Ағаш толтырғыш

КІРІСПЕ3

1. Ағаш-цемент композиттарынаң тұратың материалдарының құрылуын жасалуының жалпы заңдылықтары5

1. 1 Өсімдікті целюлозалы толтырғыштардың айырықша ерекшеліктері және олардың ағаш-цемент композиттарынаң тұратың материалдарының құрылуына әсері5

1. 2 Арболитты жасау технологиясының ерекшіліктері және оны тиімді қолдану салалары12

1. 3 Технологиялық ағаш жоңқаның қасиеттері және оның жіктелуі18

2. Арболитты ағаш-бетон блоктарды жасау үшін арналған ағаш ұсақтау құрылғысы27

2. 1 Технологиялық ағаш жоңқа жасау машиналар27

2. 2 Арболитты ағаш-бетон блоктарды жасау үшін арналған ағаш ұсақтау құрылғысыны оқу - өңдіріс шеберханада жасау41

2. 3 Арболитты ағаш-бетон блоктарды жасау үшін арналған ағаш ұсақтау құрылғысының қүндылығы мен тиімділігің тексеріс тәжіребесің өткізу47

ҚОРЫТЫНДЫ53

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ54

Заманауи әлемде және Қазақстанда да маңызды мәселелердің бірі тұрғын-үй құрылу мәселесі болып табылады. Бүгiнгi күнге Қазақстанның халықтың саңы 18 миллионға жақындады, ал тұрғын қоры ҚР санақ комитеттiң ақпараты бойынша, 348 млн. шаршы метр бұл шамасы - оон әлеуметтiк стандарттаң 190 миллионға кем болып тұр. 2016- жылбен салыстырғанда ол 7. 4 миллионға шаршы метрге өсті(+2 %) . Елеулі өсімі 2012 және 2013 жылы орын алған: +7 және + 11%. Бұл жан басына шаққандағы шамасы 24 м ² болады, қаладағы адамның тұратың жалпы ауданы орташа мөлшері ауылдың адамдарымен салыстырғанда жоғары болып табылады. 2015 жылы қалалық мекенде тұрғын үймен қамту көрсеткіші адамға 23, 7 шаршы, ал ауылдық мекенде барлығы 17, 4, дәл осы көрсеткіш Норвегияда 74 м ² , АҚШ-та 70, Францияда - 43, Чехияда - 28, Қытайда- 27 құрастырады.

Алайда олардың ішінде 750 000. м ² (0, 6 %) - бұл авариялық және ескі үйлер. Соңғы уақытта жылда шамамен алғанда 20 млн. м ² тұрғын үй салынады, сонда да қазақстандықтардың 60 % тұрғын үй жағдайларын жақсартуды мұқтаж етеді. Әлбетте осындай жағдайда тұрғын үйлердің құрылысының көлемін кенейту негізгі міндеті болып табылады, осыны «Нұрлы жер» ұлттық бағдарламасының қабылдануы, осы бағдарламаның негізгі бөлімі өзіндік құрылыс үшін жер телімдерді бөлінуі дәлелдейді.

Келесі он жылдыққа жыл сайын салынатын тұрғын үйлердің көлемін еке еселену міндеті технологиялардың дамытуын және жаңа конструктивті жүйелердің құрылуы мен жаңа материалдардың қолданылуын анықтайды.

Құрылыс материалдарының баламалы түрлерiнiң бiрi арболит болып табылады. Бұл технологиялық ағаш жаңқадан жасалған жеңiл бетоны, бағалы қассиеттеріне ие, ауылшаруашылық құрылысқа ерекше қабiлеттiлiкпен сиппаталынады: жоғары жылу изоляция және кептiретiн тәртiпті сақтау қабілеті, яғни беттік ылғалдығын және қабырғалардағын ылғал мөлшерiн жоғарыламай конденсацияламай жұмыс атқарады.

Жоғары айтқандан анық келесі қарама қайшылығы : тұрғын үй аудандарынға сұраныстың арттыруы және оларды қызмет көрсету енгізудің жылдамдық деңгейі, және де оларды дайындау материалдар мен технологиялардың жаңа түрлерін қажеттілігі.

Зерттеу жұмыстың негiзiне келесі болжамы салыңған: егер арболитты ағаш-бетон блоктарды жасауға арналған жоңқаны, арнайы ағаш ұсақтау құрылғысы көмегімен жасалатың болса, онда арболит блоктардың деформациялау және беріктікке төзімділік қабілеттері жоғарланады.

Жұмыстың мақсаты ағаш қалдықтарды және обзол ағаштарды технологиялық жаңқаға айналдыруға арналған ағаш ұсақтау құрылғысың жобалау және жасау.

Қойылған мақсаттарына жету үшін келесі міндеттерді орындау қажет:

1. Арболитты блоктары үшiн жаңқаның өлшемдерi және пiшiн анықтау.

2. Ағашты ұсақтау үшiн құрылғылардың жiктеуін жасау.

3. Ағашты ұсақталуы үшiн машинаны жасау және оның жұмысын тексеру.

4. Алдыңғы қойылған болжамың тәжиребеде тексеру.

Жұмыстың нысаны технологиялық жаңқаны даярлау үшін ағаш ұсақталуы құрылғының жобалау және жасау процесi болып табылады.

Ағашты ұсақтау үшiн құралы зерттеу заты болып табылады.

Зерттеу жұмыстың ғылыми жаңалығы :

- Жеңіл бетондардың құрылымының қалыптастыруы және олардың негізгі -конструкциялық, жылуфизикалық, гигрофизикалық қасиеттерінің өзара байланысы мен қатынасын ғылыми түсінуі кеңейтілген.

- технологиялық жаңқаның құрылуының түрлерiн жiктелуі ұсынылған.

Жұмыстың тәжiрибелiк маңыздылығы :

- Ағаштан жасалған женіл бетон блоктарының жасалуы технологияның негізгі элементтері анықталған.

- Технологиялық жаңқаның алуын ағаш ұсақталуы құрылғысы жасалған.

Дипломдық жұмыс кіріспеден екі тараудаң және қорытындысынаң тұрады. Кіріспеде жұмыстың өзектiлiгi негiзделген дипломдық жобаның мiндеттері анықталған.

Бірінші тарауда ағаш-цемент композиттарынаң тұратың материалдарының құрылуын жасалуының жалпы заңдылықтары, жаңқа түрлері және арболитты жасау теориялық мәліметтері ашылған. Технологиялық ағаш жоңқаның топтастыруы жасалған.

Екінші тарауда ағаштың ұсақталуы үшiн құрылғының жасауы технологиялық карта және оның жұмыс атқарудың тексеру тәжіребелер жасалған. Қолданылған әдебиеттер тізімі көрсетілген. .

Арболит, фибролит, скопобетон, ағаш жаңқа бетон - бұлар барлығы құрылыс композициялық материалдар. Олардың құрамында целлюлозалы материалдар, ағаш жаңқа, одубина (емен ағаштың қалдықтары), ауыл шаруашылығының қалдықтары - өрт зығыр, қарасора, жұт, мақта, күріштің сабаны, қамыс, және т. б. қолданылады. Барлық осы целлюлозалы өсімдіктер толтырғыштар ретінде ортақ бірқатар қасиеттерімен сипатталады, олар құрылымы қалыптастыру процестерге, және құрылымдық-механикалық қасиеттеріне, елеулі әсер етеді.

Ағаш - цемент композиттар (АЦК) үшін минералды байланыстырушы ретінде әдетте портландцемент пайдаланылады.

Қазіргі уақытта, АЦК өндірісінің теориясында мен практикасында көптеген сұрақтар әлі толық шешілмеген, соңдықтан минералды толтырғыштар бетон өндіру теориясынаң ережелерін бірқатар алынған. Алайда, целлюлозалы органикалық өсімдіктер толтырғыштарда және минералды кеуекті толтырғыштардың арасында айырмашылықтар бар. Оларды есепке алмай тұрақты физикалық-механикалық қасиеттерді, жоғары беріктігі, композициялық материалдарды алу қиын болады.

АЦК құрылымдық-механикалық қасиеттеріне және құрылысына ағаш толтырғыштар ерекшеліктерінің әсері көбірек зерттелген болғандықтан, және көбісі 80 . . . 90 % біздің елде және әлемдік тәжірибеде олардың өндірісте ағаш пайдалана отырып жүзеге асырылады, сол себебтердең одан болашақта ағаш түрінің жиынтығында негізінделген композиттерді зерттеулерді жасаймыз.

Ағаш толтырғышында басқа көптеген өсімдікті целлюлозалы толтырғыштары сияқты тиімді қасиеттерімен бірге (төмен орташа тығыздығы, оңай қол жетімді, жақсы ұлғаю, өңдеу жеңілдігі, әсіресе ұсақтау) теріс қасиеттері бар, олар жоғары беріктігі компоненттерінен жоғары беріктікті материалды алуға қиындылықты жасайды (цемент тас және ағаш) .

Целлюлозалы толтырғыштардың АЦК ылғалдықты құрылымы қалыптастыру процестеріне және өндірістік процестеріне теріс әсер ететің өзгеше ерекшеліктеріне: жоғары химиялдық белсенділігі; көлімдік сусымалы деформацияның жоғары деңгейі (шөгуінің, ісіну) ; қысым дамуын ісіну; салыстырмалы түрде жоғары өткізгіштігі және өткізу қабілеті; серпімді пластикалық сипаттамалары; цемент тас қатысты төмен адгезиясы; анизотропия; араласты қыстыру кезіндегі серпімділігі жатады.

АЦК құрылу процестеріне және физика-механикалық қасиеттеріне осы өсімдік толтырғыштардың әсер ету дәрежесі әртүрлі.

Целлюлозалы толтырғыштардың барлық ерекшеліктерін ең жақсы зерттеленген клинкер цементіне қарай олардың агрессияшылдық. «Ағаш - цемент тас» композицияның тергеу шығармалар 1924 жылғы басталды, ол құрамы төмен беріктігі ағаш химиялық құрамын байланысты ұсыныс айтылды. [1]

Ағаш күрделі заттардың кешені негізінен органикалық болып табылады. Ол, целлюлозадаң (ағаш салмағы шамамен 50%), лигнинді, гемицеллюлоза және таниндерінен (танин және бояғыш заттар) май аз мөлшерде,

Кесте 1. 1 кейбір ағаштардың химиялық құрамы

майлар, органикалық қышқылдар, суда еритін қант және минералды маңызды тұздардаң тұрады.

Целлюлоза және лигнин, өсімдіктердің жасушалы қабықтарының негізгі бөлігін құрайтын және оларды механикалық беріктігі анықтайды, жеткілікті төзімді заттар мен қатаю процесі клинкерлік цемент зиянды әсерлері жоқ болып табылады.

Гемицеллюлозалы ағаш бөлігі сілтілік ортада қабілетті күрделі органикалық заттар (полисахаридтер) (ағаш, толтырғыштар жабуға цемент миномет болып табылатын) суда еритін қант гидролиздеу және тудыруы болып табылады. Суда еритін қант - күшті «цементтік улар» болып табылады.

Экстрабелсенді заттар - таниндер 100 мкм үлкен молекулалардан тұрады. Олар ағаштаң ыстық су немесе «минералзагор» ыстық ерітіндісі ғана жуып және жақсы сақтауға беріледі. Демек, таниндер цемент қатаю процесіне ешқандай елеулі әсер етпейді.

Қарапайым су еритін қанттар (сахароза, глюкоза, фруктоза) ағашта шағын мөлшерде (оның салмағы 0, 1 . . . 0, 5%) сүрек қамтылған. 1 мкм шағын молекулалық мөлшеріне байланысты, оларды «mineralizer» еритіндімен оңай шешіледі және цемент пастасы түскенге осыған жуып суда еритін қант, айтарлықтай қатаю процесін баяулатады.

Ағашта қамтылған шайырлы заттар, цемент қатаюға ешқандай әсер етпейді. Ағаш толтырғыштан шығатың шайырлы қышқылдар, цемент қамырында сабынды ерітіндісің қалыптастырады.

Шайырлы заттардың шамасы ұлкендегенде, АЦК беріктігі төмендетуі мүмкін себебі адгезиясы яғни ұлғаю қабілетті нашарлауы болады.

Алғашқы зерттеу ағаш гидролиздеу және кен өндіру баяу қатаю өнімдері цементке зиянды «цемент уларды» бар екенін көрсетті.

кесте. 1. 2. Әртүрлі өсімдік шикізатын полисахаридтер құрамы

(жалғасы) Дақылдар және жабайы өсімдіктердің қалдықтары

жалғастыру

Сондықтан, зерттеушілердін мен жұмысшылардың да барлық күштері осы зиянды әсерлерін бейтараптандыру үшін салыңған. Содан сон совет одағының зерттеушілері сахароза, глюкоза, фруктоза және гемицелюлозалы қабілетті жағдайында мұндай қант қалыптастыру өтіңіз, және аз қауіпті крахмал, таниндер және шайырлар оңай еритін қарапайым қанттар ең зиянды әсерлер деп тапты. Цемент қамырдың сілтілік ортасы «цемент уларды», ағаш түрлерін, шарттарын және оның жарамдылық мерзімі қарай айтарлықтай шегінде ауытқиды, оның санының босату ықпал етеді.

Цемент беріктендіруге ағаштың суда еритін заттардың әсері беттік-белсенді заттар (ББЗ) әсеріне ұқсас яғни тұрақтандырушы әсерін жасайды. «Цемент уландырғыштар» НОСН топтан негізгі тұратың ZSaOSiO2 минералдар (трикальция силикат) iZSaOAl2O3 (трикальция алюминатный) цемент бөлшектердің бетінде көмірсулы, судан цемент бөлшектерін бөліп, цемент ылғалдану және гидролиз бәсеңдетуын жасайды.

Полисахаридтердің мазмұны өсімдік шикізатын түрліне сай әртүрлі болады жоғары пайызы - (сечка гуза-пай) мақта сабақтарында шырша ағашта (17, 3%) қамтылған, оны кесте 3 көруге болады, олардың ең аз санын өзгеше және жүзім (тиісінше 26, 4 және 27, 1%) . Суда еритін теріс гидролизды заттар күші әсерін азайту үшін АКЦ портландцемент ( электрондық беріктендіру жеделдету үшін ерімейтін немесе цемент қосылыстарға зиянсыз қарапайым қанттарға аудару ағаш толтырғыш осы заттардың ішінара жою, оның мәні, әртүрлі әдістер мен өңдеу әдістері ұсынылды. экспозиция уақытын қысқарту қатайту процестерге қант) . Ұсынылып отырған «минералдануы» әдістері ағаш толтырғыштардың қасиеттерін тұрақтандыру үшін көпшілігі өте күрделі және көп сатылы өңдеу қолданады, қайнату немесе кейіннен жуу түрлі химикаттар толтырғыштан, талап процестер мен кептіру кіреді.

Отандық және шетелдік практикада сынақтан көптеген қоспалар «Минералды тоқырау» (Ерекшелік «Velox» фирмалар пайдаланылатын технология және «Dyurizol») толтырғыш өсімдік тегі кальций хлориді мен натрий силикат болып табылатын сол қабылданған арасында, алайда, қолданылатын әдістер кестеде 1. 3 көруге болады ретінде дегенмен минералдануы «ағаш толтырғыш, соған қарамастан, бастапқы кезеңде беріктігі өсу жылдамдығы артты. жеткілікті күшті материал мүмкіндік бермейді.

Кесте 1. 3. «ағаш - цемент тас» компоненттерінің беріктігі және компоненттердің шығыны

Зерттеулер [2, 3, 4] арболиттын беріктігін тек ғана 10 . . . 15% -ға арттыру үшін ықтимал арболитты ағаш толтырғыш жылғы оңай гидролизды қосылыстардың толық дерлік жою үшін екенін көрсетті. Демек, жиынтығында осындай заттардың болуы бір ғана оның кемшіліктерді ретінде қарастыруға болады. Бұл химиялық агрессиямен қосымша (ресурстарды өндіру мазмұны және гидролизды заттар), ағаш толтырғыштан теріс АЦК құрылымдық беріктігі әсер, сондықтан олардың өндіріс технологиясы қарастырылуы тиіс, басқа да нақты қасиеттері бар екенін білдіреді.

Ағаш және басқа да органикалық толтырғыштың целлюлозалы толтырғыштар айнымалы ылғалдылығы шарттарында АЦК беріктігіне теріс әсер ететiн елеулі кемшілігі агрегаттардың ылғалды көлемді деформация орта ылғалдылық пен температура байланысты кең аралықта өзгеріп отыруы жатыр. Осындай деформацияларға, радиалды (3-тен 5% -ға дейін) және нысанда тангенциалды (6 . . . 12%) бағыттары, ісіну, өзгерістер (бұзылуы) құлдырауы, талшықтарының бойымен шөгуінің (0, 1 . . 0, 3%) қамтиды. Салыстыру үшін, портландцемент клинкер цементтінің шөгуы 0, 3 . . . 0, 4% ғана құрайды.

Ағаш толтырғышы, және басқа өсімдік тектес целлюлозалы агрегаттары, емдеу және АЦК кептіру процесінде, пайдалана отырып немесе оған негізделген қайшы конструкциялары пайдалануға көлемі деформациялар жатады: кезекпен нысанын және өлшемін өзгерту салдарынан, ауа райы жағдайына байланысты қысу және қазудың мүмкін ол композициялық құрылымының беріктігі төмендетеді, ішкі кернеулер және байланыс аймақтардың қырып туындауына ықпал болады. Минералдық байланыстыру - цемент тас және ағаш бөлшектер толтырғыштар беріктендіру өзара байланысты жиырылу себебі болады. АЦК беріктендіру бастапқы кернеулігі жағдайын анықтау, негізгі көзі болуы мүмкін. Алайда, шөгу кернеу әрекетке ғана шектелмейді конгломераты түрі арболитты құрылымы қалыптастыру процесінде туындайтын жалпы кернеу жағдайы - цемент тас және ағаш толтырғыш тек жабысқақ қабатында болмайды. Қалыптастыру арболитты құрылымы белгілі бір кезеңдерінде, әсіресе өнімдер нығыздау және қалыптастыру сатысында, ылғалдылығы кернеу, температурасын және органикалық целлюлоза толтырғыштан серпімді іс-қимыл арқылы әсер етуі мүмкін. Бұл кернеуі арболитты компоненттерді және олардың сандық мәндері әлі жеткілікті зерттелмеген.

Ең маңызды өздігінен көлемді деформациялар әртүрлі бағытта болатын және әртүрлі морфологиялық түрінде салдарынан анизотропия ағаш шамасы әр түрлі және қатынасы 1:120 деин қол жеткізуге болады ағаш толтырғыш ылғалдылығы деформация (шөгуінің, ісіну), болып табылады. Осындай жағдайда ағаш толтырғыштар осы көлемді шөгу шамасы 0, 9 . . . 1, 2% - цемент тастың көлемі шөгуі 15 . . . 20% болуы мүмкін. Композициялық түрі арболит құрылымында кернеуі (ағаш толтырғыштар цемент шөгу қарағанда он есе көп жылдан бастап) цемент тас шөгуінің немесе ісінуі қарағанда ағаш жиынтығында шөгуінің және ісінуі нәтижесінде туындайтын үлкен дәрежеде кернеумен туындағанды байланыстырылады.

МЕСТ 19222-84 реттелген босату ылғалдылығы 25% тең яғни шөгу деформация ылғал сату бұйымдарын және конструкцияларын арболитты, ағаш толтырғыштаң жасалған . . . 27 ылғалдылығын төмендету мүмкіндігі бар (ылғал-сіңіргіш жойғаннан кейін тез 30% кептіреді нөл), өзінде салынған арболитты ғимараттар шөгуінің арболитты сол себебтен осы шөгу деформацияларды азайтуынды өзектілігі анық.

Я. В. Столяров жұмысыңда [4] минералды агрегаттарда бетон сызықтық кеңейтуге 4 . . . 55 ° C ішінде температураның өзгеруіне айтарлықтай ешқандай әсер етпейді екенін көрсетті. Практикалық маңыздылығы, ылғаю шөгуінің және ағаштың түрлену мен бұзуыдаң туындаған АЦК ылғалдылығы деформация (пішіні өзгеруі) маңызды болады.

Сусымалы деформация ылғалдылығы зерттеу оның беріктендіру кезінде, пайдалану кезінде екі құрылымы арболитты дамушы немесе қайшы пайдалану, айтарлықтай қызығушылық бетон минералды толтырғыштар деформация күші ылғал әсерін анықтау үшін жұмыс . В. Белов, С. В. Александровский, А. А. Гвоздев, Н. X. Арутюнян, И. И. Улицкий, Г. Д. Дибров, М. М. Королев. сонымен бірге Б. Н. Уголев, В. М. Хрулев, жұмыстары өте маңызды болып табылады кептіру режимдері [5, 6, 7, 8, 9, 10, 11], және тән және АЦК табылады ылғалданудан және кептіру бойынша жұмыс істейтін гидравликалық бетон іргелі зерттеулер.

Тағы бір маңызды ерекшелігі нақты ағаш толтырғыштардың әсері АЦК құрылымына қалыптастыру процестерге елеулі қысымды ісіну, атап айтқанда арболит жылулыққа, зерттелген жоқ, Ю М Иванов және И. Д. Грачев күрделі нәтижелері дегенмен дымқыл ағаш үлкен ісіну қысым дамып келеді.

Қабылданған өлшемдерге және ағаш үлгілері үшін Ю. М. Иванов салынған ісіну қысымы радиалды бағытта 0, 76 . . . 1. 5 МПа шегінде екенін анықтады және 0, 86 . . . 3. 1 МПа тангенциалды бағытына үшін; ерте аймағына арналған жыл сайынғы қарағай 1, 68 МПа қабаты кеш ағашқа, - 4. 47 МПа жеткен. Мұндай байланыс аудандарда ағаш жекелеген учаскелерін жақын құндылықтар қысым ісінуі және беріктігі, біз сенеміз, белгілі бір тәсілі қысым жиынтығында ісінуі әсер дәрежесін, зерттеу және құрылымдарды нақты пайдалану жағдайларына жақын ең арболитты ішінара қысым жағдайында құрылымдық беріктігі әсері ғылыми-практикалық екі қызығушылық бар.

Осылайша арболит ерекше нақты жеңіл бетон ретінде қарауға болады, онда ылғалдылығы деформация толтырғыш ретінде қарастырыла алады, және нәтижесінде, маңызды ісіну қысымы қатты болып табылады. Бұл күнге дейін сулап және кептіру айнымалы арболитты жағдайында құрылымдық беріктігі мен ұзақ ылғал деформациялар әсерін зерттеу аз көңіл алды атап өткен жөн. Осы білімді толтыру үшін жеткіліксіз [12] цементтік матрицалық көлемі сипатталады.

Арболитты немесе басқа АЦК аралық толтырылмаған кеңістік құрылымы (80 . . . қатты ағаш көлемінің 90% цемент тас . . . 20% ғана толтырғыштар және 10 қабылдайды), органикалық целлюлоза толтырғыштан бөлшектердің арасындағы қуыстарына. сусымалы құрылымы арболитты күші мен ұзақ негізінен минералды байланыстырушы заттары, ілінісу ағаш толтырғыш арқылы анықталады. Арболиттың қаттылығы мен беріктігі ағаш цемент тасымен ағаш толтырғыш таңбаларын цемент толқынында алу арболитта берілген адгезиясы арқылы сипаталынады. Сондықтан 5 . . . 35 (ГОСТ 19222-84) . маркалы ағаш толтырғыштан арболитты алу үшін. . 1 м3 260 400 кг болжам бұзудан келтiрiлген беріктігі жоғары компоненттерін конгломераты құрылымын әлсіреуіне байланысты оның компоненттерін ресурстарды пайдалану беріктігін, түсіндіруге болады.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс