Сақтандыру делдалдары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . 3

Тарау 1 . Әлеуметтік саладағы тұрғындарды әлеуметтік қамсыздандыру жүйесін дамыту және оларды әлеуметтік қолдауды күшейту . . . 7

1. 1. Тұрғындарды әлеуметтік қамсыздандырудың қосымшы формасы - әлеуметтік сақтандыру . . . 7

1. 2. Тұрғындарды әлеуметтік қорғауды қаржылық қамсыздандырудағы қолданылатын заңдылықтар . . . 26

1. 3. Әлеуметтік сақтандыру жүйесінің қалыптасуы : әлемдік және қазақстандық тәжірибе . . . 31

Тарау 2 . Ақмола облысының 2003-2005 жылдар аралығында тұрғындарды әлеуметтік қамсыздандыру саласын дамыту және қаржыландырылуын талдау . . . 37

2. 1. Облыстағы негізгі әлеуметтік - экономикалық көрсеткіштердің динамикасы . . . 37

2. 2. Ақмола облысының жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламаларды үйлестіру жұмыстарын талдау . . . 55

2. 3. Ақмола облысының тұрғындарды жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламаларды үйлестіру жұмыстарын талдау . . . 61

Тарау 3. Облыстағы әлеуметтік реформаларды жақсартудың және олардың актуалды проблемаларының шешу жолдары . . . 71

3. 1. Тұрғындардың жұмыспен қамту қамтылудың актуалды проблемаларын шешу . . . 71

3. 2. Әлеуметтік қамсыздандыру жүйесін жетілдіру . . . 76

Қорытынды . . . 84

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 87

Кіріспе

Әлеуметтік қамсыздандыру - еңбек етуге қабілетсіз адамдарды материалдық және тұрмыстық жағынан қамтамасыз етуге қамтылған мемлекеттік шаралар жүйесі. Әлеуметтік қамсыздандыру жүйесі әр кезеңде, әр елде түрлі жағдайда қалыптасып, оның тетіктері өркениетті мемлекеттердегі үлгілерге сәйкес сұрыпталған. Әлеуметтік қамсыздандыру нышандары дәстүрлі қазақ қоғамында да болған. Табиғи кесапаттардың не әр қилы шапқыншылықтардың салдарынан асыраушысынан, малмүлкінен айырылып, жоқшылыққа ұшыраған кедей-кепшіктерді, жетім-жесірлерді аталас ағайындарды, ауылдастары, көрші-қолаңдары қамқролыққа алған. «Асар», асу, үме тарату, сауын беру, ат майын қию, көрші ақысын бөлу, плау мінгізіп, сауға сыйлау тағы да басқа шаралар ұйымдастыру арқылы жоқ-жітік туыстарының күнілтісін жұтатпай, тұтас деңгейін көтеруге көмектескен. Қоғам дамуына байланысты әлеуметтік қамсыздандыру біртіндеп мемлекеттік жүйеге толық ауысты. Қазақстан Республикасында әлеуметтік қамсыздандырудың сан алуан түрлері бар. Мемлекет тарапынан жасалатын әлеуметтік қамсыздандыру шараларына қарттығы, мүгедектігі үшін және асырап отырған адамынан айырылған жұмыскердің отбасы мүшесінде зейнетақы төлеу; соғыс және еңбек мүгедектеріне, қартайған және жалғыз басты немесе белгілі бір себептерге байланысты бір отбасында тұра алмайтын, күтімді керек ететін азаматтарды мемлекет қарауына, интернаттарға, мүгедектер мен қарттар үйіне алу; бұрынғы міндетін атқара алмайтын адамдарды жеңіл жұмысқа орналастыру, олардың жаңа мамандық алуына жағдай жасау; көп балалы және жеке басты аналарға көмек көрсету сияқты шаралар жатады. ҚР Конститутциясы 28-бабының 1-тармағында: «ҚР азаматы жасына келген, науқастанған, асыраушысынан айырылған жағдайда және өзге де заңды негіздерде оған ең төменгі жалақы зейнетақының мөлшерінде әлеуметтік қамсыздандырылуына кепілдік беріледі» делінген.

ҚР Президент пен Үкімет тарыпынан әлеуметтік қамсыздандырудың үнемі қосымша жасалып, қоғамдық негізде қайырымдылық көрсетіледі, ал кәсіподақтар әлеуметтік қамсыздандыруға мұқтаж азаматтардың құқықтық мүдделерін қорғап отырады. Кеңестік кезеңде әлуеметтік қамсыздандыру ақшалай-заттай жәрдемақы түрінде жүргізіліп келді, ішкі жиынтық табыстың 10 пайызы зейнетақыға жұмсалған. Нарықтық экономикаға көшу барысындағы қаржылық шектеулерге орай қазақстанның әлеуметтік қамсыздандыру саласында да бірсыпыра өзгерістер енгізілді. Мысалы, зейнетақы жүйесінде реформа негізінде еңбекақының 10 пайызын міндетті жарна ретінде зейнетақы қорына аударылып отырады.

2003 жылы Қазақстанда 2, 8 млн. адам зейнеткер болды, оларға ай сайын төленетін орташа зейнетақы мөлшері 3283 теңгеге жетті. Сондай-ақ республикада 450 мыңнан астам ересек мүгедектер бар. Олардың 59 пайызы әйелдер және 90 мыңы бала тәрбиелеп отыр. Мемлекет тарапынан жасалатын қамқорлықтарға қоса, Республикада мүгедектер қоғамы қазақ зағиптар қоғамы, Қазақ саңыраулар қоғамы мүгедектерді әлеуметтік тұрғыдан қорғап, оларды қоғамдық, спорт және мәдени жұмыстарға қатыстырып, мүмкіндіктеріне қарай еңбекке тартып, тұрмыстық мәселелерін шешуге көмектеседі. Әлеуметтік қамсыздандыру мемлекет және қоғамдық тұрғыдан білім беру (жалпы және кәсіби білім, медициналық қызмет көрсету, еңбек ету, жеңілдіктер беру, демалу ережелерін сақтау, әлеуметтік сақтандыру, тапқан табысына иелік ету және оны құнсыздануға ұшырағанда индекстеу) сияқты бағыттарды қамтиды. ҚР әлеуметтік қамсыздандыру жүйесі адам тұрмыс-тіршілігі мен оның еңбекке қабілеттілік деңгейін қалпына келтіріп, қалыпты жағдай ұстауға бағытталған.

Әлеуметтік мәселелер мемлекет үшін басымдықтар қатарында болып келді және болып қала да береді. 2005 жылдан бастап «Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы» заң қолданысқа енгізілді.

Зейнетақымен қамтуға 2005 жылы қосымша 10, 5 млрд. теңге бөлінді. Жоғарыда айтқанымдай мемлекеттің қастерлі борышы жұмыс істеу немесе табыс табудың бірдей жағдайына ие болу мүмкіндігі шектеулі адамдарға деген қамқролығы болып табылады. Бұл азаматтраға көмектесу біздің қоғамның ізгілену мен кемелдену дәрежесінің көрінісі, сіздер мен біздің борышымыз. Осынау борышымызды атқаратын мезгіл мен мүмкіндік туды.

Келесі жылдан бастап бұл мақсатқа 15, 8 млрд. теңге жұмсай отырып мүгедектігіне және асыраушысынан айырылғанына байланысты мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақыларды едәуір көбейту қажет. Бұл негізінен 680 мыңнан астам адамды қамтиды.

Тұтастай алғанда әлеуметтік қамсыздандыруға 2, 5 миллионнан астам адам қамтыла отырып, республикалық бюджет есебінен 217, 2 миллиард теңге бөлінді, ал 2005 жылы бұл мақсаттарға арналған шығыстарды көбейту шамамен 33 млрд. теңгені құрайтын болды.

Тұрмысы төмен азаматтарды әлеуметтік қолдау жөніндегі өзге де шаралармен қатар 2005 жылдың соңына қарай 2003 жылдың басымен салыстырғанда күнкөрісі төмен азаматтар саны екі еседен астамға азаюы тиіс.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - тұрмыс деңгейі төмен азаматтарға және «әлжуаз» топтарына мемлекет тарапынан немесе үкімет тарапынан қандай әлеуметтік көмек көрсетудің талдауы болып табылады. Ақмола облысының тұрғындарды жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламаларды үйлестіру басқармасының жұмысын дипломдық жұмыста нақты мысал ретінде көрсетілген. Сонымен қатар тұрғындарға қандай әлеуметтік көмек және қандай жәрдемақылар мемлекет тарапынан қаржыландырылады.

Бұл тақырыпты таңдаған себебі, біздің міндетіміз және президентіміздің міндеті республикадағы барлық әлеуметтік жағынан қамтамасыздандырылған азаматтарға қандай да болмасын қызмет көрсету біздің борышымыз. Сондықтан да, бұл дипломдық жұмысымда әлеуметтік қамсыздандырудың маңыздылығын ашуға, оны жетілдіру жолдарын қарастыруға ұмтыламын.

Жазылған дипломдық жұмыстың міндеті - тұрғындарды әлеуметтік қамсыздандыруды қаржыландырылуының маңыздылығын қарастыру болып табылады. Қазақстан Республикасының әлеуметтік саланың құрылымын және мәнін көрсетемін. Ақмола облысының тұрғындарды жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламаларды үйлестіру басқармасының экономикалық мінездемесін беремін. Соңғы үш жылдағы басқарманың нақты қаржылық талдауын өткіземін. Сонымен бірге жәрдемақылардың және тағы да басқа аударымдардың бюджетпен есептесудің талдауын жүргіземін.

Бірінші бөлімде әлеуметтік саладағы тұрғындарды әлеуметтік қамсыздандыру жүйесінің дамуы туралы айтылады. Сондай -ақ әлеуметтік жүйедегі әлеуметтік сақтандырудың алатын орны және оның маңыздылығы көрсетіледі. Бұл бөлімдегі басты мәселе - мемлекеттің қастерлі борышы жұмыс істей немесе табыс табудың бірдей жағына ие болу мүмкіндігі шектеулі адамдарға деген қамқорлығы болып табылады. Сонымен бірге шетел тәжірибесіндегі әлеуметтік сақтандыру жүйесінің жағдайын біздің әлеуметтік жүйеге арналған бағдарламалармен салыстырып өтемін.

Екінші бөлімде Ақмола облысының тұрғындарды жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламаларды үйлестіру басқармасының атқарылған жұмыстары және облыстағы негізгі әлеуметтік - экономикалық көрсеткіштер ді анықтап өтемін.

Үшінші бөлімде әлеуметтік реформаларды ынталандыру және олардың проблемаларын шешу жолдары келтірілген. Бұл бөлімде әлеуметтік саладағы ең басты проблемалары және оны жетілдіру жолдарын ұсынамын.

Дипломдық жұмыстың соңында дипломдық жұмыстың қорытындысы жазылды. Дипломды жазу барысында Ақмола облысының жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламаларды үйлестіру басқармасынан, Ақмола облысының Статистика басқармасынан алынған мәліметтерді қолдану арқылы талдау жүргіздім.

Дипломдық жұмыстың соңында дипломдық жұмыстың қорытындысы жазылды.

Тарау 1 . Әлеуметтік саладағы тұрғындарды әлеуметтік қамсыздандыру жүйесін дамыту және оларды әлеуметтік қолдауды күшейту.

1. 1. Тұрғындарды әлеуметтік қамтамсыздандырудың қосымша

формасы - әлеуметтік сақтандыру.

Қазақстандағы нарықтық экономикаға көшкен кезде қаржылық-несиелік саласындағы экономикалық тұрақтылыққа жету үшін ең басты мақсаттардың бірі болып сақтандыру жатады. Сақтандыру нарқының жағдайы және дамуы, қоғамның дамуын және экономикалық реформаларының тереңдігін, тұрғындардың әлеуметтік қамсыздандыру деңгейін көрсететін өзгеше индикаторының бірі болып табылады.

Қазіргі уақытта ҚР сақтандыру жүйесінің қалыптасуының жаңа жүйесі және сақтандыру өнімдерін құруда коммерциялық сақтандыруды дамыту үшін бірінші қадамдар жасалып отыр.

Жетекші елдердің тәжірибелері көрсеткендей сақтандыру нарықтық экономика жағдайында нақты болып келеді.

Көбінесе Қазақстанда мақсатты сақтандыру саласында міндетті сақтандыру және ерікті сақтандыру арасындаға қарым-қатынас көп деңгейлі нарықтағы сақтандыру қызмет көрсетудегі тиімді комплексті шаралар жиынтығы.

Отандық тәжірибе көрсеткендей мемлекеттік бюджеттің барлық деңгейлерінен қаржыландырылатын мемлекеттік әлеуметтік қызмет көрсетуден бюджетті-сақтандыру моделіне көшуді көрсетеді.

Қазақстанда әлеуметтік қамсыздандыру саласында көптеген реформалар өкізілді. Республикада 2001 жылы қабылданған тұрғындарды әлеуметтік қамсыздандыру Концепциясын жүзеге асыру көзделген. Оның бірінші этабы -әлеуметтік сақтандыру институтын енгізу. Сондықтан 2005 жылдың 1 қаңтарынан бастап ҚР « Міндетті әлуеметтік сақтандыру туралы » заңы міндетті әлеуметтік сақтандырудың құқықтық және экономикалық негіздерін көрсетеді [1] . Қазақстандағы тұрғындарды әлеуметтік қамсыздандыру жүйесі (Сурет 1) көрсетілген. Мұнда жалпы жүйенің неден құралатыны және қандай мақсатқа кеткені көрсетілген.

Сурет 1. Тұрғындарды әлеуметтік қамсыздандыру жүйесі

Тұрғындарды әлеуметтік қамсыздандыру жүйесін жетілдіру:

1. Тұрғындарды әлеуметтік қамсыздандырудың үш деңгейлі жүйесін дамытумен;

2. Тұрғындарға әлеуметтік көмек көрсету жүйесін жетілдірумен байланысты.

Әлеуметтік қамсыздандыру жүйесін дамытудың негізгі әлеуметтік стандарттар жүйесіне өзгерістер енгізу және ең төмен күнкөріс деңгейіне базалық әлеуметтік норматив ролін бекіту болды. Ең төмен күнкөріс деңгейі мүгедектігі бойынша базалық мемлекеттік жәрдемақылар есептеу үшін объективті негіз болды.

Әлеуметтік қамсыздандыру деңгейін арттыруға әлеуметтік қамсыздандырудың көп деңгейлі жүйесін құру, қаржыландырудың қосымша көздерін тарту және еңбек ету қабілетінен айырылу кезіндегі әлеуметтік қамсыздандыру үшін жауапкершілікті мемлекеттің, жұмыс берушінің және қызметкердің арасында тікелей айырып бөлу негізінде қол жеткізілетін болады.

Ресми сектор қызметкерлері үшін әлеуметтік қатар туындаған кезде (еңбек ету қабілетінен айырылу) әлеуметтік қамсыздандырудың үш деңгейлі жүйесі:

Бірінші деңгей (базалық) - бұл мемлекет кепілдік берген, мүгедектігі бойынша берілетін базалық мемлекеттік жәрдемақылар;

Екінші деңгей (міндетті) - міндетті әлеуметтік сақтандыру есебінен мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан жүзеге асырылатын әлеуметтік төлемдер және сақтандыру ұйымдарынан еңбек (қызмет) міндеттерінен атқару кезінде қызметкердің өмірі мен денсаулығына зиян келтіргені үшін жұмыс берушінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру есебінен төленетін сақтандыру төлемдері;

Үшіші деңгей (қосымша) - әлеуметтік қатерлерді сақтандырудың ерікті және кәсіптік схемалары көзделген.

Мемлекетке қарамастан әлеуметтік қамсыздандыру саласында міндетті сақтандыруды мемлекеттік емес сақтандыру жағдайына енгізуге үлкен роль бағыттаолған.

Қазіргі кезде Қазақстанда сақтандырудың екі түрі бар: өзіндік және мемлекеттік. Олар сақтандыру нарығында бөлек болып келеді және олардың әрбірі өзінің ережелері, жағдайы және сақтандыру тарифтері бар.

Қазақстандағы сақтандыру нарығы серпінді болып келеді және өзінің мақсаты қызметтер тізіміне ие жаңа мұқтаждықтардың пайда болуына байланысты сақтандырушылар санының көбеюі және операция мөлшерінің көбеюімен мінезделеді. ҚР сақтандыру нарығының құрылымы (Сурет 2) көрсетілген.

Сурет 2. Сақтандыру нарығының жалпы құрылымы

Тұрғындардың әлеуметтік қамсыздандырылуы сақтандыру тәуекелдер түрлері бойынша - бұл әлеуметтік сақтандыру жүйесінде басты мақсат болып табылады.

Сондықтан әлеуметтік сақтандыру жүйесі экономикалық әр түрлі секторлармен байланысты. Олар мемлекеттің қызмет көрсету іскерлігімен қоғамның жалпы жағдайымен байланысты. Елдегі демографиялық, экономикалық және саясаттық жағдайының даму тенденциялары мемлекет ішіндегі әлеуметтік сақтандыру жүйесіне әсер етеді. (Сурет 3)

Сурет 3. Әлеуметтік сақтандыру жүйесінің экономика секторларымен және

мемлекеттік қызметпен байланысы

Бірінші тенденция -демографиялық жағдайға тоқталып кетейік. Бұл проблема өткен ғасырдың 50-60 жылдары өзіне көн назар бөлді, жер шарының тұрғындар санының көлемін көбейту тенденциясы туды. Жер ұрғындардың жалпы саны 2004 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымының мәліметтері бойынша 6, 9 миллиард адам, 2050 жылға адам саны 11 миллиардқа дейін өсетінін болжайды.

Демографиялық жағдайының бастысы болып зейнетақымен қамту болып табылады.

Зейнетақымен қамту деңгейі мыналармен анықталады:

1. Елдің тиімді экономикасымен (бір жұмыс істейтініне ЖЖӨ есептегенде) ;

2. Жұмыс істейтіндер мен зейнеткерлер арасында ара қатынас (демографиялық көрсеткіш) ;

3. ЖЖӨ бөлігі, зейнетақыны төлеуге бағытталады.

ҚР 1998 жылыдан бастап жинақтаушы зейнетақы жүйесі үш деңгейде қалыптасты: мемлекеттік, міндетті жеке және ерікті.

Екінші тенденцияға әлеуметтік сақтандыру жүйесінің дамуына елеулі әсер ететін елдің экономикасымен байланысты болып келеді.

Қазақстанның экономикасы дағдарыс, стагнация және макроэкономикалық тұрақтандыру этаптарынан өткен кезде, өткен бес жыл ішінде салмақты экономикалық стадия деңгейіне жетті. Отандық экономикаға 2000 және 2005жылдар аралығы өткен жылдарымен салыстырғанда еліміздің тәуелсіздігін алған уақыттан бастап өте жақсы кезең болды: орташа жылдық темп деңгейі ЖЖӨ 2000-2004 жылдары 110, 4 пайыз (%), өнеркәсіп өндіру-111, 8 % ауылшаруашылықтың жалпы өнімі-103, 3 %, негізгі капиталға түскен инвестициялар-127, 8 %.

Әлеуметтік сақтандыру жүйесі бір жағынан елдің азаматтардың белгілі бір қызмет көрсетеді, ал басқа жағынан өзінің бюджетін, өзінің қаржылық табиғатына ие. Әлеуметтік сақтандыру жүйесінің бюджеттің шығындалатын бөлігі институтционалды экономика құрылымына әсер етеді, яғни әлеуметтік көмекпен қамсыздандырылатын тұрғындарға көрсетіледі.

Тұрғындардың ақшалай табысы тұрғындардың өмір сүру деңгейін анықтайтын басты фактор болып табылады.

Қазақстандықтардың номиналды және нақты табыс деңгейі динамикасы соңғы жылдары тұрақты даму тенденциямен мінезделеді. 2001-2005 жылдары аралығында тұрғындардың номиналды ақша табысы жыл сайын 14, 7-21, 7 % өсті, нақты ақша табысы бұл кезең аралығында 47, 2 % өсті.

Негізгі ақша табыстарының қайнар көзі болып тұрғындардың еңбек ету қызметінен түседі, 2005 жылы барлық ақша түсімдерінен 76 % дейін жетті. Сондай-ақ ақша табысының қайнар көздерінің бірі болып әлеуметтік төлемдер болып келеді. 2005 жылы олардың меншікті салмағы жалпы ақша табысынан 18 %, ол 1997 жылы 11 %-ке тең болды. Соңғы жылдары әлеуметтік трансферттер бөлігінің өсуі республикадағы тағайындалған зейнетақаының орташа көлемінің көбеюі, бірегей ақша компенсациялар бойынша төленетін бюджетті ассигнованиялар деңгейі, тұрмыс деңгейі төмен тұрғындарға атаулы әлеуметтік көмек көрсету арқылы жүзеге асырылды.

ҚР Президенті Н. Ә. Назарбаев өзінің «Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саясаттық жаңғырту жолындағы» 2005 жылы 18 ақпандағы халыққа жазған жолдауында былай деп айтты: «Біздің стратегиямыздың басты мақсаты-қоғамның кедейленген тобына бұл балалар, олардың аналарына көмекпен қамсыздандыру. Мемлекет бұл шараларды шешу үшін көп қаражаттарды бөледі. Біз балаларды және жүкті дәрі-дәрмекпен қамтамасыздандырады, сондай-ақ басқа да шараларды жүзеге асырады. 2003 жылдан бастап бір бала туу жәрдемақысы төленеді [2] . Сондай -ақ жолдауда әлеуметтік реформалардың тереңдетудің үш жылдың программасы тұрғындарды ілеуметтік қамсыздадыру жүйесінің үш деңгейлі жүйесінің қалаптастыруына бағытталған. Әлеуметтік реформалардың ең басты мақсаты әлеуметтік қамсыздандыру деңгейін жоғарылату, әлеуметтік қамсыздандыру жүйесінде тұрақты және тиімді жүйені құруға мақсат көздейді.

ҚР міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесі екінші деңгейге жатады, бірінші деңгейден кейін-арнайы мемлекеттік жәрдемақылар болып табылады.

Мемлекеттік міндетті әлеуметтік сақтандыру-тұрғындарды әлеуметтік қамсыздандырудың мемлекеттік жүйесінің бір бөлігі.

Қоғамның объективті дамуының ең басты факторы болып адамдарды материалды қамтамасыз етілуі және олар қоғамдық еңбекке қатысты емес немесе өзінің өмір сүру деңгейін ұстай алмайды. Әрбір қоғамда еңбек қабілеті жоқ немесе дене еңбегі бар болса да оны әр түрлі себептерге сай жүзеге асыру үшін көптеген тұлғалар бар. Осындай тұлғаларды асырау үшін құрылған жиынтық ішкі өнімнің бір бөлігі бағытталады. Тауарлы-ақшалай қарым-қатынастарда бұл қоғамның бір бөлігін арнайы ақша қорларының қалыптасуы және пайдалану үшін қолданылады.

Әлеуметтік-саясаттық аспектіде әлеуметтік сақтандыру азаматтардың конститутцияға сәйкес қартайғанда материалдық жағынан қамсыздандыруды жүзеге асыру, еңбек қабілетін немесе мүгедектігін толық және ішінара айырылу заңға сәйкес реттеледі. Жоғарыда айтылғандай Қазақстанда әлеуметтік сақтандыру міндетті түрде жүзеге асырылады.

Міндетті әлеуметтік сақтандыру зейнетақы жасына келген сақтандырылған азаматтарды материалды қамтамасыз ету жүйесі.

Әлеуметтік сақтандыруды ұйымдастыру келесі басты принципке негізделеді:

Әлеуметтік сақтандырудағы азаматтарды жалпыға бірдей қамтамасыз ету;
Сақтандырылған азаматтардың мемлекеттік кепілдіктегі әлеуметтік қорғау;
Жұмысшылардың әлеуметтік сақтандырудың міндеттілігі;
Зейнетақының, жәрдемақының және сақтандыру жағдайы келген азаматтарға төлемдер төлеу үшін мемлекеттің кепілдігі;
Жұмыс істейтін азаматтардың жұмыс берушілердің және мемлекеттің міндетті әлеуметтік сақтандыру қорының қалыптасуына көмектесу;
Жеке және еңбек қызығушылығы бар қарым-қатынастарды сәйкестендіру;
Зейнетақы, жәрдемақы және міндетті әлеуметтік сақтандыру үшін төлемдер мөлшерінің дифференциациясы;
Әлеуметтік сақтандыру мемлекеттік органның қызметінде айқындылығы.

Әлеуметтік сақтандырудың ең басты мәселесі болып еңбек ресурстарын ұдайы өсіп-өнуіне қажетті жағдайларды құру.

Әлеуметтік сақтандыру қорынан еңбек қабілеті жоқ жұмысшыларға медициналық көмек көрсету, материалды көмекпен қамтамысыз етуі, еңбек іскерлігін көтеруге жағдай туғызады.

Мүгедектерді оңалту олардың қоғамдық қажетті еңбекпен айналысу, жұмыспен қамтылуы, сондай-ақ тиісті әлеуметтік бағдарламаларға толық істеу қабілетін түсіреді.

Міндетті әлеуметтік сақтандыру қаражаттары есебінен келесі әлеуметтік кепілдеме түрлері бекітіледі:

Зейнетақымен қамтамасыз ету;
Еңбекке уақытша жарамсыздық жәрдемақысы;
Жүкті болғанда берілетін жәрдемақы;
Сауықтыру сипаттағы қызметтер;
Жұмыссыздық жағдайында әлеуметтік көмек;
Бала туғанда берілетін жәрдемақы;
Жерлеуге арналған жәрдемақы.

Әлеуметтік сақтандырудағы қоғам келесі сұрақтарды шешеді:

1. Ақша қорларын қалыптастырады, яғни еңбек қабілеті жоқ тұлғаларды қамтамасыз етуге кеткен шығындар;

2. Еңбек ресурстарының құрылымын және қажетті сандармен қамтамасыз ету;

3. Жұмыс істейтін және жұмыс істемейтін азаматтардың материалды қамтылу деңгейін қысқартады;

4. Әртүрлі әлеуметтік тұрғындар топтарының өмір сүру деңгейін теңестіру.

Әлеуметтік сақтандыру жүйесі екі бөлімнен құралады: бірінші бөлім жұмысшылардың еңбек қабілетін қалпына келтіру және сақтау, сауықтыру шараларын қоса алғанда; екіншісі еңбек қабілетін жоғалтқан немесе оның мүлде болмаған тұлғаларды материалды көмекпен қамтамасыз ету. Әлеуметтік сақтандыру бөлімдерінің материалды негізі болып тиісті ақша қорлары болып табылады. Қазіргі кезде ҚР «Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы» заңына сәйкес екі қор қалыптасты: зейнетақы қоры және мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры.

Әлеуметтік сақтандыру қорларының қалыптасуы және пайдаланылуы халықтың табыстарын бөлудегі қаржылық қарым-қатынастар туындайды. Бұл кезде әлеуметтік сақтандырудың функционалды мақсаттылығын айқындайтын қатынастар бөлінуінде спецификалық шектер пайда болады:

1. Әлеуметтік сақтандырудағы халықтың табыстары арқылы белгілі мұқтаждықтарға бағытталады;

2. Әлеуметтік сақтандыруда бірінші деңгейлі жіне екінші деңгейлі бөліну шекаралары айқындалады: бірінші деңгейлі бөліну кәсіпорындардың, ұйымдардың түскен төлемдерінен мінезделеді; екінші деңгейлі бөліну, яғни қайта бөліну - мемлекеттік бюджеттің қаражаттарын тарту есебінен жүргізіледі.

3. Бұл қаржылық қатынастардың сферасы мемлекетпен реттеледі. Орталықтандырылған қорлардың тізімдері, қолданылу облысы, шығындалу көздерінің қалыптасуы және пайдалануы мемлекеттік заңды және нормативті құқықтық актілермен анықталады.

4. Әлеуметтік сақтандыру қорлары сақтандыру әдістері арқылы жүзеге асыралады.

Әлеуметтік сақтандыру ұлттық табыстын бөліну және қайта бөліну процессінде қалыптасатын ақшалай қатынастар бөлігін жүзеге асырады.

Міндетті әлеуметтік сақтандыруға еңбек келісімшартпен немесе басқа да мүлік және шаруашылықты жүргізу формаларына қарамастан заңды және жеке тұлғалардан еңбек еткені үшін төлемдерді алған азаматтар жатады.

Әлеуметтік сақтандырудың қаражаттары ақшалай төлем, қызметтерді қаржыландыру және жәрдемақы түрінде көрсетілген, яғни мақсатты бағыттылық қасиетіне ие.

Әлеуметтік сақтандыру қаражаттары есебінен еңбек қабілеттілігін қалпына келтіру, сауықтыру-профилактикалық шараларды жүргізудегі денсаулық сақтау ұйымдарының қызметі.

Жеңілдіктердің ең басты ерекшелігі белгілі материалды игіліктер және қызмет үшін әлеуметтік сақтандыру қаражатынан жеңілдіктер алу.

Ақшалай төлемдер және жеңілдіктер экономикалық, әлеуметтік және функционалды белгілерге бөлінеді.

Экономикалық белгідегі ақшалай төлемдерге және жеңілдіктерге адамның қоғамдық еңбекте қатысуы және экономикалық еңбек сипаттамасымен шектеледі: еңбек стажын жалғастыру, еңбек ету жағдайы, оның төлеу көлемі және тағы да басқалары.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.