Жүрек автоматиясының физиологиялық механизмдері. Балалардағы ерекшеліктері. Перифериялық қанайналымның физиологиясы. Микроциркуляция

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан Мемлекеттік Медицина Университеті

Студенттің өзіндік жұмысы

Тақырыбы: Жүрек автоматиясының физиологиялық механизмдері. Балалардағы ерекшеліктері. Перифериялық қанайналымның физиологиясы. Микроциркуляция.

Факультет: Жалпы Медицина

Кафедра: Жеке физиология

Дисциплина: Морфология және физиология негіздері

Орындалу реті: Мәнжазба

Курс: 2

Орындаған : Жамангулов Ж. Т.

Тобы: 202 Б

Тексерген: Батырова Т. Ж.

Ақтөбе 2018

Жоспар

І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім

2. 1. Жүрек автоматизациясы;

2. 2. Жүректі өткізгіш жүйесі;

2. 3. Балардағы ерекшеліктері

2. 4. Перифериялық канайналым реттелiсi

г) Жергілікті механизмдер

д) Жүйкелік реттелу

с) Гуморальды реттелу

е) Тәждік, Өкпелік, Милық қанайналым

ІІІ. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер

V. Бағалау критериясы

Кіріспе

Қанайналымы жүйесі жүрек пен қанайналымның үлкен және кіші шеңберінен тұрады. Бұл жүйенің кіндігі-жүрек насос тәрізді қанды сығымдап қантамырларына айдайды да оның үздіксіз ағысқа айналуын қамтамасыз етеді. Жүрек тоқтап қалса, табиғи ырғағы бұзылса, қан дене тіршілігіне қажет мөлшерде тарамайды да, көптеген патологиялық бұзылыстарды шақырады.

Жүрек - қалың жолақты еттен тұратын төрт қуысты, үлкендігі адамның жұдырығындай (250-300г) жұмыр ағза. Жүрек екі өкпе аралығының алдыңғы жағында орналасқан, ірі қан тамырларға ілініп тұрады. Ұзындығы 12-15, ені 8-11 см, ұзын білігі оңнан солға, жоғарыдан төмен, арттан алға қарай бағытталған. Жүрек ұшы кеуде қуысында сол жақтағы бесінші қабырғаға не қабырға аралыққа сәйкес келеді. Жүрек 2 жүрекшеден және 2 қарыншадан тұрады. Жүрекше мен қарынша арасында атриовентрикулярлық қақпақшасы болады. Жүрек қабырғасы 3 қабаттан тұрады. Ішкісі - эндокард, ортаңғысы - миокард, сыртқысы - эпикард.

Микроциркуляторлық арна жүрек-қантамыр жүйесінде орталық болып табылады. Ол қанның негізгі функциясы - транскапиллярлы алмасумен қамтамасыз етеді. Микроциркуляторлық звено ұсақ артериялардан, артериолалардан, капиллярлардан, венуллалардан, ұсақ веналардан тұрады. . Транскапиллярлы алмасу капиллярларда жүреді. Оның жүруі екі жақты өткізгіш қасиетіне ие, капиллярлардың ерекше құрылысына байланысты. Капиллялардың өткізгіштігі- бұл белсенді процесс, ол организм жасушаларының қалыпты тіршілігін оптималды ортамен қамтамасыз етеді. Қан микроциркуляторлық арнадан венаға түседі. Веналарда қысым төмен болады:ұсақтарында 10-15 мм. с. б. б. , ірілерінде 0 мм. с. б. б. дейін. Қанның венамен жүріп отыруы мына факторлармен қамтамасыз етеді: жүрек жұмысы, венаның клапанды аппараты, қаңқа еттерінің жиырылуы, кеуде клеткасының сіңірілуі.

2. 1. Жүрек автоматизациясы

Қозғыштық, қозуды өткізу, жиырылу-жүрек етінің негізгі қасиеттері. Бұл қасиеттер қаңқа еттеріне де тән. Жүрек етінің ерекшелігі - оның автоматиялық қасиеті.

Көлбақаның жүрегін денесінен бөліп алып, физиологиялық ерітіндіге салып қойса, жүрек өздінің табиғи ырғағымен көпке дейін тоқтамай жиырыла береді. Оның өздінен өзі жиырылуы автоматиялық қасиетіне байланысты болады.

Жылы қанды жануарлар жүрегінде де автоматиялық қасиет бар екенін 1895 жылы Лангендорф итке жасаған тәжірибесінде дәлелдеп берді. Ит денесінен бөлініп алынған жүректің өз тамырына оттегімен қаныққан жылы қанды әдеттегі қысыммен жіберсе, тоқтап қалған жүрек қайтадан жиырыла бастайды.

1902 жылы дәрігер А. А. Кулябко өкпе ауруынан өлген баланың жүрегін 20 сағат өткен соң денесінен бөліп алып, Лангендорф әдісін пайдаланды, соның нәтижесінде тоқтап қалған жүрек қайтадан соға бастады. Сөйтіп адамның жүрек етіне де автоматиялық қасиет тән екені дәлелденді.

Жүрек автоматиясының пайда болуы жөнінде екі түрлі яғни миогендік және нейрогендік тория бар. Миогендік теория бойынша қозу жүректің ауытқыған (атипті) ет тіндерінде пайда болады, яғни жүректің автоматиялық қасиеті оның ет тіндерінің қозуына байланысты. Нейрогендік теория бойынша ол жүрек етіндегі өте қозғыш нейрондардың әректінен туады.

Жылы қанды организмде жүрек автоматиясы миогендік теория тұрғысынан дәлелдеуге болатынын көптеген тәжірибе көрсетеді. Солардың бірі - Кулябко тәжірибесі: 20 сағат ішінде жүрек етіндегі нейрондар толық бұзылады, ал миоциттер бұзылмайды. Жүрек автоматиясы нейрондарға емес, миокардқа байланысты.

2. 2. Жүректі өткізгіш жүйесі

Миокардта ет талшықтарының екі түрі болады: жүрек етінің негізін құрайтын миоциттер - жүректің өзіне ғана тән арнайы тін, және жүректің өткізгіш жүйесін құратын миоциттер - арнайы емес белсенді тип. Алғашқы аталған миоциттер жиырылуға бейімделген, ал екінші аталған миоциттер ешқандай әсер етпесе де өздігінен қозуға және қозу үрдісін өздері арқылы өткізуге бейімделген. Бейарнамалы миоциттер саркоплазмаға бай, олардың миофибрилдері аз, бірақ өте қозғыш, ет тінің эмбриондық жасушаларына ұқсас.

Жүректің өткізгіш жүйесі осы миоциттерден тұрады. Олар топталып түйіндер құрайды. Жүректің өткізгіш жүйесі екі түйіннен тұрады. Солардың бірі оң жүрекшенің қабырғасында, жоғарғы қуыс венасы мен оң құлақша аралығында орналасқан синоатриалдық Кис-Флек түйіні , екіншісі-оң жүрекшке мен оң қарынша аралығында, жүрекшеаралық пердеге жақын орналасқан атриовентрикулярлық Ашофф-Тавар түйіні . Осы екі түйінді бір-бірімен және синоатриалдық түінді сол жүркешемен жалғастыратын жіпшелер - Бахман талшықтары.

Атривентрикулярлық түйіннің төменгі жағында орналасқан, қаранша аралық пердеге қарай жақындаған жерде Гис шоғыры басталады. Гис шоғыры қарынша аралық перденің жоғарғы жағында орналасады. Одан екі-оң және сол аяқшалар шығады. Бұл аяқшалар қарыншааралық перденің ішкі бетін көмкерген эндокардтың астымен төмен қарай түседі де, жүрек ұшындағы қалың етке жетеді. Одан әрі иіліп қарыншалардың сыртқы қабырғасының ішкі бетімен бойлап жоғары қарай көтеріледі, жолшыбай осы арадағы еттерге, оның ішінде емізікше еттерге бұтақ тәрізденіп жайылады да, жеке Пуркинье талшықтарына айналады. Пуркинье талшықтары жүректің негізгі миоциттеріне жақындап онымен өзара түйіседі. Сонымен жүректің өткізгіш жүйесі синоатриалдық түйіннен басталып жеке Пуркинье талшықтарымен бітеді. Бұл заң бойынша атривентрикулярлық түйін автоматясы синоатриялдық түйін автоматиясынан төмен, Гис шоғырының автоматиясы бұдан да төмен, Гис аяқшаларының автоматиясы Гис шоғырының автоматиясынан төмен, ал Пуркинье талшықтарының автоматиясы бұдан да төмен. Бұлардың автоматиялық дәрежесі өздігінен туатын қозу санына байланысты болады. Жүректің өткізгіш жүйесі құрамындағы бөліктердің қайсысына болмасын өздігінен қозатын автоматиялық қасиеті тән болады. Бірақ олар бірдей емес, жүрек автоматиясында айырмашылық градиент болады. 1883 ағылшын ғалымы В. Гаскелл жүректің өткізгіш жүйесіндегі бөлімдер синоатриалдық түйіннен алыстаған сайын олардың автоматиялық қасиеті дәрежесі төмендейді деген тұжырымға келді (автоиатия градиенті заңы) .

Демек, синоатриялдық түйінде өздігінен туатын қозу саны өте төмен. бұл сан жүрексоғуының жиілігіне сәйкес келеді. Демек, жүрек соғуы осы түйінде туатын қозуға байланысты. Әдетте өткізгіш жүйенің синоатриялдық түіннен басқа бөлімдері өздігінен қозбайды, синоатриялдық түйін олардың автоматиялық қасиетін басып, өздігінен қозуына жол бермейді. Сондықтан бұлар тек синоатриалдық түйіннен шыққан қозуды өткізеді.

Синоатриялдық түйіннің автоматиялық қасеті әр түлікте әртүрлі, мәселен, пілдің жүрегі минутына - 25 рет, адам жүрегі - 70-72, қоян жүрегі - 150, торғай жүрегі - 600 рет соғады. Жүрек соғуы зат алмасу деңгейіне, қарқынына байланысты өзгеріп отырады. Мысалы, торғайда зат алмасу деңгейі өте жоғары, сондықтан да оның жүрегі өте жиі соғады. Демек, синоатриялдық түйінде туған қозудың саны-зат алмасу деңгейін сипаттайтын көрсеткіштердің бірі.

2. 3. Балардағы ерекшеліктері

Перифериялық канайналым реттелiсi

Эмбрион жүрегінде бірінші қозу синоатриялдық түйінде пайда болады: қозған жер өзіне ғана тән ырғақпен жиырыла бастайды. Адам өлген бойда оның жүрегі тоқтайды, бірақ синоатриялдық түйінде қозу бұрынғыдай жүріп жатады: түйін айналасында біразға дейін белгілі бір ырғақпен жиырылып тұрады. Мұны латынша «бірінші боп туады, ең соңында өледі» деп өткір қысқа сөйлеммен сипаттайды. Синоатриялдық түйіннің осы айтылған қасиеті де оның пейсмекерлік маңызын көрсетеді.

Сырттай ешқандай тітіркеніс әсер етпесе де синоатриалды түйінде қозу туады, бұл - түйін автоматиясы, мембраналық потенциалдың өздігінен әрекет потенциалына айналуының нәтижесі.

Синатриялдық түйіннің атриовнетрикулярлық түйінге тигізетін әсерін тоқтатып тастаса, соңғы аталған түйін өздігінен қозып, жүрек еті жиырыла бастайды. Бірақ жүректің соғу жиілігі көп төмен болады. Сонымен жүректің автоматиялық қасиеті, әсіресе синоатриялдық түйінде өте жоғары, жүрек етінің жиырылуы осы түйіннің әсеріне байланысты. Осыған орай, бұл түйін жүректің пейсмекері деп аталады (ағылшын тілінен Pace-қадам, адым, maker-алып жүреді, жетектейді) . Пейсмекер - жүрек соғуының жетекшісі дегенге келеді.

Балалардағы ерекшеліктері. Жүректің өткізгіш жүйесі синус түйініннен немесе Кисс-Фляк түйіні, атриовентрикулярлы түйіннен (Ашофф-Тавар түіні) Гис будасынан, Гис будасының тарамдарынан, Пуркинье талшықтарынан тұрады.

Синус түйіні. Ересек адамда ұзындығы 1-2 см, ені 3-5 мм, оң жүрекшеде жоғарғы қуыс қуыс венасы басиалар жерде, оң құлақша екуінің арасында орналасады.

Атриовентрикулярлы түйіннің үзындығы 5мм, ені 2-3 мм. Оң жұрекшенің тәждік қуысының сағасы мен үш жармалық құлақшаның бекитін жерінде орналасқан. Атриовениркулярлы түйінінің жоғарғы жағының талшықтары бірте-бірте тығыздалып, оң және сол жүрекшеге орналасады. Төменгі бөлігі бірігіп жұқалау ортақ сабақ Гис будасын құрап жүрекшелердің аралық пердесіне, оның жоғарғы артқы бөлігіне қарай бағытталып, оң және сол тарамға бөлінеді. Бұл тарамдар одан әрі - Пуркинье талшықтарына айналып, қарыншалардың эндокард астындағы ет қабатына жайылады. Қозу импульсі өткізгіш жүйесінің кез-келген жерінде басталады, оның мөлшері мен қозу жиілігін, уақыт мөлшеріне шаққанда, көбінесе синус түйінінде жиі болады. Сондықтан синус түйіні әдетте ырғақ жүргізуші болып табылады. Бұл орталық автоматизмі, синус түйінінде импульс саны басқа өткізгіш жүйе. Нәрестенің өткізгіш антриовентрикулярлық осі ересек балалардың жүрегінің аталмыш будаларымен салыстырғанда шартты түрде үлкен және айқын бөлінбеген немесе «сабалақтанған» арнайы клеткалар будасы болып келеді. Сонымен қатар Пуркинье талшықтарында пайда болатын әсер етуші потенциалдар немесе мембранда потенциалдарда, яғни ересектермен салыстырғанда төмендеу, сол потенциалмен пайда болады.

Микроциркуляция

Микроциркуляция - қанның қантамырлар тіндерімен, диаметрі 200 мкм кем емес, жүріп отыруы.

Микроциркуляцияның құрылымды-функционалды бірлігі - қантамырлы модуль.
Қантамырлы модульдің құрамдық бөліктері: артериола, метаартериола немесе прекапилляр, капиллярлар, посткапиллярлар, венуллалар, артериоло-венулярлы анастомоздар.

Капиллярлар типтері :

Магистральды капиллярлар
Бүйір капиллярлар и капиллярлы торлар
Кезекші капиллярлар (25%)
Плазматикалық капиллярлар (10%)
Үнсіз капиллярлар (65%)
Соматикалық
Висцеральды немесе фенестрирленген

2. 4. Перифериялық канайналым реттелiсi

Жергілікті қан ағудың мүшелердің функционалды қажеттіліктеріне бейімделуі токка қарсы өзгеріс жолдарымен жүзеге асады. Бұл қан тамырлардың қуысының өзгерісімен, яғни гидродинамикалық қарсылық реттелісімен сипатталады.

Қан ағысының көлемді жылдамдығының өзгерісі функционалды қажеттіліктері айтарлықтай вариацияланатын мүшелерде ауқымды болады. Бұл қаңқа еттері, асқазан ішек жолдары, бауыр, тері. Бас миы, бүйрек сияқты мүшелерде көп өзгермейді. Қан ағысы арнайы реттегіш механизмдердің көмегімен тұрақталып отырады. Перифериялық механизмдерді бұл жергілікті механизмдер, гуморальды және жүйкелік факторлар. Кейде бұл факторлар бір уақытта қан тамырлық тонусқа синергиялық әсер етеді.

г) Жергілікті механизмдер.

Кейбір заттар қантамырлар қабырғасына тікелей әсер етеді, ол клетка метаболизмге қажет (О2)

Бұл механизмдер перифериялық қанайналымның метаболитикалық авторегуляциясымен қамтамасыз етіп отырады.
Авторегуляция жергілікті органдардың функционалды қажеттіліктетріне беімделуіне мүмкіндік жасайды. Осылайша, оттегінің парциалдық қысымының төмендеуі қантамырларының кеңеюіне алып келеді.

д) Жүйкелік реттелу

Қантамырлардың қуысында вегетативті жүйке жүйесінде іске асады. Олар симпатикалық нерв жүйесінде, сонымен қатар парасимпатикалық та қатысады.