Жабайы шошқалар

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ
С. СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ АҚ
ВЕТЕРИНАРИЯ ЖӘНЕ МАЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ФАКУЛЬТЕТІ
МАЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ ӨНІМДЕРІН ӨНДІРУ ЖӘНЕ ӨҢДЕУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ КАФЕДРАСЫ

РЕФЕРАТ
Тақырыбы: Шошқалардың шығу тегі

Орындаған:
Тексерген:

Астана 2018
МАЗМҰНЫ
I. КІРІСПЕ 4
II. Негізгі бөлім 5
1. Жабайы шошқалар 5
1.1. Шашаққұлақ шошқа 5
1.2. Сүйелді шошқа 5
1.3. Үлкен ормандық шошқа 5
1.4. Шақа доңыздар 5
1.5. Тапалтақ жабайы шошқа 6
1.6. Доңыз 6
1.7. Сақалтай доңыз 6
2. Еуропалық тұқымдар 7
2.1. Ірі ақ қолтұқымды шошқа 7
2.2. Беркшир қолтұқымы 8
2.3. Ландрас қолтұқымы 8
2.4. Ірі қара тұқым 9
2.5. Дюрок тұқымы 9
2.6. Пьетрен тұқымы 10
2.7. Ландрас қолтұқымы 10
3. Отандық шошқа тұқымдары 10
3.1. Ірі ақ қолтүқымды шошқа 10
3.2. Миргородтық тұқым 11
3.3. Брейтовтық тұқымы 11
3.4. Ливенттік тұқым 12
3.5. Уржумдық тұқым 12
3.6. Эстон бекондық тұқымы 13
3.7. Кемерево тұқымы 13
3.8. Украиндық дала шұбар тұқымы 13
3.9. Латыш ақ тұқымы 14
3.10. Литвалық ақ тұқым 14
3.11. Беларустық қара-ала тұқым 14
3.12. Жетісу тұқымы 15
III. ҚОРЫТЫНДЫ 16
IV. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 17

I. КІРІСПЕ
Шошқа, доңыз - жұптұяқтылар отрядына жататын сүтқоректі жануар. Адамның ең алғаш қолға үйреткен үй жануарларының бірі. Шошқаның шығу тегі еуропа және шығыс азия жабайы қабандары болып саналады. Оның бітімі ірі, жұмыр, аяқтары қысқа, денесін ақ, қара, қоңыр, қызғылт, т.б. Түстегі қатқыл әрі сирек түк басқан. Бас сүйегі сүйір, ұзын, төменгі жағында жер қопаратын сүйек өсіндісі бар, тұмсығы тақыр. Тістері өсімдік және басқа да азықтың түрлерін жеуге бейімделген. Қарны бір бөліктен тұрады, ішегінің ұзындығы денесінен 20 есе артық, көру қабілеті нашар, есту және иіс сезу мүшелері жақсы жетілген. Қорек талғамайды, суды таңдап ішіп, шомылғанды ұнатады. Ұрғашысы 9 - 10 айда еркегімен жұптастырылып, жылына 2 - 3 рет 8 - 12-ден торайлайды. Ұрғашысының салмағы 130 - 150 кг, еркегі 180 - 200 кг-ға жетеді.
Шошқа шаруашылығы дүниежүзілік ет өнімінің 40%-ға жуығын береді, қазір оның саны 0,8 млрд-тан асып отыр.
Шошқа тұқымдарына: ірі ақ шошқа, ақсай шошқасы, беркшир шошқасы, жетісу шошқасы , кемерово шошқасы , ландрас шошқасы , үй шошқасы.
Жабайы жануарларды жаңа тас көмір ғасырының басында-ақ қолға үйреткенін зерттеулер жаңадан анықгауда, мұның өзі біздің заманымыздан 1000 жыл бұрын болса керек.
Сент-иллер қолға үйретудің әр түрлі кезеңдерде өткені туралы пікір айтып, мынадай жүйелілікті ұсынады:
a) тарихқа дейінгі уақытга қолға үйретілгендер: ит, мысық, жылқы, есек, шошқа, түйе, ешкі, қой, сиыр, зебу, көгершін, тауық;
b) тарих уақытында: қаз, үйрек, күркетауық, үйқояны, т.б.
c) жаңарған уақытта: жұпариісті үйрек, үнділік әтеш, қандалық қаз, т.б.
Сонымен шошқа өте ежелгі қолға үйретілген хайуанат болып табылады.
Мұз дәуірінде жабайы адамдарға пәтер-үй қызметін атқарған үңгірлерден шошқалар бейнесінің табылуы, осы кезенде шошкалардың қолға үйретілген хайуанатгар болғанын дәлелдейді.
Зоологиялық жүйелеуде шошқалар сүгқорекгілер класына, жұптүяқтылар отрядына, бұдыртүстілер отряд тармағына, шошка тәрізділер (Suidae), шошқа тұқымдасқа (Sus Scrofa) жатады.
Шошкалар кең таралған күйіс қайырмайтын хайуанаттарға жатады, олар кез келген азықпен қоректенеді.

I. Негізгі бөлім
1. Жабайы шошқалар
1.1. Шашаққұлақ шошқа
Шашаққұлақ шошқа (өзендік шошқа деп те аталады) - Африкада (Сахараның оңтүстігінде), Мадагаскар аралдарында мекендейді. Бұл жануарлардың реңі ашық- қызғылт, арқасын бойлай ақ жолақ өтеді, тұмсығының үстінде ақ сойдақ тістері болады және құлағының ұштары ұзын түкті шашақпен ұшталады. Бүл - оларды танып білуге қажетті негізгі белгілер. Шашаққүлақ шошкалар қалың бұталы, орман - тоғайлы жерлерде жүреді. Ашық егістікке шығып, жүгерінің, жүзімнің, ананастың, бақша дақыддарының екпежерлерін (плантациясын) жойып жібереді. Олар негізіңде өсімдікпен қоректенеді, бірақ жануартеқгі азықгы, өлексені де жейді- Шошқалардың аңшы иттерін өлтіріп, жейтін кездері де болады. Топтасып жүреді. Оның мегежіні бір рет торайлайды.
1.2. Сүйелді шошқа
Сүйелді шошқалар тұмсығының үстіңде болатын теріден түзілген үлкен сүйелдері үшін осылай аталған. Сүйелдер көздің астында, көз қиығында, көз аралықгарында, астыңғы жақсүйек жиегінде орналасады. Қартайған аталықтарда сүйелдер тіті үлкейіп кетеді. Сойдақ тістері де өте үлкен болады. Біркелкі сұр түсті қылы сирек өседі, желкесі мен арқасында жал түзіліп, тұмсығында жақ сақалы, құирығында шашағы желкілдейді. Өте ірі жануар: түрқы 145 - 190 см, биіктігі 65 - 85 см, тірідей салмағы 50 - 150 кг. Сүйелді шошқалар Сахараның оңтүстігіне таман Африкада таралған, Қалың бұта мен саваннада мекендейді.Топтасып тірішілік етеді (үйірде 17-18 бастан).Сұрғылт - қызғылт түсті 3-4 торай туады.
1.3. Үлкен ормандық шошқа
Үлкен ормандық шошқа - бізге белгілі жабайы шошқалардың ішіндегі ең ірісі. Оның түрқы 155 - 180 см,биіктігі 110 см, құйрығының ұзындығы -- 30 см, тірідей саламғы 250 кг. Үлкен шошқаның жалпақ танауы, үлкен басы жалпақ болады. Құйрығы ұзын, ұшы шашақтанып бітеді. Бүл жануарлар Экваторлық Африкадағы тропиктік орманды мекендейді.Шошқаның бұл түрі ғылымға ұзақ уақыт белгісіз болып, ең алғаш рет 1904 жылы сипатталды. Олар тұқым топтарымен (семьясымен) тіршілік етеді. Тұқымтопта аталығы, аналығы және 3 - 4 торайлары болады.Шөппен,жапырақтармен ,жемістермен қоректенеді. Жыл бойы торайлайды.
1.4. Шақа доңыздар
Шақа доңыздар - кескіні басқа шошқалардан ерекше болып келеді. Оның басы кішкене, құлақтары шұнтиған, арқасы дөңес, аяқтары ұзын және жіңішке, қысқа кұйрығының ұшында шашағы болмайды. Қатпарланған терісінде сирек қыл өседі де жүнсіз, жалаңаш тәрізді болады. Әсіресе аталығының үстіңгі сойдақ тістері үзын, 30 см дейін жететін болады. Олар батпақты орман мен қалың құрақта шағын тұқым топ кұрып немесе жеке дара тіршілік етеді. Шақа доңыз жақсы жүзеді. Жапырактарды, өсімдіктердің өркендерін жейді, жерді копарыстырмайды. Торайларында ала жолақтары жоқ, бір туғанда 2 торай туады.
1.5. Тапалтақ жабайы шошқа
Тапалтақ - жабайы шошқалар ішіндегі ең кішкенесі. Оның түрқы 95 см артпайды, биіктігі 30-40 см. Басы қысқа сүйірленіп келген кішкене, құлақтары онша үлкен емес, аздап артқа карай жантаяды немесе тік тұрады. Құйрығы өте қысқа, артқы аяқтарында тек үш саусақ ғана болады. Сойдақ тістері онша жетілмеген. Арқасында, сегіз көз аймағында ерекше безі бар, оның иісі жағымсыз, май тәрізді сұйыктықка толық қапшық. Кауіп төнген шақта сұйықтықты шашады, сонда тап берген жауына шегінуге тура келеді.
1.6. Доңыз
Доңыз (жабайы шошқа) -- ең көп таралған түр. Оны бүкіл Еуропада кездестіруге болады. Азияда - Оңтүстік Сібір, Байкал сырты, Қиыр шығысқа дейін кез келген жерде мекендейді. Доңыз Тынық мұхитының аралдарында, Африканың солтүстігінде, Солтүстік, Орталық және Оңүстік Американың бірқатар жерлерінде тірішілік етеді. Олардың 25- тен астам түр тармақтары бар. Олар сырттай біріне-бірі ұқсас (денесінің шамаластығымен, реңімен ғана ерекшеленеді). Тұрқы 130 - 175 см, биікгігі 100 см дейін жетеді, тірідей салмағы 60 - 150 кг. Доңыздың тұмсығы алға созылыңқы басы өте үлкен болады, кұлағы ұзын, жалпақ. Көзі кішкене, собағында (рыло) талпақтануы орналасады. Бүкіл денесін қатқыл қыл жабады, қыста қылы әлде қайда ұзарып қалың болып келеді. Қабандар әр түрлі азықтармен өсімдікгердің тамыры және жасыл бөліктерімен,жеміс-жидекті ағаштардың жемісімен , жидекпен, жаңғақпен, балықтармен қоректенеді. Доңыз бір тәулікте 6 кг тамақ жевді. Доңыздар караша - қаңтар айларында 1-1,5 ай бойы күйлейді. Доңыз кәсіптік және аулауға тұрарлық аң, асыранды шошқалардың ата тегі болып табылады.
1.7. Сақалтай доңыз
Сақалтай доңыз -- мөлшері бойынша жабайы доңызбен шамалас (аздап сирақтары ұзындау болады). Сақалтай доңыздың езуінен тұмсығына дейін қоршайтьн ұзын қыл ақшыл өңді сақал тәрізді өседі. Сақалтай доңыз көбінесе Индонезия аралдарында (Суматра, Ява, Калиман, т.б) өмір сүреді. Тропиктік ормандарда жүреді. Бұлар ормандағы жеміс - жидектерді, өсімдіктерді, жәндіктерді қорек етеді. Тұқым тобымен тірішілік ете жүріп, сақалтай доңыздар ағаштан түсірген жемістерін жинайды. Сақалтай доңыздар жыл бойы көбейеді . Аналық доңыз емшектегі торайларға бұтақтар мен жапырақтардан ұя жасайды. Торайлар онда екі аптаға жуық өмір сүреді. Торайлар енесінен бір жалдан соң ажырайды. Торайлардың негізгі жаулары барыс, питон, аю болып табылады. Ғылыми зерттеулер, осы заманғы асыранды шошқалардың мәдени тұқымдары негізінен алғанда Орталық Еуропа мен Солтүстік Азияның жабайы шошқаларынан шықкандығын айқандайтын дәлелдер тапты. Еуропа мен Азияның жабайы шошқаларының морфологиялық ерекшеліктері әртүрлі.

2. Еуропалық тұқымдар
2.1. Ірі ақ қолтұқымды шошқа
XIX ғасырдьщ ортасында жергілікті марштық шошқаны романдык (неополитандық және португалдық, азиялық, сиамдық) шошқамен шағылыстыру үшін олар Англияға әкелінді. Бастапқыда азықгандыру және күту жағдайын жетілдіру әсерімен жергілікті ағылшындық кескінсіз салпаңқүлақ ағылшыңдық қолтұқымды, өте тез пісіп жетілгіш бағытта өзгерту көзделді. Осылай азықтандыру және күгу жағдайларын жасай отырып қолайлы жолмен шошкалардың листерлік тобы шығарылды. Алайда бұл шошқалар баяу дамыды, ал ол өзіне деген жоғары талапты канағаттандыра алмады. Міне, сондықган тез пісіп жетілгіштігімен ерекшелінетін қытайлық жөне неаполитандық әдейі әкелінген шошқалармен шағылыстыратын болды. 1851 жылы Йоркшир графтығынан келген тоқымашы Иосиф Тулей, Виндзор көрмесінде сапасы мен өсімі үздік шошқалар тобын көрсетті, тулейдің шошқалары Йоркширлік шошқалар деп аталды, олар ірі ақ тұқымды шошқаларды жасаудың негізгі ұйтқысы болды. Жергілікті кеш жетілетін шошқаны қытай және көп торайлы неаполитан, португалия шошқаларымен күрделі будандастыру арқылы 19 ғасырда Англияда шығарылған. КСРО-ға Англиядан әкелінген бұл тұқым селекция нәтижесінде түбегейлі өзгеріп, отандық ірі ақ шошқа тұқымы пайда болды
Ірі ақ шошқа қолтұқымының белгіері - сүйегі мықты, торайды көп табады, әр түрлі табиғи жағдайға көнбісті. КСРО-да өсірілетін шошқа санының 86%-ы осы тұқымның үлесіне келеді. КСРО-да Ірі ақ шошқаның етті, етті-майлы және майлы түрі өсіріледі. Сүйек бітімі ірі, тұрқы ұзын, аяғы етсіз тік, жоны жұмыр әрі жалпақ, кеудесі кең әрі омыраулы, терісі мен түгі қалың әрі жылтыр, түсі ақ. Әр түрлі табиғат жағдайына көнбісті, тез жерсінеді. Қабаны 300 - 350 кг, мегежіні 200 - 250кг тартады. Бір торайлағанда салмағы 1,2 - 1,4 кг 10 - 12 торай табады. Екі айлығында енесінен бөлінген торайдың салмағы 18 - 19 кг болады. Бұл тұқым бордақылаудың қай түріне де жарамды. Ет үшін жеделдетіп бордақылағанда 6 айға дейін әр торай ота есеппен тәулігіне 770 г қосып, 100 кг тартады. Қосқан салмағының әр килограмына 3,9 - 4 азық өлшемі жұмсалады. Ұрпағына өз қасиетін жақсы береді.

2.2. Беркшир қолтұқымы
Беркширлік қолтұқым да ірі ақ шошқа қолтұқымы сияқгы ертеден мәдени қолтұқымға айналған шошқалардың бірі, бұларда көптеген баска қолтұқымдар алуға қатыстырылды және дүние жүзінде шошқа шаруашылығының дамуына үлкен ыкпал жасады. Ол Беркшир графтығында шығарылды сондықтан солай аталған.Қазан төңкерісіне дейін Ресейде беркширлік қолтұкымның 28 зауыты болды. Қазіргі уақытта қолтұқымның таралуы шектеліп қалды, себебі, түсінің қара және етмайлы типте өнім беруі келісімді болмай қалды.
Ежелгі беркширлік шошқаларға қарағанда осы заманғы беркширлік шошқалар ұсактау келеді. Кабандарының тірідей салмағы 200 - 280 кг, мегежіндерінікі 160 - 200 кг, өте көп торай туады, бір туғанда 13-15 торай дүниеге келеді.
Беркширлік шошқа шаруашылығы көптеген елдерге айтарлыкгай ықпал етті, біздің елімізге де оның әсері болды. Солардың көмегімен біздің елде ливендік, миргородтық, солтүстік кавказдық, т.б. қолтұқымдар өмірге келді.
2.3. Ландрас қолтұқымы
Ландрастық қолтұкымның тарихы 1895 жылдан басталады және дүние жүзінде әйгілі қолтұқымдардың бірі болып саналады. Оны барлық континент қолтұқым ретінде мақұлдаған. Қолтұқым жергілікті даттық шошқаларды елге әкелінген ірі ақ шошқа қолтұқымның қабанымен шағылыстыру арқылы Данияда шығарылған болатын. Ағылшынның тауар өткізетін негізгі рынок талаптарына сай шошқа алу үшін бұлай шағылыстыру жеткіліксіз болды.
Лаңдрас қолтұқымы, кейінірек дүние жүзінің көптеген басқа колтұқымдарын жетілдіруде, бақылау станцияларында өткізілген шошқаларды бақылауда, ұстап бордақылаудың даттық әдісі үлкен рөл атқарды.
Ересек кабанның массасы 300 - 400 кг, мегежіндікі 220 - 230 кг, төлді көп береді, бір жолы 10 - 12 торай туады.
Ландрастық қолтұқым шошқалары төлді көп береді, тез пісіп жетіледі, тез өседі, жемді тиімді пайдаланады, етті мол береді, ұшалары өте сапалы болады. Қабанның тірідей салмағы орта есеппен 300 кг. Аталығының тұрқы 182 см, төс орамы 162 см болады. Тірілей салмағының орташа төуліктік өсімі 707 г, 1 кг өсімге 3,97 азықгық өлшем жем жұмсалады. 139 күнде тірідей салмағы 105 - 110 кг жетеді.

2.4. Ірі қара тұқым
Бұл тұқым Англия елінде XIX ғасырдың екінші жартысында жергілікті ұзынқұлак шошқаларды кіші қара -тұқыммен, кейіннен қан қүю әдісімен қытай және неополитан тұқымдарымен шағылыстыру арқылы алынған. Негізгі өнімдік бағыты етті-майлы типке жатады. Үлкен еркек қабандардың тірідей салмағы 320 - 350 кг, мегежіндердің салмағы 220 - 230кг,әр мегежіннен 10 -11 торай алынады, сүттілігі 50 - 55 кг. Россияға бұл тұқым XX ғасырдың басында Англиядан алынып келді. Ірі қара тұқым саны жағынан бүкіл шет елдерден алып келген тұқымдардың алды болды (ІІ-орын). Ірі қара тұқым негізінен өндірістік шағылыстыруға кеңінен қолданылды, әсіресе ірі ақ тұқыммен шағылыстырғанда мегежіннен алынатын торай саны 0,5 торайға көбейіп, енесінен айырған торайдың салмағы 1 кг артық болды. Бұл тұқымның негізгі кемшілігі терісінің көп қатпарлығы, артының салбырауы,дене бітімі нәзік.
2.5. Дюрок тұқымы
Тұқым АҚШ-та 1860 жылы 2 қызыл түсті тұқымды шағылыстыру арқылы алынған дюрок-джерсейский деген атқа ие болды. Алғашқы уақытта бұл тұқым май өнімділік бағыттары, кейіннен селекция жүргізіле отырып ет бағыттағы типке айналдырылды. Кеңес одағына 1976 жылы Украйнаға алынып келінді. Шошқалардың дене құрылымы басқа малдарға қарағанда өзгеше: кеудесі кең және терең қабырғалары оқшаулы, арқасы аркаобразные, жамбас еті жақсы жетілген, аяқтары биік, түзу қойылған. Басы үлкен, кең, жақ сүйегі жеңіл. Бұл тұқым шошқалары өте жуас. Қабандарының тірідей салмағы 336 кг, дененің ұзындығы 170 - 183 см, мегежіндерінің салмағы 250 - 330 кг, дене ұзындығы 170 - 180 см. Қабандар мен мегежіндерінің тірідей салмағының өсуінде айырмашылығы жоқ бірден-бір шошқа тұқымы болып табылады. Ал басқа тұқымдарда айырмашылық 100 кг - ға дейін жетеді. Бүл тұқымның кемшілігі: мегежін бір туғанда 8,5 торай, екінші тумада 9,5 торай туады. Бірақ торайлардың салмағы 2 айлғында 17,5 кг дейін тартады.Ірі ақ шошқа тұқымының мегежінін дюроктің қабанымен шағылыстырғанда төлдің саны 0,15 торайға, торайларды енесінен айырғандағы салмагы 1,5 кг көтеріледі. Алтын-Диірмен корпорациясының "Бекон" шошқа зауытына бұл тұқым 1997 жылы Ресейден алынып келінген. Қазіргі уақьпта жоғарыдағы тәсілді пайдалана отырып будан торайлар алынады. Бордақылауға қойылған ірі малдар 600-700 г тәуліктік салмақ қосады, 100 кг салмаққа 180-190 күнде жетеді. Қабандарды өндірістік шағылыстыру әдісімен пайдалана отырып ет өнімділігін артгыруга болады.

2.6. Пьетрен тұқымы
Бұл тұқым Бельгияда өте ұзақ сұрыптаумен, еттің сапасы жақсы айқындалган малдарды беркшир, ірі ақ шошқа тұқымдарымен туыстық шағылыстыру арқылы жөне күрделі өндірістік шағылыстыру арқылы алынған тұқым. Пьетрен түқымы ет ұлпасы өте жақсы жетілген, бұлшық еттері айқындалған түқым ретінде сипатталады. Басы денесі жинақы, аяғы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.