Нарық экономикасының төртінші элементі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Ресурстар шектеулілігі проблемасы және таңдау қажеттілігі. Ресурстардың
уақыт аралығына бөлінуі.
Нарық ерікті айырбастау арқылы игіліктер бөлінуінің қоғамдық механизмі
ретінде.

ҚР-дағы нарықтық экономикаға өтуіне байланысты нарықтық қатынастар
күрделеніп, олардың қызметінің сан-салалы бағыттары пайда бола бастады.
Нарық экономикасының қызмет етуіндегі бірінші және өте маңызды элемент -
өндірушілер мен тұтынушылар.
Ресурстардың шектеулілігі жағдайында шексіз кажеттіліктерді
толық қанағаттандыру мүмкін еместігі өз кезегінде жеке адам, фирма және
үкімет алдына олардың тілектері арасынан тандай білуі жөне барынша көи
пайда алу ушін унемді пайдалануға уйрену кажетгігін қояды. Осыған
байланысты, экономикаға мынадай анықгама беруге болады : Экономика —
шектеулі ресурс пен қажеттілікті қанағаттандыру үшін когам және адамдардың
таңдауын, мінез-қүлқын талдайтын, жүйелейтін қоғамдық ғылым. Ресурстардың
жеткіліксіздігі оларды үнемдеу, таңдау мәселелерінің қажеттілігін
тудырады.Қолда бар экономикалық ресурстардың қолдану кезінде өндіріс
қоғамдағы барлық сұранымды қамтамасыз ете алмайды: аштық, ауру, кедейлікті
жоя алмайды, оларды сырттан аа қорғай алмайды.
Экономикалық теорияда экономикалық ресурстар деген ұғым бар.
Экономикалық ресурстар – бұлда өндіріс факторы, табиғатта пайда болады және
оны адамдар өндіреді. Оған: көмір, газ, мұнай, бензин, керосин, темір
рудасы, темір, болат, машина, станок, жабдық, үй және т.б. жатады. Адам
ресурстары – олардың еңбек әулеті, кәсіпкелік қабілеттілігі болмақ.
Шектелген ресурстар жағдайында өндіріс факторларын тиімді бөлу
қажет, яғни оларды пайдалануда ең тиімді әдістерді табу қажет. Ол үшін
әрбір қоғам мынадай міндеттерді шешіуі қажет:
1) НЕ ӨНДІРУ ҚАЖЕТ - қандай игіліктерді қаңдай көлемде, қандай
сапада өндіру қажетгігі туралы шешім қабылдау;
2) ҚАЛАЙ ӨНДІРУ ҚАЖЕТ – игіліктерді, қандай шектелген ресурсты
пайдалану, оларды қалай қиылыстыру арқылы, қандай технологияның көмегімен
өндіруге болады. Игіліктерді кімдер, кандай көлемде тұтынылатыны жөніндегі
мәселе.
3) Кім үшін өндіру керек? – шығарылған тауар немесе қызмет кімге
арналады, олар қалай бөлінеді, оларды кімдер сатып алады.
Экономика шектелген мүмкіндіктер және тандау туралы ғылым.
Ресурстардың шектеулілігі өндіріс факторларын тиімді пайдалану мәселесін
қояды. Бұл үшін әрбір қоғам не?, қалай?, кім үшін? сұрақтарына жауап табуы
қажет. Осы сұрақтарға жауап беру әдістері экономикалық жүйе сипатына
байланысты болады. Нарықтық экономикада сұраныс және ұсыныс арқылы, аз
шығын жұмсай отыра көп табыс алу қамтамасыз етіледі.

Қоғамның қажеттіліктерін барынша толық қанағаттандыру мәселесін
шеше отырып, экономикалық теория экономикалық таңдау мәселесімен
соқтығысады, яғни осы жерде экономикалық теория 2 аксиомаға сүйенеді:
1. АДАМДАРДЫҢ ШЕКСІЗ ҚАЖЕТТІЛІКТЕРІ;
2. РЕСУРСТАРДЫҢ ШЕКТЕУЛІЛІГІ.
Өндіріс адам өмірінің және қоғамның негізі болып табылады. Өндіріс
адамның табиғатқа деген ықпал ету үдерісін білдіреді. Өндірістің түпкі
нәтижесі болып табылатын қоғамдық өнім және оның қозғалысы негізгі 4
сатыдан өтеді:
1) Өндіру – пайдалы өнімдерді, материалдық және рухани игіліктерді жасау
үдерісі.
2)Бөлу - өндірілген өнімде әрбір адамның үлесін анықтау.
3)Айырбастау – бір өнімді басқа бір өнімге айырбастау үдерісі.
4) Тұтыну – жасалған игілікті қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін қолдану.
Басты 3 сұраққа жауап беретін экономикалық теорияның базалық
түсініктері бар:
1.Қажеттіліктер.
2.Ресурстар.
3. Игіліктер.
Кез-келген экономикалық мәселелер қажеттіліктерді зерттеуден
басталады. Экономикалық ғылымның бастамасы ең алдымен, экономикалық
қажеттіліктер және олардың қанағаттандырылу тәсілдері болып табылады.
Қажеттіліктер – бұл экономиканың субъектілеріне белгілі бір
экономикалық қызметті атқаруға итермелейтін ішкі ниеттер мен ынта-жігерлер,
немесе басқаша сөзбен айтқанда, адамның өмір сүруін қамтамасыз етуге және
де жеке бір индивидтің, фирманың және тұтастай қоғамның дамуына қажетті
заттар мен нәрселерге деген жетіспеушіліктен туындайтын мұқтаждықтар.
Қоғамның кез келген қажеттілігі игіліктер арқылы қанағаттандырылуы тиіс.
Ресурстар – бұл қандай да бір экономикалық қажеттілікті
қанағаттандыруы тиіс экономикалық игіліктерді (тауарлар мен қызметтерді)
өндіруде қолданылатын ресурстардың барлық түрлері немесе басқа игіліктерді
өндіруде қолданылатын игіліктер. Сондықтан да, оларды өндіріс факторлары
деп атайды. Қазіргі уақытта, олардың негізгі түрлеріне еңбек, капитал, жер,
кәсіпкерлік қабілет және ақпарат жатады.
Игіліктер – бұл қажеттіліктерді қанағаттандыратын құралдар;
өндірушілер мен тұтынушылардың экономикалық қызметінің объектісі. Олар
шексіз (мысалы, ауа, күннің нұры, жел энергиясы) және шектеулі көлемде
болып келеді. Шектеулі көлемдегі игіліктерді экономикалық игіліктер деп
атайды. Яғни, экономикалық игіліктер дегеніміз – экономикалық
қажеттіліктерді қанағаттандыра алу қасиетіне ие материалдық және
материалдық емес заттар мен қызметтер. Жетпеген тұтынушылық игілікті өндіру
үшін жанама экономикалық игілік – ресурстар қажет.
Уақыттың әрбір нақты кезеңінде экономикалық ресурстардың
шектеулілігі мәселесі орын алады. Ресурстардың шектеулілігі дегеніміз –
барлық экономикалық қажеттіліктерді бір мезетте қанағаттандыру мүмкін
еместігінің көрсеткіші. Ресурстар шектеулі болғандықтан оларды тиімді
пайдалану қажет.
Әр өндірістік ресурстың шегінің болуы және экономикалық
мақсаттардың көп болуы – экономикалық таңдау мәселесін туындатады.
Таңдау қажеттігі әркімнің табысына, тұрмыс халіне, несие алу
мүмкіндігіне байланысты анықталады. Таңдау мәселесі мына жағдайды
білдіреді:
табыса білуі, түсіне білуі сияқты басқа да қасиееттері әлеуметтік капиталға
жатады.
Экономикалық таңдау дегеніміз – берілген шығындар деңгейінде қоғамның
қажеттіліктерін максималды түрде қанағаттандыру мақсатының орындалуы
кезінде бірдей альтернативті нұсқалардың ішінен ең дұрысын және жақсысын
таңдап алу. Кез келген қоғамның алдында әрдайым шектеулі ресурстардың
аһуалы мен бағытын анықтау мәселесі тұрады. Пайда болған мәселелерді
шешудің ең жақсы нұсқаларын таңдап соны жүзеге асыру барысында экономикалық
субъект экономикалық рационалдылыққа және ұтымды шешім қабылдауға
жүгінеді. Экономикалық таңдау мәселесі үнемдеу мәселесімен тығыз байланысты
болып келеді. Үнемдеу мәселесі дегеніміз – берілген экономикалық
субъектінің берілген қажеттілікті ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.