі, мәтінді редакциялау.

Memo — көпжолды редакциялайтын мәтіндік өріс.Ол көпжолды мәтінді
енгізуге қолданылады.

Button — батырма.Бұл компоненттің OnClick оқиғасын өңдеуші
әдетте кейбір батырмаларды қосуға қолданылады
CheckBox — жалауша (флажок). Жұмыс істеуші программада осы

батырманың үстінен тышқанды шерту оның Checked логикалық
қасиетін өзгертеді.
GroupBox — топтау тақтасы (панель группировки).Бұл компонент
мағынасы жағынанан байланысты бірнеше компоненттерді топтауға
қолданылады.

Additional қосымшасы
Additonal қосымшасында 26 қосымша батырмалар орналасқан.

BitBtn — суреті бар батырма.
Image — бейне (изображение). Бұл компонент суреттерді және белгілерді
көрсетуге арналған.
Chart — диаграмма.

Win32 қосымшасы
ImageList — суреттер қоймасы. Бірдей өлшемді бірнеше суреттердің
қоймасы.

UpDown — санауыш (счетчик). Бұл компоненттің екі батырмасы
компонентпен байланысқан санды шаманың үлкейуіне немесе кішірейуіне
арналған.

ActiveX қосымшасы
Chartfx — интерактивті график.
VSSpell — дұрыс жазуды
тексеретін жүйе.
FlBook — электронды кесте.
VtChart — диаграмма шебері.

2 Арнайы бөлім
2.1 Есептің жалпы қойылымы
2.1.1 Математикалық функциямен рекурсивті формулаларды пайдаланып, рет
түрінде графигімен шығаруға арналған ОББ Delphi әмбебап қосымшасын құрудың
әдістемелік негізі
Рет түріндегі рекурсивті формулаларымен берілген математикалық
функциялардың жуық мәнін табуға арналған
итеррациялық циклдарды ұйымдастыру жолы

Циклдер арасында ең үлкен орынды қайталау процессінде y1,
y2,..,yn,...мәнінің а –келтірілетін кезіндегі белгісіз қайталанатын сандар
циклдері алады,

.

уn –ң әр жаңа мәні мұндай жағдайда уn-1 -ң өткен есептеулерімен
анықталады және онымен салыстырғанда а нәтижесін нақты алу болып табылады.
Мұндай итерациялық ауыспалы циклдерді итерациялық деп атайды.

Типичным примером итерационного циклического процесса может служить
задача вычисления суммы бесконечного ряда. Понятие суммы связано с понятием
сходимости бесконечного ряда. Бесконечный ряд значений t0, t1, ..., tn, ...
называется сходящимся, если сумма sn = t0 + t1, ...,tn,... его первых (n + 1)
слагаемых при беспредельном возрастании n стремится к некоторому пределу S,
который и называется суммой ряда, т. е.

; .

Қатармен келтірілген дағдайда tn жалпы мүшесі нөлге ұмтылады, яғни

; .

Мысалы

разложение в ряд қолданып s=cos(x) функциясының мінімен ε=10-4
погрешностты табу керек.

,

где .

Есепті шығару кезінеде міндетті түрде біріншіден кезекті tn мәнін
аефқтау, екіншіден итарациялық формула бойынша жинақы қосындысые есептеу
керек:

.

Берілген мысалдағы tn –ді анықтау үшін рекурентті қатынастарды
пайдаланған жөн.

.

n (n-1) көлемінің орнына tn—ді анықтайтын формуоаны қоямыз.

.

Сомножительді анықтайық :

.

m!=1·2·...·m-ге тең екендігін еске саламыз, сондықтан

.

t0=1 мәні tn n –дегі мүшенің формуласында орналасқан

.

procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);
var
eps, s, t, f, x, y: real;
n: integer;
begin
eps:=StrToFloat(Edit1.Text);
x:=StrToFloat(Edit2.Text);
s:=0;
t:=1;
n:=1;
while abs(t)eps do
begin
s:=s+t;
f:=-sqr(x)(2*n*(2*n-1));
t:=t*f;
n:=n+1
end;
y:=cos(x);
Memo1.Lines.Add('S= '+FloatToStr(s)+' Y= '+FloatToStr(y))
end; end.

Так как надобности в запоминании значений всех слагаемых tn и
промежуточных сумм sn нет, то в программе используются простые переменные:
s – очередное значение суммы ряда, t – очередное значение члена ряда, f –
очередное значение сомножителя .

Для проверки полученного результата осуществляется вызов стандартной
функции cos(x), значение которой присваивается переменной y. Для
организации цикла с предусловием, в котором условие является условием
продолжения цикла.

2.2 Есеп модульдерінің алгоритмін, құрылымдық сызбасын, блок-схемасын құру
және оны сипаттау
2.2.1 Программаның негізгі модульдерінің алгоритмі

Заставка және пароль терезелерінің формасын құру алгоритмі:
Заставка формасы - Form 2-ға қойылатын процедуралар:
procedure Tform2.Timer1Timer(Sender: TObject);
begin
TIMER1.Enabled:=false;
end;
procedure Tform2.Timer2Timer(Sender: TObject);
begin
Randomize;
Gauge1.Progress:=Gauge1.Progress+Ra ndom(25);
end;
procedure Tform2.FormCreate(Sender: TObject);
begin
Gauge1.Progress:=0;
Timer2.Enabled:=true;
end;

Project.dpr кодына қосылатын командалар:
Application.Initialize;
form2:=Tform2.Create(application);
form2.Show;
form2.Update;
while form2.Timer1.Enabled do Application.ProcessMessages;
form2.Hide;
form2.Free;

Заставка формасын қоюдың жолы - алгоритмі:
Программа қосымшасының Project.dpr файлын ашамыз (F12 батырмасының басқанда
шығатын терзеден таңдап)
1. Заставкаға арнап жаңа Form2 ашамыз
2. Онда TPanel мен Image компоненттерін орнатамыз
3. TPanel компонентіне Image компонентн орнатып, оның Pichers қасиетін
таңдап ашылға терезе арқылы қосымша бумасынан күні бұрын дайындалған
арнайы ( .bmp, ipg немесе .image) кеңейтулері бар суретті орнатамыз.
Суретті форма бетіне туралап қою үшін Stretch қасиетінде true таңдаймыз.
4. Егер суреттің бір бөліі ғана көрініп тұрса, онда AutoSize true
қасиетін таңдаймыз, ол автоматты түрде бірден орнын тұрады.
5. Жоғарғы сол жақ бұрышқа 2 Ttaimer компонентін орнатамыз.
6. Interval - қасиетінде 10000млсек –10сек параметірін орнатамыз.
7. 1-ші таймерде 2 рет шертіп, пайда болған Tform2.Timer1Timer
процедурасында келесі кодтарды жазамыз:
procedure Tform2.Timer1Timer(Sender: TObject);
begin
TIMER1.Enabled:=false;
end;

9. 2-ші таймерде 2 рет шертіп (Gauge1 - секундамер компоненті үшін) ,
пайда болған Tform2.Timer2Timer процедурасында келесі кодтарды жазамыз:
procedure Tform2.Timer2Timer(Sender: TObject);
begin
Randomize;
Gauge1.Progress:=Gauge1.Progress+Ra ndom(25);
end;
10. Form 2-нің бос жерінде 2 ет шертіп, пайда болған Tform2.FormCreate
Tform2 процедурасында келесі кодтарды жазамыз:
procedure Tform2.FormCreate(Sender: TObject);
begin
Gauge1.Progress:=0;
Timer2.Enabled:=true;
end;
end. Этим закончить обработку событии на форме2
11. Одан кейін Ctrl+F12 қос пернелерін басып пайла болған терезеден
Project1.dpr файлын таңдаймыз да, оның бірінші Application қатарының
астына келесі кодтарды жазамыз:
Application.Initialize;
form2:=Tform2.Create(application);
form2.Show;
form2.Update;
while form2.Timer1.Enabled do Application.ProcessMessages;
form2.Hide;
form2.Free;

Бұның бәрі Gauge1! компонентісіз ( көлденең қойылған секундомерімен (10
секундқа)
Егер Gauge1 керек болса, онда:
1) форманың тменгі жағына Gauge1 компонентін орнатамыз (компоненттер
палитрасының Samples ( Примеры) ішкі бетінен Gauge1 таңдаймыз )
2) Егер Form2 кодында жоқ болса, онда:
Gauge1.Progress:=Gauge1.Progress+Ra ndom(25); - қатарын қрсып, .dpr
файылын жаңартамыз (міндетті түрде)
О программе формасын құру алгоритмі:
Form3. жаңа формасын құрамыз, оны керегінше өңдеп алу керек (өлшеін
баптап, үстіне фон мен сурет қойып, Label-компоненттерін қойып, жазулар
енгізіп) сақтап қою керек (бірақ жаппау керек). Одан кейін Unit1-ді
таңдап, File Use Unit командаларын таңдап, онымен байланыстыру керек.
Одан кейін сол Unit1-дің негізгі кодына кіріп оны Unit3-пен кері
байланыстыру керек. Негізгі Form1 формасына Main Menu компоненитін
орнатып, О программе пунктын құрастыру керек. Одан кейін сол құрылған
пуктта екі рет шертіп, пайда болан процедурада келесі қатарды теру керек:
Процедурада:
Begin
Form3.ShowModal;
End;
Негізгі модуль программасын құру үшін барлық пайдаланылатын визуалды
компонентерімен қоса келесі визуалды емес (яғни, іске қосқаннан кейін
көрінбейтін) компоннттерді пайдаланып Блокнот негізгі формасының
интерфейсін құру керек:
Негізгі мәтін шығарылатын Memo компонентін орнатып, оған ScrolBar
ssBoth қасиетін қойып көлденең және тік жылытпалар (скролдар) қойып,
оның ауданын керегінше созып баптап, орнату керек.
Пароль терезесі формасын құру алгоритмі:
Көрсетілгендей форма құрып аламыз да, оның екі bitbtn1, bitbtn2 және
Edit1 компоненттеріне келесідей процедуралар жазып, сақтап қоямыз. Одан
кейін бұл форманы Заставка формасымен және негізгі біріші формамен
байланыстырамыз.
procedure TForm4.BitBtn1Click(Sender: TObject);
begin
form4.Hide;
if labelededit1.Text='2010' then form1.Showmodal else ShowMessage('Вы
ввели неверный пароль! Приложение будет закрыто!');
close;
end;

procedure TForm4.BitBtn2Click(Sender: TObject);
begin
close
end;

procedure TForm4.LabeledEdit1KeyPress(Sender: TObject; var Key: Char);
begin
case Key of
'0'..'1':;
#8:;
#13:bitbtn1.SetFocus;
end;
end;
Dialogs қосымшасының Визуалды емес компоненттері:
OpenDialog — файлды ашу терезесі. Файлды ашудың стандартты диалогты
терезесін іске асырады (реализует).
SaveDialog — файлды сақтау терезесі. Файлды сақтаудың стандартты
диалогты терезесін іске асырады (реализует).
OpenPictureDialog — бейнені ашу терезесі. Алдын –ала көру мүмкіншілігі
бар арнайы графикалық суретті ашу терезесін іске асырады (реализует).
SavePictureDialog — бейнені сақтау терезесі. Алдын –ала көру
мүмкіншілігі бар арнайы графикалық суретті сақтау терезесін іске
асырады (реализует).
MainMenu — программаның басты мәзірі (меню). Бұл компонент қиын
иерархиялық мәзірді құрады және оған қызмет етеді.
FontDlalog — қаріпті таңдау терезесі. Қаріпті таңдаудың стандартты
диалогты терезесін іске асырады (реализует).
ColorDialog — түс таңдау терезесі. Түсті таңдаудың стандартты диалогты
терезесін іске асырады (реализует).
PrintDialog — басып шығарудың параметірлерін қоюдың терезесі.
Документті басып шығарудың параметірлерін таңдаудың диалогты терезесін
іске асырады (реализует).
PrinterSetupDialog — принтердің параметірлерін қоюдың терезесі.
FindDiaLog — іздеу терезесі. Мәтіннің фрагментін іздеудің стандартты
диалогты терезесін іске асырады (реализует).
ReplaceDiaLog — Ауыстыру және іздеу терезесі. Мәтіннің фрагментін
іздеудің және ауыстырудың стандартты диалогты терезесін іске асырады
(реализует).

Қосымшаның негігі модульдерін құру үшін 2-ші Арнайы бөлімдегі:
2.1.1 Математикалық функциямен рекурсивті формулаларды пайдаланып,
рет түрінде графигімен шығаруға арналған ОББ Delphi әмбебап қосымшасын
құрудың әдістемелік негізін нсқа түрінде падаланып жұмыс жасау керек.

2.2.2 Математикалық функциямен рекурсивті формулаларды пайдаланып, рет
түрінде графигімен шығаруға арналған ОББ Delphi әмбебап қосымшасының
құрылымдық сызбасы

2.2.3 Программаның негізгі модульдерінің блок-схемалық сызбасы

Қалыптастырудан кейін есепті орнатып қою және құрылған қосымшаны қорғау
әдісін таңдау алгоритмі жасалады.
Алгоритм – біртіндеп орындалған кезде белгілі бір мәселені, немесе
мәселелердің белгілі бір тобына кіретін кез келген мәселені шешуге
мүмкіндік беретін нұсқаулардың шекті тізбегі болып табылады.
Мысалы, Математикалық функциямен рекурсивті формулаларды пайдаланып,
рет түрінде графигімен шығаруға арналған ОББ Delphi әмбебап қосымшасын
құрудың алгоритмі сол бөлімді сипаттайтын блокта құрылып тұр.

Бірінші негізгі рет түрінде берілген математикалық функцияларды есептеп
тестілеу модулінің блок-схемалық сызбасы

procedure TForm1.FormCreate

procedure TForm1.BitBtn1Click

жоқ

Иә

procedure TForm1.BitBtn2Click

Unit4;
procedure TForm4.FormCreate

procedure TForm4.Button1Click

procedure TForm4.Button2Click

жоқ

иә

иә
жоқ

иә
жоқ

procedure TForm4.BitBtn1Click

procedure TForm3.Timer1Timer(Sender: TObject);

procedure TForm3.Timer2Timer(Sender: TObject);

procedure TForm3.FormCreate(Sender: TObject);

procedure TForm4.BitBtn1Click(Sender: TObject);

procedure TForm4.BitBtn2Click(Sender: TObject);

procedure TForm4.LabeledEdit1KeyPress(Sender: TObject; var Key: Char);

2.3 Енгізу және шығару деректерін сипаттау

Delphі-дің көптеген түрлі IDE - визуалды және визуалды емес - Dialogs
компонентері енгізілген копоненттерді, келесі пайдалануларға арнап
керегінше баптап, өзіндік әмбебап офистік қосымшалар құрып, оларды экран
бетіне шығарып пайдалануға өте ыңғайлы мүмкіндіктр береді жәнеде
пайдаланушыға өзіне керектіде етіп, оның көрнекті де ыңғайлы интерфейсін
ұйымдастыруға мұмкіндік береді.

ДЖ-ның берілген тасырмасы бойынша, құрылған офистік Блокнот
қосымшасын пайдалану үшін оны ашып, меню қатарымен және саймандар
қатарымен толық танысып, енгізу дерек түрінде керекті файлды жүктеп,
немесе оны алғашқы рет енгізу мақсатында теріп енгізіп, сақтап, және оның
басқа да барлық мүмкіндіктерін пайдалана отырып жұмыс жасай беруге болады.

Программаны іске қосқаннан кейін оның бірінші титулдық беті шығады
да, ол 70 секундтан кейін қосымшаны қорғауға арналған пароль беінен оны
пайдаланушыға арналған паролін енгізгеннен кейін, қосымшаның жұмыс бетін
экранға шығарады. Пайдаланушы берілген жұмыс терезесінде өзінекеректі
жұмыстарды орындай береді. Қосымшаны құрастыру барысындағы форма көрінісі
келесі 7-ші суретте көрсетілген.

Сурет - 7. Математикалық функциялар мәнін есептеп, тестілеу негізгі
қосымшасының жұмыс терезесі

Сурет - 8. Математикалық функциялардың есептелген мәндері бойынша графигін
шығару қосымша жұмыс терезесі

3. Жобаны өндіріске ендіру
3.1 Программа модульдерінің сипаттамасы мен листингілері
Модульдер сипаттамасы

Бірінші Заставка бетін құру модулінің сипаттамасы
Заставка парағын безендіріп, оны іске қосу үшін ең алдымен жасалған
жұмыстың .dpr кеңейтуіндегі Delphi 7 жұмысын ашуымыз керек. Ашылған жұмысқа
3-ші парақ (Форма3) ашамыз. Онда Panel және Image-тің Объекті Инспектор
терезесінен Picturе-ні шертіп ондағы Load... батырмасын басу арқылы біз
өзімізге ұнаған суретті таңдап алып, ОК батырмасын басасу арқылы сурет
орнатып аламыз. Одан кейін терезенің сол жақ жоғарғы жағына Система
менюінің ішінен taimer-ді алып орналастырамыз. Бірінші taimer-ге Объекті
Инспектор терезесіндегі Interval-ға 3000 деп, ал екінші taimer-ге 100 деп
уақыт орналастырамыз. Ары қарай 1-ші taimer-ді екі рет шертіп мына
поцедураны жазамыз Tform2.Timer1Timer:

procedure Tform2.Timer1Timer(Sender: TObject);
begin
TIMER1.Enabled:=false;
end;

екінші taimer-ді шертіп Tform2.Timer2Timer:
procedure Tform2.Timer2Timer(Sender: TObject);
begin
Randomize;
Gauge1.Progress:=Gauge1.Progress+Ra ndom(25);
end;

Содан кейін форманың бос жерін шертіп Tform2.FormCreate Tform2 төменгі
процедураны жазамыз:
procedure Tform2.FormCreate(Sender: TObject);
begin
Gauge1.Progress:=0;
Timer2.Enabled:=true;
end;

Кейін Ctrl+F12-ні бассақ Показать Модуль терезесі ашылады, терезедегі
Project1-ді таңдаймыз.Таңдағаннан кейін Форма1-ді File Use Unit
арқылы Форма3 мен байланыстырамыз, дәл солай Форма3-ні Форма1-мен
байланыстырамыз.Ең соңында Форманың төменгі жағына қасиеттер менюінің
ішінен Gauge1-ді орнатамыз. Парақ дайын.
Ескерту: Дайын болған парақты сақтаймыз бірақ терезені жаппаймыз.

Пароль терезесі беті модулінің сипаттамасын құру
Пароль терезесі ол сіздің жасаған жұмысыңыздың қауыпсіздігі үшін қажет.
Пароль терезесін құру үшін алдымен Форма4 парағын ашып аламыз. Ол бетке
Button1, Edit1 және Label1 батырмаларын орналастырамыз.Әр батырмаға өзіміз
қалағанша ат бере аламыз. Біздің жағдайда Label1– Пароль, Edit1– бос,
Button1– ОК болып жазылған. ОК(Button1) батырмасын екі рет шертіп мына
поцедураны жазамыз:

procedure TForm3.Button1Click(Sender: TObject);
begin
If edit1.Text='1988'then
begin
form1.ShowModal;
edit1.Text:='';
end
else
begin
edit1.Text:='';
Showmessage('Пороль не верный');
end;end;
end.

О программе терезесі беті модулінің сипаттамасын құру
О программе терезесі біз жасаған жұмысты кім орындағанын, қай
программа арқылы жасағаны, қандай тақырыпқа және т.б. туралы мәлімет береді
егер біз жасаған жұмысқа О программа терезесін жасасақ онда ең алдымен
Форма бетін ашып безендіріп аламыз. Безе,ндіріп алғаннан кейін Форма1-ге
өтіп онда MainMenu1-ді орналастырып, MainMenu1-ді екі рет шертсек терезе
ашылады, сол терезеге О программа деп жазып екі рет шертсек код терезесі
ашылады, сонда мына процедураны жазамыз:
Begin
Form3.ShowModal;
End;
Процедураны жазғаннан кейін терезелерді бір бірімен байланыстырып,
дұрыстығын компиляцияға жіберу арқылы көреміз.

Программа модульдерінің листингілері
Негізгі модуль листингісі
1 – ші Форма. Негізгі модуль формасының листингісі
unit Unit1;
interface
uses
Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls,
Forms,
Dialogs, Spin, StdCtrls, Buttons, Menus;

type
TForm1 = class(TForm)
Label1: TLabel;
Label2: TLabel;
Label3: TLabel;
Label4: TLabel;
Edit1: TEdit;
Edit2: TEdit;
Edit3: TEdit;
CheckBox1: TCheckBox;
CheckBox2: TCheckBox;
CheckBox3: TCheckBox;
Memo1: TMemo;
BitBtn1: TBitBtn;
BitBtn2: TBitBtn;
SpinEdit1: TSpinEdit;
MainMenu1: TMainMenu;
N1: TMenuItem;
N2: TMenuItem;
N3: TMenuItem;
N4: TMenuItem;
N5: TMenuItem;
procedure FormCreate(Sender: TObject);
procedure BitBtn1Click(Sender: TObject);
procedure BitBtn2Click(Sender: TObject);
procedure N2Click(Sender: TObject);
procedure N3Click(Sender: TObject);
procedure N5Click(Sender: TObject);
private
{ Private declarations }
public
{ Public declarations }
end;
var
Form1: TForm1;
implementation
uses Unit3, Unit2;
{$R *.dfm}
procedure TForm1.FormCreate(Sender: TObject);
begin
SpinEdit1.Text:='8';
Edit1.Text:='0,1';
Edit2.Text:='1';
Edit3.Text:='0,0001';
Memo1.Clear;
end;

procedure TForm1.BitBtn1Click(Sender: TObject);
var
eps,xn,xk,x,h,y,s,p,ab,ot:real;
n,i:byte;
begin
n:=StrToInt(SpinEdit1.Text);
xn:=StrToFloat(Edit1.Text);
xk:=StrToFloat(Edit2.Text);
eps:=StrToFloat(Edit3.Text);
h:=(xk-xn)n;
Memo1.Clear;
if CheckBox1.Checked then
Memo1.Lines.Add('Исходные данные: n= '+SpinEdit1.Text+
' Xn='+Edit1.Text+' Xk='+Edit2.Text+
' Eps='+Edit3.Text);
Memo1.Lines.Add('');
x:=xn;
repeat
y:=sin(x);
s:=0; p:=1; i:=1;
while abs(p)eps do
begin
p:=p*(-sqr(x))((2*n*(2*n+1));
s:=s+p;
i:=i+1;
end;
ab:=s-y;
ot:=abs(aby)*100;
if CheckBox2.Checked then
if CheckBox3.Checked then
Memo1.Lines.Add('x= '+FloatToStrF(x,ffFixed,4,2)+
' S='+FloatToStrF(s,ffFixed,6,3)+
' Y='+FloatToStrF(y,ffFixed,6,3)+
' A='+FloatToStrF(ab,ffFixed,6,3)+
' D='+FloatToStrF(ot,ffFixed,6,3)+'%' )
else
Memo1.Lines.Add('x='+FloatToStrF(x, ffFixed,4,2)+
' S='+FloatToStrF(s,ffFixed,6,3)+
' Y='+FloatToStrF(y,ffFixed,6,3)+
' A='+FloatToStrF(ab,ffFixed,6,3))
else
if CheckBox3.Checked then
Memo1.Lines.Add('x='+FloatToStrF(x, ffFixed,4,2)+
' S='+FloatToStrF(s,ffFixed,6,3)+
' Y='+FloatToStrF(y,ffFixed,6,3)+
' D='+FloatToStrF(ot,ffFixed,6,3)+'%' )
else
Memo1.Lines.Add('x='+FloatToStrF(x, ffFixed,4,2)+
' S='+FloatToStrF(s,ffFixed,6,3)+
' Y='+FloatToStrF(y,ffFixed,6,3));
x:=x+h;
until xxk;
end;
procedure TForm1.BitBtn2Click(Sender: TObject);
begin
Form1.Close;
end;
procedure TForm1.N2Click(Sender: TObject);
begin
Form3.ShowModal;
end;

procedure TForm1.N3Click(Sender: TObject);
begin
Form2.ShowModal;
end;
procedure TForm1.N5Click(Sender: TObject);
begin
Form1.Close;
end;
end.

unit Unit2;
interface
uses
Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls,
Forms,
Dialogs, TeEngine, Series, ExtCtrls, TeeProcs, Chart, StdCtrls, Buttons;
type
TForm2 = class(TForm)
Label1: TLabel;
Label2: TLabel;
Label3: TLabel;
Label4: TLabel;
Label5: TLabel;
Label6: TLabel;
Label7: TLabel;
Edit1: TEdit;
Edit2: TEdit;
Edit3: TEdit;
Edit4: TEdit;
Edit5: TEdit;
Edit6: TEdit;
Edit7: TEdit;
BitBtn1: TBitBtn;
BitBtn2: TBitBtn;
BitBtn3: TBitBtn;
Chart1: TChart;
Series1: TLineSeries;
Series2: TLineSeries;
Series3: TLineSeries;
procedure FormCreate(Sender: TObject);
procedure BitBtn1Click(Sender: TObject);
procedure BitBtn2Click(Sender: TObject);
procedure BitBtn3Click(Sender: TObject);
private
{ Private declarations }
public
{ Public declarations }
end;
var
Form2: TForm2;
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.