БАҒЫС ЖШС ҚАЗАНДЫҒЫМЕН АТМОСФЕРАЛЫҚ АУАНЫ ЛАСТАНДЫРУ КӨЛЕМІН ТӨМЕНДЕТУІНІҢ ТЕХНИКАЛЫҚ ЖОБАСЫ

Көкшетау университеті

Қолданбалы экология кафедрасы

Қорғанышқа рұқсат етілген.

Кафедра меңгерушісі Шарипов С. М.

«___» 2006 ж.

Дипломдық жоба

Тақырып:

"Бағыс" ЖШС қазандығымен атмосфералық ауаны ластандыру көлемін төмендетуінің

техникалық жобасы

Орындаған:

Хасенов Б. К. .

Жетекшісі:

Бақытжан А. Б. аға окытушысы

Көкшетау - 2006

мазмұны

Қысқартулардың, шартты белгілердің,

символдардың, бірліктердің, терминдердің тізімі . . . …… . . . . . …. …. . 4

Кіріспе . . . . 5

1. Қазақстандағы қазіргі жылу беру

тәсілдерінің экологиялық мінездемесі . . . . . ……. ………. 8

2. ЖШС «Бағыс» кәсіпорны тұралы жалпы мәліметтер . . . ……… . . . 12

3. ЖШС «Бағыс» кәсіпорнының

пешті қазан бөлімі тұралы жалпы мәліметтер . . . 19

1. . Пешті қазан бөлімінің жалпы құрылымы . . . 19

2. Пешті қазан бөлімінің өндіріс технологиясы мен

технологиялық жабдықтауының қысқаша мінездемелері . . . . . 19

3. ЖШС «Бағыс» пешті қазан бөлімінің негізгі

(өндіріс-техникалық, техника-экономикалық,

экологиялық және санитарлы-гигиеналық) мінездемелері……… . . . 24

1. Пешті қазан бөлімінің негізгі мінездемелерін

зерттеу құралдары мен әдістерін суреттеу

және оларды таңдау . . . … . . . 24

3. 3. 2. Пешті-қазан бөлімінің

негізгі мінездемелерін есептеу . . . …… . . . 24

3. 3. 3. Ауадағы кішкентай бөлшектерді анықтау әдістемесі……. . 26

3. 3. 4. Азот қос тотығын анықтау әдістемесі . . . 26

3. 3. 5. Күкіртті ангидрид анықтау әдістемесі . . . 27

3. 3. 6. Көміртек тотығын анықтау әдістемесі . . 28

3. 3. 7. Атмосфераның ластану деңгейін есептеу . …29

4. ЖШС «Бағыс» пешті қазан бөлімді

қатты отынан газ отына ауыстыру тұралы ұсыныс. . 35

1. Жобалы ұсыныс : оны таңдау және негіздеу . . . 35
2. ДКВР-2, 5-13 көмір пешті қазанының

техникалық мінездемесі . . . 35

3. Жобалы отынның

және жабдықтардың қысқаша мінездемесі…… . . . 45

4. 3. 1. Құруға қабылданған шілтерлерін қысқаша суреттеу. . ……50

4. 3. 2. Пешті қазанды газға ауыстыру үшін

қажетті қайта құру шараларын суреттеу . . . …51

5. Жобаның техника-экономикалық және экологиялық негіздеуі . . 54

5. 1. Отын көлемдерінің және жану өнімдерінің есеп-қисабы…… . . . …54

5. 1. 1. ДКВР-2, 5-13 пешті қазанына арналған қажетті

табиғи газ көлемдерінің есеп-қисабы . . . 54

2. Күкірт тотықтарының есеп-қисабы . . 54

5. 1. 3. Азот тотықтарының есеп-қисабы . 54

5. 1. 4. Көміртек тотықтарының есеп-қисабы . 55

5. 2. ДКВР-2, 5-13 пешті қазанды қатты отыннан

газ тәрізді отынға ауыстыруына қажетті төлемдердің

экономикалық есеп-қисабы . . . 55

1. Қатты отынның (қоңыр көмірдің) пайдалануына

қажетті төлемдерінің есеп-қисабы. 55

5. 2. 2. Жобалы отынға (табиғи газ) ауыстыруына

қажетті төлемдерінің есеп-қисабы. ……56

6. Қондырғыны пайдалану кезінде

қауіпсіздік қамтамасыз етуіне талаптар . . . …… . . . …. … . . . ……58

Қорытынды . . . ……. …. . 62

Қосымшалар . . . …. . ……63

Әдебиет тізімі . . . …. . … . . . 66

Қысқартулардың, шартты белгілердің,

символдардың, бірліктердің, терминдердің тізімі

ДКВР - двухбарабанный котел, водотрубный, реконструированный

(екі барабанды пешті қазан, су құбырлы, қайта құрылған)

ПДК - предельно допустимая концентрация

(шекті мұмкіншілігінше шоғырландыру)

ПДВ - предельно допустимый выброс

(шекті мұмкіншілігінше шығарлатын шығу тастандылар)

ПДС - предельно допустимый сброс

(шекті рұқсат етілген тастандылар)

ЖШС - жауапкершіліғі шектелген еріктестігі

ЖМ - жанар май

ПСШ - Скреперный шлакозолоудалительмен

(жартылай автоматтық скреперлы шлак пен күлді шығаратын

қондырғы)

Т _V - шоғырландыру (%)

БЦ − блок циклонов

(циклондар блогы)

кіріспе

Тақырып өзектілігі. Адам өміріне арналған аса маңызды кажеттілік -оттегі тепе-теңдігін сақтау. Әсіресе экологиялық тепе-теңдігі бұзылған жағдайы байқалып тұрған аудандарда. Өнеркәсіптің және көліктің жылдам өркендеуі ХХ ғасырда шығарылған тастандылардың және олардың улылығының көлемдерінің артуына әкеліп соғады. Қазіргі заманда бұл ластау заттар атмосферада табиғат ортасы мен адамға зиянсыздық мөлшеріне дейін «ерітілмейді».

Атмосфераны ластау жасанды қайнарларының бірі өнеркәсіп кәсіпорындары, жылу энергетика және пәтер-үйлердің жағу жүйелері болып табылды. Олардың ішінде негізгі ластайтын өндіріс бөлімшелердің бірі пеш-қазан цехтері.

Статистикалық мәліметтердің талдауы Қазақстан Республикасы бойынша (РК табиғи ресурстар және қоршаған ортаны қорғау министірлігінің Геология және қоршаған ортаны күзету комитетімен берілген материалдары бойынша) кәсіпорындарының жылу шығаратын учаскілерімен атмосфераны зиянды заттармен ластау көлемдерін төмендету елде нақ өткір проблемалардың бірі. Олармен қоршаған ортаны жоғары ластауының себептері мынадай: біріншідіен - кәсіпорындардың заттық-техникалық базасы табиғи түрде тозған; екіншіден - жылу өндірістерінің технологияларының экономикалық және техникалық түрде ескіруі; үшіншіден - табиғат қорғаушылық шаралардың жоқ болуы немесе олардың енгізлуі; төртіншіден - мемлекет және жұртшылықжағынан кәсіпорындарымен табиғат сақтау қорғаушылық заң нормаларының орындалуына қатты бақылаудың жоқ болуы.

Жоғарыда көрсетілгендерге орайлас кәсіпорындарының пешті-қазан цехтерімен атмосфераға шығарылып тасталатын зиянды заттардың көлемдерін төмендету проблемасы өзекті болып табылады.

Осы дипломдық жобасының мақсаты - «Бағыс» ЖШС кәсіпорнының пешті-қазан бөліміне жылу өндіруінің экологиялық таза технологияларын енгізуінің жобасын тауып шығару.

Дипломдық жобаның мәселелері оның мақсатымен ескертілінген. Бұл келесі мәселелер:

1) қазіргі шақта болып жатқан жылу энергиясын өндіру технологияларының экологиялық, өндіріс-техникалық, техника-экономикалық және әлеумет-тік мінездемелерін талдау;

2) жобалау объектісінің («Бағыс» ЖШС-нің пешті қазан бөлімінің) өндіріс-техникалық, техника-экономикалық, экологиялық және әлеумет-тік көрсеткіштерін талдау мен зерттеу және зерттеу құралдары мен әдістерін негіздеу мен суреттеу (объектінің қарастырылатын параметрле-рін есептеуімен) ;

3) жобалау шешімінің таңдауының техника-экономикалық және экология-лық негіздеуі және бұл негіздеуді суреттеу;

4) осы жобамен ұсынылып отырған объектіні пайдалану қауіпсіздігін

қамтамасыз ететін талаптарды жетілдіру.

Осы жұмыстың практикалық маңыздылығы :

1. ДКВР-2, 5-13 көмір пешті қазанының газ тәрізді отынға ауыстыру жобасы өңделген (бұл жоба ұқсас қондырғылармен пайдаланатын басқа кәсіпорындарымен қолданылуы мүмкін) ;
2. «Бағыс» ЖШС-нің пешті қазан бөлімімінің нақты өндіріс-техникалық, техника-экономикалық, экологиялық және санитарлы-гигиеналық көрсеткіштерінің талдауы жасалған;
3. техникалық модификацияланған (яғни газ тәрізді отынға аударылған) ДКВР-2, 5-13 көмір пешті қазанының пайдалану қауіпсіздігін қамтамасыз ететін талаптары өңделген;

4) «Бағыс» ЖШС-і үшін ДКВР-2, 5-13 пешті қазанды газ тәрізді отынға ауыстыру жобасының техника-экономикалық және экологиялық негіздеуі жасалған.

Дипломдық жобаның құрылымы мен көлемі қойылған мақсат-тармен шартталған. Жұмыс кіріспеден, алты тараудан, қорытындынан, қосымшалардан және библиографиялық тізімінен құрылған. Дипломдық жоба 68 баспа түрде басылған мәтін беттерінде баяндалып, 10 кесте, 10 суретпен және 2 қосымшалары мен 47 қолданған әдебиет тізімімен толтырылған.

1. Қазақстандағы қазіргі жылу беру

тәсілдерінің экологиялық мінездемесі

Қазіргі шақта жасанды ластану табиғатты ластанудан асып тұр. Ол тек қана адам шаруашылық әрекетінен арандатылған [1, 2, 3, 4, 5, 6] .

Планетаның өте ластанып баражатқан қорларының біреуі атмосфералық ауасы болып тур. Оның ластануы ең алдымен күкіртті сутегінің, тотықтардың және аммиак азоты диоксидтерінің, метан күкіртінің, иісті, көмірқышқыл газдарының ашық араға шығарылған қалдық тастандыларымен байланысқан. Бұл мәселе Қазақстан үшін әсіресе өзекті болып тұр [7] (ел өнеркәсібі тек басталған күй-жағдайда болып тұрғанына қарамастан) .

Статистикалық мәліметтердің талдауы өнеркәсіптердің тап жылу шығаратын учаскелерімен атмосфераға шығарылытын зиянды заттардың көлемдерін төмендету проблемасы елде нақ өткір проблемалардың бірі ретінде болып табылады [8, 9, 10] . Олармен қоршаған ортаны жоғары ластауының себептері осындай: біріншідіен - кәсіпорындардың заттық-техникалық базасы табиғи түрде тозған; екіншіден - жылу өндірістердің технологияларының эконо-микалық және техникалық түрде ескірген; үшіншіден - табиғат қорғаушылық шаралардың жоқ болуы немесе олардың жеткіліктіліксіз түрде енгізілуі; төртіншіден - мемлекет және жұртшылық қоғамдары жағынан кәсіпорындарымен табиғат сақтау қорғаушылық заң нормаларының орындалуына қатты бақылаудың жоқ болуы [11, 12] (бұл заңдардың жеткілігіне қарамастан [13, 14, 15, 16, 17, 18] ) .

Атмосфераны ластайтын негізгі және ең қауіпті қайнар көздерінің бірі өнеркәсіптің қалдық тастандылары болып табылады. Және зиянды қалдық тастандылардың 80%-тіне дейін жылу шығарып өңдейтін бөлімшелердің үлесіне келеді [19] .

Қазіргі уақытта Қазақстан аумақтарында атмосфералық ауа ластануына ең басты үлесін мұнандай өнеркәсіп салалары енгізеді: жылу энергетикасы (ЖЭС-тар (ТЭС), ЖЭО-лар (ТЭЦ), өнеркәсібі және қалалық пешті-қазан бөлімдері және т. б. ), қара металлургия, мұнай шығаратын және мұнай өңдейтін кәсіпорындары, автокөлік, түсті металлургияның және құрылыс материалдарының өндірісі [20] .

Статистиканың талдауы бойынша Қазақстанның жылу шығарып өңдейтін кәсіпорындарының 64%-ті көмір сияқты қатты отынмен жұмыс істейді [21] . Бұл отын негізінде өз еліміздің шахталарынан жеткізіліп тұрады. Бұл көмірдің сапасытөмен. Оның күлділігі (зольность) 39%-тен 68%-дейін барады [22] . Және бұл отынды жаққанда негізгі өртеу өнімдерімен бірге (CO ₂ , H ₂ O және N ₂ ) атмосфераға ластайтын қатты (күл, күйе) мен газ тәрізді улы заттары шығарылады. Атап айтқанда осы газдар мұнандай: күкірттікті мен күкіртті ангидридтер (SO ₂ және SO ₃ ), азоттың тотығы (NO және NO ₂ ), фторлы заттар және ванадий қосулары [23], [24] . Оттықтарда отынның толық түрде жанбауына байланысты шығып жатқан газдарда CO көміртек тотығының, CH ₄ , C ₂ H ₄ көмірсутектерінің болатыны белгілі. Сонымен қатар сол газдардың ішінде канцерогендік көмірсутектер, мысалы, бенз(а) пирен және т. б. болуы мүмкін. Егер шала жанған барлық өнімдердің жиынтық көлемін азайтып төмендетуге болса, күкіртті қосулардың қалдық тастандыларының жалпы көлемін (SO ₂ + SO ₃ ) азайтуға болмайды, өйткені ол көмірдегі күкірттің алғашқы мөлшерімен анықталады. Бұл себептен күкіртті косулардың жалпы мөлшері отын жандыру процессінің ұйымдастыруынан ешқандай шаралары арқылы төмендетілуге келмейді [25] .

Сонымен, атмосферада күкіртті және басқа қосулардың рұқсат концентрацияларын мүмкіншілігінше төмендету үшін республикада түтіндік құбырлардың қажетті биіктігін таңдау тәсілі қолданылады [26] . Бірақ, бұл әдіс тек қана жергілікті ластану проблемасын шешкенде, ел бойынша экологиялық проблеманы шеше алмайды.

Осы мәселе әлемде жылу энергетикасын альтернативтік энергия көздерімен ауыстыруы арқылы немесе бұл өнеркәсіптің салалық кәсіпорындарында газ-мазутты пешті-қазандарын қолдануымен шешіледі [27] .

Қазақстанда барлық көмір пешті қазандарды пайдаланатын жылу энергетикалық кәсіпорындары, эдетте, ескірген қондырғыларымен жұмыс істейді. Осы пешті қазандар өткен ғасыр 90-ншы жылдарының экономикалық дағдарысына дейін, негізінде, РСФСР-дан (қазір - РФ) жеткізіп берілген [28] . 80-нші жылдарының басында бұл агрегаттардың өндіріс жасауы тоқталған болатын. Ал қалған уақыттардың ішінде (90-ші жылдардына дейін) Қазақстанға ресейдің қоймаларында ескіріп қалған өнім жеткізіп берілген [29] . Ресейдің өзінде энергетикалық салалардың жаңартуы қарқынды түрде орындалып жатқан.

Жоғарыда көрсетілгенмен орайлас Қазақстан үшін біздің кәсіпорындарының газ-мазутты пешті қазандарға ауысу немесе жылы энергияның жаңа коздерін игеру проблемасы өзекті болып тұр. Осы шаралар кәсіпорындарының пешті қазан цехтерінен атмосфераға зиянды заттардың қалдық тастаңдыларының көлемдерін төмендету проблемасын толық түрде шешер еді. Елімізде өзге энергия көздеріне негізделген жылу шығарып өңдейтін технологиялардың әлі таралмай тұрғанымен (әртүрлі объективті себептерден) осындай төмендету жолдарының бірі ретінде көмір пешті қазандардың мүмкіншілігінше көпшілігін газды отынға ауыстыру жолы болып табылады. Әдетте осы процедура жағылатын қазандардың басқа жабдықтарлармен ауыстыруылу арқылы орындалады (яғни көмір пешті қазандарын - газды пешті қазандарына) [30] . Бірақ қазіргі сәтте ел кәсіпорындарының басым көпшілігі болып тұрған экономикалық қиыншылықтарының себебінен көмір пешті қазандары барларының отынның жаңа түріне ауыстыру шараларын жүргізу және орындауы негізгі мақсатқа лайықты болып көрінеді.

Әрине, осындай модификациямен өзгертілген жылу пешті қазандар техникалық, экономикалық және экологиялық параметрлерлері бойынша қазіргі газ-мазутты қондырғыларымен бәсекелесе алмайды. Алайда Қазақстан күй-жағдайында осындай да шара елеулі күшті әсерді береді, және ең алдымен - экологиялық аспектісінде.

2. ЖШС «Бағыс» кәсіпорны тұралы

жалпы мәліметтер

«Бағыс» ЖШС-сі - өз құрылымында Солтүстік-Қазақстан облысы Акжар аудандағы Бостандық ауылы тұрғындарының бірнеше жанұя біріктіретін шаруа шаруашылығы [31] . Оның орталық үй-жайы жоғарыда көрсетілген қоныстанған пунктіде дислокацияланады. Бұл кәсіпорнының негізгі қызметі - дәнді дақылдар өндірісі мен оны өңдеу.

Кәсіпорында мынадай цехтар бар:

• пешті қазанның бөлімі;
• гараж;
• трактор боксы;
• автокөлік боксы;
• техника тұратын ашық алаңы;
• жанар-май (ГСМ) қоймасы;
• көмір қоймасы;
• слесарлық бөлімі;
• дизель бөлімі;
• ұн өңдейтін цехі;
• қойма.

Кәсіпорнының орналастыруы карта-схемасында (№1 қосымшасы) оның орталық үй-жайы аумақтарына жоғарыда көрсетілген объектілердің өзара орналасуы көрсетілген .

«Бағыс» ЖШС-нің ситуациялық орналастыру карта-схемасында (№2 қосымшасы) оның орталық үй-жайлары мен тұрғын үйлер массивінің және оларға 300-500 метр радиустер маңайы аумағында өзара орналастырулар келтірілген.

Кәсіпорын және елді мекен тегіс рельефті жерлерге орналасқан. Жер биіктіктерінің айырмашылығы 1 километрге 20 метр шамадан аспайды. Сондықтан топографиялық картаны қосудың қажеті жоқ.

1 кестеде Бостандық ауылының атмосферасын ластайтын заттардың себу шарттарын анықтайтын метерологиялық мінездемелер және коэффициент-тер келтірілген. Осы кесте құрастырылғанда СНиП 2. 01. 01-82 «Құрылыс климатология және геофизика. Жобалау нормалары» (Көкшетау облысына арналған) құжатының мәліметтері қолданған.

1 кесте.

Бостандық ауылының атмосферасын ластайтын заттардың шашылу шартта-рын анықтайтын метерологиялық мінездемелер және коэффициенттер.

«Бағыс» ЖШС-і, Бостандық ауылы және оларға жақын жататын аймағы үшін ластайтын заттардың бедерсіз бір түсті концентрацияларының мәні 0-ге тең деп саналады.

Кәсіпорнының өндіріс бөлімшелерінің тағайындалулары мұнандай.

Пешті қазан бөлімі кәсіпорнының орталық үй-жайлары ғимараттардың жағуы үшін арналған. Пешті қазан бөлімінде ДКВР-2, 5-13 пешті қазаны орнатылған. Ол ғимараттарды жылыту үшін 215 күндік мерзімі бойы жұмыс істейді. Бұл пешті қазан Экібастуз және Майкұбы қоңыр көмірлері мен жұмыс істейді.

Кәсіпорынның гаражында, автомобильдік және тракторлық бокстері мен техника қоятын ашық алаңында автокөлік және дизель техникаларына техникалық қызмет етуі орындалады.

Кәсіпорынның территориясында орналасқан ГСМ (жанар-май) қоймасында бензін мен дизель отынын сақтауға арналған көлемдері 25 м ³ екі резервуарлар бар. Сонымен қатар бензин мен дизель отындарын құюға арналған екі бағана бар.

Слесарлық бөлімінде шеңберінің 400 мм диаметрлі қайрауға арналған станок бар. Бұл станокта әртүрлі кіші-гірім металл өңдеу жұмыстарды істелінеді. Сонымен қатар осы бөлімде вулканизатормен автомобильдік камераларының вулканизациясы жасалады.

Дизель бөлімшесінде әлде-қалай апаттық жағдайларда кездейсоқ үшін қуаттылығы 200 кВт 200Д-дизель электр станциясы орнатылған. Осы бөлімінде жұмыс үшін СТ-190 қышқыл аккумуляторлары (2 дана) пайдаланылады. Дизель электр станциясының жұмысына қажетті дизель отынның қоры көлемі 2 м ³ резервуарда сақталады. Оған дизель отынның құйылуы негізгі резервуардан БКФ-8 қол насосымен жасалынады.

2 кестеде жабдықтардың жұмысы бойынша мәліметтер келтірілген.

2 кесте

Жабдықтардың жұмыс мәліметтері.

Ескерту: у - жыл бойындағы жұмыс тәртібі;

л - жазғы жұмыс тәртібі.

3. ЖШС «Бағыс» кәсіпорнының

пешті қазан бөлімі тұралы жалпы мәліметтер

3. 1. Пешті қазан бөлімінің жалпы құрылымы.

ДКВР-2, 5-13 пешті қазанның сыртқы түрі 1-ші суретте келтірілген. Пешті қазан бөлімі мен ДКВР-2, 5-13 булы пешті қазанының жалпы құрылымдары 2-ші (кесіліп бөлінген түрде) және 3-ші (пешті қазан құрастыру жоспары) суреттерде көрсетілген. Пешті қазандар мен негізгі көмекші жабдықтаулар мөлшері 10×16 м, фермалардың астының биіктігі 6, 9 м дейінгі пешті қазан бөлімінің залында орналасқан. Пешті қазаннын су экономайзерлері (кеңейгішті бактар) пешті қазан бөлмесінің артқы қабырғасына жақын орналасқан. Желдеткіштер (вентилятор) пешті қазан мен эконономайзердің арасында ноль деңгейінде орнатылған. Пешті қазан бөлімінің осындай құрастыруының артықшылығы - қазандардың қызмет ету залдарының табиғи жарықтарымен жақсы жарықталғандығы және қондырғының көп орын алмауы.

3. 2. Пешті қазан бөлімінің өндіріс технологиясы мен

технологиялық жабдықтауының қысқаша мінездемелері

Пешті қазанның негізгі параметрлері мұнандай [32] :

1. Пешті-қазанның айналмалы (ауа тартқыш) темір шілтерлі оттығы және пневмо-механикалы жүк артқышы (ПМЗ ) ;

2. Пешті-қазанның түтіндік құбырының биіктігі - 34 м;

3. Пешті қазан түтіндік құбырының диаметрі - 0. 800 м;

4. Газ тазалау: БЦ-22-500 циклоны;

5. Екібастұз көмірінің 2002 жылғы жылдық шығыны - 260 тонна, Майкұбы көмірінің - 380 тонна.

1 сурет.

ДКВР-2, 5-13 пешті қазанның сыртқы түрі.

Пешті қазанынң ішінде қоңыр көмір жанғанда түтіндік құбыр арқылы атмосфераға шығарылатын мұнандай ластайтын заттар алыстатылады: азот диоксиді, күкіртті ангидриді, көміртекоксиді, органикалықсыз шаң ((SiО ₂ ) =20-70%) .

Пешті қазан бөлімінің ұйымдастырылмаған алып тастандылар көздері мыналар болып табылады:

... жалғасы

Алматы қаласына физикалық-географиялық сипаттама

Қарашығанақ мұнай - газ кен орнының атмоcфералық ауа жағдайы

Өндірістік шығарындылардың Балқаш көліне тигізетін әсері

Қоршаған ортаны қорғау жөнінде

Қоршаған орта экологиясы

ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ ТЕХНОГЕНДІ ЛАСТАНУ КӨЗДЕРІ

Altyntau Kokshetau ЖШС – ті жылумен қамтамасыз ету жүйесін автоматты басқаруды жетілдіру

Күн жылу электр станциялары

Қоршаған ортаны қорғауды экономикалық жағынан ынталандыру

Алматы қаласының орналасуы мен климаты

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс